به نقل از «الف»

آشویتس خصوصی من /خرده‏ روایت‏هایی از زنانِ سوگوار و بی‏چهره

تاریخ انتشار: ۹ خرداد ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۳۴۸۸۲۷۲

«آشویتس خصوصی من»
نویسنده: حسن همایون
ناشر: چشمه، چاپ اول 1395
175صفحه، 14000 تومان


شما می‌توانید کتاب «آشویتس خصوصی من» را تا یک هفته پس از معرفی با ۱۰ درصد تخفیف از فروشگاه اینترنتی شهر کتاب خرید کنید.

******


نامِ «آشویتس خصوصی من» ما را به مغاکی می‌‏برد و در حفره‏‌های عمیق و تاریک رنج و تنهایی رها می‏‌کند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به طرح ناتمامِ درختِ کشیده بر دیوار سلول خیره می‏‌شویم. در انفرادی غلت می‏‌زنیم مدام. مدام از دنده‌‏ای به دنده‏‌ی دیگر می‏‌چرخیم. کابوس می‏‌بینیم. سر برمی‌‏داریم. از پشت پنجره‌‏ی سلول ردِ نور را دنبال می‏‌کنیم. به نرمیِ ادا شدن جمله‏‏‌ی «دوستت دارم» از دریچه‏‌ی سلول بیرون می‌‏آییم. خیال‌‏پردازی می‏‌کنیم. روبه‏‌رو، ردیف کاج‏‌ها و سایه‏‌ی سپیدارهاست. این طرف خاطره‌‏‏ی دورِ مردان بی‏‌شماری که نیمه‌‏شب زخم خوردند. تصویر می‌‏لرزد. اشک در چشم‏هایمان موج می‏‌ز‌ند. همه‏‌چیز ماتِ مات می‏‌شود...

شاعر کتاب را با تقدیم‌‏نامه‏‌ای مفصّل‏ شروع کرده: «با احترام و فروتنی، به فروغ فرخ‏زاد، خلاق‏ترین، مهم‏ترین و جسورترین شاعر مدرن ایرانی؛ به گل‏‌بهار، مادرم، که علاوه بر هستی من، تخیلم هم از او مایه می‏‌گیرد؛ به زن‏‌های سرزمینم، که شایستگی‏‌های بی‌‏حد‏و‏حصر دارند؛ آشویتس خصوصی من پیش‏کش می‏‌شود به خاطره‏‌ی الف. عین. به احترام مهر و زخم‏‌های عمیقی که بر جان من گذاشت و رفت...»

از این تقدیم‏‌نامه آشکارا پیداست که زن‏ها بیشترین تأثیرها را روی شاعر گذاشته‏‌اند و شعرها از زنان جان‏مایه گرفته‌‏اند. زن‏ها همه‌‏جا حضور دارند: در قطار، در بازار ماهی‌‏فروش‌‏ها، پشت پنجره، در خواب‏‌های مرد، زیر باران ریزِ بعدازظهرِ پاییز، میان انبوه جنازه‏‌ها. حتی «بر پلاک گردن اسیر، تصویرِ چهره‏‌ی محو زنی پیدا»ست. همه‏جا نشانی از زن‏ها هست؛ زن‏هایی سوگوار و بی‏چهره، زنی با موهای فِر و چشم‏های مغولی، با پلک‏‌هایی نیمه‌‏باز، با بلوزی خاکستری، با دامن کوتاه، و با چکمه‏‌های ورنی.

حتی وقتی که با اشاره و نام ذکری از زن‏ها نمی‌‏شود نیز حضور آنها در لابه‏‌لای سطور عاشقانه‏‌ی اندوه‏‌بارِ پر از وهم و خیال حتمی است: در سنگر، در آپارتمان، روی خاکریز، در کوهپایه‌‏های دیلمان و جنگل‌‏های سیاهکل، در «واگنِ اُون‏لی فور ویمنی»، در ابوغریب و گوانتانامو و اوین، و در سلول انفرادی حتی.

«زن» یکی از ابژ‏ه‌های اصلی خرده‏‌روایت‏‌های این مجموعه‏ است و نه‌‏تنها در فصل «عاشقانه‏‌هایی ناتمام برای آنا»، بلکه در فصل‏‌های دیگر کتاب هم حضوری قاطع دارد. بازتاب رنج‏‌های زیست زنانه را می‏توان به‌‏وضوح در زندگی بسیاری از آدم‌‏ها ـ و در اینجا شاعرِ «آشویتس خصوصی من» دید.

حضور زن‏‌ها و دامنه‏‌ی تأثیرگذاری‏شان تمام نمی‌‏شود. تکثیر شده‌‏اند و در چهره‏‌های ناشناخته و محو، با نام‏های گوناگون، تمامیِ جهان شعر همایون را اختیار کرده‏‌اند. در شعر «مدام در انفرادی...» می‏‌گوید: «دوستت دارم یعنی نام‏‌هایت را هجی کن/یکی‏‌یکی حروف را بر دهانم بگذار/مانند تمشک‏‌های سرخ و نرم/تا صدات بزنم شیرین/صدات بزنم لـیلا، صدات بزنم/سارا صدات بزنم، صدات بزنم، صدات بزنم ندا/صدات بزنم تهمینه، صدات بزنم آنا... آنا/صدات بزنم به نام تمام زنان سرزمینم...».

هر شعر روایتی است ناب از تصویری عاشقانه‏ یا شرحی است از رنج‌‏ها و به خون نشستن‏‌ها و از دست دادن‏‌ها و خلسه‏‌های میان بی‏خوابیِ عمیق و بیداری. روایت‌‏ها در فضایی پر‏‏ وهم، تاریک و روشن، میان کابوس و رؤیا، و واقعیت و خیال می‌‏گذرند. خاطره عنصر اصلی در روایت‏‌های شاعرانه‏‌ی این مجموعه است. شعرهای این کتاب اما حدیث نفس‏‌هایی شخصی نیستند که یک جا شروع شوند و یک‏ جا تمام شوند. ادامه می‏‌یابند، از بُعدی به بُعد دیگر می‌‏روند و از جایی و وقتی به مکانی و زمانی دیگر محول می‏‌شوند. شاعر در شروعِ «خاطرات انهدام» حجم عظیمی از اندوه و ویرانی را بر خاطر خواننده آوار می‏‌کند: «از کلاهی در دست/از یونیفرمی بلند بر تن/از بی‌‏شمار مدال‏های افتخار و شجاعت/از پوکه‏‌های فشنگ و قمقمه‏‌های خالی/از بی‌‏شمار سربازان فرمان‏بر/فقط چهره‏‌ی محو زنی میان انبوه جنازه‌‏ها مانده بود/با لب‏‌هایی برآماسیده». این «چهره‏‌ی محوِ» زن مدام در شعرها تکرار می‌‏شود و هر بار به گونه‌‏ای رخ می‌‏نماید. ‏

شعرها در سه فصل جدا شده‌‏اند: «شکنجه‏ شده‌‏ها»، «عاشقانه‏‌هایی ناتمام برای آنا» و «خرده‌‏روایت‏‌هایی از هراس و انزوا». این تقسیم‌‏بندی اما فصل‌‏بندی دقیقی برای جدا کردن شعرهای اجتماعی و عاشقانه‌‏ی این مجموعه نیست. درونمایه و تم اشعار به‌‏تناوب در همه‏‌ی آنها تکرار می‌‏شود و محدود به فصل‏‌بندی نیست.

زن، تنهایی، اندوه، عمیق، تاریکی، خون و خاطره از جمله واژه‌‏هایی هستند که بسامد بالایی در اشعار این مجموعه دارند. زنِ غمگینِ این شعرها تنها و ترس‌‏خورده میان سطور راه می‌‏رود و شاعر پر از امیدواری برای اوست: «کاش زن این‌همه تنها نبود/لب‏‌هایش را از هراس نمی‏‌گزید/حرف‌‏هایش را ناتمام رها نمی‏‌کرد.../تنهایی زن در پاییز دیوانه‏کننده است/حتی اگر تنش را در شادیِ فیروزه‏ای‏رنگ پوشانده باشد».

حسن همایون در مورد اینکه چرا شعرهای این مجموعه تا این حد زنانه‏اند، می‏گوید: «منِ شاعر نمی‌‏خواهم و نمی‌‏توانم به اندوه زن‌های پیرامونم بی‌‏اعتنا باشم. علاوه بر اینها، در شعر مدرن فارسی، متأثر از سنت جمال‏‌شناسی کلاسیک فارسی، شاعران مدرن از نیما یوشیج تا احمد شاملو و دیگران وقتی هم به زن پرداخته‏‌اند او را فقط به «ابژ‏ه‏ای» برای ستایش فرو‏کاسته‌‏اند و کمتر به رنج و اندوه او پرداخته‌‏اند. گویی در آثار‏شان زن را به مثابه‏‌ی گلدانی لب پنجره می‌‏‏دیده‌اند و فقط زیبایی‏ زنانه‏‌اش را تقدیس و ستایش می‏کرده‏‌اند. بر این اساس، من سعی کرده‏‌ام از به دست دادن روایت‏‌های ضد زن در شعر‏هایم پرهیز کنم.»

از سوی دیگر «آشویتس خصوصی من» تلاشی است برای گره زدن مسائل شخصی به موضوعات عمومی. همایون «در شعر «سلول انفرادی خاورمیانه» برای روزنامه‏‌نگاران محبوس در خاورمیانه می‏‌نویسد: «آن مرد/روزنامه‏‌نویسی بود/با ستونی پانصدکلمه‏‌ای برای هر روز/ حالا سال‌‏هاست در زندان/با خروارها جدول حل‌‏نشده‏‌ی کلماتِ متقاطع/با مُشت‌‏مُشت قرص‏‌های آرام‏بخش/با ساعت‌‏ها قدم زدن در اتاقی دو در دو/با از بَر کردن دیوار‌ نویسی‏‌های سلول».

او درباره‌‏ی اینکه چرا به انتخاب عنوان تلخِ «آشویتس خصوصی من» رسیده است، می‏‌گوید: «آدورنو معتقد است که پس از آشویتس شعر گفتن بربریت و توحش است. این گفته ناظر بر آن است که آشویتس دیگر نباید تکرار شود. اما نه‌‏تنها آدورنو بلکه عموم متفکران و روشنفکران قرن بیستم که انتظار داشتند آشویتس دیگر تکرار نشود در اشتباهی بزرگ بودند. آشویتس در روزگار جنگ دوم جهانی تمام نشد، بلکه پس از آن، در روزگار جنگ سرد و جهانِ درگیرِ دعوا بر سر غنائم جنگ و رقابت بر سر شکل دادن خاورمیانه‏‌ی جدید و سهم‌‏خواهی از این خطه‌‏ی خون‏‌خیز و دین‏‌خیز جهان، هر بار به نحوی باز‏تولید شد. این توحش و گسست در مدنیت با فاجعه‏‌ی غم‏‌انگیز سوریه عملاً به اوج رسیده است. کتاب آشویتس خصوصی من ناظر بر این فجایع بی‏‌پایان است، بدون اینکه بخواهد از سوریه و دمشق و حلب و بغداد و کابل و بیروت و بیت‌‏المقدس و تهران و آنکارا و... نام ببرد.»

از همایون پیش از این مجموعه‏ شعر «برف تا کمر در تاریکی نشسته» به همت انتشارات مروارید منتشر شده است.

منبع: الف

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.alef.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «الف» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۳۴۸۸۲۷۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مشهد الرضا سوگوار و عزادار سالروز شهادت صادق آل عبا (ع)

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی ،  درسالروز شهادت ششمین امام معصوم، حضرت امام جعفر صادق (ع)، مشهد مقدس به ویژه حرم مطهر رضوی سیاهپوش و عزا دار شده است. حرم حضرت ثامن الحجج مملو از حضور ارادتمندان اهل بیت (ع)  شده است که یکدل در این صحن و سرا و یکدل راهی بقیع غریب کرده اند و در مصیبت شهادت جد بزگوار امام هشتم مرثیه عزا سرداده اند.

به همین مناسبت،  امروز آیین‌های عزاداری و سوگواری در این بارگاه ملکوتی با حضور زائران و مجاوران برگزار می‌شود.

معاون تبلیغات اسلامی حرم مطهر رضوی گفت: مراسم سالروز شهادت رئیس مکتب جعفری امروز ساعتی قبل از اذان ظهر با قرائت زیارت امین‌الله و عرض سلام و ارادت به محضر امام مهربانی‌ها با صدای نکبیر آغاز می‌شود و با بیان احکام دینی حجت‌الاسلام مصطفی رنجبر ادامه می‌یابد.

حجت‌الاسلام شریعتی‌نژاد افزود:  اجرای برنامه سرود و همخوانی گروه گلدسته‌های حرم، شعرخوانی آئینی با نوای شاعر و مدیحه‌سرای اهل بیت(ع) و مرثیه‌سرایی و عزاداری در سوگ شهادت صادق آل محمد(ع) از دیگر برنامه‌های روز شهادت امام صادق(ع)است.

وی گفت: در این مراسم، آیت‌الله سید احمد علم‌الهدی سخنرانی می کند و سپس زائران حریم ملکوتی رضوی با قرائت زیارت‌نامه امام صادق(ع) به محضر این امام همام عرض ارادت خواهند کرد.

امروز همچنین اجتماع بزرگ صادقیون همزمان با سراسر کشور دز حرم مطهر رضوی برگزار می شود.

اجتماع هم اکنون با حضور با شکوه زائران و مجاوران  از عرصه میدان شهدا آغاز شده است و تا حرم رضوی ادامه دارد.

معاون تبلیغات اسلامی حرم مطهر رضوی افزود: ویژه برنامه‌های شهادت امام صادق(ع) در شامگاه شهادت این امام بزرگوار نیز ادامه دارد و این مراسم بعد از اقامه نماز مغرب و عشاء با قرائت زیارت امین‌الله با نوای احمد واعظی، شعرخوانی آئینی، سخنرانی آیت‌الله سید علیرضا صدر حسینی و عزاداری و مرثیه‌سرایی همراه خواهد بود.

حجت‌الاسلام شریعتی‌نژاد افزود: ویژه برنامه‌های شهادت امام جعفر صادق(ع) با محور رواق امام خمینی(ره) از دیشب  و همزمان با شب شهادت این امام همام با قرائت زیارت امین‌الله و مرثیه‌سرایی ذاکر نام‌آشنای اهل بیت(ع)، احمد واعظی، بعد از اقامه نماز جماعت مغرب و عشاء آغاز شد.

 برنامه‌های شب شهادت
وی گفت: سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین علی اوسطی پیرامون شخصیت ششمین امام شیعیان مرثیه‌سرایی و عزاداری با نوای ذاکران اهل بیت(ع)، از دیگر برنامه‌های شب شهادت این امام همام  بود.

دیشب همچنین مراسم وداع با پیکر مطهر شهید مجید شخصی از شهدای دوران دفاع مقدس که پیکر مطهرش تاکنون مفقود بوده  و پس از 42 سال فراق، به آغوش خانواده بازگشته است بعد از نماز مغرب و عشا در حرم مطهر حضرت رضا (ع)  برگزارشد.