به نقل از «ایرنا»

معضل فراموش شده مدارس/ تیغ زنی می کنم، شجاع هستم!

تاریخ انتشار: ۳ خرداد ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۳۴۱۴۲۸۷

به گزارش ایرنا، بروز آسیب های اجتماعی از جمله ترک تحصیل، اعتیاد به مواد مخدر، کشیدن سیگار، قلیان، سرقت، روابط ناسالم دختر و پسر و پدیده‌های نوظهور اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی‌ و اینترنت، خودکشی، تیغ زنی در مدارس که به عنوان مکانی برای آموزش و پرورش و تربیت دانش آموز درنظر گرفته شده، سوال برانگیز است.
معضل تیغ زنی، «خون بازی یا خودزنی» یا هر اصطلاح دیگری که این روزها بین دانش آموزان به خصوص دانش آموزان دختر رواج پیدا کرده از جمله ناهنجاری ها و آسیب های اجتماعی است که از سال های گذشته در مدارس بروز و ظهور کرده اما با بی توجهی مسئولان مواجه شده و در یک سال اخیر این معضل در قالب فیلم ها و تصاویر در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی منتشر شده تا شاید مسئولان و خانواده ها را از خواب غفلت بیدار کند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به عقیده برخی از روانشناسان و کارشناسان آموزشی معضل تیغ زنی به دلایل مختلف از جمله شرایط جامعه و عدم درک خانواده، برای خودنمایی، اعتراض نسبت به شرایط موجود و ابراز احساسات خشونت آمیز به صورت عرف و مد در بین دانش آموزان پدیدار شده است.
چندی پیش فیلمی با موضوع «تیغ زنی»(خون بازی) در بین دانش آموزان دختر در مدارس تهران از طریق فضای مجازی و شبکه های اجتماعی منتشر شد که دانش آموزان دختر در رده های سنی 14 تا 15 اقدام به تیغ زنی با به اصطلاح خود «خون بازی» بر روی دستان خود کرده اند؛ در این فیلم، فائزه دانش آموز 16ساله درباره اقدام خود به تیغ زنی می گوید: «به اصطلاح بچه ها می گویند «خون بازی» وقتی خون بازی می کنی، خیلی آروم می شی، خیلی، من خیلی چیزها را امتحان کردم که آروم بشم، هر کاری کردم، دادزدن، جیغ کشیدن، ظرف شکستن، حتی گریه کردن، هر کاری، شاید دوستان دیگر من این کار را کرده باشند و بدونند من چی می گم»، نگین دانش آموز 14ساله می گوید: «وقتی درد می کشیدم و خون می آمد از دستم آروم می شدم و فراموش می کردم که خودزنی است و آروم می شدم»، فاطمه دانش آموز 14 ساله نیز می گوید: «بعضی از حرف ها و اتفاقاتی که نمی خوای رخ بده، اتفاق می افتد و آدم مجبوره، خیلی روش ها را برای خودکشی امتحان کردم با ریل قطار، رگ زدن، خودم را پرت کنم، مرگ سراغ ما نمی آید»
اینها تنها بخشی از اظهارات دانش آموزانی است که اقدام به تیغ زنی بر روی دستان خود کرده اند و بروز چنین اتفاقی در مدرسه، به عنوانی مکانی که به دور از خشونت، امر آموزش و پرورش پیگیری شود، قابل بررسی است.

*علل بروز تیغ زنی(خون بازی) در مدارس
بهاره مهرجویی روانشناس در گفت و گو با خبرنگار ایرنا درباره علل بروز آسیب های اجتماعی در مدارس به خصوص معضل تیغ زنی(خون بازی) گفت: زمانی که من دوران مدرسه را می گذراندم، در دهه60 در بعضی از دبیرستان های دخترانه چنین معضلی دیده می شد اما متاسفانه در حال حاضر معضل خودزنی در سطح مدارس شیوع پیدا کرده و کاهش سنین ابتلا به این معضل و افزایش مبتلایان باعث نگرانی است.
وی افزود: متاسفانه، تمام نهادهایی که در مورد پیشگیری، کاهش و درمان رفتارهایی همچون تیغ زنی مسئولند، ترجیح می دهند این موضوع را فعلا پس بزنند و اخیرا نیز باتوجه به انتشار فیلمی با موضوع خون بازی در مدارس و سخنان برخی از دانش آموزان در این فیلم که اقدام به تیغ زنی کرده اند، وضعیت این دانش آموزان تا آستانه اخراج از مدرسه هم پیش رفته در صورتی که باید معضل تیغ زنی آسیب شناسی شده و مشکلات دانش آموزانی که اقدام به تیغ زنی می کنند، مورد بررسی قرار گیرد.
مهرجویی با بیان اینکه معمولا تیغ زنی در بین دانش آموزان در آستانه بلوغ و دوره اول متوسطه شایع است، اظهار کرد: این دانش آموزان در پیروی از گروه همسالان و برای مورد پذیرش قرارگرفتن در میان آنان، اقدام به تیغ زنی بر روی دستان خود می کنند، هر چند یکسال قبل از کنکور، استرس ثانویه (برای کنکور) جایگزین سایر استرس ها می شود و معضل تیغ زنی کمتر در بین دانش آموزان دیده می شود.
این روانشناس با اشاره به نبود آموزش و کوتاهی مسئولان مدارس در گرایش دانش آموزان به معضل تیغ زنی، اولین نهاد تاثیرگذار در توجه به مشکلات دانش آموزان را خانواده عنوان کرد و گفت: بعضی از خانواده ها بدون توجه به ویژگی ها، نیازها و شرایط فرزندان خود، حجم زیادی از وظایف را به آنان محول کرده، توقعات زیادی از فرزندان خود دارند و مدام آنان را با دیگران مقایسه می کنند در صورتی که فیزیولوژی انسان برای حجم معینی از کار تعریف شده است.
وی وجود بی رحمی، نبود محبت و روابط عاطفی در بین اعضای خانواده را از دیگر علل گرایش دانش آموزان به معضل تیغ زنی عنوان کرد و افزود: در پی آن، بستر و شرایط لازم در محیط خانواده آماده نیست تا اگر دانش آموزی دچار مشکل و ناراحتی شد آن را با والدین خود مطرح کند، والدین در چنین خانواده هایی فرزندان را به حال خود واگذار کرده و تنها به خود توجه می کنند.
مهرجویی منشا اصلی معضل خودزنی را خشم درونی دانست و گفت: مبتلایان به این معضل، راه حل خشم درونی و کنترل آن را پیدا نکرده و نیاموخته اند، ضمن اینکه این افراد اعتماد به نفس خیلی پایینی دارند و به طور کلی ما ایرانیان اعتماد به نفس پایینی داریم، اعتماد به نفس را باید آموخت و به دلیل همین ضعف، آسیبی که به خودمان وارد می کنیم، به مراتب بیشتر از دیگران است.
این روانشناس با بیان اینکه اقدام به تیغ زنی توسط دانش آموزان الگوبرداری از کشورهای خارجی نیست، اظهار کرد: در همه کشورهای دنیا چنین رفتارهایی هست اما آنان یاد می گیرند که اگر می خواهند پرخاشگری داشته و خشم خود را ابراز کنند، آن را نسبت به جامعه، خانواده، معلم و شهروندان دیگر داشته باشند اما در کشور ما معمولا دانش آموزان مبتلا به معضل تیغ زنی به دلیل اینکه توان زورآزمایی با دیگران را ندارند، این احساس خشم را بر روی دستان خود بروز می دهند.
وی گفت: در بعضی از موارد هم دانش آموزانی که اقدام به تیغ زنی می کنند از اینکه توانستند کاری انجام دهند که شجاعت تلقی شود، لذت می برند و این اقدام را یک مرحله ای از رشد خود می دانند که دیگران می توانند به عنوان یک بزرگتر از او نام ببرند.
مهرجویی با بیان اینکه اقدام به تیغ زنی نوعی اعتراض به شرایط موجود محسوب می شود، افزود: این دانش آموزان می خواهند به افراد دیگر بگویند که اجازه دهید ما هم دیده شویم و سخن بگوییم اما متاسفانه راه بیان و سخن گفتن را بلد نیستند.
وی درباره راه های پیشگیری و کاهش معضل تیغ زنی در بین دانش آموزان گفت: بررسی این معضل وابسته به بسیاری از عوامل دیگر است و با توجه به شرایط موجود و ساختارهای ارتباطی پوسیده، نبود ارتباط بین فردی مناسب، ناآگاهی و نیاموختن ایجاد چنین ارتباطی، به کاهش و رفع معضل تیغ زنی امیدی ندارم تا در پیشگیری هم بتوانیم خیلی سهیم باشیم.
این روانشناس افزود: با توجه به تعداد قابل توجه مبتلایان به معضل تیغ زنی و خودتخریبی در میان دانش آموزان، به دلیل فشار زیاد نیروهای بازدارنده، یک مدیر مدرسه نمی تواند به تنهایی تاثیرگذار باشد و وقتی می بینم مدیر یا مشاور مدرسه در واکنش به دانش آموزی که بر روی دستان خود اقدام به تیغ زنی می کند، به راحتی می گوید که دستت را بپوشان و اگر ببینم بار دیگر چنین کاری انجام داده ای، از مدرسه اخراج می شوی، دانش آموز از ترس اخراج از مدرسه بر روی پاها و سر خود، تیغ زنی می کند و شاید یکسری از اتفاق ها ساختارمند رخ می دهد.
مهرجویی در لحظه زندگی کردن، نداشتن امید به آینده، کم سوادی و نبود معنویت را از جمله ویژگی های نوجوانان و دانش آموزانی که مبتلا به آسیب های اجتماعی بوده و اقدام به تیغ زنی می کنند، عنوان کرد و گفت: هیچ چیزی برای این نسل معنا ندارد و یکی از شاخص های شناسایی آنان، نوع سرگرمی ها، موسیقی مبتذل و به دور از فرهنگ ایرانی و رفتارهای عقلانی است که آنان گوش می دهند و همچنین حضور این نسل در شبکه های اجتماعی، عضویت در گروه ها و تماشای تصاویر و فیلم های نامناسب است و خانواده آنان نیز از چنین الگویی پیروی می کنند که شاهد اضمحلال کامل در میان دانش آموزان هستیم.
وی افزود: هویت این دانش آموزان در سن بلوغ در حال شکل گیری است و به دنبال کسب هویت اجتماعی هستند، من به بسیاری از دانش آموزان که اقدام به تیغ زنی می کنند، مشاوره دادم، این دانش آموزان اساسا دنیا را پوچ می بینند و نیازمند زمان بسیاری است تا بتوانم نگرش آنان را نسبت به دنیا تغییر بدهم.
این روانشناس برگزاری دوره ها و کارگاه های آموزشی با موضوع چگونگی برخورد با مشکلات برای دانش آموزان و چگونگی تربیت فرزند برای خانواده ها و والدین به همت نهادهای فرهنگی از جمله آموزش و پرورش را از راه های پیشگیری و کاهش آسیب های اجتماعی در بین دانش آموزان عنوان کرد.

*خشونت و کاهش تاب آوری فردی و اجتماعی علل بروز خودزنی
حسین طالب زاده عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه معضل تیغ زنی موضوع جدیدی نیست، اظهار کرد: به صورت جسته و گریخته چندین سال است که در مدارس، با این معضل مواجه هستیم که بروز معضل تیغ زنی در بین دانش آموزان دختر و پسر و در مقاطع مختلف تحصیلی می تواند دلایل مختلفی داشته باشد و انتشار فیلم ها و تصاویری از این معضل در فضای مجازی اتفاق خوبی نیست.
طالب زاده با اشار به اینکه بروز آسیب های اجتماعی همچون خودزنی تک علتی نیست، گفت: ممکن است دانش آموزانی که اقدام به تیغ زنی می کنند، از مدیریت و عوامل مدرسه، کتاب های درسی و شیوه های تدریس ناراضی باشند.
وی بروز خشونت، کاهش تاب آوری فردی و اجتماعی در بین دانش آموزان را از دلایل بروز و شیوع تیغ زنی در مدارس عنوان کرد و افزود: برخی از دانش آموزان برای ابراز احساسات و یا جلب توجه دست به چنین اقدامی می زنند و شاید ما در سیاست های تربیتی طوری عمل می کنیم که دانش آموزان کمتر دیده شوند و برای ابراز وجود و جلب توجه دست به چنین اقدامی می زنند.
طالب زاده با اشاره به اقدامات آموزش و پرورش در مواجهه با آسیب های اجتماعی گفت: پیشگیری از بروز آسیب هایی همچون تیغ زنی ارجح ترین اقدام برای مواجهه با این آسیب ها است و اگر چنین آسیب هایی در مدارس رخ داد، به سراغ علت جویی و بررسی علل بروز آنها باشیم که کدام بخش از شیوه های آموزشی و تربیتی ایراد و اشکال داشته که موجب بروز آسیب های اجتماعی شده و این نقطه ضعف و اشکال را برطرف کنیم.
عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان، شیوه بررسی و حل آسیب های اجتماعی را به دلایل شناسایی و بروز آن خاص و پیچیده دانست و افزود: آسیب اجتماعی مسئله ای شخصی است و شاید بسیاری از افراد تمایلی برای پیگیری و بررسی این موضوع نداشته باشند و ممکن است دانش آموزی دچار آسیب اجتماعی شود و بروز آن در مدرسه خیلی دیر اتفاق بیفتد.
وی با بیان اینکه معضل و آسیب اجتماعی باید به صورت محرمانه پیگیری شود، اظهار کرد: پس از اینکه موضوع ابتلا و درگیری دانش آموز به آسیب اجتماعی مشخص شد ما باید با روش های جدید علمی با تفاهم بین بخشی، پژوهش هایی را با همکاری آموزش و پرورش و دانشگاه ها، خارج از پژوهش های مرسوم، انجام داده و علت اصلی آسیب اجتماعی را مشخص کنیم.
طالب زاده گفت: در مورد بررسی علل و کاهش آسیب های اجتماعی نباید خیلی عجول بود همان طور که آسیب های اجتماعی یک شبه به وجود نیامده، یک شبه هم از بین نمی رود باید با دقت و استمرار در کار وجود داشته باشد تا بتوانیم به مرور در یک فرایند چند ساله، آن را کاهش دهیم، از بین رفتن آسیب های اجتماعی به طور کامل غیرممکن است اما می توان آن را کاهش داد.
طالب زاده که پیش از این مدیریت آموزش و پرورش منطقه 2 تهران را برعهده داشت گفت: این منطقه براساس تفاهم نامه ای که سال93 با دانشگاه تهران منعقد کرد، همایش های علمی و کاربردی را با موضوع بررسی آسیب های اجتماعی از جمله خودکشی دانش آموزی را به صورت جزیی از منظر روانشناسی، مشاوره، روانپزشکی، فلسفه تعلیم و تربیت، جامعه شناسی، فضاهای مجازی برگزار کرد و همچنین براساس این همایش، کارگاه های آموزشی برای مربیان، معلمان و مشاوران در سطح مدارس منطقه2 برای آشنایی با معضلات و آسیب های اجتماعی و چگونگی برخورد با این معضلات برگزار شد.

*تیغ زنی، مبنای خودکشی نیست
عبدالرسول کریمی معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش شهر تهران نیز درباره معضل تیغ زنی در مدارس تهران به خبرنگار ایرنا گفت: بعضی از رفتارهای دانش آموزان، نمایشی است و برخی از دانش آموزان ممکن است برای جلب توجه اقدام به تیغ زنی کرده باشند اما به هیچ وجه نمی توانیم این اقدام را مبنایی برای خودکشی تلقی کنیم.
وی با بیان اینکه اگر هفت، هشت و یا 10 دانش آموزی که اقدام به تیغ زنی می کنند را به عنوان جامعه آماری بزرگ تلقی کرده و آن را به سایر دانش آموزان تعمیم دهیم ناروا و بسیار غلط است، افزود: تحقیقات و پژوهش ها نشان می دهد که چنین رفتارها و مسائلی در دوره نوجوانی در تمامی کشورها وجود دارد و یک امر عادی است و اگر ما به بعد علمی و پژوهشی این مسائل نگاه کنیم، تعداد کم دانش آموزان دلیل نمی شود که ما این موضوع را از حالت علمی خارج کرده و تبدیل به یک مسئله ای در ذهن خود کنیم.
کریمی گفت: برای کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی همچون پدیده تیغ زنی(خون بازی، خودزنی) کمیته صیانت متشکل از روسا، کارشناسان، مشاوران، معاونان پرورشی و سلامت مناطق تشکیل شده که اگر مشکل و بحرانی در مدارس ایجاد شود، مشاوران و کارشناسان بتوانند با برخورد عقلایی و منطقی، مسئله را بررسی و به سرانجام برسانند.
وی افزود: همچنین معاونت پرورشی و فرهنگی شهر تهران با هماهنگی معاونت تربیتی و سلامت آموزش و پرورش شهر تهران و سایر حوزه های آموزش و پرورش شهر تهران و استانداری تهران ستادی را تشکیل و برنامه ها و کارگاه های آموزشی با موضوع هایی از جمله قاطعیت آموزی، نه گفتن و جرات ورزی، مفاهیم بلوغ، آشنایی با رفتارها و آسیب های نوپدید، آشنایی دانش آموزان با اعتیاد و رفتارهای پرخطر در سطح مدارس برای دانش آموزان پایه های هفتم و هشتم توسط مدرسان درس تفکر و سبک زندگی برگزار می شود.
کریمی درباره اقدامات آموزش و پرورش در مقابله با آسیب های اجتماعی، کاهش و کنترل آن در مدارس تهران گفت: آسیب های اجتماعی در هر جامعه ای وجود دارد و مهم احصا، شناسایی و راه برخورد صحیح با مشکلات است و مهم این است که کدام رفتار پرخطر بیشتر و کدام کمتر است.
معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش شهر تهران با تاکید بر تقویت آموزه های دینی در دانش آموزان اظهار کرد: هر چقدر این آموزه ها در بین دانش آموزان تقویت و نهادینه شود، میزان آسیب پذیری آنان کاهش پیدا خواهد کرد.

*موضوع تیغ زنی (خون بازی) در مدارس را تایید نمی کنیم
حسن محمدی معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش تهران نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه فیلم های منتشر شده در فضای مجازی با موضوع تیغ زنی(خون بازی) در مدارس مورد تایید آموزش و پرورش نیست، اظهار کرد: چنین مطالب و فیلم هایی از طریق آموزش و پرورش منتشر نشده و ما نمی توانیم برای هر مورد استثنایی یا هر فردی که دچار چنین مشکلی است، پرونده تشکیل داده و پاسخگو باشیم.
محمدی با تاکید بر اینکه مشاوران آزاد، راهی به مدارس ندارند، گفت: ما نمی توانیم گزارش ها و گفته های افرادی غیر از نیروهای آموزش و پرورش را درباره موضوع تیغ زنی(خون بازی) که ارتباطی با آموزش و پرورش ندارند، تایید کنیم.
وی با بیان اینکه آموزش و پرورش نسبت به آسیب های اجتماعی بی تفاوت نیست، افزود: این نهاد کارگاه ها و دوره های آموزشی با همکاری دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران برای مدیران و معلمان مدارس در راستای آموزش، پیشگیری و کنترل آسیب های اجتماعی برگزار می کند و متاسفانه برخی از افراد با دیدن هر معضلی در مدارس، گمان می کنند که آموزش و پرورش اقدامی در رفع چنین معضلاتی ندارد و چنین قضاوت هایی بی انصافی است.
معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش تهران با بیان اینکه برخی از افراد و کارشناسان معتقدند فعالیت های آموزش و پرورش منجر به ایجاد معضلات و آسیب های اجتماعی در مدارس می شود، گفت: کلاس درس و مدرسه بخشی از جامعه است و نمی توان گفت بین مدرسه و جامعه در انتقال ارزش ها و مفاهیم ارتباطی وجود ندارد، مدرسه و جامعه از یکدیگر تاثیرپذیر هستند.
محمدی با اشاره به دوگانگی در شیوه های تربیتی میان آموزش و پرورش، جامعه و خانواده اظهار کرد: این دوگانگی ها، باعث سردرگمی دانش آموزان شده و به طور شایسته نمی توانند راه خود را انتخاب کنند.
وی افزود: الگوی آموزشی و تربیتی آموزش و پرورش و متونی که تدریس می شود باید مورد پذیرش خانواده و جامعه قرار گرفته و یگانگی در شیوه های تربیتی بین این نهادها وجود داشته باشد تا دانش آموزان از تربیت سالم و به دور از دوگانگی و تعارض برخوردار شوند.
معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش تهران درباره اقدامات آموزش و پرورش تهران در پیشگیری از آسیب های اجتماعی در مدارس گفت: اداره مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی این معاونت، موضوع های مرتبط با حوزه پیشگیری از آسیب های اجتماعی از جمله مشکلات روانی اجتماعی، اختلالات رفتاری، بزهکاری ها، سوء مصرف مواد مخدر و موارد مختلفی در حوزه آسیب های اجتماعی را پیگیری می کند و همچنین با همکاری و رهنمودهای دفتر مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش، اقدامات موثر در پیشگیری از آسیب های اجتماعی در مدارس انجام می شود.
محمدی با اشاره به همکاری اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران با ستاد مبارزه با مواد مخدر، کمیته های مختلف بررسی و حل مشکلات آسیب های اجتماعی استانداری تهران و نهادهای مسئول در حوزه کاهش آسیب های اجتماعی اظهار کرد: کمیته پیشگیری از آسیب های اجتماعی متشکل از انجمن اولیا و مربیان، معاونت پرورشی و فرهنگی و نهادهای مرتبط در هر یک از ادارات کل آموزش و پرورش استان ها ایجاد و وظایف هر یک از نهادها در این کمیته تعریف، تصویب و به اجرا گذاشته می شود.
وی رویکرد فعالیت ها در آموزش و پرورش را آموزش محور عنوان کرد و گفت: در فعالیت ها و برنامه های آموزش و پرورش در حوزه پیشگیری از آسیب های اجتماعی، زمینه پیشگیری آموزش مدار یا رشد محور مدنظر قرار می گیرد.
محمدی با اشاره به همکاری