به نقل از «ایرنا»

شکاف عمیق میان خواسته های مردم و برنامه های مدیریت شهری/شهردار مستقیم از سوی مردم انتخاب شود

تاریخ انتشار: ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۳۲۷۱۷۹۶

به گزارش ایرنا، 18سال از فعالیت شوراهای اسلامی شهر و روستا می گذرد؛ اعضای این نهاد مدنی با رای مستقیم مردم تعیین می شود و براساس قوانین کشور، این شورا دارای وظایف و اختیارات متعدد است.
اما با توجه به حیطه قانونی، این وظایف و اختیارات و همچنین انتظاراتی که مردم از آنها دارند، موانع متعددی برسر ایفای نقش داشته اند، موانعی که گاهی در موازی کاری های سازمان ها ایجاد می شود و در برخی مواقع ناشی از عمل نکردن به قانون وظایف شوراهاست و در واقع آنها را ناتوان و نارکار آمد جلوه می دهد تا جایی که حتی در مباحث مدیریت شهری و محلی جایی برای آنها دیده نمی شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این شرایط باعث شده است تا وظایف بسیاری که برای شوراهای اسلامی شهر و روستا در نظر گرفته شده است، به وظایف بسیار اندک و پیش پا افتاده ای تقلیل یابد و این چیزی نیست که از یک نهاد مردمی و اجتماعی انتظار می رود.
مباحثی مانند سیاست زدگی شوراها، نبود تخصص اعضای شورا، ترکیب نامطلوب، ناآگاهی برخی از اعضا نسبت به وظایف شوراها، فقدان آموزش های لازم برای اعضای شوراها، نبود یا کمبود بودجه شوراها، بی توجهی به قانون و خلاء های قانونی و اراده ضعیف برخی از دستگاه های تصمیم گیر در زمینه انجام وظایف شوراها از نظر اجرایی و اصلاحات قانونی که باید انجام شود، بخشی از موانع بر سر راه انجام وظایف شوراهاست.
انتخابات پنجمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا به زودی برگزار می شود و شاید زمان مناسبی برای واکاوی این موضوع باشد که چرا بعد از گذشت چهار دوره فعالیت شوراها، آنگونه که انتظار می رفت، شوراها نتوانسته اند به وظایف خود عمل کنند.
از اینرو، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) میزگردی با عنوان «موانع اجرایی در انجام وظایف شوراها» را با حضور دو کارشناس و مسئول اجرایی و یک استاد دانشگاه در حوزه امور شورایی و مدیریت شهری برگزار کرده است.
در این میزگرد منصور روشناسی معاون اجرایی و اداری شورای عالی استان ها، بهزاد افشار مدیر کل شوراهای اسلامی و شهر روستای وزارت کشور و غلامرضا لطیفی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی دیدگاه های خود را در ارتباط با موانع اجرایی در انجام وظایف شوراهای اسلامی شهر تشریح کردند.
مختصر این میزگرد روز دوشنبه 18 اردیبهشت منتشر شد و اکنون مشروح کامل آن منتشر می شود:

**انتخابات شوراها تحت الشعاع موضوع تجمیع انتخابات
منصور روشناسی گفت: در قانون اساسی و همین طور در مباحث دینی و اعتقادی ما همواره بر جایگاه شورا و مشورت تاکید شده است و همچنین با توجه به ظرفیت قانون اساسی باید دید بعد از گذشت 18 سال از فعالیت شوراها و این همه تلاشی که دراین عرصه انجام شده است، موانع اجرایی در انجام وظیفه شوراها را چگونه باید برطرف و آنها را به مسیری که قانون برایشان تعریف کرده هدایت کرد.
وی اظهارکرد: نمونه یکی از این مباحث موضوع تجمیع انتخابات است،که انتخابات شوراها را تحت الشعاع خود قرار می دهد و تاثیرات آن هم حتی در رسانه ها بخصوص صدا و سیما قابل مشاهده است.
روشناسی ادامه داد: این تجمیع انتخابات شوراها و ریاست جمهوری را هم در سال 1392 نیز شاهد بودیم و نارضایتی ما به مسئولان انعکاس داده شد.
وی با بیان اینکه موضوع انتخابات ریاست جمهوری بسیار مهم است ،اضافه کرد: اما انتخابات شورا ها به لحاظ تعداد بالای انتخاب شوندگان بسیار فراگیر است، اما رسانه ها و بخصوص صدا و سیما با تمام امکانات و ابزار های خود به انتخابات ریاست جمهوری می پردازند.

**از روز اول مخالف برگزاری تجمیع انتخابات بودیم
معاون اجرایی و اداری شورای عالی استان ها گفت: ما از روز اول مخالف برگزاری تجمیع انتخابات بودیم و دراین خصوص هم مصوبه ای را به مجلس فرستادیم که ترتیب اثر داده نشد و بازهم قرار شد که انتخابات شوراها همزمان با انتخابات ریاست جمهوری برگزار شود و در حال حاضر با توجه به شرایط موجود انتخابات ریاست جمهوری مهمتر از شورا است و انتخابات شورا هم تحت الشعاع آن قرار گرفته است.
وی ادامه داد: به این ترتیب این انتخابات شورا که تاثیر زیادی در سرنوشت مردم دارد و در بحث مدیریت محلی نقشی مهمی را ایفا می کند با کمترین پردازش و دقت نظر به حاشیه رانده می شود، چرا که توجه بیشتر بر انتخابات ریاست جمهوری است.

**برنامه تبلیغاتی ناعادلانه صدا و سیما در انتخابات شوراها
روشناسی گفت: امکانات صدا و سیما در بحث تبلیغات عادلانه در انتخابات شورا تقسیم نمی شود و با این حساب مردم چگونه بخصوص در شهرهای بزرگ نمایندگان خود برای شورا را انتخاب کنند و چگونه با این رویکرد می توان جلب مشارکت مردمی در انتخابات شوراها را داشته باشیم و عامه مردم را به شرکت در انتخابات شوراها تشویق کنیم.
وی تصریح کرد: در شهر تهران که 21نفر به عنوان اعضای شورای شهرانتخاب می شوند و شناخت مردم، هم از افراد کم است و تمام امکانات صدا و سیما هم در اختیار انتخابات ریاست جمهوری است و اگر هم به شوراها پرداخته شود، در حاشیه و در وقت های از دست رفته است و به همین دلیل ذهن جامعه تنها معطوف به انتخابات ریاست جمهوری است.
روشناسی از رسانه ها خواست که در خصوص معرفی شوراها و ترغیب مردم به مشارکت گسترده تر در انتخابات شوراها پر رنگ تر ظاهر شوند و این خلاء را پر کنند.

**شوراها از ارکان اداره کشور و تصمیم گیری هستند
وی با اشاره به اینکه ملاک و مبنای عمل و اجرای همه دستگاه ها قانون اساسی است، گفت: بر اساس قانون اساسی، شوراها از ارکان اداره کشور و تصمیم گیری هستند و باید وظایف و اختیارات شوراها را در این قالب دید.
روشناسی ادامه داد: امام خمینی(ره) زمانی که در پاریس بودند بر تشکیل شورا ها تاکید داشتند و این مطلب را از طریق مرحوم آیت الله طالقانی هم اعلام کردند و در این بین نقش مردم برای اداره امور به خوبی دیده شده بود.
او اضافه کرد: اگر همزمان با انقلاب شوراها شکل می گرفت، مشکلات کمتر بود، اختیارات و وظایف شوراها به عنوان یک میراث بین دولت و مجلس تقسیم شد، اما دوره اول شوراها در دوره دولت اصلاحات شکل گرفت و وقتی که دولت بعدی سر کار می آمد باید برای اثبات وظایف شوراها و اختیارات آنها به کتاب ها مراجعه کرد تا شرح وظایف آنها مشخص باشد.

**در طول 18سال نه اراده ای از دولت و نه اراده ای از مجلس دیده ایم
روشناسی گفت: در طول 18سال نه اراده ای از دولت و نه اراده ای از مجلس دیده ایم و به همین دلیل است که در این مسیر شوراها نتوانستند به وظایفشان به خوبی عمل کنند.
وی تاکید کرد: ما گفتیم مجلس ورودی افراد به عنوان اعضای شوراها را اصلاح کند و یک فیلتری بگذارد تا همه وارد نشوند، تا بستر ورود افراد متخصص به نهاد شوراها فراهم شود. چگونه مجلس برای نامزد های انتخابات مجلس سابقه حداقل 5 سال مدیریت را آورده است، برای نامزدهای شوراها هم سابقه 2سال مدیریت را لحاظ کند تا افراد متخصص وارد عرصه شوراها شوند.
او ادامه داد: در سال 1382 در اصلاح قانون آوردیم که افرادی می خواهند وارد شوراها شوند باید متخصص در همه امور مرتبط با شهر باشند، نظیر حقوقدان، کارشناس مبلمان شهری، عمران و مسائل اجتماعی. براساس قانون، شورای شهر دارای وظایف متعددی است، نه اینکه به ما بگویند فقط شهرداری را رصد کنید.
وی با بیان اینکه در مورد شوراها پاسخگویی وجود ندارد، افزود: کافی است که در مورد شوراها فقط به اصل 7 و 100 قانون توجه شود، زمانی که فصل انتخابات می شود براساس منافع، اصلاحاتی پیشنهاد یا انجام می شود که جالب توجه نیست و نمی تواند مفید باشد.
روشناسی با تاکید بر اینکه تاکنون چهار دوره از شوراها را شاهد بودیم در حالی که در دنیا 300سال است که کار شورایی می کنند، ولی ما بعد از چهار دوره هنوز در لاک شهرداری ها رفته ایم و به این ترتیب است که ناکارآمد جلوه داده می شویم.

** چه کسی شورای عالی استان ها را می شناسد؟
وی ادامه داد: وظایف شوراهای پایه(شهر و روستا) و همین طور شوراهای فرادست( بخش، شهرستان، استان و شورای عالی استان ها) کاملا مشخص است اما چه کسی شورای عالی استان ها را به عنوان دومین نهادی که لایحه به مجلس می دهد را به خوبی می شناسد و این شورا در کجای کار قرار دارد و وظایف آن چیست؟ تمام سیاست بر این است که که منحل شود. مگر می شود بدون اختیارات لازم کار کرد، مجلس وظیفه دارد که براساس قانون اساسی وظایف شوراها را به آنها تفویض کند.
وی تاکیدکرد: حتی اگر قرار باشد که 20درصد از ظرفیت در مدیریت محلی به ما داده شود باید وظایف و اختیارات ما را کاملا ببینند.

** وجود ضمانت اجرایی لازم در قانون حلال بسیاری از مشکلات
روشناسی برای چندومین بار با تاکید بر وظایف قانونی شوراها تصریح کرد: وظایفی در قانونی آمده است را نمی توانیم به آن بپردازیم، اگر قانون ضمانت اجرایی لازم را داشته باشد بسیاری از مشکلات حل می شود؛ یعنی آنچه که قانون تا کنون نداشته است.
وی در پاسخ به اینکه قانون در محول کردن امور به مدیریت شهری و محلی چقدر حمایت می کند، نیز گفت: در پاسخ می گویم اصلا چرا نباید مدیریت شهری شکل بگیرد؟ در صورتی که همه چیز در کشور قابل اجراست، باید مباحث مربوط به مدیرت شهری توانمند شود و استقلال داشته باشد و برای پیشبرد برنامه هایش هم اختیارات لازم را داشته باشد.
به گفته این مسئول شورای عالی استان ها وقتی به ما(شوراها) بودجه نمی دهند و شهرداری ها هم برای تامین خود می روند و تراکم فروشی می کنند، زیرا به آنها می گویند که مستقل هستند و بروید بودجه خودتان را تامین کنید، به طور قطع اوضاع این می شود و امروز این اتفاق ها در حوزه شهر می افتد که شاهد آن هستیم.
وی تاکیدکرد: باید منابع مالی مدیریت محلی پایدار باشد و نظارت کامل روی آن انجام شود، مدیریت محلی با برگزاری جلسه در یک هفته شدنی نیست، اینها یک درد است، دردی که قانونگذار آن را باید اصلاح کند تا شورا در مسیر واقعی خود قرار گیرد.
روشناسی گفت: آیا بدون پول می شود کار کرد در سال های گذشته بعد از تلاش های زیاد تنها 2درصد از بودجه پیشنهادی برای شورای عالی استان ها پرداخت می شد و در حال حاضر هم همان 2درصد است از سال 82 تا کنون این وضعیت ادامه دارد.
روشناسی گفت: باید تشکیلات و سلسه مراتب شوراها هم درست شود و این درست شدن باید شامل تمام شوراها پایه و شوراهای فرادست هم باشد تا آنها تاثیرگذار باشند.

** گسترش کمی نهادهای مدنی به توسعه سیاسی کمک نمی کند
در ادامه این میزگرد، بهزاد افشار مدیرکل شوراهای شهر و روستا وزارت کشور درباره موانع ساختاری و اجرایی شوراهای اسلامی شهر و روستا با بیان اینکه نهادهای مدنی برای برقراری تعادل و تعامل بین حاکمیت و مردم قرار دارند، افزود: شوراهای اسلامی شهر و روستا به عنوان نهادهای مدنی در دوران اصلاحات(سال 1377) با هدف توسعه سیاسی بدون توجه به زیرساخت های لازم با شتابزدگی تشکیل شدند.
وی ادامه داد: لازمه توسعه سیاسی، تحقق توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است و بسترها و ظرفیت هایی لازم است اما چون در آن برهه زمانی توسعه سیاسی مقدم بر سایر امور بود، همه چیز از دریچه سیاست دیده می شد و از این جهت در برخی امور سیاست زدگی به وجود آمد و شاهد انحلال شورای شهر تهران در آن زمان بودیم.
افشار اظهارکرد: گسترش کمی نهادهای مدنی به توسعه سیاسی کمک نمی کند چرا که مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه سدی برای شکل گیری نهاد های مدنی است و از سویی دیگر به لحاظ سیاسی، فعالیت نهادهای مدنی در نظام های حزبی می تواند موفق عمل کند در حالی که در شرایط کنونی نهادهای مدنی جامعه بیشتر مبتنی بر قومیت و احساسات فعالیت می کنند.

** شوراهای شهر در ساختار فعلی، شورای شهرداری ها هستند
وی اضافه کرد: شوراهای شهر در ساختار فعلی، شورای شهرداری ها هستند و شوراهای فرادستی نیز اگرچه به لحاظ کمی شکل گرفته اند اما به دلیل مشکلاتی از قبیل نبود اقتصاد محلی، وابستگی شهرداری ها به درآمدهای ناپایدار، نبود فرهنگ مشارکت سیاسی و شورایی و سایر موانع ساختاری، تاثیرگذاری مطلوب ندارند.
مدیرکل شوراهای شهر و روستا وزارت کشور گفت: در برخی از مناطق کشور که هویت شهری در آن نهادینه شده است و افراد به دیار خود تعلق خاطر دارند، کارکرد و عملکرد شوراها در شرایط مطلوبی است؛ به عنوان نمونه شهرهای تاریخی و توریستی و همچنین روستاهای نمونه گردشگری از این جمله اند اما برخی نواحی منازعات شدید وجود دارد و در مدت چهار سال، چندین بار شهردار تغییر می کند.
وی درباره شوراهای روستایی گفت: متاسفانه شوراهای روستایی منفعل هستند هرچند که رشد کمی داشته اند.
افشار اضافه کرد: در شوراهای اسلامی شهر و روستا شهرت، قدرت و قومیت جای احزاب سیاسی را گرفته است و واقعیت این است که بدون وجود احزاب، نمی توان انتظار فعالیت مطلوب از نهادهای مدنی از جمله شوراهای شهر و روستا داشت.

** نسخه واحد برای همه شوراها نمی توان پیچید
مدیرکل شوراهای شهر و روستا وزارت کشور با بیان اینکه شوراها نهادهای محلی هستند، گفت: نسخه واحد برای همه شوراهای شهر و روستا نمی توان پیچید چراکه شوراهای محلی دارای مطالبات، علایق، ظرفیت ها و اولویت های منطقه ای گوناگون هستند.
وی با تاکید بر لزوم فعالیت نهادهای مدنی، افزود: تصدی گری دولت و مجلس باید کمتر شود و برای تحقق توسعه سیاسی لازم است تا به سوی نهادهای مدنی پیش برویم.
افشار به نقش نخبگان اشاره کرد و افزود: نخبگان اجتماعی در این نهاد مدنی ورود پیدا نمی کنند و استقبال نکردن آنها باعث تضعیف نهاد شوراها شده است.

**شهرداری سازمانی برای ایجاد درآمد، نه نهادی برای اداره امور شهر
وی گفت: در حال حاضر شهرداری ارگانی برای ایجاد درآمد محسوب می شود نه نهادی برای اداره امور شهر؛ در واقع این طرز تلقی و دیدگاه باعث بروز مشکلات ساختاری در مدیریت شهری شده است.
افشار اظهارکرد: براساس مطالعات و بررسی های انجام شده، یکی از دستگاه هایی که نارضایتی مردم نسبت به عملکرد آن زیاد است، شهرداری ها هستند و گسترش اختیارات شوراها برای نظارت و اداره امور شهرها در شرایط فعلی به انتخاب مردم کمک نمی کند و ممکن است زمینه ایجاد فساد اداری را افزایش دهد.
مدیرکل شوراهای شهر و روستا وزارت کشور افزود: شوراها نمی توانند بر عملکرد شهرداری ها نظارت موثر داشته باشند و نظارت ضعیف، ساختار و عملکرد ضعیف را ایجاد و استمرار می بخشد.
به گفته این مقام مسئول، در حال حاضر ظرفیت نیروی انسانی شهرداری تهران 16 هزار نفر است اما 60 هزار نفر مشغول کار در شهرداری هستند و این نهاد فربه طبیعی است که قابل نظارت و کنترل توسط شورا نباشد.

** انتخاب شهرداران مستقیم از سوی مردم انجام شود
افشار با اشاره به لایحه اصلاح قانون شوراها پیشنهاد داد برای کارآمدی بیشتر شوراهای اسلامی شهر و روستا اصلاحاتی صورت گیرد تا انتخاب شهردار مستقیم از سوی مردم انجام شود.
مدیرکل شوراهای شهر و روستا وزارت کشور گفت: معتقدم اگر شهرداران به طور مستقیم توسط مردم انتخاب شوند، بسیاری از دعواها، اختلافات، لابی ها و سمت و سوگیری های شوراها برای انتخاب شهرداران کاهش می یابد.

** لزوم توجه به شوراهای فرادستی
وی توجه به شوراهای فرادستی را یکی از راهکارهای برون رفت از مشکلات ساختاری و موانع اجرایی فعالیت های شوراهای شهر و روستا دانست و گفت: سیستم گزینشی انتخاب اعضای شوراها برای رسیدن به شوراهای فرادست به نظر می رسد که ایراداتی دارد و در شرایط فعلی، در شورای عالی استان ها نخبگی لازم و نمایندگی شوراها را نمی بینیم و افراد شاخص و شناخته شده سطح ملی بسیار کم حضور دارند.
وی اضافه کرد: اینکه اعضای شورای عالی استان ها بیشتر از جامعه روستایی هستند، اشکالی ندارد اما اگر تعداد اعضای روستایی شورای عالی استان ها زیاد باشند درحالی که بیش از 70 درصد جامعه ایران شهری است، این موضوع می تواند در کارکرد شورای عالی استان ها تاثیرگذار باشد.
افشار با اشاره به آمار جمعیت کشور گفت: تقریبا 54 میلیون در شهرها زندگی می کنند و از این میزان، 40 درصد در هشت شهر بزرگ ساکن هستند؛ بنابراین وقتی جمعیت شهرها بیشتر است، باید متناسب با جمعیت، نمایندگان انتخاب شوند.
وی ادامه داد: 50 شهر بیش از 200 هزار نفر، 80 شهر بیش از100 هزار نفر و نزدیک به هزار شهر کمتر از 20 هزار نفر جمعیت دارند.

** شهرداری ها به سمت درآمدهای پایدار بروند
افشار گفت: درآمد های شهرداری نباید از طریق تراکم فروشی، شهرفروشی، صدور مجوز، جریمه های ماده صد تامین شود بلکه شهرداری ها باید به سمت درآمدهای پایدار مانند اخذ عوارض های نوسازی برود.
وی با بیان اینکه در حال حاضر تنها سه درصد از درآمد شهرداری ها عوارض نوسازی است، افزود: شهروندان باید هزینه شهرنشینی را بپردازند و در مقابل خدمات و رفاه مطلوب دریافت کنند.
افشار تصریح کرد: شوراهای شهر و روستا دکه نیستند که تعطیل شوند و نمی توان به گذشته بازگشت و در حال حاضر 117 هزار نماینده و برگزیده در این نهاد مدنی فعالیت دارند که نظام سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بابت آن هزینه های بسیاری را پرداخت کرده است.
وی تصریح کرد: برای استفاده از ظرفیت نهاد شوراها باید برنامه ریزی و استراتژی های جدید طراحی شود و لازم است تا از سه جهت این مهم انجام گیرد.
افشار ادامه داد: شوراها برای دستیابی به موقعیت مطلوب باید به عنوان نهادی مرجع در جامعه نهادینه شوند و سطح رضایتمندی مردم را افزایش دهند، نخبگان به قواعد دموکراسی تن دهند و مردم نیز فرهنگ مشارکتی را جایگزین فرهنگ تبعیت سنتی کنند.

** شوراهای شهر رنگ و بوی سیاسی دارند
در بخش دیگری از این میزگرد، غلامرضا لطیفی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی و متخصص مدیریت شهری وضعیت شوراهای اسلامی شهر و روستا و موانع اجرایی و ساختاری آنها را تحلیل کرد.
لطیفی با بیان اینکه برون داد دوران اصلاحات، تشکیل شوراهای شهر و روستا بود، افزود: در اولین دوره تشکیل شوراهای اسلامی شهر و روستا، نبود بلوغ و پختگی در جامعه مدنی موجب انحلال شورای شهر تهران شد و در پی آن برخی از شوراهای شهر در سایر نقاط کشور نیز منحل شدند.
وی با بیان اینکه شوراهای شهر رنگ و بوی سیاسی دارند، افزود: واقعیت این است که با توجه به اینکه هزار و 400 شهر در ایران، وجود دارد، شوراهای شهر عرصه ای برای کسب قدرت سیاسی است و در نظام شهری جایگاهی برای اداره امور شهر ندارد.
لطیفی اظهارکرد: عمدتا افرادی که وارد شورای شهر می شوند از عرصه امور سیاسی، هنرمندان و ورزشکاران و افراد صاحب نام هستند و با وجود اینکه شورا نقش نظارتی دارد اما در بیشتر موارد، فعالیت هایی که در شوراها شکل گرفته روزمرگی است.
وی اضافه کرد: دل مشغولی بسیاری از شوراهای شهر و روستا و شهرداری ها تامین هزینه های جاری است و شوراها نتوانستند نقش راهبری در حوزه مدیریت شهری داشته باشند و در واقع تجربه دیپلماسی شهری را به خوبی دنبال نکرده اند.

** شهر در خدمت شهروندان نیست
این متخصص مدیریت شهری گفت: در