به نقل از «تقریب»

معرفی کتاب «امامان شیعه و وحدت اسلامی»

تاریخ انتشار: ۱۰ مهر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۹۲۲۳۴۹

باوجود وضوح ضرورت تقریب اسلامی و وحدت مسلمانان، اما همچنان ابهامات بسیاری در معنا و مبنای تقریب و نیز حدود و ثغور آن وجود دارد بنابراین، این عرصه چشم انتظار مطالعات و تحقیقات نظری بسیاری است. مطالعه سیره، سخن و نوع رویکرد اهل بیت نسبت به مخالفان مذهبی از جمله میانبرهایی است که می‌تواند ما را به تقریب درست و راهبردی، رهنمون شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

گفتار و رفتار امامان شیعه، در نقش الگو‌های برتر دینی، هم اهمیت و مکانت همگرایی اسلامی را نشان می‌دهد و هم آفات و لغزش گاه‌هایی را که داعیان تقریب، باید از آنها برحذر باشند روشن می‌کند.

این نوشتار به معرفی و بررسی کتاب «امامان شیعه و وحدت اسلامی» اثر علی آقانوری، عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب قم می‌پردازد که کوشیده تا میزان اهتمام پیشوایان شیعه به همدلی و وحدت مبنایی مسلمانان و همچنین راهکارهای تحقق این همدلی و موانع و آسیب‌هایی که این آرمان اسلامی را مورد تهدید قرار می‌دهد، نشان دهد.

کتاب امامان شیعه و وحدت اسلامی در 7 فصل سامان یافته است. در انتهای کتاب نیز پیوست‌هایی که در برگیرنده نامه‌ها و بیانیه‌هایی در نکوهش افراط در تکفیر و نیز رفتار‌های تفرقه افکنانه و پیامد‌های زیانبار سب و لعن است، آمده است.

فصل اول؛ کلیات: در این فصل، مؤلف به تعریف و توضیح کلیات مهم برای ورود به بحث پرداخته است. کلیاتی از قبیل مراد از وحدت اسلامی، قرآن و وحدت اسلامی، پیامبر و وحدت اسلامی، موانع و مشکلات امامان در عصر حضور و اقسام مخالفان در عصر حضور اهل بیت.

وی وحدت را تبدیل گسستگی به هم بستگی، واگرایی به هم گرایی، پراکندگی به پیوستگی، اختلاف نظر به وحدت نظر و تعیین هدفی مشترک و توافق برای برگزیدن راهی مشخص برای رسیدن به آن در نظر گرفته و بیان می‌کند که در ترسیم الگویی از وحدت اسلامی، با راه‌ها و تصورات گوناگونی رو به رو هستیم؛ چرا که نواندیشان، مصلحان و صاحبان هر یک از عقاید و مذاهب مختلف اسلامی، تلقی خاصی از این مقوله دارند.

از نگاه مولف این اثر، وحدتی ماندگار است که بر پایه تقریب بین باورها ی انواع مذاهب، استوار باشد؛ تقریبی اساسی میان اصول و ارکان مذاهب و نه تقریب صوری و نمادین، بین معدودی از اندیشوران چند مذهب.

فصل دوم؛ ضرورت و جایگاه وحدت سیاسی اجتماعی در سیره و سخنان ائمه: وحدت اجتماعی مسلمانان و دوری از تفرقه و تنازع سیاسی‌ اجتماعی نزد اهل بیت به مثابه یک هدف و در اولویت نخست بوده است. نویسنده این فصل به گوشه‌هایی از تلاش و توجه ائمه در قالب سفارش‌ها و سیره عملی اشاره می‌کند.

در بخش اول به سفارش ائمه به اجتماع و پرهیز از تفرقه پرداخته و دستورات شریعت اسلام به وحدت اجتماعی و تاکید و سفارش امامان شیعه به این مهم را یادآوری و ارشاد به حکم عقل و سیره عقلا قلمداد می‌کند.

در بخش دیگر از این فصل به سیره عملی اهل بیت پرداخته شده است و به سیره وحدت طلبانه امام علی(ع) به طور مبسوطی اشاره می‌کند و اهم رفتارهای وحدت طلبانه آن حضرت را بیان می‌نماید.

مولف در پایان این بخش با ذکر این فرمایش امام علی(ع) که «صلح و سازش را مادامی که به سستی پایه‌های اسلام منجر نشود ، سودمندتر از جنگ و خونریزی یافته‌ام»، به سراغ بخش بعدی این فصل، یعنی عنصر وحدت ‌طلبی در صلح و قیام حسنین(ع)‌ می‌رود.

فصل سوم؛ مبانی نظری و محورهای وحدت از نگاه امامان: گفتنی است که امر مهم اتحاد مسلمانان با سلیقه‌ها و افکار مختلف، با صرف صدور دستور و بدون ملاحظه مبانی و اصول مشترک و ارائه چارچوب و محورهای مورد قبول همگان به هیچ‌وجه میسر نخواهد شد بنابراین امامان شیعه، مبانی، شرایط و اصول مشخصی را ارائه کردند که توجه به‌ آنها می‌تواند بهترین پایه وحدت‌طلبی، رسیدن به اتحاد یا کاهش و جهت‌مند کردن اختلافات باشد. مجموعه این موارد به 5 اصل محوری و وحدت بخش باز می‌شود که عبارتند از: الف) به رسمیت شناختن اختلاف سلیقه و اندیشه؛ ب) محوریت قرآن؛ ج) تمسک به سیره و سخن پیامبر(ص)؛ د) توجه به اصول مشترک دینی؛ و) اطلاعات از رهبری دینی و سنت و سیره اهل بیت به عنوان روشن‌ترین راه بیان تعالیم قرآن و سنت نبوی.

در ادامه این فصل، مولف به نگاه کلی قرآن به این نوع اختلافات اشاره می‌کند و سپس به ارائه گزارش مختصری از رویکرد اهل بیت به این مهم می‌پردازد. اهتمام آن بزرگان به این آموزه صریح قرآنی را می‌توان در تقسیم‌بندی آنان از مجموعه افراد بشری و نیز توجه دادن به تفاوت درجات ایمان و درک مومنان از یک سو و از طرف دیگر در تقسیم معارف دینی به وضوح دریافت.

فصل چهارم؛ راهکارهای تحکیم وحدت و تقریب مذهبی از نگاه امامان: در این فصل، مولف کتاب به بیان راهکارهای تحکیم وحدت از دیدگاه امامان شیعه پرداخته و بیان می‌کند که مجموعه سخنان و اصول عملی اهل بیت در مورد راه‌های رسیدن به وحدت اجتماعی و مذهبی را می‌توان در 3 محور کلی، تبیین کرد که عبارتند از:

الف) گزارش‌هایی که در آن به هم بستگی و همگرایی مذهبی و شرکت و حضور اجتماعی در مراسم و شعائر مذهبی و مناسک عبادی دعوت می‌شود.
ب) گزارش‌هایی که از تلاش اهل بیت در ترویج محورها، زمینه‌ها، عوامل و راهکارهای عملی رسیدن به دوستی، پیوند اجتماعی و اخوت ایمانی، حکایت دارد.
ج) گزارش‌هایی که در آن تلاش شده تا موانع دوستی و پیوند اجتماعی برطرف شود.

در انتهای این فصل، فهرستی از عناوین و تعداد برخی از احادیث اهل بیت درباره آداب معاشرت اجتماعی و فرایض عبادی اجتماعی وحدت بخش در اسلام که از کتاب جامع احادیث‌الشیعه (جلد بیستم) گزارش شده، آورده شده است.

فصل پنجم؛ آثار و لوازم فکری پذیرش اختلاف: امامان شیعه با پذیرش و به رسمیت شناختن پدیده تفاوت‌های فکری و اختلاف سلایق و طبایع انسانی، و وجود لایه‌های مختلف معنایی در آموزه‌های دینی، آثار و لوازم طبیعی و معقول آن را نیز به رسمیت می‌شناختند. آنان تلاش می‌کردند با جهت‌دهی صحیح این اختلافات به مشترکات دینی بپردازند و با گشودن باب اجتهاد بر پایه معیارهایی چون قرآن و سنت صحیح و تعقل، زمینه را برای ظهور بیشتر آزادی و رشد اندیشه‌ها فراهم کنند.
نویسنده در این فصل به مواردی از لوازم پذیرش اختلاف که می‌توانست بیشترین تاثیر را در رفع تنازعات دینی و اجتماعی و ایجاد وحدت مبنایی داشته باشد اشاره می‌کند که عبارتند از: 1)‌ تحمل دیگران و عدم تحمیل ایمان؛ 2) ترک مخاصمه و ستیزه‌جویی در امور دینی؛ 3) سفارش به رازداری و نهی از افشای اسرار؛ 4) پرهیز از تکفیر طرفداران فرقه‌های اسلامی که یکی از روشن‌ترین ملزومات پذیرش اختلاف افکار و تعدد برداشت‌ها و اجتهاد‌های ضابطه‌مند است. البته به شرط عدم تخطی از حوزه دین و مشترکات دینی.

فصل ششم؛ منکران امامت و ولایت، در آیینه احادیث: اختلاف مبانی مذهبی و کلامی یکی از مهم‌ترین عوامل تنازع صاحب‌نظران تقریب و مخالفان آن است. مخالفان بیشتر مبانی فکری خود را با استناد به برخی از روایات و تمسک به ظاهر آنها سامان داده‌اند و با این روش می‌کوشند دلسوزان وحدت اسلامی را خلع‌سلاح کنند.

آیا همه این روایات صحیح است یا خیر؟ و بر فرض صحت سندی، دلالت روشنی بر مقصود و برداشت آنها دارد؟ و اینها سوال‌هایی است که آنان باید پاسخ دهند، اما در مجموع نمی‌توان منکر شد که پذیرش و پایبندی به ظاهر برخی از احادیث، پیامدی را جز مبنای مخالفان تقریب در پی نخواهد داشت. در نتیجه، نقد، بررسی و چاره‌جویی از ظواهر حساسیت‌برانگیز این دسته از روایات ضروری می‌نماید. آن‌گاه، نویسنده با بررسی و محتوای این روایات به پاسخ‌های متعدد اشاره کرده و برداشت فقیهان از این روایات را در پی می‌آورد و آن‌گاه به نمونه‌هایی از مثبت‌اندیشی امامان درباره مخالفان مذهبی اشاره می‌کند.

فصل هفتم؛ بررسی احادیث افتراق امت: حدیث افتراق از احادیث مشهور منسوب به پیامبر است که با تعابیر مختلف، در بسیاری از کتب روایی شیعه و سنی و آثار مربوط به ملل و نحل گزارش شده است. مولف کتاب در این فصل به بررسی این گزارش‌ها می‌پردازد و با بیان این نکته که این حدیث به گونه‌های متفاوتی گزارش شده است به بیان گزارش‌ها و تعابیر مختلف حدیث در 3 دسته صدر، ذیل و بخش پایانی می‌پردازد.

نویسنده در این فصل با آوردن چند نمودار، تاثیرپذیری برخی نویسندگان مشهور دانش فرقه‌شناسی از حدیث افتراق، اسامی و تعداد فرقه‌ها و مذاهب اسلامی (براساس کتاب مفاتیح‌العلوم محمد بن احمد خوارزمی)، فرقه‌های 73 گانه براساس کتاب عقائدالثلاث و السبعین فرقه (اثر ابو محمد یمنی)، فرقه‌های 73 گانه براساس گزارش کتاب تلبیس ابلیس (اثر ابن جوزی)، اسامی و تعداد اصلی و انشعابی فرقه‌های اسلامی براساس کتاب 73 ملت (اثر نویسنده ناشناخته) و اسامی و تعداد فرقه‌های شیعی براساس کتاب مشهور ملل و نحل را نشان می‌دهد. در پایان این فصل، نویسنده به نقد و بررسی محتوایی حدیث پرداخته و مشکلات این حدیث را برمی‌شمارد. ازجمله، سازگاری نداشتن محتوا و پیام این حدیث با برخی از آیات و روایات دیگر اهل بیت و پیامبر.

امامان شیعه و وحدت اسلامی، علی آقا نوری (قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، 1387) 388 صفحه.

منبع: جام جم.

منبع: تقریب

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.taghribnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تقریب» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۹۲۲۳۴۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

خانه‌های دین و زندگی نقطه وحدت است

معاون فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی کشور گفت: خانه‌های دین و زندگی نقطه وحدت بوده و در مقابل این نگاه، دشمن در تلاش برای ایجاد دوگانگی و اختلافات قومی و مذهبی است.

به گزارش خبرگزاری ایمنا از سیستان و بلوچستان، حجت‌الاسلام رضا عزت زمانی امروز _دوشنبه سوم اردیبهشت_ در اولین اجلاسیه خانه‌های دین و زندگی استان که با حضور مسئولان، رابطان، مربیان و فعالان خانه‌های دین و زندگی سیستان و بلوچستان برگزار شد، اظهار کرد: خانه‌های دین و زندگی رویشی از زنان با وقار و مادران فهیمی هست که با تمام قابلیت‌ها و ظرفیت‌ها و خلاقیت ویژه با نگاه محبت‌آمیز، با ایجاد یک اتحاد و انسجام و ارتباط دادن دل‌ها اقدام به جذب افراد کرده و در خانه خود تا زمانی که زنده هستند در سینه‌های افراد نفوذ کرده و اقدام به فعالیت می‌کنند.

وی با اشاره به نقش زنان در جوامع غربی افزود: در نگاه مقابل زن مسلمان به برکت امام راحل (ره) و شهدا و انقلاب اسلامی، هویت خود را فهمید و شناخت، امام راحل در زمان فعالیت‌های انقلابی خود در جمع خانه‌های ساده و بانوان خانه دار حاضر می‌شد و آنان را رهبران نهضتخطاب می‌کرد، این موضوع یک حقیقت در وجود زن‌ها هست چرا که زن قدرت عاطفه و محبت و عطوفت و عفت را داشته و با آن‌ها، جامعه را رهبری می‌کند.

معاون فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی کشور بیان کرد: در غزه نیز قدرت رهبری جامعه را به واسطه زنان می‌بینیم، آنان در سخت‌ترین شرایط ممکن قرار دارند اما مردانه ایستاده و دفاع می‌کنند.

حجت‌الاسلام عزت‌زمانی یادآور شد: در کشور پروژه‌های بزرگ و کوچک با میلیاردها تومان اعتبار در حال اجرا است اما برای رسیدن به درک و فهم خانه‌های دین و زندگی باید قدرت هدایت جامعه را دید، هویت پیوند اجتماعی که در این محل‌ها شکل می‌گیرد و شیطان از آن گریزان است، شما فعالان این مجموعه‌های مردمی باید قدر این اقدامات و فعالیت‌ها را دانسته و بدانید شبکه‌هایی شکل گرفته و مجاهدت‌های شما الگوی کارهای فرهنگی می‌شود که قابلیت اتصال و پیوند را ساده و بی آلایش و همه فهم دارا است.

وی تصریح کرد: دشمن در تلاش است تا بین ما فاصله بیندازند، وحدت شیعه و سنی رمز دیروز و موفقیت کشور و امت اسلامی هست، نباید نگاه ما دوگانه و قومیتی باشد، خدا تفاوت‌ها را برای تفاهم قرار داده است.

معاون فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی کشور به فعالان خانه‌های دین و زندگی گفت: شما نقطه اتصال وحدت هستید، دشمن در تلاش برای ایجاد دوگانگی و اختلافات قومی و مذهبی است، باید هوشیار بود.

حجت‌الاسلام عزت زمانی خاطرنشان کرد: نگاه ما در سازمان تبلیغات اسلامی در حوزه توانمند سازی، پشتیبانی از این خانه‌های دین و زندگی است، در شورای اجتماعی کشور و هر جا که توانسته‌ایم و بتوانیم دفاع از فعالیت‌های شما را انجام و قابلیت‌ها و توانمندی‌ها را اطلاع رسانی خواهم کرد، شبکه توزیع در سطح کشور به مثل مجموعه کتاب شهر در ذیل سازمان تبلیغات اسلامی در حال فعالیت هستند که می‌توان برای عرضه تولیدات بانوان در خانه‌های دین و زندگی از ظرفیت آن‌ها بهره‌گیری کرد.

کد خبر 746966