به نقل از «خبرگزاری آریا»

متن گزارش نهايي هيأت ويژه گزارش ملي بررسي حادثه پلاسکو

تاریخ انتشار: ۲۳ فروردین ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۲۸۹۶۲۱۴

خبرگزاري آريا - گزارش ملّي بررسي حادثه ساختمان پلاسکو با شعار «پلاسکو را فراموش نکنيم» اين حادثه و علل وقوع آن را از زواياي مختلف مورد بررسي قرار داده است.بر اساس چکيده اين گزارش؛ علت آتش سوزي، در حدي که جمع آوري اطلاعات براي هيات امکان پذير بوده‌، اتصال برق (و احتمالا نشت همزمان گاز از ‏کپسول گاز) بوده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

‏

شانزدهم فروردين امسال بود که گزارش نهايي هيات ويژه گزارش ملي ساختمان پلاسکو به هيئت دولت ارائه شد .
در اين جلسه رييس هيات گزارش ملي حادثه ساختمان پلاسکو به قرائت بيانيه هيات و بيان گزارش اين هيات در کميته هاي مختلف فني و سازه، آتش و ايمني حريق، مديريت بحران، حقوقي، بيمه و مديريت ريسک و اجتماعي و رسانه پرداخت.گزارش ملّي بررسي حادثه ساختمان پلاسکو با شعار «پلاسکو را فراموش نکنيم» اين حادثه و علل وقوع آن را از زواياي مختلف مورد بررسي قرار داده است.بر اساس چکيده اين گزارش؛ علت آتش سوزي، در حدي که جمع آوري اطلاعات براي هيات امکان پذير بوده‌، اتصال برق (و احتمالا نشت همزمان گاز از ‏کپسول گاز) بوده است.‏
دکتر روحاني رئيس جمهوري نيز در جلسه هيات ويژه گزارش ملي حادثه ساختمان پلاسکو تاکيد کرد براي نخستين بار بررسي حادثه اي ملي توسط هياتي مستقل و علمي صورت گرفت و در بررسي حوادث ملي بايد از سياست فاصله بگيريم.همچنين هدف اين گزارش ارتقاي ايمني و عدم تکرار حوادثي مشابه ساختمان پلاسکو است واين گزارش گامي در تحقق حقوق شهروندي است
وي همچنين با قدرداني فداکاري آتش نشانان حادثه پلاسکو بر ضرورت آموزش و ترويج مهارت هاي مرتبط با ايمني در سطح عمومي تاکيد کرد.
اما به جهت اهميت اين گزارش در ذيل متن گزارش نهايي هيأت ويژه گزارش ملي بررسي حادثه پلاسکو که در جلسه هيئت دولت ارئه گرديد ارائه مي شود .



تقديم به ملت ايران که همواره شايسته صداقت، شفافيت و دقت علمي بوده اند،و به ياد آتش نشانان شجاع و فداکاري که با ايثار جان خود پيام ايمني را بر آوار پلاسکو نگاشتند

پيام هيأت
پلاسکو را فراموش نکنيم

حکم رياست محترم جمهور


پيشگفتار رئيس هيأت هوالغفور
حادثه آتش‌سوزي و فروريزي ساختمان پلاسکو يکي از غم انگيزترين حوادث ساختمانهاي شهري بود که در 30 ديماه 1395 رخ داد و بامرگ دلخراش آتش‌نشانان و شماري ديگر از هم‌وطنان به همراه خسارات مالي سنگين، رويدادي تلخ در تاريخ کشور را ثبت کرد. ساختمان 54 ساله پلاسکو که نمادي از آغاز دوراني از مدرن شدن، شهرسازي و معماري، و حتي استواري سازه‌هاي مدرن در ايران بود، ناباورانه فروريخت تا پرسشهايي بزرگ مطرح شوند. نويسنده‌اي به ظرافت درباره پلاسکو نوشته بود «پلاسکو فرونريخت بلکه به پا خاست» و درست مي‌گويد که پلاسکو به پا خاست تا ساختار و انسجام مدني ايران را به پرسش بگيرد. پلاسکو به پا خاست تا بپرسد «شما ايرانيان چه کرديد و چه نکرديد که من در آتش سوختم و فرو ريختم؟»
چرا حادثه پلاسکو مهم است؟ زيرا اين حادثه آزموني از کارايي دانشي، فناوري و مديريت شهري است که در ابعاد قبل و بعد حادثه در مرکز پايتخت و در نزديکترين محل از نظر دسترسي به امکانات دولتمردان بود. بزرگمردان حاکميت شهري و ملي و دستگاههاي عظيم بوروکراسي آنچه در توان داشتند سخاوتمندانه در ميدان آوردند ولي فقط بعد از حادثه و حداکثر در حين حادثه. کاش قبل از حادثه هم بخشي از چنين توان، جنبش، تعصب، وپيگيري و هم افزايي صرف مي شد. بايد بدانيم که در مجموعه هاي پيچيده شهري اين حوادث در ابعاد مختلف، حتمي است، همواره بوده و هست و خواهد بود. تلاش بزرگاني از مسئولين با حداکثر فداکاري و صرف منابع انجام شده وبسياري از آنان در حين حادثه نظير آتش نشانان جان برکف ، در ايفاي مسئوليت فردي خود سنگ تمام گذاشتند. ليکن فداکاري براي يک پديده پيچيده کافي نيست و روش علمي منبعث از دانش، تجربه، مهارت ، مديريت بهينه ميداني و بين سازماني در تمام سه مرحله قبل، حين و بعد حادثه و از همه مهم تر پيش بيني و برنامه هاي از قبل تعيين شده لازم است. بعلاوه بايد کار ها به کاردانان سپرده شود وافراد آموزش ديده ، مجهز به نرم افزار و سخت افزار پيشرفته وبا اختيارات سازماني کار ها را بدست گيرند. هيات اميدوار است حادثه پلاسکو هيچگاه از ياد ما ايرانيان نرود و به نقطه عطفي در تاريخ اجتماعي اين سرزمين بدل شود.
کشورهاي مختلف جهان شاهد حوادثي از اين دست، تلخ و دردناک بوده‌اند، اما شماري از آن‌ها موفق شده‌اند بر مبناي بررسي دقيق اين حوادث و حتي انجام کارهاي نمادين، چنين حوادثي را در حافظه تاريخي ملت‌هاي خود زنده نگه دارند و با تدوين قوانين و رويه‌هاي مناسب، راهکارهايي براي تأثيرگذاري مثبت اين حوادث بر زندگي ملت‌هاي خود ارائه دهند. حادثه پلاسکو را بايد هشداري بدانيم تا حقيقت آسيب پذيري جدي شهر هاي بزرگ و داراي تمرکز جمعيت و سرمايه هاي کشور ، به باور همگان بويژه مديران دستگاهها بنشيند. بلکه از اين آزمون بيدار شويم و براي آزمونهاي بزرگتر بعدي آماده شويم. بيدار شويم و بفهيم چه مي کنيم و چگونه شرايط زندگي شهري را با سهل انگاريهاي فرهنگي، فني و مديريتي و انفعال در برابر مسائل حقير روز مره با خطرات بزرگ بالقوه قرين کرده ايم.
انتخاب هيات ويژه گزارش ملي حادثه ساختمان پلاسکو از جانب رئيس محترم جمهوري اسلامي ايران فرصتي فراهم آورد تا تلاشي گسترده‌ براي بررسي حادثه، علل بروز آن و پيشنهاد راهکارهايي براي ممانعت از تکرار آن انجام شود. به نظر مي رسد اين اولين بار بود که بررسي حادثه‌اي در اين مقياس به هياتي کاملاً غيردولتي و با ترکيبي از بالاترين متخصصان مستقل و استادان دانشگاه سپرده مي‌شد. بررسي به گروهي سپرده شده بود که ذينفع به حساب نمي‌آمدند و با سازمانهايي که مرتبط با مسأله هستند، ارتباط ساختاري نداشتند. هيات به گونه‌اي انتخاب شده بود که مي‌توانست داعيه بي‌طرفي داشته باشد و انتخاب اعضا بر اساس تخصصها هيات را توانمند مي‌ساخت تا با نگاهي تخصصي و به دور از سوگيريهاي متداول سازماني و سياسي حادثه را بررسي نمايد.
حکم رئيس جمهور در نهم بهمن 1395 صادر شد و هيات دو روز بعد کار خود را آغاز کرد. پيچيدگيهاي کار از همان ابتدا بر اعضاي هيات آشکار بود. چنين کاري در گذشته سابقه نداشت و بنابراين سازمان و روال کار مشخص نبود. بررسيهاي اوليه در جلسه نخست هيات در يازدهم بهمن 1395 به عمل آمد و بر اساس ابعاد مهم حادثه، شش کميته تخصصي براي بررسي حادثه مشخص شدند. کميته‌اي نيز براي تعيين روش انجام مطالعه و در نهايت تدوين گزارش نهايي بر اساس تلفيق يافته‌هاي کميته‌هاي مختلف تعيين شد. دبير خانه اصلي هيات همراه با زير ساخت هاي وسيع اداري، مالي، و ارتباطي براي تعامل با سازمانها، متخصصين و مردم از طريق عادي و مجازي در دانشگاه تربيت مدرس تشکيل شد. شعبه اي فرعي از آن نيز در دبيرخانه شوراي تدوين مقررات ملي ساختمان، پشتيباني تکميلي را فراهم نمود. زمان کوتاهي ، در حدود 2 ماه، در اختيار هيات قرار گرفته بود. بررسي موارد مشابه نظير کميته‌هايي که درخصوص حوادث يازده سپتامبر، طوفان کاترينا يا حادثه نيروگاه اتمي فوکوشيما تشکيل شده نشان مي‌دهد که حداقل 6 ماه صرف مطالعات شده است. کميته ها موفق شدند با بکار گيري زيرکميته هاي کارشناسي گسترده، گزارش‌هاي اوليه خود را در کمتر از 40 روز آماده نمايند. اينک گزارش‌هاي هيات در سه بخش آماده شده است:
خلاصه مديريتي گزارش نهايي هيات با تلفيق از گزارش‌هاي کميته‌هاي تخصصي و جمع بندي چند بعدي گزارشهاي تخصصي هر کميته به صورت پيوست گزارش نهاييهيات براي تدوين گزارشها از انواع روشها و همچنين برگزاري جلسات استماع استفاده کرده است. ده‌ها جلسه با اشخاص و سازمان‌هاي مرتبط با مسأله برگزار شده است. برخي جلسات نظير استماع نظرات مالک ساختمان (بنياد مستضعفان)، مديران سازمان آتش‌نشاني و خدمات ايمني، شهرداري تهران، وزارت تعاون -کار و رفاه اجتماعي، شوراي ساختمان و معاونان وزارت راه و شهرسازي با حضور همه اعضاي هئيت انجام شده و جلسات تخصصي با ساير سازمان‌ها و افراد ذيربط با حضور مدير و کارشناسان همکار کميته‌هاي تخصصي برگزار شده است. هيات براي تدوين گزارش حاضر سؤالات پرشمار و بعضا مرحله بندي شده اي را براي سازمان‌هاي مرتبط ارسال کرده و پاسخ‌هاي ايشان در تدوين گزارش‌هاي تخصصي و گزارش نهايي هيات لحاظ شده است. البته تا زمان تحويل گزارش نهايي علي رغم پيگيري دبيرخانه هيات ، چند مورد از سازمانها پاسخ خود را نتوانستند به هيات تحويل نمايند. فهرست مکاتبات و پاسخهاي دريافتي از سازمان‌هاي مختلف در ارتباط با حادثه پلاسکو در کتابشناسي اين گزارش ارائه شده است.
کميته‌هاي تخصصي همه ابزارهاي روش‌شناختي از قبيل نمونه برداري، آزمايش هاي پيشرفته فيزيکي، مدل‌سازي پيشرفته رايانه‌اي، تحليلهاي چند بعدي فني، مصاحبه، تحليل اسناد و اطلاعات دريافتي، جلسات استماع، پيمايش، برگزاري جلسات بحث گروهي و مقايسه با استانداردهاي فني و بين‌المللي را به‌کار گرفته‌اند تا در نهايت گزارشي علمي و قانع‌کننده براي ملت ايران ارائه نمايند. زمان اندک و دو ماهه مانع از آن شده است که کميته‌هاي تخصصي هيات همه آن چيزي را که در نظر داشتند محقق سازند، اما همين مقدار نيز زواياي تاريک بسياري درباره ايمني، رفتارومديريت درون و بين سازماني ، فرهنگ ايمني، قوانين مسئوليت مدني و فني مرتبط با ايمني در کشور را آشکار کرده است. بي‌گمان زوايايي از حادثه پنهان مانده‌اند اما برآورد هيات آن است که وجوه ناشناخته در مقابل آنچه آشکار شده و کاستي‌هايي که بر ملا شده، ناچيز بايد باشد.
هيات از ابتدا به دنبال مشخص کردن مقصران و ورود به مقوله تقصيرها و آنچه در حيطه بررسي قضايي ممکن است مطرح باشد، نبوده است. در اين گزارش هرآنجا که به مسئوليت ، وظائف و کوتاهي ها اشاره شده، نه به نيت انتساب تقصير و سرزنش، بلکه به قصد شناخت فرصت هايي که مي شد بهتر استفاده کرد، و با جزيي تلاش امکان پيشگيري را فراهم کرد ، بوده است. ما بيش از هر چيز تلاش کرديم علل و عوامل بروز پديده را به نحوي بررسي و آشکار سازيم که سياستگذاران و جامعه به‌طور کلي اگر عزمي براي اصلاح امور داشته باشند، بتوانند بر مبناي يافته‌هاي هيات راهکارهاي استقرار فرهنگ ايمني و ممانعت از تکرار حوادث مشابه را تدوين و اجرايي نمايند. ما تلاش کرديم به اين پرسش که پلاسکو چرا آتش گرفت و فروريخت چنان پاسخ دهيم که مردم و متخصصان به عينيت و بي‌طرفي بررسي‌هاي هيات اعتماد کنند. در اين راه هيات کوشيده است ارائه‌دهنده يافته‌هاي کارشناسانه و توصيه‌هاي کاربردي‌ باشد.
اين هيات هم‌چنين قدردان همه مديران و کارشناسان سازمان‌هايي است که در طول مدت فعاليت هيات و علي‌رغم تنگناي زماني و مسئوليت هاي جاري خود کوشيدند به سؤالات هيات پاسخ گويند و ابعاد ناشناخته مسأله را آشکار سازند. هيات هم‌چنين قدردان رسانه‌هايي است که از لحظه اول بروز حادثه پلاسکو اطلاع‌رساني درباره آن‌را در دستور کار خود قرار دادند و دو مصاحبه مطبوعاتي رياست هيات را براي اميدوار کردن مردم به شناخت واقعيت به خوبي پوشش داده و درباره آن اطلاع‌رساني کردند. ما هم‌چنين قدردان همه مردمان دلسوز وهوشمندي هستيم که با ارسال عکس، فيلم، گزارشهاي علمي، تحليل ها و ساير اطلاعات، و هم‌چنين مشارکت در مصاحبه‌ها براي آماده‌سازي گزارش حاضر کمک کردند. از آنجا که هر بررسي و پژوهش انساني در معرض خطاست و اين گزارش نيز از اين قاعده مستثني نيست. اما هيات کوشيده است در نهايت صداقت و عينيت علمي بررسي‌هاي خود را انجام دهد. با اين وصف ما صادقانه اميدواريم اين آخرين بررسي درباره حادثه پلاسکو نباشد.
گزارش حاضر نشان مي‌دهد که حادثه پلاسکو به لحاظ حقوقي، مهندسي و فني، اجتماعي، فرهنگي و رسانه‌اي، مديريت ريسک و بيمه‌، و مديريت بحران داراي چنان ابعاد پيچيده و در هم‌تنيده‌اي است که مي‌تواند موضوع ده‌ها و صدها مطالعه قرار گيرد. فروريزي پلاسکو نمادي از همه ناکارآمدي‌ها، قصورها و کاستي‌هايي است که به مدت چندين دهه بر يکديگر انباشته شده‌اند و در اصل پلاسکو در زير بار سنگين انباشته‌اي از آن‌ها فروريخت. گزارش نشان مي دهد که خلاء قوانين و رويه‌هاي حقوقي مناسب و در کنار آن سهل انگاري گسترده سنتي در تفسير و اجراي قانون و رويه شدن آنها چگونه حادثه پلاسکو را تسهيل کرده است. خواننده تيزبين در اين گزارش به ادراکي از سطح آگاهي اجتماعي و فرهنگي ايمني در ايران دست خواهد يافت و غيبت نامناسب فرهنگ ايمني در دنياي رسانه‌هاي ما را نيز آشکارا درخواهد يافت. ما به وضوح خواهيم ديد که صنعت بيمه نقش پيشگيرانه خويش را به درستي تعريف و ايفا نکرده و سازماندهي مديريت بحران بعد از سالها تدارک و تجهيز و تمرين فرضي نتيجه غير قابل قبولي گرفته است.
جا دارد درباره اين حادثه و علل ايجاد آن پژوهش‌هاي بيشتري صورت گيرد، تاريخ حادثه بارها و بارها روايت شود، بازماندگان و مرتبطان با حادثه تا ساليان دراز مي‌توانند درباره آن سخن بگويند و هر يک سهمي در خودآگاهي ملي ما درباره اين حادثه داشته باشند. کودکان ما بايد پلاسکو را هم‌چون نمادي براي خودآگاهي نسبت به ايمني و ضرورت آن همواره به ياد داشته باشند و آگاهي نسبت به مخاطرات ايمني و خطر آتش سوزي در وجود ايشان ملکه ذهني شود. فيلمنامه ‌نويسان، مستندسازان و فيلم‌سازان اين سرزمين مي‌توانند سهمي در ساختن آگاهي ملي ما نسبت به ايمني داشته باشند و پلاسکو را اگرچه فروريخت، ولي جاودانه سازند.
ما صميمانه اميدواريم تلاش‌هاي ما سبب شده باشد چرايي بروز حادثه پلاسکو آشکار شده و متخصصان و ملت ايران به يافته‌هاي ما اعتماد کنند. ما بر اين باوريم که اين شيوه مواجهه با مسائل و بررسي حوادث، رويه‌اي نوين درکشور است که اگرچه در اولين گام ممکن است کاستي‌هايي داشته باشد، اما اين تجربه مي‌تواند براي خروج از دور باطل گذشته، تکامل يابد و در آينده افق روشني را در حل مشکلات کشور بگشايد. نفس اعتماد کردن به متخصصان مستقل از دولت و قدرت سياسي، محرم دانستن مردم، و خود را در برابر ايشان پاسخ‌گو دانستن، گامي استوار به سوي جلب اعتماد عمومي و هموار کردن راه به سوي خلق سرمايه اجتماعي و درس گرفتن از حوادث براي ساختن جامعه‌اي بهتر و زندگي باکيفيت‌تر است.
اعضاي هيات صميمانه از رييس محترم جمهوري اسلامي ايران جناب آقاي دکتر حسن روحاني قدرداني مي‌کنند که اجازه دادند براي اولين بار مسأله‌اي در اين مقياس توسط هياتي غيردولتي و مستقل تخصصي و دانشگاهي بررسي شود. لازم به ذکر است که در فرايند بررسي هيات نهايت همراهي و همکاري از سوي نهاد رياست جمهوري، و رييس ارجمند آن صورت گرفت. هيات براي هر گونه بررسي و اظهارنظري آزاد بود و گزارش نهايي خود را فقط بر اساس تحقيق مستقل و اخلاق علمي، با توکل به ايزد متعال به سر انجام رساند.
اعضاي هيات ويژه گزارش ملي حادثه ساختمان پلاسکو، ضمن اداي احترام عميق به آتش‌نشانان شجاعي که جان خويش را بر سر انجام مسئوليت حرفه‌اي خود نهادند و تحسين صبر جميل بازماندگان‌شان، گزارش خود را با شعار « پلاسکو را فراموش نکنيم» به پيشگاه ملت ايران تقديم مي‌کند. اميد که اين تلاش مقبول درگاه احديت افتد .

محمدتقي احمدي
فروردين 1396


خلاصه مديريتياحداث ساختمان پلاسکو در سال 1339 و بهره برداري از آن در سال 1341 آغاز شد. اين ساختمان شامل دو بخش شمالي و جنوبي بود. برج جنوبي در مجموع داراي شانزده طبقه، شامل 14 طبقه روي همکف، يک طبقه همکف و يک طبقه زيرزمين بود. کاربري ساختمان پلاسکو تجاري و بيشتر واحدهاي آن متعلق به صنف پوشاک بود. بعد از پيروزي انقلاب اسلامي ساختمان در مالکيت بنياد مستضعفان قرار گرفت و واحدهاي مستقر در آن با بنياد رابطه مالک و مستاجر داشتند و ضمنا مستاجران مالک سرقفلي واحد نيز بودند.
در تاريخ 30/10/1395 دقايقي قبل از ساعت 8 صبح، طبقه دهم ساختمان پلاسکو دچار آتش سوزي شد. همزمان با رسيدن واحدهاي آتش نشاني به محل و آغاز عمليات اطفاي حريق، به تدريج آتش به طبقات بالاتر سرايت کرده و پس از فرگير شدن آتش، برج جنوبي ساختمان در نهايت در ساعت 11:33 دقيقه فروريخت.
پس از فرو ريزش ساختمان، عمليات نجات افرادي که در زير آوار گرفتار شده بودند همراه با آواربرداري آغاز شد. اين عمليات 9 روز ادامه داشت، اما متاسفانه در طول زمان آواربرداري، هيچ يک از گرفتار شدگان نجات نيافتند. بر اساس اطلاعات قابل دسترس براي هيات، در اين حادثه درمجموع 16 نفر آتش نشان و 6 نفر افراد غير آتش نشان جان باختند.
به دنبال اين حادثه، رياست محترم جمهوري اسلامي ايران طي حکمي 10 نفر از کارشناسان رشته هاي مختلف را به عنوان هيأت ويژه گزارش ملي بررسي حادثه پلاسکو منصوب نموده و اين هيات را مامور نمود در مدت دو ماه گزارش خود را در زمينه هاي بررسي علل و عوامل وقوع آتش سوزي و فرو ريختن ساختمان ، نحوه مديريت محيطي حادثه ، کيفيت هماهنگي دستگاههاي مسئو ل در مديريت بحران ، راههاي پيشگيري از تکرار آن و اصلا حات ساختاري و مديريتي لازم ارائه کند. گزارش اين هيات که در پي پاسخ به سوالات ياد شده است، به همراه پيوستهاي تفصيلي و ضمائم آنها تهيه و ارائه شده است. چکيده اي از يافته ها و پيشنهادات هيات از ديدگاههاي مختلف تخصصي به شرح زير است:

بررسي حادثه از ديدگاه مهندسي آتش
در ساختمان پلاسکو، به رغم اهميت توجه به رعايت اصول و ضوابط ايمني در برابر آتش، با توجه نوع کاربري و تعداد طبقات آن، نقاط ضعف زيادي وجود داشته و ساختمان اصولاً در معرض خطر وقوع و گسترش آتش بوده است.
دلايل مهم گسترش سريع آتش در ساختمان به شرح زير بوده است:
وجود بار حريق بسيار زياد در ساختمان، خصوصاً به علت مقادير فوق‌العاده زياد پارچه نبود پلکان اضطراري و وجود اشکال در پلکان و عدم انطباق راه خروج با طراحي صحيح و برابر با اصول ايمني در برابر آتش ارتباط کامل بين فضاها از طريق سقف‌هاي کاذب، پلکان و شفت تأسيسات و گسترش آتش از طريق اين فضاها نبودن هر گونه فضا بندي و جداسازي مقاوم در برابر آتش درون و در بين طبقات ساختمان عدم وجود سيستم بارنده خودکار (اسپرينکلر) در ساختمان مشکلات فني لوله‌هاي قائم آتش‌نشاني و عدم تعمير و نگهداري صحيح از آنها در دوران بهره‌برداري نبودن يک سيستم گرمايشي استاندارد و وجود تعداد زيادي کپسول هاي گاز پيک نيکي وجود موانع زيادي براي فعاليت آتش نشانانان
علت شروع آتش سوزي، در حدي که جمع‌آوري اطلاعات براي اين هيأت امکان‌پذير بوده، اتصال برق (و احتمالاً نشت همزمان گاز از کپسول گاز) بوده است. اين آتش سوزي در يکي از واحدهاي بخش شمال غربي طبقه دهم برج آغاز شده است. حريق در ساعت 58/7 به آتش‌نشاني اطلاع داده شده و اولين ايستگاه آتش‌نشاني پس از دقايقي کوتاه به محل حادثه رسيده است. اما گزارش آنها نشان مي دهد که حجم و شدت آتش‌‌سوزي در آن لحظه گوياي آن بوده که پيش از رسيدن آنها کارکنان مغازه زماني را براي خاموش کردن آتش صرف کرده و پس از آنکه نتوانسته اند از گسترش آتش جلوگيري کنند، با آتش نشاني تماس گرفته اند.
مدل سازي کامپيوتري گسترش حريق در ساختمان نشان مي دهد که چگونه حريق پس از شروع از طريق پنجره ها، فضاهاي کاذب، پلکان و شفت آسانسور به فضاهاي مجاور و به طبقات بالاتر گسترش يافته است. همچنين مدل حريق نشان داده که مسير پلکان در همان دقايق ابتدايي، به علت آکنده شدن از دود و تيرگي و نيز افزايش دما، براي افراد معمولي (بدون تجهيزات خاص) غير قابل استفاده شده است. اين خود يک مسئله هشدار دهنده براي بسياري ساختمان هاي مشابه در کشور است.
براي تعيين تجربه دمايي مصالح در حادثه پلاسکو، ارزيابي‌هاي متعدد ميداني و آزمايشگاهي (در مدت زمان موجود) به عمل آمد. آزمون‌هاي مقاومت فشاري پسماند، پتروگرافي و XRD/XRF بر روي تعدادي از نمونه‌هاي بتن صورت گرفت. نتايج، عليرغم برخي محدوديت‌هاي ناشي از ريزش ساختمان، تائيدکننده مدل رياضي محيط آتش بوده و نشان داد که دماي حريق به ميزان کافي براي آسيب زدن به سازه افزايش يافته بوده است. به علاوه آثاري مشاهده شد که نشانگر رسيدن اجزايي از ساختمان به دماهاي بسيار بالاتر بوده، اما شواهد نشان مي دهد که اين دماهاي بالاتر، به احتمال بسيار زياد، بعد از فروريزش کامل و در زير آوار شکل گرفته است.
درسهاي حادثه
از منظر مهندسي آتش، سوال اصلي در اين حادثه اين بود که ساختمان پلاسکو از نظر ايمني در برابر آتش چه نقاط ضعفي داشت که حريق با چنين سرعتي در آن گسترش يافت و باعث ريزش آن شد؟ پاسخ اين سوال مي تواند براي ارزيابي وضعيت ساير ساختمان ها و اماکن عمومي نيز مورد بهره برداري قرار گيرد تا عموم مهندسين و مردم، اين موارد را در ساختمان هاي ديگر با آن مقايسه و تا حد امکان برطرف نمايند. به اين منظور، مقررات و اصول ايمني در برابر آتش براي ساختمان هاي جديد و موجود مورد بحث و بررسي قرار گرفته و مشخصات ساختمان پلاسکو در مقايسه با اين ضوابط و اصول تحليل شده است. برجسته ترين ضعف‌ها و عبرت هاي موجود در حادثه و ساختمان پلاسکو از نظر ايمني در برابر آتش، به شرح زير است:
- نياز به نصب آسانسور دسترسي آتش‌نشاني در ساختمان‌هاي بلند و نيز محافظت شفت آسانسورها در برابر آتش
- نياز به تأمين ناحيه بندي آتش در ساختمان
- نياز به نصب سيستم کشف و اعلام حريق در ساختمانها مطابق با مبحث سوم مقررات ملي ساختمان
- نياز به نصب شبکه بارنده خودکار (اسپرينکلر) در ساختمانهاي بلند و طرح و اجراي مناسب سيستم لوله‌هاي قائم آتش‌نشاني
- لزوم رعايت تعمير و نگهداري سيستم‌هاي ايمني و اطفاي آتش
- لزوم رفع ضعفهاي تأسيساتي موجود در ساختمانها به عنوان عامل زمينه ساز براي افزايش ريسک حريق
- برطرف کردن ضعف هاي بازرسي و نظارت و تأمين ايمني در برابر آتش براي ساختمان‌هاي موجود و قديمي
- توجه و آگاهي اندک بهره برداران (جامعه) نسبت به اهميت مسئله ايمني در برابر آتش در ساختمانها و مؤلفه هاي آن.
توصيه ها
نخستين اقدام فوري که توصيه مي شود، ارزيابي ريسک خطر حريق در ساختمان‌هاي استراتژيک، دولتي و عمومي و اقدام به کاهش خطرپذيري آنها است تا از حوادث مشابه و احياناً بحران هاي ناشي از حريق در اينگونه ساختمان ها جلوگيري شود.
ساير توصيه ها به شرح زير است:
تکميل و توسعه استانداردها، آيين‌نامه‌ها و مدارک فني پشتيبان مقررات ملي ساختمان تهيه و تکميل مقررات ايمني براي ساختمان‌هاي موجود تکميل و توسعه قوانين و مقررات نگهداري و سيستم‌هاي نظارتي مربوط ضرورت تکميل مباحث 2 و 22 مقررات ملي ساختمان، در خصوص ساختمان‌هاي موجودتعمير و نگهداري سيستم‌ها و تمهيدات ايمني در برابر آتش بايد با انجام بازرسي‌هاي دوره‌اي کنترل و مراقبت شود. اجرايي شدن اين موضوع مستلزم ورود افراد ذيصلاح و تائيد شده به ساختمان‌ها، بازديد مؤثر و الزام مالک به اجرايي کردن اخطارها و دستورالعمل‌ها است. در اين باره لازم است تا قوانين مورد نياز بازنگري يا تدوين شوند. همچنين ساز و کارهاي بازرسي از نظر فني بايد مشخص شود، به نحوي که بازرسي به منظور مراقبت و نگهداري مصالح و سيستم‌ها در دوره‌هاي مشخص شده مطابق با مبحث 22 توسط شرکت‌هاي بازرسي تخصصي صورت گيرد. همچنين در موارد نياز (مانند نواقص مشهود، نظارت عالي يا ساير موارد مطابق با شرح وظايف)، بازرسي اماکن عمومي توسط سازمان آتش‌نشاني به عمل آمده، نواقص اعلام و در چارچوب ساز و کار قانوني برطرف گردد. مشخصاً لازم است تا موانع موجود براي ملزم کردن مالکان به برطرف کردن نواقص ايمني، رفع شده و مسير قانوني منطقي براي اجرايي شدن اخطارها تدوين گردد.
تدوين آيين‌نامه محافظت ساختمان‌هاي بلند مرتبه در برابر آتش آموزش مهندسان در زمينه محافظت در برابر آتش و تقويت سيستم نظارت حمايت و توسعه تحقيقات کاربردي و آزمايشگاه‌هاي پشتيبان بازنگري نظام تراکم ساختماني و ساخت ساختمان‌هاي بلند با در نظر گرفتن ايمني ساختمان و شهرها در برابر خطر آتش‌سوزي
بررسي حادثه از ديدگاه مهندسي سازه
سيستم سازه‌اي ساختمان پلاسکو شبيه به يک سيستم سازه اي لوله اي بوده است. در اين سازه عمده ستون‌ها در پوسته ساختمان قرار داشته و تنها چهار ستون مرکزي، وظيفه تحمل بخش قابل توجهي از بارهاي ثقلي را بر عهده داشته اند . اجزاي اصلي سازه عبارت بوده اند از : دال بتني کف، خرپاي فرعي ،خرپاي همبند ،خرپاي اصلي باربر ، ستون مياني، ستون گوشه، ستون اصلي پوسته، ستون فرعي پوسته، خرپاي پوسته، اتصالات. سازوکار انتقال بارهاي ثقلي اين سازه از دالها به خرپاهاي فرعي، از خرپاهاي فرعي به خرپاهاي اصلي و از خرپاهاي اصلي به ستون‌هاي مياني و ستون‌هاي پوسته بوده است. چهار ستون مياني متشکل از چهار جفت ناوداني بوده که به وسيله ورق تقويت شده بوده اند. در چهار گوشه پوسته ساختمان چهار ستون صليبي قرار داشته اند. اين ستون‌ها نيز متشکل از چهار زوج ناوداني بوده که با ورق تقويت شده اند. ستون‌هاي اصلي پوسته متشکل از دو جفت ناوداني بوده که از طرفين با ورق تقويت شده بوده اند. اين ستون‌ها روي محورهاي اصلي سازه در پوسته آن قرار داشته اند. ستون‌هاي فرعي پوسته از يک جفت ناوداني تشکيل شده‌ که در طرفين با ورق تقويت شده بوده اند. در چهار وجه قاب پيراموني ساختمان، ستون‌ها با المان‌هايي خرپايي متشکل از زوج ناوداني به هم متصل شده بوده ‌اند. اين اعضاي خرپايي در تراز هر طبقه به صورت ضربدري ستون‌ها را به يکديگر متصل مي‌کردند.
در يک نگاه کلي به اجزاي سازه ساختمان پلاسکو، ملاحظه مي‌شود که تمام آن‌ها از مقاطع Built-Up (مرکب) بوده اند. اين نحوه‌ي ساخت هرچند که با فناوري‌هاي زمان ساخت قابل توجيه است ، ليکن به علت عدم استفاده از جوش‌هاي پيوسته، داراي نقاط ضعف نيز مي‌باشد. عناصر لاغر مورب تيرچه‌ها و خرپاهاي باربر سقف، و کيفيت نامناسب اجرا در اين اجزا نيز در برداشتها مشاهده شده است. ستون‌ها نيز اغلب از نيمرخ‌هاي مرکب با نيمرخ‌هاي نورد شده‌ي سبک که توسط ورق‌هاي فولادي سنگين با جوش‌هاي منقطع و غير پيوسته تقويت شده و با بست‌هاي موازي با فواصل نسبتا زياد به يکديگر متصل شده‌ بودند.
تعداد نسبتا کم دهانه هاي سازه ساختمان و ستونهاي مياني مبين مسير محدود انتقال بار اين سازه در تحمل بارهاي ثقلي است. گرچه وجود تعداد نسبتا زياد ستونهاي پيراموني که اصولا براي مقابله با بارهاي جانبي تعبيه شده اند، به ايجاد نامعيني سازه اي در دهانه هاي کناري سازه کمک مي کند، وجود تنها چهار ستون مياني باعث مي شود هر گونه زوالي در مقاومت کفها و يا ستونهاي مياني، بالقوه ساختمان را در معرض خطر فروريزش پيش رونده قرار دهد.اعضاي فولادي اين ساختمان عمدتا فاقد هرگونه پوششي در مقابل آتش بوده و يال تحتاني قريب به اتفاق اعضاي تيرچه و خرپاهاي باربر آن در هنگام بروز حريق درمعرض مستقيم آتش تحتاني بوده اند.
مقاومت سازه در برابر بارهاي ثقلي قبل از اثر حرارت
به منظور شناخت رفتار سازه و اجزاي ساختمان پلاسکو، مدلي‌هايي از سازه ساخته و تحليل شده است. نتايج تحليل سازه تحت اثر بارهاي ثقلي تخميني روز حادثه، نشان مي دهد قبل از اثر آتش و حرارت بر اجزاي ساختمان در روز حادثه، سازه حاشيه اطمينان کافي براي تحمل بارهاي ثقلي را داشته است.
خرابي ساختمان
تخريب سازه در سه مرحله با فاصله زماني اتفاق افتاده است. پس از گذشت حدود 3 ساعت از شروع آتش سوزي در ساختمان، در مرحله اول بخشي از کف يازدهم (سقف طبقه دهم) در قسمت شمال غربي ( محل شروع آتش سوزي) به علت تغييرشکل‌هاي بزرگ تيرچه‌ها ناشي از افزايش دما و چرخش بيش از حد اتصال‌هاي دو انتها و در نهايت شکست اتصالات (در ابتدا فقط از يک سمت) فرو مي­ريزد. سپس در مرحله دوم به فاصله حداقل ده دقيقه، بخشي از کف دوازدهم و سيزدهم بر روي کف دهم ريخته ( به دليل آنکه در آن بخش­ها ديگر کف يازدهم وجود نداشته) و به علت افزايش بار و اثرات ضربه آن، اين تخريب کف­ها تا پايين ساختمان ادامه مي­يابد. بدين ترتيب چشمه­هاي ناحيه شمال غربي ساختمان، از کف سيزدهم تا پايين ساختمان به طور کامل از بين رفته و دالاني خالي از کف در آن ناحيه بوجود مي­آيد.
بررسي دقيق­ فيلم­ها و تصاوير موجود از لحظات خرابي مرحله سوم (نهايي) نشان مي­دهد که پس از وقوع
خرابي­ مرحله دوم، ساختمان به مدت حدود 30 دقيقه پايداري خود را حفظ کرده و مرحله سوم خرابي از ضلع شرقي و جنوبي ساختمان آغاز مي­شود. بررسي تصاوير مربوط به ضلع جنوبي نشان مي­دهد که لحظاتي قبل از فروريزش نهايي ساختمان در قسمت شرقي ضلع جنوبي، دو حباب آتش به فاصله حدود 3 ثانيه از هم ظاهر مي­شوند. با ظاهر شدن حباب آتش اول، در امتداد طبقه يازدهم، دود از پنجره­هاي ضلع جنوبي اين ساختمان به بيرون دميده مي­شود. اين امر احتمالا به دليل فرو ريختن کف دوازدهم در آن ناحيه است، اما از آنجائيکه مقدار دود در سمت چپ نماي جنوبي کمتر است، به نظر مي­رسد اين خرابي در آن زمان هنوز در سايرچشمه ها اتفاق نيفتاده بوده است. بعد از حدود 3 ثانيه از ظاهر شدن حباب آتش اول، حباب آتش دوم در همان قسمت ظاهر مي­شود که احتمالا نشان دهنده فرو ريختن کف سيزدهم روي کف دوازدهم در اين ناحيه است.
بنا بر بررسي هاي فوق، با وجود اينکه خرابي مرحله اول و دوم در قسمت شمالي ساختمان به وقوع پيوسته، اما شروع خرابي مرحله سوم و ريزش نهايي ساختمان در ضلع شرقي و جنوبي رخ داده است. به منظور بررسي دليل فروريزش نهايي ساختمان، تصاوير لحظات فرو ريزش نهايي از نماي جنوبي بررسي و مشاهده شد در يکي از ستونهاي ضلع جنوبي ساختمان که داراي مقطع مرکب ساخته شده از دو عدد قوطي است، کمانش کلي و نيز کمانش قطعه اي اجزاي مقطع رخ داده و دو قوطي تشکيل دهنده اين ستون، از يکديگر جدا مي­شوند. با کمانش اين ستون، انحنايي در بام به وقوع پيوسته و در نهايت منجر به فرو ريزش نهايي سازه مي­شود. گفتني است که بررسي ها نشان مي­دهد که چهار ستون مرکزي ساختمان تا لحظات آخر دچار خرابي مشهود کلي نشده و در لحظات پايان با فرو ريختن کف­ها، به دليل از دست دادن تکيه­گاه­هاي جانبي خود در تراز طبقات، سقوط مي­کنند.

در نهايت بررسي تصاوير نشان مي دهد سقوط سقف­ها در طبقات و از دست رفتن تکيه­گاه جانبي ستون­هاي نما، باعث ازدياد طول موثر آنها و از دست رفتن مقاومت وکمانش اين ستون­ها شده و در نتيجه کف­هاي مربوط به بام و طبقات پايين­تر فرو ريخته­اند. با توجه به مطالب فوق به احتمال قريب به يقين، فروريزش ساختمان ناشي از تاثير آتش بر سازه ساختمان و فروريزش مرحله اي قسمتي از کفهاي طبقات و در نهايت خرابي پيش رونده ناشي از ضربه کفها همراه با از دست رفتن مهار جانبي ستونهاي بيروني و کمانش آنها بوده است. جدا از برخي شواهد مربوط به انفجار معدود کپسول هاي کوچک گاز موجود در واحد ها که بعضا بخاطر تماس با آتش و يا ضربه فروريزش سقف ها ممکن است رخداده باشد، در خصوص شايعه انفجاربرنامه ريزي شده و يا گسترده و عمده در داخل ساختمان، هيات به دلايل زير شواهد منطقي قابل تاييدي نيافته و بنابراين احتمال اين امر بسيار بعيد به نظر مي رسد.
- مشاهداتي نظير صداي انفجارگونه بصورت متوالي ، پرتاب سريع ترکش ها و يا خروج حباب آتش و يا دود بصورت موضعي از پنجره ها ي محدودي از طبقات، بخاطر رخداد فرآيند زنجيره اي فروريزش بصورت بسيار سريع و برخورد کفهاي طبقات فوقاني با زيرين در هر مرحله مي تواند باشد و در ساير حوادث مشابه در کشور هاي ديگر نيز مشاهده شده است.
- وقوع چنين پديده هايي بصورت موضعي و آنهم بعد از گذشت چند ساعت از شروع آتش سوزي گسترده در طبقات زيرين کانون آتش و همزمان با آغاز فروريزش گسترده نمي تواند شبهه ايجاد انفجار آن هم بصورت عمدي را بصورت عقلايي منطقي جلوه دهد.
- بر اساس استعلام از مقامات مسئول، شواهدي دال بر وقوع انفجار با مواد منفجره تخريبي چه بصورت عيني و چه با معاينه آثار باقيمانده بر روي اجزاي ساختمان به دست نيامده است.
شايان ذکر است به طور کلي دليل اصلي خرابي سازه ها در اثر آتش، کاهش مقاومت و سخت

منبع: خبرگزاری آریا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۲۸۹۶۲۱۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

انسان‌هایی که تبخیر می‌شوند؛ استفاده اسرائیل از سلاح گرمافشاری در غزه

 دیده‌بان حقوق بشر اروپا-مدیترانه امروز (۱۱ اردیبهشت) خواستار تشکیل یک کمیته تحقیق بین‌المللی متشکل از متخصصان در خصوص نوع سلاح‌های استفاده شده از سوی اسرائیل در غزه شد.

این نهاد حقوق بشری گفت که احتمال استفاده ارتش اسرائیل از سلاح‌های گرمافشاری در غزه وجود دارد.

دیده‌بان اروپا-مدیترانه افزود: «شهادت مستند شاهدان و اطلاعات اولیه جمع‌آوری‌شده جنبه پنهانی از سطوح هولناک کشتار اسرائیل در نوار غزه را آشکار می‌کند که مربوط به تبخیر یا ذوب اجساد قربانیان در نتیجه بمباران خانه‌های مسکونی است».

طبق این گزارش، حملات عامدانه اسرائیل با هدف ویرانی گسترده در محله‌های مسکونی و کشته شدن تعدادی زیادی از مردم غزه، نگرانی‌ها از احتمال استفاده از «سلاح‌های حرارتی» یا آن‌چه به عنوان «بمب خلأ» شناخته می‌شود را افزایش داده است.

بمب خلاء با استفاده از اکسیژن هوا، یک ابر انفجاری قدرتمند ایجاد می‌کند و با این کار در مقایسه با بمب‌های معمولی، انرژی تخریبی خود را در طول زمان بیشتری آزاد می‌کند. بنابراین، هنگامی که این بمب‌ها در فضای سرپوشیده منفجر شوند، بسیار مخرب‌تر هستند؛ به همین خاطر برای پاکسازی استحکامات، سنگر‌ها و تونل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در ادامه این گزارش آمده است: «ما چندین مورد از قربانیانی را که در حملات ویرانگر اسرائیل به ساختمان‌های مسکونی جان خود را از دست داده‌اند، ثبت کردیم و هنگام تلاش برای بازیابی اجساد آنها مشخص شد که برخی از اجزا ناپدید شده‌اند یا ممکن است تبدیل به خاکستر شده باشند که این امر باعث ایجاد علامت سوال در مورد نوع بمب‌های مورد استفاده در این حملات می‌شود».

دیده‌بان اروپا -مدیترانه در گزارش خود گفت که هزاران قربانی همچنان جزو مفقودشدگان هستند، بخشی از آنها زیر آور ساختمان‌ها مانده‌اند؛ پیکر بخشی پیدا نشده و پیکر برخی نیز به دست ارتش اسرائیل به سرقت رفته است.

این نهاد غیر دولتی بین‌المللی در پایان تأکید کرد که ارتش اسرائیل از انواع مختلف سلاح‌هایی ممنوعه علیه غیرنظامیان استفاده می‌برد.

استفاده از بمب‌های حرارتی طبق کنوانسیون ۱۸۹۹ و ۱۹۰۷ لاهه و کنواسیون ۱۹۴۹ ژنو علیه مناطق غیرنظامی ممنوع اعلام شده است.

امروز همچنین سازمان امدادرسانی غزه نیز در بیانیه‌ای گفت: «برآورد ما این است که بیش از ۱۰۰۰۰ مفقودی وجود داشته باشند که از ابتدای تجاوز تا امروز زیر آوار صد‌ها ساختمان تخریب شده باقی مانده و گروه‌های امدادی متخصص نتوانسته‌اند آنها را بیابند، بنابراین آمار این شهدا در بیمارستان‌ها و گزارش‌های وزارت بهداشت ثبت نشده است؛ بدین ترتیب تعداد شهدا از ۴۴ هزار نفر فراتر رفته است».

منبع: فارس

باشگاه خبرنگاران جوان بین‌الملل اروپا و آمریکا