به منـاسبـت روز جـهانی کتـاب و حـق تالیف
تاریخ انتشار: ۲ اردیبهشت ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۳۰۱۱۴۴۹
سوم اردیبهشت (۲۳ آوریل ) روز جهانی کتاب و حق مؤلف نام گرفته است. انتخاب این روز خاص به این دلیل است که سه تن از مشاهیر ادبیات جهان یعنی سروانتس، ویلیام شکسپیر، و اینکا گارسیلاسو دولاوگا در چنین روزی در سال 1616 بدرود حیات گفته‌اند. چکیده مطلب:- حقوق آثار ادبی و هنری (مالکیت ادبی هنری یا کپی رایت) حقوقی است که مطابق قانون برای پدیدآورنده یک اثرادبی و هنری شناخته می شود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
- ایران گرچه تابع نظام حق مولف است اما هنوز به معاهدات بین‌المللی کپی رایت نپیوسته است.
- نبود تناسب و هماهنگی بین نظام حق مؤلف ایران با قوانین جهانی از مهم‌ترین موانع پیوستن ایران به نظام کپی رایت
- ناقص و قدیمی بودن قوانین حق مؤلف و عدم پیش بینی شرایط جدید حقوق مولف به ویژه در حوزه فضای مجازی
- لایحه جامع حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط، از سال90 تاکنون در انتظار تصویب
- بیم از زیان اقتصادی و ناتوانی دراستفاده مطلوب و ارزان از آثار و تالیفات روز دنیا در صورت پیوستن به کپی رایت
- بی توجهی به معاهدات بین المللی حق مؤلف مانع حمایت از کتابهای ایران در جهان و کمک به وابستگی به آثارغرب
پژوهش خبری صدا وسیما:سوم اردیبهشت (۲۳ آوریل ) روز جهانی کتاب و حق مؤلف نام گرفته است. در تاریخ 15 نوامبر 1995 در قطعنامه بیست و هشتمین اجلاس عمومی یونسکو، روز 23 آوریل هر سال روز جهانی کتاب و حق مؤلف (world book and copyright day) نام گذاری شد. انتخاب این روز خاص به این دلیل است که سه تن از مشاهیر ادبیات جهان یعنی سروانتس، ویلیام شکسپیر، و اینکا گارسیلاسو دولاوگا در چنین روزی در سال 1616 بدرود حیات گفته‌اند. هدف یونسکو از اختصاص روزی به کتاب و حق مؤلف گرامیداشت کتاب و مؤلفان جهان بوده است تا بدین‌وسیله همگان به ویژه جوانان را ترغیب کند که به لذت مطالعه پی ببرند.
رعایت کردن یا نکردن حق مولف آثار و پیامدهایی دارد که از جنبه های مختلف قابل بررسی است. و به دلیل اهمیت آن، در قوانین داخلی کشورها مواردی در این خصوص پیش بینی شده است. در سطح بین المللی نیز قوانین و معاهدات متعددی بین کشورها منعقد شده است. برخی کشورها با توجه به شرایط و امکانات خود به این معاهدات پیوسته و برخی دیگر نیز به دلایلی نخواسته و یا نتوانسته اند به این پیمان نامه ها ملحق شوند. ایران نیز از جمله کشورهایی است که گرچه تابع نظام حق مولف است اما هنوز به معاهدات بین المللی کپی رایت نپیوسته است.
در گزارش ذیل در پی پاسخگویی به این موارد هستیم: حق مولف چیست؟ قوانین مرتبط با حق مولف در ایران کدامند؟ عدم توجه به معاهدات بین المللی در قوانین فعلی حق مؤلف ایران چه تأثیری بر وضعیت نشر در ایران دارد؟ چرا قوانین داخلی در مورد حق مولف کارآمدی لازم را ندارد؟
حقوق آثار ادبی و هنری به چه معناست؟
حقوق آثار ادبی و هنری (مالکیت ادبی هنری یا کپی رایت) حقوقی است که مطابق قانون برای پدیدآورنده یک اثر ادبی و هنری شناخته می شود و از طریق اعطای حقوق معنوی و مادی به وی اختیار می‌دهد تا تکثیر و عرضه اثر خود را کنترل کند و بهره برداری و استفاده از اثرش توسط دیگران را محدود نماید یا مطابق قرارداد اجازه دهد. قوانین حمایت از مولف (کپی رایت) فقط از بیان ایدهها و افکار حمایت می کند. بنابراین ایده ها، افکار محض، روش‌ها و نظریه ها هرچقدر هم که ارزشمند باشند از حیطه قوانین کپی رایت خارجند. قوانین از شکلی که افکار و ایده ها در آن بیان می‌شوند حمایت می کنند و خود افکار قابل حمایت نیستند.
پدیدآورندگان اثر ادبی یا هنری از دو نوع حق انحصاری برخوردارند: 1- حقوق مادی( شامل بهره برداری های مالی و اقتصادی از اثر)،2- حقوق معنوی(شامل حقوق مرتبط با شخصیت پدیدآورنده مانند حق بر نام و عنوان اثر).
قوانین حمایت از حق مولف در ایران
در سال ۱۳۹۰ نیز پیش نویس لایحه جامع حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به دولت تقدیم شد و در جلسه کمیسیون فرعی در 2/ 4/ 92 به تصویب رسید که در صورت تصویب نهایی جایگزین قوانین فعلی حق تکثیر ایران خواهد شد.
کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری
کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری، یک موافقتنامه بین‌المللی در خصوص حق تکثیر است که اولین بار در شهر برن در سوئیس در سپتامبر سال ۱۸۸۶ (شهریور ۱۲۶۵ شمسی) تصویب شد. کنوانسیون برن کشورهای امضاکننده را ملزم می‌کند که آثار پدیدآورندگان سایر کشورهای امضاکننده را همچون آثار پدیدآورندگان تبعه خود مورد حمایتکپی‌رایتقرار دهد.
میزان سازگاری قوانین داخلی با قوانین بین المللی
گرچه قوانین موجود در کشور در بسیاری از موارد با مقررات بین المللی انطباق داشته و یا لااقل مغایرتی ندارد، ولی در برخی موارد ناکافی و در برخی موضوعات خلأ قانونی وجود دارد.
نواقصومغایرت هایقوانین موجود داخلی باقوانینبین المللی
وضعیت قوانین داخلی حق مؤلف به دلایل ذیل از شرایط نامطلوبی برخوردار است:
ـدلایلوضعیتنامطلوبقوانین داخلیحقمؤلفدرایران
ـاثرات منفیبی توجهیبه معاهداتبینالمللی و اثرات آندرقوانین فعلیحقمؤلفایرانبر وضعیتنشر
- اثرات مثبتبی توجهیبه معاهداتبینالمللی و اثرات آندرقوانین فعلیحقمؤلفایرانبر وضعیتنشر
ـاثراتوضعحق مؤلفدرایرانوبی توجهیبه تعهدات بین المللی برنظامترجمهآثاردرایران
کلام آخر
گرچه به دلیل برخی خلاهای قانونی در مواردی صاحبان آثار ادبی هنری از قدرت حقوقی لازم برای احقاق حقشان برخوردار نیستند، همین قوانین موجود نیز به دلایلی چون کمبود قضات تخصصی برای رسیدگی به دعاوی مرتبط با حق مولف، به درستی اجرا نمی‌شود و لازم است تا در این خصوص چاره‌ای اندیشیده شود. بنابر این علاوه بر رفع خلاهای قانونی و تصویب لایحه جامع حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط (که مسکوت مانده است)، توجه به آموزش تخصصی قضات و ضابطان قضایی و نیز آموزش‌های عمومی در خصوص رعایت حق مولف و عواقب کپی و انتشار بدون مجوز آثار تالیفی در فضای حقیقی و مجازی امری ضروری است.
در این زمینه، امضای یادداشت تفاهم همکاری بین وزارت دادگستری و سازمان جهانی مالکیت فکری(در تاریخ 9/ 1/ 96) به منظور ایجاد مرکز ملی آموزش مالکیت فکری، را می‌توان گامی مثبت در جهت آموزش ذینفعان حوزه مالکیت فکری در ایران، و نیز ارتقاء مالکیت فکری در میان کشورهای منطقه، ارزیابی کرد. (این یادداشت تفاهم در راستای اجرای مصوبه مورخ ۹/ ۱۲/ ۹۴ هیات وزیرات تدوین شده و چارچوب همکاری‌های مشترک طرفین برای ایجاد مرکز و آموزش حقوق مالکیت فکری به کارشناسان دستگاه های ذیربط دولتی، وکلای دادگستری، قضات، ضابطان قضایی، ذینفعان و صاحبان حقوق مالکیت فکری را فراهم می‌کند.
پژوهش خبری صدا وسیما//پژوهشگر: فریفته هدایتی
منبع: خبرگزاری صدا و سیما
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.iribnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری صدا و سیما» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۳۰۱۱۴۴۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
بحران ادبیات داریم
مریم حسینیان با تأکید بر اینکه بحران ادبیات داریم، می‌گوید: مسئله نقد ادبی، کارگاه‌های ادبی و خاموش‌شدن چراغ جایزه‌های معتبر را از دلایلی می‌دانم که در فضای ادبی ما بحران، ایجاد کرده و این تقصیر مخاطب نیست.
این نویسنده در گفت‌وگو با ایسنا درباره مسئله مخاطب اظهار کرد: در واقع بحران ادبی است که سبب ریزش مخاطب می‌شود یا باعث می‌شود مخاطب سخت سراغ خواندن کارهای جدید برود؛ نباید همیشه توپ را در زمین مخاطب بیندازیم. به نظرم مخاطب خیلی باهوش است.
او با اشاره به تغییرات سیستم اطلاع‌رسانی و معرفی کتاب، گفت: زمانی رسانه‌های معتبری چون مجلات ادبی و مطبوعات و خبرگزاری‌ها که منابع محدود و مشخصی بودند به مخاطب برای انتخاب کتاب کمک می‌کردند و تکلیف مخاطب روشن بود؛ اما حالا هر کسی می‌تواند یک رسانه برای پیشنهاد کتاب باشد که این موضوع به سردرگمی مخاطب منجر می‌شود. همچنین با رشد ناشران خصوصی تعداد عنوان‌های کتاب افزایش پیدا کرده است و ما با دریایی از انواع کتاب‌ها با ژانرهای مختلف مواجه هستیم و نمی‌دانیم کدام را انتخاب کنیم.
حسینیان خاطرنشان کرد: در یک دهه گذشته کثرت کارگاه‌های آموزشی به ادبیات آسیب‌زده است؛ در واقع این موضوع باعث شده نویسندگان جدید با رزومه پروپیمان نداشته باشیم. از هر کارگاهی که در تهران یا شهرستان برگزار می‌شود، دو یا سه نفر کتاب منتشر می‌کنند، در واقع بحران ادبی دقیقاً اینجاست.
او ادامه داد: زمانی که برای انتشار کتاب سخت‌گیری خاصی وجود نداشته باشد و فردی که دوسه سال است شروع به نوشتن کرده با فیلتر کارگاهی که از آن بیرون‌آمده رمان یا مجموعه داستانی می‌نویسد و ناشران نیز کارشناسی سخت‌گیرانه‌ای در ادبیات داستانی نداشته باشند، این موضوع‌ها باعث می‌شود کتاب درجه یک مخصوصاً در ادبیات داستانی نداشته باشیم. در این سال‌ها عنوان‌های گردن‌کلفت نداشتیم.
این داستان‌نویس یادآور شد: در این سال‌ها بحث معرفی کتاب پررنگ بوده؛ اما بحث نقد ادبی کم‌رنگ شده است. مخصوصاً بعد از دوره کرونا و رشد فضای مجازی، هر کسی در صفحه خود کتابی را مطابق سلیقه شخصی‌اش معرفی می‌کند و معیارهایی که قبلاً برای معرفی کتاب وجود داشت، دیگر وجود ندارد. همچنین خاموش‌شدن چراغ جایزه‌های ادبی معتبر نیز در بحران ادبیات مؤثر بوده است؛ به‌هرحال کتاب‌ها از چند مسیر داوری عبور می‌کردند که همه این‌ها فروکش کرده است.
او با بیان اینکه باتوجه‌به قیمت بالا کتاب، کتاب کالای تجملی محسوب می‌شود، گفت: قبلاً مخاطب سه عنوان کتاب که اسمش را شنیده بود می‌خرید و شاید از دوتایش خوشش می‌آمد؛ اما حالا فیلتر مخاطب باتوجه‌به قیمت بالای کتاب، مقداری دقیق‌تر شده و می‌خواهد کتابی را بخرد که مطمئن باشد کتاب خوبی است. در سال‌های اخیر منابع کمک به مخاطب برای انتخاب کتاب، کمتر شده است و به همین دلیل ریزش مخاطب را داشتیم.
حسینیان خاطرنشان کرد: در طول چند سال گذشته عنوان‌های متعدد در ادبیات داستانی دارد منتشر می‌شود اما کتاب‌ها کم‌فروغ هستند. البته این موضوع به نسل‌های مختلف داستان‌نویسی نیز بر می‌گردد و قرار نیست یک جمعیت چند هزارنفره همه نویسنده باشند، از میان آنها شاید ۱۰ نویسنده ماندگار باقی بماند. الان ما با این مسئله مواجه هستیم که به نظرم بحران قابل تأملی است و نامش را بحران ادبیات می‌گذارم و همین باعث می‌شود احساس کنیم بحران مخاطب داریم.
او درباره اینکه گاه این‌طور برداشت می‌شود که نویسنده برای مخاطبان خاصی می‌نویسد و به مخاطب وسیع فکر نمی‌کند، جایگاه مخاطب نیز اظهار کرد: همان‌طور که ادبیات سطح‌بندی شده است، مخاطب نیز سطح‌بندی می‌شود. هر کتابی برای هر مخاطبی نوشته نمی‌شود. ما سبک‌های مختلف نوشتن داریم؛ مخاطبی که کتاب رئالیستی دوست دارد، کتاب رئالیسم جادویی و فانتزی دوست ندارد؛ زیرا مخاطب این اثر نیست. این موضوع نه به معنای پایین‌بودن سطح مخاطب است نه ضعیف‌بودن اثر.
نویسنده «بهار برایم کاموا بیاور» و «ما اینجا داریم می‌میریم» ادامه داد: گاه منِ مخاطب از ناداستان اطلاعی ندارم و زمانی که یک ناداستان می‌خوانم شاید درک درستی از آن نداشته باشم و بگویم کتاب بدی بود. یا ممکن است مخاطبِ ادبیات عامه‌پسند بودم و بعد کتابی از یک نویسنده صاحب‌نام بخوانم و ناگهان با جهانی مواجه شوم که تابه‌حال با آن مواجه نبودم. برخی از نویسنده‌ها سبک خاصی دارند و نمی‌شود گفت نویسنده به مخاطب توجه ندارد. شخصاً این را قبول ندارم و به نظرم در هر ژانر از نویسنده اثر قابل تأملی خلق کند، اثر حتماً خوانده می‌شود.
این داستان‌نویس خاطرنشان کرد: به‌شدت معتقدم اثر خوب هنوز هم سینه‌به‌سینه و از طریق خود مخاطب کشف می‌شود. اگر کار قابل‌تأمل باشد، فرق نمی‌کند از یک کارگاه ادبی بیرون بیاید یا اتاق شخصی یک نویسنده حرفه‌ای، خوانده می‌شود. گاه در کارگاه‌ها اثر شگفت‌انگیزی نوشته می‌شود که نشان می‌دهد نویسنده خوبی است؛ اما نویسنده حرفه‌ای هم داریم که کتاب چهارم و پنجمشان کم‌رمق و اثر ضعیفی است. اگر اثر ضعیف باشد مخاطب درک می‌کند. هر ژانر مخاطب خود را دارد و اگر خوب باشد، حتماً دیده می‌شود.
مریم حسینیان ارتباط خود با مخاطب را عالی می‌داند و با بیان اینکه صفحات مجازی‌اش کاملاً خصوصی است، گفت: در دوران کرونا دو کتاب «بانو گوزن» و «نئوهاوکینگ‌ها» منتشر کردم، دو کتاب با دو سبک متفاوت؛ خب دو سال است درگیر بیماری بودم و «نئوهاوکینگ‌ها» هم روایت این بیماری‌ام است و در این دو سال نمی‌توانستم در جلسه‌ای حضور فیزیکی داشته باشم و همه ارتباط‌هایم مجازی بود و ارتباط خوبی با مخاطبان خود گرفتم. من برای همه مخاطبانم احترام قائلم و جز نویسنده‌هایی هستم که پاسخ تمامی پیام‌ها را می‌دهم. واکنش مخاطبانم برایم مهم است. برایم مهم است که مخاطبانم درباره کتاب‌هایم چه نظری دارند و از جمع‌بندی نظرها استفاده کرده‌ام.
انتهای پیام
به بهانه تقابل بایرن مونیخ و رئال مادرید؛ گل های کریستیانو رونالدو در آلیانز آرنا / فیلم