مشکلات «خوزستان» از زاویه‌ای دیگر
تاریخ انتشار: ۱۵ فروردین ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۲۷۹۵۲۰۳
مسائل این روزهای خوزستان، وضعیت «بسیار سخت» مردم آن استان و در پی آن همدردی‌های مختلف در فضای مجازی و آن‌گاه فضای عمومی، زمینه‌ای به دست می‌دهد تا یک‌بار دیگر بر روی مسئله محیط زیست تامل کنیم. به گزارش جهان نوز به نقل از کیهان، مسائل این روزهای خوزستان، وضعیت «بسیار سخت» و «دلخراش» مردم آن استان و در پی آن هم‌رسانی همدردی‌های مختلف در فضای مجازی و آن‌گاه فضای عمومی، زمینه‌ای به دست می‌دهد تا یک‌بار دیگر بر روی مسئله محیط زیست و چالش‌های آن تأمل کنیم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
ماهیت مسئله: زیست‌محیط طبیعی یا زیست جهان اجتماعی؟
بر خلاف تصور اولیه، خاستگاه و کانون ریزگردها در استان خوزستان و همچنین دیگر چالش‌های زیست محیطی، نه محیط زیست که زیست‌جهان اجتماعی ماست. مقصود عمق و گستره مشکلی نیست که به سر بحران رسیده و سال به سال نیز حادتر خواهد شد، مقصود موطِن مشکل است. ما با مسئله‌ای مواجهیم که بخش معظم و منشاء آن نه در جهان طبیعی، که در زیست‌جهان اجتماعی ما ریشه دارد. ظاهر مسئله این است که ریزگردها از کانون‌هایی خشک در جهان طبیعی به جهان زندگی ما وارد شده و آن را مختل می‌کنند اما واقع مسئله آن است که این مشکل‌های زیست محیطی، خود معلول و ادامه وضعیت‌ها و چالش‌هایی در جهان اجتماعی ماست و این چیزی است که در اغلب تحلیل‌های مرتبط با این مسئله نادیده گرفته می‌شود.
حسب تحلیل‌های متفکران اجتماعی، از فیلسوفان کلاسیک همچون افلاطون و فارابی تا متفکران معاصر، محیط‌زیست طبیعی در شکل‌دادن به محیط زیست اجتماعی انسان نقش به‌سزایی دارد. هنگامی‌که ما در محیط‌زیست تصرف می‌کنیم و آن را تخریب یا نابود می‌کنیم، محیط‌زیست هم به نحوی متقابل در ما اثر می‌گذارد و زیست جهان اجتماعی ما را به نابودی می‌کشاند.
این ایده که «تخریب محیط‌زیست معلول زمینه‌های اجتماعی است» اصلی‌ترین گزاره نگره انقلاب اسلامی و متفکرانش به مسئله محیط‌زیست است که از نوع نگاه خاصی به انسان، هستی، محیط‌زیست و دین ناشی می‌شود. حسب این نگاه چالش‌های زیست محیطی را باید در «نابرابری اجتماعی» و «استفاده غلط از طبیعت» جست‌وجو کرد که به‌طور مشخص در اثر کنش «اقلیتی مرفه و ثروتمند» بروز و ظهور می‌یابد، آنچنانکه رهبر انقلاب، ۱۳ سال پیش فرموده‌اند: «تخریب محیط‌زیست معلول نابرابری‌های اجتماعی و استفاده غلط از طبیعت و یکی از عوامل تضییع حقوق انسان‌هاست.
متأسفانه در جهان امروز، اقلیتی مرفه و ثروتمند از همه امکانات و مواهب طبیعی و سالم بهره‌برداری می‌کنند، ولی اکثریت ملت‌ها محکوم به زندگی در شرایط محیطی آلوده و غیربهداشتی و تن دادن به عوارض سوء و انواع بیماری‌ها و پذیرفتن بلا و مصیبت و مرگ‌ومیرند.» [ پیام رهبر انقلاب به همایش حقوق محیط‌زیست ایران، ۲۰ خرداد ۱۳۸۲]
محیط زیست؛ عدالت و پیشرفت
محیط‌زیست از جمله مهم‌ترین مسئله‌هایی بود که در جریان انقلاب اسلامی مورد توجه قرار گرفت. قانون اساسی که به وسیله «اسلام‌شناسان» و «کسانی که سال‌ها برای اسلام مبارزه کرده بودند» تدوین شده است، در اصلی مستقل «فعالیت‌های اقتصادی و غیرآن، که با آلودگی محیط‌زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن‌ملازمه پیدا کند» را در جمهوری اسلامی «ممنوع» اعلام کرده است. امام خمینی(ره) در آخرین سال حیات‌شان و در جمع‌بندی تجربه 10ساله جمهوری اسلامی، «حفظ محیط زیست را در زمره مهم‌ترین مسائل پیش روی جامعه و حاکمیت می‌دانند که فقه و تفکر اسلامی باید بدان پاسخ بدهد». همچنین دیگر متفکرین انقلاب ابعاد گوناگونی چالش‌های زیست‌محیطی را تحلیل کرده‌اند.
رهبر انقلاب نیز در سطوح مختلف فکری و سیاست‌گذاری به این مسئله پرداخته‌اند. با این همه، استدلال فوق‌‌الذکر از رهبر انقلاب را می‌توان حاوی چکیده دیدگاه انقلاب اسلامی درباره «علت» و «عامیلت» چالش‌های زیست‌محیطی دانست؛ آن‌جا که رهبر انقلاب علت تخریب را نابرابری اجتماعی و استفاده غلط از طبیعت و اقلیتی مرفه و ثروتمند را عاملیت این پدیده می‌دانند.
پس مسائل زیست محیطی زمینه‌ای کاملا اجتماعی دارند؛ این زمینه، از دو نارسایی برمی‌خیزد: یک سطح از مسئله به مقوله عدالت باز می‌گردد: تخریب محیط‌زیست محصول نابرابری اجتماعی است. سطح دیگر مسئله اما مسئله پیشرفت است. استفاده غلط از امکانات به چگونگی پیشرفت باز می‌گردد: محیط زیست مرز فعالیت‌های اقتصادی، تولید ثروت و استفاده از امکانات طبیعت است.
چالش محیط‌زیست در جوامع انسانی: جهانی و ایرانی
چالش زیست محیطی، اختصاصی به مردم استان خوزستان و یا جامعه ایران ندارد: «اکثریت ملت‌ها محکوم به زندگی در شرایط محیطی آلوده و غیربهداشتی و تن دادن به عوارض سوء و انواع بیماری‌ها و پذیرفتن بلا و مصیبت و مرگ‌ومیرند.» [پیام رهبر انقلاب]، چرا که در جهان امروز، عاملان این تخریب که «اقلیتی مرفه و ثروتمند» هستند، این امکان را یافته‌اند که به تخریب محیط‌زیست بپردازند. این وضعیت و تحلیل اگرچه وضعیتی جهانی است اما می‌تواند مسائل و مناسبات اجتماعی ما را نیز توضیح بدهد: چالش‌های زیست محیطی ما و به‌طور مشخص مسائل استان خوزستان، بازتابی از همین وضعیت است.
مروری بر مشکلات بسیار سخت خوزستان
[در ماه‌ها و روزهای پایانی سال گذشته شاهد بودیم] چالش ریزگردها در استان خوزستان به نقطه‌ای بحرانی رسیده است. دوره‌های بروز پدیده گرد و خاک نزدیک‌تر و بازه‌های آن بیشتر شده است. پیش از این هم در هنگام بروز پدیده ریزگردها خدمات بهداشتی و سلامتی چندانی به مردم ارائه نمی‌شده ولی حالا چند وقتی است که در این دوره خدمات متداول شهری مانند برق و در پی آن گاز و همین‌طور شبکه‌های ارتباطی قطع می‌شود. رهبر انقلاب مسائل این‌روزهای خوزستان را مشکلات «دلخراش» و «بسیار سخت» برای مردم خوانده و وظیفه مسئولین در رسیدگی به آن را متذکر شدند.
مسئله اما این‌جاست که با وجود مخابره اطلاعاتی از بروز این بحران‌ها و رنج مردم، کمتر تصویر و تقریر صحیحی از «مسئله» ارائه می‌شود. بحران امکان تأمل را محدود می‌کند و بیشتر به بروز عکس‌العمل‌هایی عادی و روزمره منتهی می‌شود. در این وضع پاسخ‌ها بیش و پیش از هر چیز، واکنش‌هایی طیبعی به سطح جاری بحران است تا واکاوی ریشه‌های آن. باید کوشید با تفکیک لایه‌های چالش، میان «بحران» و «مسئله» تمیز قائل شد و با ارائه تقریری جامع از مشکل، طرح‌واره‌ای جامع از پاسخ به آن را به دست بدهیم. در وضعیت این‌روزهای خوزستان با دو سطح از چالش مواجهیم: سطح بحران بودگی و سطح مسئله‌بودگی.
مقوله پیشرفت و چالش‌های زیست محیطی در خوزستان
بخش قابل توجهی از چالش‌های سطوح «بحران» و «مسئله» در استان خوزستان به مسئله پیشرفت باز می‌گردد. در سطح بحران‌بودگی، ناکارآمدی برخی مسئولین مربوطه در جلوگیری از ایجاد شرایط بحرانی، بخش مهم و مؤثر در ایجاد بحران است. چرا با وقوع پدیده ریزگردها وضعیت این چنین بحرانی می‌شود؟
در سطح «مسئله‌بودگی» اما می‌توان بخش عمده‌ای از چالش زیست محیطی را به چگونگی توسعه‌ای بازگرداند که در این سال‌ها در استان خوزستان دنبال می‌شده است. بنابر اظهار صریح برخی از مسئولان مربوطه «توسعه با طبیعت معارضه دارد»؛ بخش عمده‌ای از چالش زیست‌محیطی در خوزستان به‌همین گزاره باز می‌گردد. طبعاً نمی‌توان تخریب یا دست‌کم این سطح از تخریب محیط‌زیست را معلول اصل توسعه دانست و از اتخاذ سیاست‌ها و اتخاذکنندگان سلب مسئولیت کرد. فارغ از بحث الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت و تفاوت آن با توسعه، اگر ممنوعیت مصرح در قانون اساسی برای فعالیت‌های اقتصادی مخل و مخرب محیط‌زیست نیز جدی گرفته می‌شد، امروز وضعیت خوزستان به این مایه دلخراش نبود.
مقوله عدالت و چالش‌های زیست محیطی در خوزستان
سطح دیگری از وضعیت خوزستان به مقوله‌عدالت باز می‌گردد. در سطح بحران‌بودگی، بی‌توجهی ضمنی برخی مسئولان، ناشی از فقدان نگاه عدالت‌گرایانه به مردم بود. نحوه مواجهه مسئولین کشوری با بحران خوزستان به‌گونه‌ای بود که برای شهروندان خوزستانی این احساس به وجود آمد که مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌اند و کرامت انسانی آنها خدشه‌دار شده است.
در تحلیل سطح «مسئله‌بودگی» نیز مقوله عدالت مطرح است. پاسخ به این پرسش ما را به حیطه‌هایی می‌کشاند که کمتر مورد بحث و واکاوی قرار گرفته است. این یک واقعیت است که در شرایط کنونی، با تمام کوشش‌ها، آنچنانکه رهبر انقلاب تصریح کرده‌اند وضعیت عدالت مطلقاً راضی‌کننده نیست. بخش عمده‌ای از این نابرابری اجتماعی، به رانت نفت باز می‌گردد. در واقع جهان اجتماعی نابرابر ما، ساخته و پرداخته نفت و معادلات نفتی است. رانت بزرگی که همان نفت است پایه اصلی جهان اجتماعی ما را تشکیل می‌دهد.
وجود حجم انبوهی از رانت، طبقه اجتماعی‌ای را شکل می‌دهد که توزیع (نابرابر) رانت را برعهده دارند. هستی طبقه رانتیر، در رانتی است که تولید (استحصال) و به نحوی نابرابر توزیع می‌کند. از این‌رو این طبقه کوشش فراوانی می‌کند که همواره به میزان بیشتری رانت (نفت) را تولید (استحصال) کند. این کوشش که اغلب صورتی آزگونه دارد، به‌طور مشخص متوجه تولید رانت است و نه حتی کسب درآمد از این طریق. برای طبقه رانتیر مهم نیست که افزایش استحصال و عرضه نفت به کاهش قمیت فروش منتهی شود. چرا که عایدی طبقه رانتیر نه از محل درآمد حاصل از فروش نفت، که از محل خود نفت است و «تولید بیشتر هر چند با قیمت کمتر»، بر «تولید کمتر هر چند با قیمت بیشتر» اولویت دارد. اگزجره شده[بزرگنمایی] این وضعیت را می‌توانیم در ولعی مشاهده کنیم که طبقه رانتیر کشورهای نفتی حاشیه خلیج فارس و غیره برای تولید نفت دارند.
اگر چه انقلاب اسلامی حامل کوششی فراگیر برای مواجهه با این طبقه مرفه بوده است اما در مقاطع گوناگون این طبقه تلاش‌هایی برای بازتولید خود در صورتی جدید داشته است. خوزستان پایتخت نفت ایران و جولانگاه این طبقه رانتیر است. متأسفانه در حال حاضر بررسی قابل استنادی وجود ندارد که تأثیر تخریبی کوشش طبقه رانتیر برای استحصال نفت (رانت) را بر محیط‌زیست خوزستان بررسی کند.
عدم وجود این چنین تحقیقی به معنای عدم وجود چنین تأثیری نیست. بلکه به معنای تفوق اراده معطوف به کتمان آن است. نگارنده خود به مواردی برخورده است که انجام پایان‌نامه و یا تحقیقاتی در این حوزه با مخالفت مسئولان و نهادهای ذی‌نفع به بن‌بست برخورده است.
آیا امکان دارد نسبت نفت و محیط‌زیست در استان خوزستان ذهن محققانی از رشته‌های گوناگون را درگیر نکرده باشد و تحقیقات انبوهی را تولید نکرده باشد؟ کم و بیش در این‌باره شنیده‌ایم که خشک شدن تالاب‌ها در اثر تولید نفت بیشتر، یکی از عوامل تولید ریزگردها و بحران‌های زیست‌محیطی موجود است.
عمق این تأثیر اما بیشتر از این موارد است و فقدان تحقیقات مکفی‌ای که نشان دهنده این ربط معنا‌دار باشد خود نشانی از این نقش مؤثر و مخفی‌نگاه داشته شده است. همه آنچه گفته شد البته، فقط گوشه‌ای از ربط چالش‌های زیست محیطی به نابرابری‌های اجتماعی است.
منبع: جهان نيوز
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.jahannews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جهان نيوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۲۷۹۵۲۰۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ایجاد ۲۱ خانه محیط زیست در استان چهارمحال و بختیاری
در راستای ارتقاء فرهنگ محیط زیست در عموم مردم، ۲۱ خانه محیط زیست در استان چهارمحال و بختیاری ایجاد و ثبت شده است. - اخبار استانها -
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شهرکرد، انسان از دیرباز با هوا، آب، خاک، گونه‌های گیاهی، حیات وحش و هر آنچه که محیط زیست را می‌سازد در تعامل مسالمت آمیز بوده و در کنار هم روزگار گذرانده‌اند اما با گذر زمان هر روز خبرهای بد زیست محیطی را می‌شنویم که نه از خشم طبیعت بلکه از زیاده‌خواهی انسان مدرن است؛ انسانی که برای رفاه حال خود تیشه بر دست گرفته و آگاه و ناآگاه ریشه به جان طبیعت زده و می‌زند. باید پیش از آنکه شاهد اتفاقات بدتر باشیم چاره‌ای اندیشید.
حفظ محیط زیست وظیفه عمومی است و باید به دغدغه مشترکی میان مدیریت شهری و شهروندان تبدیل شود، در همین راستا سازمان حفاظت از محیط‌زیست فعالیت‌های بسیاری برای مردمی سازی فعالیت‌های محیط زیست انجام داده که تاسیس خانه‌های محیط زیست یکی از این کارها است تا با همکاری مردم حفظ محیط زیست آگاهانه‌تر انجام شود با افزایش حساسیت نگهداشت محیط‌زیست در میان مردم جامعه شهرها و روستاهای سالمتری داشته و به حیات پایدار و توسعه جوامع با حفظ محیط‌زیست خواهیم رسید.
خانه‌های محیط زیست یکی از بسترهای اصلی برای مردمی‌سازی فعالیت های این حوزه و فضایی برای گفت‌وگو، بحث، چالش و مطالبه گری است که منجر می‌شود سواد و دانش محیط زیستی مردم افزایش پیدا کند و در نهایت محیط زیست حفظ شود وامانتی که در دستان انسان امروز است به سلامت به نسل‌های بعد داده شود و فرزندان آینده نیز از محیط زیستی سالم بهره‌مند شوند.
ثبت و ایجاد 21 خانه محیط زیست در استان
سعید یوسف‌پور در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با اشاره به اینکه 21 خانه محیط زیست در چهارمحال‌وبختیاری ثبت شده است، اظهار داشت: سازمان حفاظت محیط زیست در حوزه آموزش و مشارکت‌های مردمی بحث خانه‌های محیط زیست را مطرح کرد تا فعالیت‌های محیط زیست را مردمی سازی کند.
یوسف‌پور گفت: مخاطب اصلی این خانه‌ها مردم هستند. کار در خانه‌های محیط زیست از دو جنبه پیش می‌رود، اول ارتقای فرهنگ حفظ محیط زیست با فعالیت‌هایی که در این زمینه انجام می‌دهند و عمده کار آنها آموزش است که مردم را پای کار می‌آورد و به آنها یاد می‌دهد چطور از محیط زیست حفاظت کنند.
وی ادامه داد: در بخش دیگر فعالیت خانه‌های محیط‌زیست فضایی ایجاد می‌کند که مردم در ارتباط با مسئولان باشند و مسایل و چالش‌های محلی و منطقه‌ای خود را از طریق خانه‌های محیط زیست حل کنند.
کیفی‌سازی خانه‌های محیط زیست در سال جاری
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال‌وبختیاری افزود: عمده کارهای خانه‌های محیط زیست آموزشی است مردم آموزش می‌بینند که چطور با محیط زیست رفتار کنند. اساس کار خانه‌های محیط زیست بحث فرهنگ‌سازی است. کارهایی نظیر برپایی نمایشگاه با موضوع محیط‌زیست، درختکاری، آموزش چگونگی رفتار کشاورزان و باغداران در تعارض با حیات‌وحش، بحث محافظت از پلنگ ایرانی و ... از جمله کارهای خانه‌های محیط زیست استان است.
وی گفت: سیاست سازمان حفاظت محیط زیست در پله اول در سال 1401 افتتاح خانه‌های محیط زیست بود در سال 1402 این کار ادامه داشت و علاوه بر آن به کیفی‌سازی کار خانه‌های محیط زیست پرداخته شد. در سال جاری نیز سیاست بر کیفی سازی کار خانه‌های محیط‌زیست است و اگر در منطقه‌ای لازم باشد خانه محیط زیست جدید افتتاح خواهد شد.
یوسف‌پور با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری در تبیین بحث حلقه‌های میانی تصریح کرد: خانه‌های محیط‌زیست در این زمینه جایگاه دارند به دنبال این هستیم که از خانه‌های محیط زیست به عنوان حلقه‌های میانی برای مردمی‌سازی فعالیت‌های محیط‌زیست استفاده کنیم.
انتهای پیام/7540/.
همسان سازی حقوق بازنشستگان کشوری از خردادماه سال جاری