بازی با آتش؛ تشدید فرقه گرایی درخاورمیانه

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، رییس جمهوری بتازگی در گفت وگوی تلفنی اخیر با امیر قطر از خواست جمهوری اسلامی برای حاکمیت فضای اعتدال، میانه روی و عقلانیت در روابط میان کشورها و در اولویت قرار گرفتن راهکارهای سیاسی در زمینه حل مسائل گوناگون دولت ها سخن گفت و فرقه گرایی را از ‏آفت های بزرگ و برهم زننده امنیت منطقه دانست.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این سخنان روحانی تکرار مواضعی است که بارها مقام های جمهوری اسلامی از رهبری گرفته تا کارگزاران سیاست خارجی در تشریح ضرورت های بازگشت ثبات و چرایی شکل گیری وضعیت پرآشوب کنونی در منطقه و تسری آن به سایر مناطق جهان عنوان داشته اند.
آنچه مشخص است اینکه کشورهای خاورمیانه از عراق و سوریه گرفته تا یمن و بحرین با بحران هایی دست به گریبانند که ریشه در فرقه گرایی دارد؛ مفهومی که در گوشه ای از خاورمیانه زمینه ساز سرکوب شهروندان و نادیده انگاشتن حقوق و آزادی های اساسی مردم شده و در منطقه ای کشتار صدها هزار تن و آوارگی میلیون ها نفر را به بار آورده است.

** افراطی گری و سرکوب؛ دو مصداق اصلی فرقه گرایی
پایه ریزی حکومت آل سعود در ریاض از میانه های سده هجدهم میلادی تاکنون هر چند با افت و خیزهایی همراه بوده اما ماهیت فرقه گرایانه و اتحاد این خاندان با وهابیت مصداق بارز ایجاد و گسترش انشقاق میان مذاهب اسلامی است؛ حکومتی بر مبنای تمامیت خواهی و استبداد خاندانی که ضمن نادیده انگاشتن حقوق سیاسی، مدنی و مذهبیِ خارج از حلقه بسته سعودی- وهابی، خود به کانون بازتولید، تشدید و ترویج فرقه گرایی در منطقه و حتی جهان تبدیل شده است.
الگوی سرکوب، تمامیت خواهی و تبعیض سعودی در بحرین نیز منجر به نقض حقوق اساسی اکثریت مذهبی بحرینی ها از سوی خاندان آل خلیفه شده و نوعی دولت فرقه ای را بر منامه حاکم ساخته است.
فرقه گرایی افزون بر ایجاد حکومت های مستبد و سرکوبگر در خاورمیانه منجر به بی ثباتی های سیاسی مزمن در کشورهایی چون لبنان شده است؛ کشوری که پس از سال ها جنگ داخلی، از طریق استقرار نوعی دموکراسی توافقی بر اساس سهمیه بندی طایفه ای «پیمان طائف» توانست از وضعیت مشوش پیش از دهه 90 میلادی رهایی یابد.
سهمگین تر از بی ثباتی های سیاسی، رخدادهایی است که از سال 2003 میلادی یعنی زمان حمله آمریکا به عراق، این کشور را دستخوش ناآرامی و ناامنی ساخت. کشیده شدن دامنه این ناآرامی ها به سوریه در تب و تاب خیزش های ممالک عربی، از سال 2011 به جنگی داخلی با صدها هزار کشته انجامید و سوریه را به کانون بحران در خاورمیانه و جهان مبدل ساخت.
همچون سوریه و عراق که افراطی گری از دل فرقه گرایی و انشقاق میان گروه های قومی و مذهبی و تحریک اختلافات از سوی برخی بازیگران منطقه ای و بین المللی اوج گرفت، یمن نیز در دو سال اخیر قربانی فرقه گرایی بوده است. تداوم نادیده انگاشتن حقوق سیاسی و آزادی های مذهبی شیعیان زیدی یمن پس از روی کار آمدن دولت جدید صنعا در سال 2012 میلادی و تلاش برای سرکوب آنان به شکل گیری گروه «انصارالله» انجامید. در ادامه، استعفا و متواری شدن دولت وقت یمن بهانه ای را به دست حامیان اصلی فرقه گرایی داد تا این کشور را آماج حملات خود ساخته و فاجعه ای انسانی را رقم بزنند.

** پیامدهای تشدید فرقه گرایی
حمایت از یک گروه قومی- مذهبی و تبعیض و سرکوب دیگر گروه ها در کنار ایجاد اصطکاک، خصومت و درگیری میان مذاهب و اقوام مختلف سال ها از جمله ابزارهای پیشبرد اهداف و کسب منافع بازیگران فرامنطقه در خاورمیانه بوده است. متحدان منطقه ای این بازیگران نیز در سال های گذشته به صورت گسترده از این حربه بهره جسته و با صرف منابع مالی چشمگیر و فعالیت های سیاسی منشا اختلافات و برخوردهای قومی و مذهبی بوده اند.
با توجه به آنچه گفته شد رشد افراطی گری و تروریسم را می توان نتیجه مستقیم تفرقه و اختلاف افکنی دولت های فرقه ای منطقه دانست. از این رو هر گونه راهکارهای اعلانی و اعمالی جامعه بین المللی در مقابله با تروریسم افراطی بدون برخورد با حامیان آن تاکنون نتیجه مشخصی را به دنبال نداشته است.
نکته قابل تامل اینکه دولت جدید آمریکا نیز در رویکرد تازه این کشور به خاورمیانه راهی را می پیماید که جز به افزایش انشقاق و اصطکاک میان دولت ها، اقوام و مذاهب ختم نخواهد شد. حضور و سخنرانی «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا در نشست اخیر ریاض و انعقاد قراردادهای کلان تسلیحاتی با سعودی ها از تازه ترین نمونه های سیاست تفرقه انگیز و تنش زای واشنگتن در منطقه است. این در حالی است که صاحبنظران و اندیشکده های آمریکایی از ماه ها پیش در خصوص پیگیری این دست سیاست ها به رییس جمهوری تازه آمریکا هشدار داده بودند.
مجله آمریکایی «پولیتیکو» در کشاکش رقابت ها انتخاباتی آمریکا در مقاله ای نامزدهای ریاست جمهوری آمریکا را به ادامه سیاست های خاورمیانه ای «باراک اوباما» رییس جمهوری پیشین این کشور فراخواند و نوشت این کشور ظرفیت و توان برعهده گرفتن نقش رهبری برای مدیریت بحران هایی چون بحران سوریه و مداخله در مسائل فرقه ای منطقه را ندارد. به نوشته این نشریه، تحولات خاورمیانه به سمت و سویی نامعلوم می رود و آمریکا باید بر سیاق رویکرد پیشین از درگیری مستقیم در امور منطقه بپرهیزد و بکوشد اهداف خود را از طریق ایفای نقش دیگر کشورها دنبال کند.
پس از پیروزی ترامپ نیز اندیشکده «اینترنشنال پالسی دایجست» با اشاره به بهانه جویی ها و مواضع خصومت بار ترامپ در قبال ایران، این مواضع را ناشی از بی توجهی رییس جمهوری جدید آمریکا به واقعیت و ریشه های تحولات منطقه دانست و پیش بینی کرد این سیاست ها به آتش اختلافات فرقه ای دامن بزند.
در شرایط کنونی، خاورمیانه درگیر بحران های پیچیده است که ریشه در تاریخ و فرایندهای سیاسی این منطقه دارد. خاورمیانه به شکل موزاییکی از اقوام و مذاهب دربردارنده کشورهایی است که به رغم گذشت دهه ها از اعلام استقلال، فرایند ملت سازی را به تمامی به پایان نرسانده اند و بدون گذار از ملی گرایی، سوسیالیسم و پان عربیسم را از سرگذارنده و گرفتار استبداد، بنیادگرایی و فرقه گرایی شده اند.
ماهیت تفرقه انگیز برخی حکومت های منطقه حتی زمینه ساز بروز درگیری میان ایران انقلابی و حکومت بعثی عراق شد و با بهره گیری از تفاوت های قومی و مذهبی به جنگ دو کشور دامن زد. افزون بر ایران و کشورهای خاورمیانه عربی، کشوری چون ترکیه نیز از پیامدهای فرقه گرایی در منطقه برکنار نبوده و به نوعی همه کشورهای منطقه با چالش های ناشی از اختلاف افکنی های قومی و مذهبی دست به گریبان بوده اند.
با توجه به شرایط و ویژگی های خاورمیانه، تشدید فرقه گرایی به عنوان ریشه تمامیت خواهی و افراطی گری به معنای دامن زدن به آتشی است که به این منطقه محدود نخواهد ماند و رخدادهای تروریستی اخیر از فیلیپین تا انگلیس نیز بار دیگر یادآور گستره پهناور رسوخ این آفت جهانی شد.
پژوهشم**9279**1601**خبرنگار: سیدمحمد موسی کاظمی**انتشاردهنده: شهناز حسنی

ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.

منبع: ایرنا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۳۴۸۳۲۶۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اقلیم کردستان: روابط تاریخی ما را به ایران پیوند داده است

دلشاد شهاب، سخنگوی ریاست اقلیم کردستان جزئیات سفر نچیروان بارزانی، رئیس این اقلیم به تهران را اعلام کرد و گفت که بارزانی می‌خواهد تاکید کند که اقلیم کردستان تهدیدی برای منافع همسایگانش نخواهد بود.

براساس گزارس رووداو، شهاب گفت: رئیس اقلیم کردستان معتقد است که استراتژی اقلیم در برخورد با کشور‌های همسایه این است که عامل ثباتی برای منطقه باشد.

او افزود: روابط تاریخی اقلیم کردستان و جمهوری اسلامی ایران را به هم پیوند داده است. ایران در روز‌های مبارزه با دیکتاتوری (صدام) پناهگاه هزاران پناهنده عراقی و کرد و سنگر عراقی‌ها و اقلیم کردستان تا سقوط رژیم دیکتاتوری بود.

سخنگوی ریاست‌جمهوری اقلیم کردستان خاطرنشان کرد: از ابتدای آزادسازی اقلیم کردستان، روابط دوستانه مبتنی بر احترام با ایران وجود داشته است، روابطی که منافع دو طرف را حفظ کرده است منطقه می‌خواهد به دوستانمان اطمینان دهد که اقلیم کردستان این موقعیت را به عنوان عامل ثبات حفظ خواهد کرد و به تهدیدی برای منافع همسایگان ما تبدیل نخواهد شد.

دلشاد شهاب در خصوص روابط تهران و اربیل گفت: جمهوری اسلامی ایران برای ما کشور مهمی است و مرز‌های وسیع و طولانی، و روابط اقتصادی و تجاری قوی و دائمی داریم.

این مقام اقلیم کردستان افزود: ایران یک نیروی تاثیرگذار در منطقه است و در عراق و منطقه نیز نفوذ دارد و در همه شرایط سخت اولین تماس با جمهوری اسلامی ایران بوده است.

شهاب در پاسخ به سوالی درباره سرد شدن روابط ایران و اقلیم کردستان از دو سال پیش، گفت: همسایگی و روابط در این منطقه ما دچار فراز و نشیب می‌شود. ما می‌خواهیم از طریق این دیدار پیام اطمینان را ارسال کنیم که منافع مشترک بین ما آنقدر زیاد است که سردی روابط ما آن را تیره و تار کند.

گفتنی است رئیس اقلیم کردستان  روز گذشته با هیئتی متشکل از دو معاون خود، وزیر داخلی اقلیم کردستان، رئیس دفتر ریاست اقلیم و تعدادی از مقامات اقلیم کردستان وارد تهران شد.

 رئیس اقلیم کردستان امروز دوشنبه با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب، ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور و محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی ایران دیدار و گفتگو خواهد کرد.

مترجم: مینا عظیمی

باشگاه خبرنگاران جوان بین‌الملل ایران