به نقل از «فرهنگ نیوز»

حسین بن روح در منابع متقدم +جدول چرا حلقه سوم نواب اربعه کمتر شناخته شده است؟

تاریخ انتشار: ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۳۳۰۵۵۷۳

گروه آیین و اندیشه فرهنگ نیوز: سومين سفير و نايب و وكيل امام زمان، حسين بن روح نوبختي است. وي پس از محمد بن عثمان، نايب دوم حضرت ولي عصر(عج) به نيابت حضرت حجت دست يافت و در مدت 21 سال، واسطه‏ اي بين مردم با امام زمان(ع) بود. امروز در تاریخ قمری، مقارن با وفات اين دانشمند امامي در سال 326 ق است که در بازار عطّاران بغداد به خاك سپرده شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

منابع متقدم به حسین بن نوح نوبختی از وابستگان خاندان نوبختی که در نزد شیعیان امامیه به عنوان نایب امام دوازدهم شناخته شده است ، کمتر پرداخته و یا این که به ابعاد شخصیتی او اشاره نکرده اند. مسئله ای که این نوشتار به بررسی آن می پردازد. استدلال این نوشتار این است که به علت تقیه شدید حسین بن روح و شیعیان در آن زمان، که به عنوان یک اصل مسلم از سوی معصومین مورد تاکید و توجه قرار گرفته بود و شیعیان نیز آن را اجرا می کردند و نیز فشارها و اختناق های سیاسی و هجمه های مختلفی که از سوی گروه های فکری و به خصوص از سوی حاکمیت علیه شیعیان و وفاداران خاندان اهل بیت در غیاب امام زماان(ع) صورت می گرفت، شیعیان و نویسندگان شیعه افکار و اندیشه های خود را به صورت آشکارا در آن مقطع بیان نمی کردند. از اینرو در منابع تاریخی و شیعیه معاصر او نیابت حسین بن روح مطرح نشده و تنها پس از مرگش به نیابت او اشاره شده است. در ادامه بیشتر این موضوع را تبیین خواهیم کرد.

حسین بن روح سومین نایب خاص و از علمای بزرگ امامیه، احتمالا اهل قم و منطقه آبه بوده که پس از درگذشت محمد بن عثمان در سال 305 نایب امام زمان(ع) گردید و تا زمان وفات 326 ه.ق مدت بیست و یک سال این مسئولیت را بر عهده داشت. از خود حسین بن روح کتابی به دست ما نرسیده است که شرح حالش را بیان کند. در بین آثار گذشتگان کتاب خاصی هم به نام حسین بن روح دیده نشده ولی چندین کتاب درباره نواب اربعه وجود دارد که در آن از حسین بن روح هم یاده شده است.

حسین بن روح در منابع تاریخی:

از نویسندگان قرن چهارم، مسعودی صاحب کتاب مرج الذهب و التنبیه الاشراف یادی از حسین نکرده است.به نظر می رسد که نخستین مورخی که از حسین بن روح خبر می دهد و معاصر او بوده، ابوبکر محمد بن یحیی صولی(352) است.وی از مقام و جایگاه رفیع حسین بن روح و نیابت او یاد می کند.با این حال این نویسنده از تعاملات حسین بن روح با امامیه و امام دوازدهم چندان اطلاعاتی نمی دهد. این موضوع می تواند بخاطر تقیه حسین بن روحبوده باشد. منبع کهن دیگر که از وی یاد می کند کتاب صله تاریخ الطبری عریب بن سعد قرطبی(370) است. وی گرچه در حوادث سال 317 از حسین بن روح یاد کرده ولی از تفکرات شیعی وی گزارشی نداده است. یکی از منابع مهم تاریخی قرن پنجم،تجارب الامم ابن مسکویه است. در کتاب تجارب الامم نامی از حسین بن روح نیامده ولی درباره شلمغانی که ابتدا یکی از یاران و نماینده حسین بن روح بود و بعد به حلول و تناسخ گردید و به وسیله حسین بن روح طرد شد، اطلاعات مفیدی آمده است. از بین منابع قرن ششم و هفتم، نخستین نویسنده ای که به روشنی ذکر کرده که حسین بن روح بنا به اعتقاد امامیه نایب سوم امام دوازدهم است، ابن اثیر است.در زمان ابن اثیر، اندیشه نواب اربعه به روشنی شکل گرفته، از طرفی حکومت عباسیان رو به ضعف بوده و شیعیان کمتر تقیه می کردند.بنابراین وی از مورخان اهل سنت است که به وضوح بیان می کند که حسین بن روح بعد از محمد عثمان جانشین شده است.

همان طور که ذکر شد در سده هفتم تعصبات بین شیعه و سنی کم شده بود و نویسندگان، امکان این را یافتند که به معرفی شخصیت های شیعه بپردازند. در ادامه ابن خلکان در کتاب وفیات الاعیان، محمد بن احمد ذهبی در کتاب دول الاسلام و کتاب سیرالاعلام النبلاء مطالب بسیاری را درباره حسین بن روح آورده اند که در دیگر منابع تاریخی یافت نمی شود.مورخ دیگر سده هفتم که گرایش شیعی نیز داشته یعنی ابن ابی طی(د630) چند صفحه در مورد حسین بن روح نوشت که مورد استفاده نویسندگان بعدی اهل سنت چون ذهبی و صفدی قرار گرفت. در این منابع اطلاعات گسترده ای از حسین بن روح وجود دارد و او باب امام دوازدهم، رسوا کننده شلمغانی معرفی شده و از عظمت او یاد شده است.

حسین بن روح در منابع حدیثی و کلامی:

در منابع حدیثی و کلامی کهن امامیه شرح مفصلی از حسین بن روح نیامده است. چنان که کلینی که معاصر با حسین بن روح است در کتاب خود نامی از او نبرده اما از ابوعمرو عثمان بن سعید عمری نایب اول و پسرش تحت عنوان کسانی که امام دوازدهم را دیده اند نام برده و آنها را مورد اعتماد دانسته است.در کتاب الغیبه محمد بن ابراهیم بن جعفرملقب به کاتب نعمانی و مشهور به ابن ابی زینب که در آغاز غیبت کبری نوشته است، وی سخن از سفیران حضرت در دوران غیبت صغری دارد ولی نام نواب اربعه را بیان نمی دارد.به نظر می رسد خفقان سیاسی و تقیه شیعیان مهمترین علت در اتخاذ رویکردهای از این دست بوده است که حتی شیعیان در این عصر جرات نمی کردند نام امام دوازدهم را بیاورند.به گونه ای که اتهام قرمطی گری حسین ابن روح را به پنج سال زندان کشاند.

شیخ صدوق یکی دیگر از علمای مشهور امامیه است که کتاب کمال الدین و تمام النعمه را در مورد امام دوازدهم نوشته است. وی در این کتاب به نقل توقیعات امام دوازدهم پرداخته و ضمن آن مطالبی را درباره حسین بن روح آورده است. اخبار شیخ صدوق از ابن روح به علت قرابت و دوستی پدرش با ابن روح و احتمالا ملاقات وی با ابن روح دارای اهمیت است. از این رو اخبار وی متقن تر و متنوع تر است. در همین دوره دو اثر اختصاصی درباره نواب نوشته شده، یکی توسط ابوعبدالله احمد بن محمد بن عیاش و دیگری از ابن نوح سیرافی که هر دو مفقودند.

به نظر می رسد مهم ترین و مفضل ترین کتابی که امامیه پیرامون حسین بن روح نوشته اند،کتاب اخبار الوکلاء الاربعه یا اخبار الابواب است که نویسنده آن ابوالعباس احمد بن علی بن احمد بن عباس بن نوح معروف به ابن سیرافی(د415)محدث، رجال شناس و فقیه امامی. نجاشی او را استاد و شیخ خود خوانده و از او در کتاب رجالش مطالب بسیاری نقل کرده است

از میان علمای شیعه بیشترین مطالب درباره حسین بن روح را شیخ طوسی در کتاب الغیبه آورده است. در زمان شیخ طوسی راویان متعددی اخبار مربوط به حسین بن روح را نقل می کردند . طوسی بسیاری از مطالب را با لفظ اخبرنی جماعه و یا اخبرنا و روی و قال آورده است.

جدول:حسین بن روح در منابع کلامی و حدیثی امامیه:

ردیف

نویسنده

وفات

نام کتاب

مطالب مربوط به نواب و حسین بن روح

1

کلینی

329

الکافی

از ابوعمر و عثمان بن سعید و پسرش یاد کرده، بدون این که به نایب بودن آنها بپردازد.

2

نعمانی

ح360

الغیبه

اشاره دارد که نایبان در دوران غیبت صغری واسطه امام و مردم بودند ولی نام آنها را نمی برد.

3

شیخ صدوق

381

کمال الدین و علل الشرایع

1.ذکر توقیعات امام زمان.2.حسین بن روح نایب سوم.3.وصیت محمد بن عثمان به حسین بن روح.4.کمک های ابن روح به شیعیان.5.نمونه های از کرامات ابن روح.6.وفاداری شدید ابن روح به امام زمان(ع).

4

شیخ مفید

413

المسائل الصاغانیه و الفصول العشره

1.سخنان حسین بن روح از امام.2. حسین بن روح ثقه و سفیر امام.3. حسد شلمغانی به حسین بن روح

5

ابن نوح سیرافی

415

اخبار الوکلاء الاربعه

این کتاب به دست نیامده ولی شیخ طوسی مطالبی از آن را در کتاب الغیبه اورده است از جمله:حسین بن روح ثقه و سفیر امام، توقیع امام(ع) بر ضد شلمغانی

6

شیخ طوسی

460

الغیبه

تنوع مطالب شیخ طوسی درباره حسین بن روح از روایان مختلف بسیارمتنوع و دارای بیشترین حجم مطالب و اخبار درباره حسین بن روح می باشد.

کتاب های فرق:

در کتاب های فرق نخستین، هچون دو کتاب المقالات و الفرق قمی(301) و فرق الشیعه نوبختی (د310) که نویسندگان آن شیعه بوده و در آغاز غیبت صغری می زیستند نامی از نواب اربعه نیامده است. نیز در کتاب المقالات الاسلامیین ابوالحسن اشعری(324) از نخستین کتاب های فرق شناسی اهل سنت که نویسنده آن معاصر حسین بن روح بوده نامی از حسین بن روح نیامده است. در کتاب های بعدی فرق اهل سنت چون الفرق بین الفرق بغدادی(429) و الملل و النحل شهرستانی اشاره نشده است.به نظر می رسد در کتب فرق، به این علت به نواب نپرداخته اند که فرقه ای به نام و در ارتباط با نواب وجود ندارد. یعنی اگر فرقه ای مرتبط با نواب بود، حتما اسامی نواب اربعه نیز ذکر می شد.

شرح حال ها و رجال ها:

در کتاب های رجالی شیعه و اهل سنت اشاراتی به حسین بن روح شده است.محمد بن عمر کشی که در نیمه اول سده چهارم هجری می زیست در این کتاب مطالبی چون اجازه خواستن احمد بن اسحاق از حسین بن روح برای حج اشاره شده است . در رجال طوسی، نجاشی هم اطلاعاتی وجود دارد. در کتاب های رجالی دوره های بعد همچون ابن داود حلی(د740) به درخواست فرزند علی بن بابویه توسط حسین بن روح از امام دوازدهم اشاره شده است. با این حال در هیچ از این کتاب ها عنوان خاصی به حسین بن روح اختصاص داده نشده است؛ پاسخ این مسئله در این است که احتمالا به این دلیل که این آثار مربوط به راویان احادیث است و حسین بن روح از روات حدیث نبوده است و اشاراتی که به او شده است ضمن مطالب مربوط به افراد دیگر یعنی محدثین بوده است.

منبع: فرهنگ نیوز

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farhangnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرهنگ نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۳۳۰۵۵۷۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

بزرگداشت سالگرد ارتحال آیت‌الله بروجردی در قم برگزار شد

شصت و پنجمین سالگرد ارتحال مرجع عالیقدر آیت‌الله العظمی بروجردی(ره) با حضور مراجع عظام تقلید، طلاب و روحانیون و اقشار مختلف مردم در مسجد اعظم قم برگزار شد. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم ازقم، شصت و پنجمین سالگرد ارتحال مرجع عالیقدر آیت الله العظمی سید محمد حسین طباطبایی بروجردی شامگاه سه شنبه با حضور مراجع عظام تقلید، طلاب، روحانیون و اقشار مختلف مردم در مسجد اعظم قم برگزار شد.

در این مراسم آیت الله جوادی آملی و آیت الله نوری همدانی از مراجع تقلید، آیت الله حسینی بوشهری رییس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، آیت الله مقتدایی عضو شورای عالی مدیریت حوزه، آیت الله شب زنده دار عضو فقهای شورای نگهبان، تعدادی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، تعدادی از اساتید سطوح عالی حوزه علمیه قم، طلاب و روحانیون و اقشار مختلف مردم حضور داشتند.

این مراسم گرامیداشت پس از اقامه نماز مغرب و عشاء با قرآئت آیاتی از کلام الله مجید آغاز شد و سید مهدی میرداماد از مداحان اهل بیت (ع) مداحی و استاد حسین انصاریان نیز در این مراسم به ایراد سخن پرداخت.

در این مراسم حجت‌الاسلام والمسلمین حاج شیخ حسین انصاریان با اشاره به خدمات آن مرجع عالیقدر اظهار داشت: آیت‌الله بروجردی تا آخرین روزهای عمر با برکت خود دغدغه نشر معارف اهل بیت‌(ع) و ترویج اسلام و تشیع را داشتند.

وی افزود: ایشان در نامه‌ای به نویسندگان مصری از آنان خواست تا فرهنگ اصیل شیعه را به صورت داستان برای کودکان و مردم بنویسند. یک روز قبل از ارتحال ایشان که شدت بیماری سخن نمی‌گفتند، یکبار که چشم باز کردند از اطرافیان سؤال کردند آیا فرستاده من برای تبلیغ اهل‌ بیت(ع) به مصر رفته است یا نه، اگر هنوز نرفته او را بفرستید.

وی بیان کرد: آیت‌الله بروجردی از لحاظ اخلاقی در اوج قله بود؛ با بررسی زندگی و مطالعه کتاب‌های ایشان می‌توانیم به سیره اخلاقیشان پی ببریم. ایشان با معرفت، اخلاص و تقوا مسئولیت‌های خود را پیدا و بدون خستگی در این راه قدم نهاد و عمل کرد. معرفت، اخلاص و تقوا است که انسان را به این نقطه بزرگ اخلاقی می‌رساند.

انصاریان با اشاره به خدمات این مرجع عالیقدر به حوزه‌های علمیه گفت: ایشان زمانی که به قم مشرف شدند، 700 نفر در این حوزه مشغول به تحصیل علوم اهل‌بیت(ع) بودند و زمانی که ایشان از دنیا رفت بیش از 7 هزار نفر مشغول تحصیل بودند.

وی عنوان کرد: ایشان شاگردان زیادی در حوزه علمیه تربیت کردند که برخی از آنان از مراجع تقلید معاصر شدند و برخی را به اقصی نقاط جهان فرستادند و شاگردان ایشان توانستند در عرصه تبلیغ دین اثرگذار باشند.

این استاد حوزوی گفت: در طول 16 سالی که آیت‌الله بروجردی در حوزه علمیه قم حضور داشتند اقدامات بسیاری در راستای گسترش دین اسلام در داخل ایران و کشورهای مختلف انجام داد، که یکی از آن خدمات ماندگار اعزام مبلغ به خارج از کشور بود.

به گزارش تسنیم، آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی در سوم فررودین 1254 در بروجرد متولد شد، نسب او با 32 واسطه به امام حسین‌(ع) می‌رسد. این مرجع و عالم بزرگ جهان اسلام که به مدت 17 سال مدیر حوزه علمیه قم و 15 سال نیز تنها مرجع تقلید شیعه بود در دهم فروردین 1340 پس از یک دوره بیماری دارفانی را وداع گفت و در مسجد اعظم حرم حضرت معصومه‌(س) در قم به خاک سپرده شد.

کتاب‌های این فقیه والامقام در چهار رشته فقه، اصول فقه، حدیث و رجال است. جامع احادیث الشیعة مشهورترین کتاب او به شمار می‌آید که احادیث فقهی شیعه را دربردارد. آثار مرجع بزرگ جهان اسلام آیت‌الله بروجردی در قالب 20 عنوان کتاب و در 40 جلد، از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به صورت نرم‌افزار انتشار یافته است.

انتهای پیام/