ارائه تصویری واقع‌گرایانه ازعلوم انسانی اسلامی در قالب یک تحقیق
تاریخ انتشار: ۱۱ خرداد ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۳۵۱۳۹۳۴
ابراهیم دادجو، عضو هیات علمی گروه معرفت‌شناسی پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تحقیقی با عنوان واقع‌گرایی در علوم انسانی اسلامی» انجام داده است.
به گزارش بی‌باک، ابراهیم دادجوعضو هیات علمی گروه معرفت‌شناسی پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است که چندی پیش تحقیق خود را با عنوان «واقع‌گرایی در علوم انسانی اسلامی»به اتمام رساند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
«در عصر حاضر به دلیل مطالبات گوناگونی که وجود دارد بحث از علم‌دینی و به تعبیر درست‌تر بحث علوم انسانی اسلامی از اهمیت بسیاری برخوردار شده است. از سویی مدیریت جامعه اسلامی ایرانی و از سوی دیگر ابتنا اینگونه مدیریت‌ها بر علم و علوم انسانی اسلامی ضرورت بحث از علوم انسانی اسلامی را دوچندان ساخته است. هم مدیریت جامعه اسلامی ایرانی و هم ابتنا اینگونه مدیریت‌ها بر علم و علوم انسانی اسلامی می‌توانند از پایگاه‌هایی سیاسی همچون اصول‌گرایی یا اصلاح‌طلبی و از پایگاه‌های علمی همچون ظاهرگرایی و عقل‌‍گرایی یا واقع‌گرایی صورت پذیرند. با وجود این، از آنجا که غالب انسان‌ها واقع‌بین بودن را معقول‌تر از غیرواقع بین بودن می‌دانند واقع‌بینی و واقع‌گرایی در عالم بشریت بر غیر واقع‌بینی و غیر واقع‌گرایی ارجحیت داشته و با تنها ابزار معرفتی که در انحصار آدمی است، یعنی با عقل، سازگارتر است. از همین رو است که عقل آدمی می‌کوشد واقع‌بین و واقع‌گرا باشد و امور بشری خود را، اعم از علوم و غیر علوم، واقع‌بینانه پیش ببرد.
تحقیق «واقع‌گرایی در علوم انسانی اسلامی» می‌کوشد علم و علوم انسانی اسلامی را با همین نگاه واقع‌بینانه مورد بحث قرار دهد و نشان دهد که علوم انسانی اسلامی دارای کدامین روش و رویکرد واقع بینانه‌اند و از کدامین طریق می‌توان به علوم انسانی اسلامی واقع‌بینانه و به تبع آن به امثال الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، سبک زندگی اسلامی ایرانی و به طور کلی به مدیریت واقع‌بینانه جامعه اسلامی ایرانی راه یافت.
این روزها در باب علم دینی و علوم انسانی اسلامی دیدگاه‌های بسیاری مطرح شده‌اند. علم‌دینی و علوم انسانی اسلامی را عده‌ای علوم مورد تاکید دین اسلام، عده‌ای علوم شارح کتاب و سنّت، عده‌ای علوم سودمند برای جامعه اسلامی، عده‌ای علوم عالمان مسلمان، عده‌ای علوم ناظر به موضوعات و مسایل اسلامی، عده‌ای علوم مستند به متون اسلامی، عده‌ای علوم مستند به منابع اسلامی، عده‌ای علوم ناظر به تفسیر اراده (قول و فعل) الهی، عده‌ای علوم مستند به مبانی اسلامی، عده‌ای علوم حاصل از متون دینی به روش اجتهادی و عده‌ای علوم مبتنی بر روش اسلامی تحقیق دانسته‌اند. برخی از اینگونه دیدگاه‌ها به تاسیس علم‌دینی یا علوم انسانی اسلامی و برخی دیگر به تهذیب آنها قایل‌اند. با وجود این، بسیاری از این دیدگاه‌ها به تفصیل به بحث از مبانی معرفت‌شناختی و روش‌شناختی خود و استنتاج اینگونه دیدگاه‌ها بر اساس آن مبانی نپرداخته‌اند. به خصوص هیچ یک از این دیدگاه‌ها به این نپرداخته‌اند که اصلا اقتضای واقع‌بینی و واقع‌گرایی چیست و بر حسب واقع‌گرایی باید دارای کدامین معرفت‌شناسی و روش‌شناسی(فلسفه علم) واقع‌گرایانه باشیم. شاید هم تصور برود که لازم نیست دارای مبنایی واقع گرایانه باشیم و می‌شود بدون واقع‌گرایی و از منظری ظاهرگرایانه نیز از علم‌دینی و علوم انسانی اسلامی سخن گفت. بله می‌شود از منظری ظاهرگرایانه نیز از علوم انسانی اسلامی سخن گفت، اما چنین منظری محقق را در جرگه ظاهرگرایان و نه واقع‌گرایان و عقل‌گرایان، که ما نیز از جمله آنان هستیم، قرار می‌دهد.
ما یا در جرگه ظاهرگرایان و یا در جرگه واقع‌گرایان قرار داریم. ظاهرگرایان«عقل» را جزو منابع دین و معرفت‌دینی نمی‌دانند و با نفی«عقل» در صدد تاسیس همه علوم انسانی به یاری کتاب و سنّت هستند و چون آنها را به یاری کتاب و سنّت تاسیس می‌کنند می‌توانند مدعی علوم دینی بودن آنها باشند. واقع‌گرایان «عقل» را جزو منابع دین و معرفت‌دینی می‌دانند و با پذیرش اینکه احکام دین و معرفت‌دینی در امور عقلی و تجربی نه تاسیسی بلکه تاییدی و امضایی است جز در امور نقلی، یعنی در علوم انسانی نقلی درون دینی همچون فقه، تفسیر، حدیث، کلام نقلی و اخلاق نقلی و در جنبه‌های نقلی علوم انسانی اجتماعی و رفتاری، نمی‌توانند در صدد تاسیس علوم انسانی باشند بلکه تایید کننده و امضا کننده علوم انسانی عقلی و تجربی هستند. از منظر واقع‌گرایی، دین و معرفت‌دینی علوم انسانی عقلی و تجربی و جنبه‌های تجربی علوم اجتماعی و رفتاری را نه تاسیس بلکه تایید و امضا می‌کند. تغییر برخی از این علوم نیز، آنجا که امکان‌پذیر است، از طریق تهذیب این گونه علوم و به یاری تولید نظریه یا تاسیس مکتب امکان پذیر می‌گردد.
هدف تحقیق حاضر ارایه تصویری واقع‌گرایانه از علوم انسانی اسلامی است. هر علمی دارای مبانی معرفت‌شناختی و روش‌شناختی است و بسته به اینکه در معرفت‌شناسی دارای کدامین مبنا باشیم و به طور مثال امثال انسجام‌گرایان، ابزارانگاران و عمل‌گرایان (فایده باوارن) ضد واقع‌گرا یا امثال اخباریون، حنبلیان و اشعریان ظاهرگرا یا امثال واقع گرایان انتقادی و واقع‌گرایان علمی واقع‌گرای تقریبی و یا امثال فیلسوفان عقل‌گرای مسلمان واقع‌گرای مطلق باشیم و در روش‌شناسی (فلسفه علم) به طور مثال امثال انسجام گرایان، ابزارانگاران و عمل‌گرایان انسجام گرا، ابزارانگار و عمل‌گرا یا امثال اخباریون، حنبلیان و اشعریان نصّ‌گرا یا امثال واقع‌گرایان علمی بهترین تبیین‌گرا (قایل به «استنتاج از راه بهترین تبیین») و یا امثال فیلسوفان عقل‌گرای مسلمان اثبات‌گرای قیاسی باشیم به علم‌دینی یا علوم انسانی اسلامی مبتنی بر آن مبانی رهنمون خواهیم شد.
تحقیق حاضر در مبانی معرفت‌شناختی خود با گذر از واقع‌گرایی تقریبی به واقع‌گرایی مطلق و تقریر جدید آن، یعنی «واقع‌گرایی پیشرونده»، و در مبانی روش‌شناختی خود بر اساس«استنتاج از راه تبیین علّی»، یعنی «استنتاج از راه تبیین درست»، در مرحله نخست و در کل علوم به اثبات‌گرایی قیاسی (حدس و اثبات)، در مرحله دوم و در انواع علوم، در علوم تجربی به اثبات‌های تجربی، در علوم عقلی به اثبات‌های عقلی، در علوم نقلی به اثبات‌های نقلی، و در مرحله سوم در علوم و مباحث نقلی به اثبات‌های نقلی مبتنی بر تعامل جدلی میان فرهنگی، براساس روش‌های خاص به فرهنگ‌ها و تمدن‌ها، رهنمون شده است.
آنچه که در این تحقیق نیامده است اما از لوازم تحقیق حاضر است، علاوه بر مبنا قرار دادن واقع‌گرایی برای علوم، مبنا قرار دادن واقع‌گرایی برای امور است و به طور مثال اموری همچون مدیریت جامعه اسلامی ایرانی پیش از آنکه مبتنی بر اصول‌گرایی یا اصلاح‌طلبی باشند باید مبتنی بر واقع‌گرایی باشند، چیزی که بنای عقلا بر آن است و بنیادی‌ترین مبنای تفکر شیعی است. مطمینا چالش‌های ناکارآمدی موجود در امثال اصول‌گرایی یا اصلاح‌طلبی را می‌توان بر پایه واقع‌گرایی به خوبی حل و فصل کرد.
تحقیق «واقع‌گرایی در علوم انسانی اسلامی» به قلم دکترابراهیمدادجوعضو هیات علمی گروه معرفت‌شناسی پژوهشگاه به زودی توسطسازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر خواهد شد.
--------------------------------------------------------------------------
تذکر: کاربر محترم! انتشار مطالب دیگر رسانه‌ها از سوی پایگاه خبری تحلیلی بی‌باک لزوما به معنای صحت و تایید محتوای آنها نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود. در ضمن شما می توانید اخبار و مطالب وزین خود را که تا کنون در هیچ رسانه‌ای منتشر نشده است از طریق بخش "تماس با ما" یا پل ارتباطی این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید برای ما ارسال نمایید تا در صورت دارا بودن مولفه‌های لازم، منتشر گردد.
------------- با کلیک بر روی لینکهای ذیل تمامی روزنامه‌های کشور را رایگان مطالعه کنید -------------
روزنامه‌های عمومی | روزنامه‌های اقتصادی | روزنامه‌های ورزشی | سایر روزنامه‌ها| هفته‌نامه و ماهنامه | نشریات استانی
منبع: بی باک نیوز
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.bibaknews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «بی باک نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۳۵۱۳۹۳۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
در کشورهای پیشرفته نخبه ترین افراد وارد رشته علوم انسانی می‌شوند
به گزارش خبرنگار مهر، به مناسبت روز معلم ویژه برنامه استاد فلسفه و غرب شناس برجسته کریم مجتهدی با عنوان «یک عمر معلم» صبح امروز در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با حضور محمدعلی زلفی گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و اصحاب علوم انسانی برگزار شد.
زلفی گل در این مراسم ابتدا از تمام اصحاب دانشگاه که ظلمی که به مردم غزه و مردم کشور خودمان شده را محکوم کردند تشکر کرد و گفت: امیدوارم سازمان ملل هم این صدای حق طلبی را بشنود و وارد تصمیم سازی شود چون خیلی زود دیر می‌شود و این دیر شدن باعث شرمساری سازمان ملل است که بعدها در تاریخ ثبت می‌شود.
وی افزود: خوشبختانه تمام دنیا و مردم کشور خودمان امروز حق طلبی ایران را یقین کردند.
وزیر علوم ادامه داد: لازم است همانگونه که تمدن ما برای عالمان ارزش قائل بوده نظام جمهوری اسلامی ایران هم این رویه را در پیش بگیرد البته حرمت گذاری در چند سال اخیر چند برابر شده است. از این جهت مراسم امروز هم در همان راستای حرمت گذاری به علم و عالم است.
زلفی گل اضافه کرد: رهبر معظم انقلاب در دیدار با دانشجویان، وظایف دانشگاه‌ها را ساده و مختصر تولید علم و عالم و جهت دهی به علم و عالم توصیف کردند و از همین جا مشخص است که ایشان برای علما جایگاه ویژه ای قائل هستند. البته خوب است که ما قدر داشته‌هایمان را در دوران حیات شأن بدانیم و داشته‌هایمان را به موقع پاس بداریم. مرحوم مجتهدی ترویج دهنده یک تفکر جدید است. تفکری که بر جمله معروف او با این مضمون که غرب شناسی لازم اما غرب گرایی ممنوع، است. معنای این جمله عمیق این است که ما باید از تجربه دنیا استفاده کنیم. به قول هلندی‌ها تجربه‌ها را باید ارزان خرید. انسان از طریق تحقیق و پژوهش می‌تواند هزاران عمر داشته باشد.
وی ادامه داد: جهاد تبیین که رهبری بارها به آن پرداختند برگزاری چنین مراسمی است. مراسمی که در آن یک محقق به جامعه معرفی می‌شود. برگزاری چنین مراسم‌هایی در راستای جهاد خودباوری است که از نیازهای اصلی امروز ما به شمار می‌آید.
زلفی گل در ادامه از اصحاب علوم انسانی حاضر در جلسه و ریاست پژوهشگاه کمک خواست و گفت: در چند سال اخیر توازن علمی کشور ما از بین رفته است، به این معنا که یک دوم دانش آموزان ما سراغ تحصیل در رشته علوم تجربی و رشته‌های معروف و پرطرفدار می‌روند چون نگران آینده شغلی خود هستند. این در حالی است که استقبال از رشته ریاضی، علوم پایه و انسانی بسیار ضعیف است. در چنین شرایطی توازن شخصیت علمی کشورمان از بین می‌رود و بنده همین جا از آقای نجفی می‌خواهم که یک طرح تحقیقاتی راجع به این موضوع تهیه کنند. در کشورهای پیشرفته نخبه ترین افراد وارد رشته‌های علوم انسانی می‌شوند این در حالی است که در کشور ما برعکس است و لازم است اصحاب این رشته به ما راهکار دهند و بگویند چه کنیم.
زلفی گل در پایان گفت: یک مدیر اجرایی همیشه باید دستش نسبت به عالمان دراز باشد. به همین دلیل ما هم در این جلسه دست مان را به سمت عالمان دراز می‌کنیم و از آنها استمداد می‌طلبیم.
کد خبر 6092068
حمله به نمازگزاران در گذره هرات افغانستان/ ۶ نفر شهید شدند