به نقل از «دانا»

تجلی آداب و رسوم اقوام در موسیقی بومی/ نقل داستان جایگاهی از دست رفته در نوای محلی

تاریخ انتشار: ۶ فروردین ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۲۷۳۰۵۳۰

بیشترین کاربرد موسیقی محلی نقل داستان است که این نوع روایتگری در حال حاضر کم شده است اما قدیم در عروسی ها یا مجالس شادی، چند شبانه روز به نقل یک داستان اختصاص پیدا می کرد؛ حضار می نشستند و عاشیق شروع کرده و جاهایی که لازم بود با ساز نقل می کرد و بخشهایی که نثر بوده را بدون ساز روایت می نمود.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از نافع موسیقی های محلی شکلی از موسیقی هستند که ریشه در آداب و رسوم یک قوم یا ناحیه دارند و سینه‌به‌سینه به نسل‌های بعدی منتقل شده اند، شنیدن خبر درگذشت عاشیق عباس ملایری معروف ترین هنرمند موسیقی عاشیقی در غرب استان همدان بهانه ای شد تا به سراغ یکی از هنرمندان این حوزه از موسیقی رفته و به گفت و گو بنشینیم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

جواد حسینقلی پور متولد سال 1347، کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی است که فعالیت در زمینه موسیقی را با موسیقی فارسی آغاز کرد، سپس به علت ضرورتی که جهت حفظ موسیقی نواحی احساس می کرد و علاقه ای که به موسیقی آباء و اجدادیش داشت به سمت موسیقی محلی کشیده شد.

در ابتدای صحبت کمی در خصوص موسیقی های محلی رایج در استان همدان برایمان بفرمایید؟

در همدان موسیقی محلی، گروه نوازی خیلی کم هست و به ندرت استفاده می کنند، اصلا چند چوگور با هم استفاده نمی شود، چوگور و کمانچه هم به ندرت استفاده شده است. ساز ضربی هم خیلی کم استفاده شده است، در نیمه شمالی استان همدان نوعی از موسیقی محلی رایج است که اکثریت به مقام های ترکی محلی اختصاص دارد.

ساز اصلی در این نوع موسیقی چیست؟

ساز اصلی در این موسیقی چوگور است؛ یک ساز 9 سیمه که بعضاً از کمانچه و خیلی کم ویولن و تار فارسی هم استفاده می شود، از تارهای ضربی هم بر خلاف آذربایجان شرقی استفاده کمی می شود.

در مورد مقام های موسیقی که در موسیقی های نواحی است توضیحی میفرمایید؟

ما حدودا دوازده مقام داریم که این مقام ها به سی و پنج یا سی و شش هوا یا صوت تقسیم می شود، در نواهای مختلف این روایت ها هم مختلف است.

اکثر موسیقی های این نواحی؛ موسیقی با تنبور، موسیقی مذهبی که در غرب کشور می نوازند، موسیقی آذربایجانی، حتی موسیقی تاجیکی در تاجیکستان، خراسان شمالی و جنوبی و حتی ترکمن ها، قشقایی ها، موسیقی ردیفی نیست، یعنی به صورت مقامی اجرا می شود.

تا هشت دهه قبل موسیقی فارسی به صورت مقامی بوده که این را به صورت هفت دستگاه و پنج آواز درآورده اند، اینها را جمع کنیم دوازده تا می شود که موسیقی دستگاهی کرده اند اما موسیقی های این نواحی هنوز هم به همان شکل قدیم (مقامی) نواخته می شوند.

موسیقی که در استان همدان نواخته میشود به چه شکل است؟

موسیقی شمال استان همدان هم به همین شکل، دستگاه مقامی است یعنی نمی شود گفت که دستگاه ماهور یا راستنگاه اجرا می شود.

شباهت هایی که بین موسیقی مقامی و دستگاه ها است در چیست؟

به آواز افشاری نزدیک است اما عینا نمی شود با هم تطبیق داد یا به عنوان مثال کوراقلی که جزو مقام های ترکی است را عینا با دستگاه راستنگاه یا ماهور تطبیق کرد.

یک سری شرایط اقلیمی، زبان، پیشینه و... اینها همه تأثیر گذاشته و باعث تفاوت در موسیقی ها شده است. البته یک سری شباهت های جزئی دارند، اما غیر از این هم، تأثیر و تأثر بوده است؛ یعنی موسیقی های مجاور هم، در برخی قسمت ها بر دیگری تاثیر گذاشته و در بخشی نیز خود تاثیر پذیرفته اند.

تأثیر گذاری و تأثیر پذیری موسیقی در همدان چگونه است؟

در همدان هم به همین شکل بوده، به عنوان مثال ما هر چه به طرف کردستان نزدیک می شویم، ریتم و حالت موسیقی تقریبا به کردی نزدیک می شود، به طرف جنوب که می رویم؛ به سمت قم یا قشقایی ها در استان فارس، موسیقی ما محزون می شود، در نواحی که با زنجان هم مرز هستیم، موسیقی حماسی تر می شود و نسبتا اصیل تر می گردد.

بیشترین کاربرد موسیقی محلی در چیست؟

نقل داستان است، تصنیف در موسیقی محلی به ندرت دیده می شود، الان متاسفانه این نوع روایتگری کم شده است ضعف آموزشی چگور در همدان از دلایل مهم گوشه گیری این موسیقی است اما قدیم در عروسی ها یا مجالس ختنه سوران، چند شبانه روز (البته بیشتر در شب ها) به نقل یک داستان اختصاص پیدا می کرد؛ حضار می نشستند و عاشیق شروع کرده و جاهایی که لازم بوده با ساز نقل می کرد و بخشهایی که نثر بوده را بدون ساز روایت می نمود.

عاشیق در موسیقی محلی به چه معناست و سید عباس ملایری چرا عاشیق خوانده میشد؟

راویان موسیقی در بین ترک ها به عاشیق معروف هستند و عاشیق ها اصلی ترین حافظان موسیقی در بین ترک ها بودند، البته قدیم در بین موسیقی های دیگر هم بوده در موسیقی فارسی هم خنیاگران بودند، شعرایی مثل رودکی و فرخی خودشان اصلا می شود گفت عاشیق بودند که به خنیاگر معروف بودند.

در رابطه با عاشیق عباس ملایری بیشتر برایمان بگویید؟

آقا سیدعباس هم یکی از آن خنیاگران یا همان عاشیق های همدان بود که بیشتر در حوزه ملایر فعال بود و سید عباس ساکن ملایر بودند اما اکثر روستاهای ترک نشین که به سمت همدان کشیده می شدند، ایشان را می شناختند. همانطور که در مورد اثرپذیری موسیقی نواحی مختلف از یکدیگر مطالبی را عرض کردم، ملایر هم که مرحوم ملایری نماینده آنجا بود یک لحن خاصی و تفاوت نسبتاً محسوسی با اطراف ما که در نواحی لالجین و کبودرآهنگ و بهار هستیم داشت، و می توان گفت که از موسیقی فارسی و لری تأثیر گرفته بود.

این راوی موسیقی چه سازی میزد؟

سید عباس ساز چگور اجرا می کردند، بعضاً پسرشان نیز بود که با ساز بالوان ایشان را همراهی می کرد. به اکثر داستان های ترکی مسلط بودند، حتی خودشان چند منظومه سروده اند که مرحوم تلاش می کردند تصحیح کنند تا به چاپ برسانند اما متاسفانه عمرشان کفاف نداد و فعلا به چاپ نرسیده است.

سخن پایانی خود را بفرمایید؟

اگر خانواده مرحوم همکاری بکنند بنده حاضرم کمک کنم تا آثار ایشان به چاپ برسد.

لازم به ذکر است که سیدعباس ملایری نوازندگی را از 18سالگی نزد عاشیق اکبر و عاشق احمد که از عاشیق های معروف منطقه ملایر محسوب می شدند فرا گرفت و به واسطه استعداد فراوان خیلی زود توانست داستانها را فراگرفته و آنها را حفظ کند، عاشق عباس معروف ترین هنرمند موسیقی عاشیقی در غرب استان همدان ( نواحی ملایر ) است .

این هنرمند در عرصه موسیقی محلی ۱۲ اسفندماه سال جاری به دیار باقی شتافت که این ضایعه را به جامعه موسیقی همدان نیز تسلیت عرض می نماییم.

انتهای پیام/

منبع: دانا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.dana.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «دانا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۲۷۳۰۵۳۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مهم‌ترین هدف جشنواره اقوام ایران زمین پر کردن شکاف بین نسلی است

ایسنا/لرستان مدیرکل امور اجتماعی استانداری لرستان گفت: مهم‌ترین هدف از برگزاری چهارمین جشنواره اقوام ایران زمین پر کردن گسست و شکاف‌های بین نسلی است.

محمدکریم خورشیدوند در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به برگزاری چهارمین جشنواره اقوام ایران زمین، اظهار کرد: جشنواره ملی اقوام ایران زمین رویدادی فراملی است و ماهیت فرهنگی دارد و هدف آن نیز حفظ میراث فرهنگی اقوام ایرانی و نمایش وحدت و انسجام ملی است.

وی ادامه داد: این جشنواره در سال ۱۳۸۴ برای اولین بار در استان گلستان به همت بنیاد ایران‌شناسی برگزار شد و در فهرست رویدادهای سازمان گردشگری جهانی نیز به ثبت رسیده است.

خورشیدوند بیان کرد: لیست برخی برنامه‌های اجراشده در آن زمان نمایشگاه صنایع دستی، هنرهای سنتی و سوغات، اجرای موسیقی سنتی و آیینی و بخش‌های روستایی بود که سیاه‌چادرهای مختلف از اقوام مختلف برپا شد، چون به رسم و رسوم و تاریخ و تمدن اقوام مختلف ایران زمین اشاره داشت.

او تأکید کرد: برگزاری این رویداد فرهنگی باعث می‌شود مطالعه ما نسبت به اقوام ایران زمین و تاریخ سرزمین‌مان بیشتر شود.

وی افزود: اگر بخواهیم تعریف اقوام ایران زمین را بگوییم به مردمی می‌گویند که در زمان باستان در حیطه قلمرو شاهنشاهی در زمان‌های مختلف زندگی می‌کردند و دارای حکومت و تمدن بودند، چه در دوره هخامنشی، اشکانیان و ساسانیان که تاکنون تغییرات و رویکردهای مختلفی داشتند؛ اما آنچه از تاریخ مطالعه می‌کنیم وجه اشتراک بین این اقوام مختلف است که در دولت‌های حکومت‌های مختلف زندگی می‌کردند.

مدیرکل امور اجتماعی استانداری لرستان بیان کرد: اقوام ایران زمین در عصر هخامنشیان به ایران و انیران تقسیم شدند که لقب‌های دوران هخامنشی و ساسانی بودند، امیران به غیر آریایی‌ها می‌گفتند و ایران نیز به کسانی که اصالتاً آریایی بودند، فهرستی از اقوام مختلف در این قلمرو هخامنشی در سنگ‌نوشته‌های تخت جمشید و دیگر جاها آمده است.

وی گفت: زبان محاوره‌ای اقوام ایران زمین در ایران باستان، پهلوی یا همان پارسی میانه بوده که این قلمرو باعث نزدیکی بیشتر زبانی در اقوام شده است، شاید امروزه بیش‌ از ۳۲۰ میلیون نفر وجه اشتراک زبانی با ما دارند و جزء اقوام ایرانی محسوب می‌شوند و اقوامی در طول تاریخ کشورهای مختلفی بودند که از ایران جدا شدند.

خورشیدوند با اشاره به اینکه در تعریف خانواده داریم که خانواده‌ها اجزای سازنده یک جامعه هستند، ادامه داد: یعنی کودک در خانواده و کانون آن هم جامعه‌پذیر و هم تربیت می‌شود، این جامعه‌پذیری و تربیت انسان درون کانون خانواده متأثر از قومیت است و همین تنوع قومیت‌ها باعث شده خرده‌فرهنگ‌ها به‌عنوان رنگین‌کمان فرهنگی در ایران شکل بگیرد.

مدیرکل امور اجتماعی استانداری لرستان گفت: مهم‌ترین هدف برگزاری این رویداد فرهنگی هنری پر کردن گسست و شکاف‌های بین نسلی است و پیدا کردن هویت واقعی ملی که امروزه تحت عنوان فرهنگ غنی ایرانی اسلامی می‌شود از آن یاد کرد. همچنین معرفی ظرفیت‌های موجود و جاذبه‌های گردشگری به‌ویژه در لرستان از دیگر اهداف برگزاری این جشنواره است.

وی بیان کرد: جهاد دانشگاهی لرستان چهارمین جشنواره اقوام ایران زمین را در سه بخش علمی، فرهنگی و هنری به همت همه دستگاه‌های فرهنگی برگزار خواهد کرد که از همین جا از همه دستگاه‌های فرهنگی از جمله میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری، دانشگاه لرستان، بنیاد ایران شناسی، دانشگاه‎های استان، علوم پزشکی، فنی و حرفه‌ای، مرکز لرستان‌شناسی دانشگاه لرستان، شهرداری، شورای اسلامی شهر خرم‌آباد و همه دستگاه‌های فرهنگی انتظار داریم کمک کنند تا بتوانیم به واسطه وجود این جشنواره لرستان را بیشتر از پیش معرفی کنیم.

او گفت: لرستان ظرفیت‌های خوبی دارد و مهمتر از همه اینکه ما سرزمین فراوانی بوده‌ایم و هستیم و این فراوانی بیشتر غنای فرهنگی ماست ولی آن‌طور که باید تبلیغ نکردیم و می‌توانیم از ظرفیت این جشنواره استفاده کنیم تا رابطه بین اقتصاد و فرهنگ نیز در این‌گونه جشنواره‌ها تبلور پیدا کند.

انتهای پیام