به نقل از «خبرگزاری آریا»

ضرورت بهره وري بهينه از دانش بومي در مهار بيابان زايي

تاریخ انتشار: ۲۷ خرداد ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۳۶۹۴۰۳۲

خبرگزاري آريا - تهران- ايرنا- بيابان زايي از مهم ترين معضل هاي جامعه جهاني در عصر کنوني است و تهديد بزرگي براي زيست بوم زمين و زندگي بشر محسوب مي شود. به همين دليل کشورهاي گوناگون با توجه به دانش بومي و توان داخلي، مبارزه با بيابان زايي را در صدر برنامه هاي خود قرار داده اند تا با دستيابي به اهداف مطلوب در جهت رسيدن به توسعه پايدار گام بردارند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بيابان زايي به عنوان يک معضل جهاني پيامدهاي نامطلوب پيچيده و گسترده اي دارد که با توجه به نظام اقتصادي هر کشور، شدت و اندازه آن متفاوت است. اين پديده در کنار ايجاد فقر گسترده، سبب تخريب مراتع جهان و افت توان توليد خاک در منطقه هاي خشک جهان مي شود و در نهايت و در ايران نيز عواملي همچون «هجوم ماسک هاي روان، افت سفره هاي زيرزميني آب، کاهش حاصلخيزي خاک، لطمه وارد کردن به پوشش گياهي و آسيب پذير کردن اراضي، افزايش سيل خيزي، گرد و غبار و آلودگي هوا، گسترش ريزگردها و عواقب ناشي از آن، بيکاري، فقر، مهاجرت و ايجاد موانع براي توسعه مناطق محروم» از مهم ترين پيامدهاي نامطلوب بيابان زايي به شمار مي رود.

پديده بيابان زايي به دنبال وقوع خشکسالي و قحطي هاي شديد رخ مي دهد که اواخر دهه 60 ميلادي در آفريقا به عنوان يک معضل جهاني به خصوص در کشورهاي توسعه نيافته در سطح بين المللي مطرح شد و مجمع عمومي سازمان ملل را بر آن داشت تا در 1974 ميلادي نخستين قطعنامه رسمي را براي جلب نظر ملت ها به منظور رويارويي با بيابان زايي تصويب کند و بدين ترتيب پس از برگزاري نشست هاي متعدد، متن کنوانسيوني را در 17 ژوئن 1994 ميلادي تدوين نهايي کرد و آن را به جامعه جهاني عرضه داشت و اينگونه 17 ژوئن به عنوان «روز جهاني بيابان زدايي»‌ نام گرفت.

پس از آن سازمان ملل متحد(UNEP) اقدام هاي وسيعي در چهار قاره آسيا، آفريقا، آمريکاي لاتين و اروپا آغاز کرد که شامل تهيه طرح و اجراي برنامه هاي مهار بيابان زايي و طرح هاي حفاظت آب و خاک به کمک کشورهاي پيشرفته بود اما اين عوامل با نيازهاي جامعه جهاني يکسان نبود و در نتيجه بيابان زايي با گسترش روزافزون که تحت تأثير عوامل طبيعي و انساني است، به يکي از مسايل و چالش هاي اصلي در عصر حاضر تبديل شد و نگراني هاي عمده اي را براي جامعه بشري ايجاد کرد. ‏

ايران نيز به دليل اينکه سرزميني به شمار مي رود که 85 درصد از نواحي آن؛ اقليم هاي خشک، نيمه خشک و فراخشک است و با توجه به رشد يک درصدي ميزان ساليانه بيابان زايي و گسترش روزافزون اين پديده به منظور رويارويي با بيابان زايي، احياي منابع تجديد شونده و توسعه پوشش گياهي ناحيه هاي بياباني، در گروه نخستين کشورهايي بود که به عضويت اين کنوانسيون درآمد.

کنواسيون بين المللي بيابان زدايي هر ساله با توجه به چالش هاي مرتبط با بيابان شعاري به مناسبت اين روز اعلام مي کند که در سال جاري عنوان «سرزمين ما، خانه ما، آينده ما» تعيين شده است که بر نقش محوري زمين در کاهش روند مهاجرت از زمين هاي مولد با هدف آينده اي امن و باثبات تاکيد دارد.

پديده بيابان زدايي و راه هاي مبارزه با آن موضوعي است که پژوهشگر گروه اطلاع رساني ايرنا به گفت وگو با «پرويز کردواني» پدر کوير شناسي ايران، جغرافيدان، استاد ممتاز دانشگاه تهران و کارشناس برجسته حوزه زمين شناسي پرداخت.

کردواني با اشاره به تاريخچه راه هاي رويارويي با بيابان زايي در کشورمان گفت: در ايران براي نخستين بار در 1342 خورشيدي نوعي مالچ از کشور ليبي براي تثبيت ماسه زارها وارد و در جنوب شهر قزوين استفاده شد. مالچ نفتي به طور معمول گران و با ارزش است، زمين را سياه مي کند و حرارت منطقه را بالا مي برد که باعث مي شود بادهاي آن منطقه گرم و نامطبوع باشند و همين طور سبب نابودي موجودهاي بيابان ها و گياهان مي شود در صورتي که بايد گفت هر روشي که براي بيابان زدايي استفاده مي شود بايستي ارزان، زود بازده و دايمي باشند و محيط زيست را آلوده نکند.

پدر کوير شناسي ايران مالچ پاشي بر روي بيابان ها را از عوامل گسترش سرطان دانست و اظهار داشت: مالچ نفتي که روي تپه ها و ماسه زارها پاشيده مي شود، نفوذناپذيري منطقه در برابر باران را به دنبال دارد و پس از گذشت چهار تا پنج سال به دوده سرطان زا تبديل خواهد شد. روش هاي جديد مبارزه با بيابان زايي بايد جايگزين روش هاي قديمي شوند. ريگ راهکاري ارزان، ساده و دايمي و به اندازه کافي در کشور وجود دارد و مي توان در بعضي از نواحي از ريگ هاي رنگي استفاده و نقش و نگارهايي ايجاد کرد که آن منطقه مناسب براي گردشگري شود.

وقتي مالچ‌پاشي صورت مي گيرد، يک جا بلند و يک جا پست خواهد شد و آب در گودال هاي ايجاد شده همچون درياچه ساکن و تبخير مي‌شود. بارندگي در سطح منطقه هدر مي رود و اثر آن هم حداکثر بعد از چهار سال از ميان مي‌رود. همين اتفاق در شهرهاي اهواز، يزد و کاشان روي داد اما متاسفانه براي حرکت ماسه‌هاي روان همان روش هاي پيشين را استفاده مي‌کنند و هيچ نوآوري در اين زمينه وجود ندارد.

کارشناس برجسته حوزه زمين شناسي با بيان اينکه راه هاي مبارزه با بيابان و ريزگردها با يکديگر متفاوت است، بيان کرد: براي تثبيت ماسه نيز بايد «مالچ رسي» جايگزين مالچ نفتي شود. البته در شهرهاي جنوبي کشور به خصوص استان خوزستان مالچ رسي نيز به منظور تثبيت ماسه زارها مناسب نيست و تنها گزينه مطلوب پوشش گياهي به شمار مي رود زيرا پاشيدن بذر گياه در ماسه زارها بسيار کم هزينه است و آب زيادي هم نمي خواهد.

مالچ زيستي نيز با توجه به اينکه آب زيادي مصرف مي کند با شرايط کم آبي در کشور مقرون به صرفه نيست و علاوه بر اين براي توليد اين نوع مالچ بايد زراعت و کارخانه هايي ايجاد شود که از هزينه هاي بسيار بالايي برخوردار است. متاسفانه در سال هاي اخير مشاهده شد که در براي مبارزه با بيابان زايي به کشت گياه «ساليکورنيا» مي پردازند که بايد گفت اين گياه شورپسند براي منطقه هايي مناسب است که خاک آنها غيرقابل استفاده باشد نه در شهرهايي همچون خوزستان که خاک حاصلخيز دارند و زمين به دليل بي آبي زير کشت نمي روند.

وي با اشاره به پيامدهاي اقتصادي و اجتماعي بيابان زايي يادآور شد: بيابان زايي به عنوان يک معضل جهاني، پيامدهاي اقتصادي، اجتماعي، زيست محيطي و اکولوژيکي بسيار پيچيده و گسترده اي دارد که با توجه به نظام اقتصادي هر کشور، شدت و اندازه آن مي تواند متفاوت باشد. اين پديده در ابعاد جهاني علاوه بر تحميل فقر گسترده، تخريب مراتع جهان و افت توان توليد خاک در منطقه هاي خشک جهان، تخريب منابع طبيعي را به دنبال داشته است و در ايران نيز عواملي همچون «هجوم ماسک هاي روان، افت سفره هاي زيرزميني آب، کاهش حاصلخيزي خاک، لطمه وارد کردن به پوشش گياهي و آسيب پذير کردن اراضي، افزايش سيل خيزي، گرد و غبار و آلودگي هوا، گسترش ريزگردها و عواقب ناشي از آن، بيکاري، فقر، مهاجرت و ايجاد موانع براي توسعه مناطق محروم» از مهم ترين پيامدهاي نامطلوب بيابان زايي به شمار مي رود.

اين جغرافيدان مهمترين منطقه در کشور را از لحاظ بيابان و تثبيت ريزگردها استان خوزستان دانست و گفت: منشا ريزگردهايي که تا حدود 23 استان کشور را فرا مي گيرد کانون هاي خارجي است که در عراق، عربستان، آفريقا و اردن قرار دارد اما ريزگردهايي که در چند سال اخير رخ دادند دليل هاي متفاوتي دارند که علاوه بر استان خوزستان در اصفهان، کرمان و سمنان نيز ديده شده است. جنگل ها و تالاب هاي خشکيده، زمين هاي کشت نشده و دشت هايي که به دليل چاه هاي بي شمار خشک شده اند، منشاء اين ريزگردها هستند. تالاب هاي خشک شده را نيز مي توان با ريگ پوشاند و اين مساله آسيبي بر محيط ندارد و تا زمان آبگيري تالاب مي تواند استفاده شود. برخي زمين هاي کشاورزي را که کانون گرد و غبار شده اند تا زمان تامين آب مي توان ريگ پاشي کرد و در موقع لزوم آن را شخم زد که مشکلي هم پيش نمي آورد.

اين استاد دانشگاه استفاده از نظريه هاي محققان داخلي را در زمينه مبارزه با بيابان زايي موثر عنوان کرد و اظهار داشت: متاسفانه نسبت به نظريه هاي محققان داخلي استقبال خاصي صورت نمي پذيرد. برخي تصور مي کنند که همه چيز بايد وارداتي باشد تا کاربردي شود در حالي که بسياري از نظريه هاي محققان داخلي از جمله همين نظريه مبارزه با ريزگردها و بيابان زدايي مي تواند به عنوان الگو و ملاک عمل براي تمام کشورهاي دنيا قرار گيرد.

پدر کوير شناسي ايران، خشک شدن زمين هاي کشاورزي و کم‌آبي را يکي از دلايل بيابان زايي و پديده ريزگردها دانست و يادآور شد: سطح زمين هايي که کشت در آنها صورت نمي گيرد در سال هاي اخير روز به فزوني رفته به طوري که در منطقه هاي روستايي چاه هاي غيرمجاز بسته شده و همين امر روستاييان را براي تامين معاش خانواده خود با مشکل هاي عديده اي روبرو کرده است.

دليل عمده مهاجرت، آلودگي، سخت شدن زندگي ها و ‌افزايش ماشين ها در شهر و اهميت ندادن به بخش کشاورزي است. آب در اولويت توسعه شهري قرار دارد و رونق نداشتن کشاورزي سبب ايجاد بيابان ها مي شود و در پي آن شاهد پديده اي به نام ريزگردها هستيم که زندگي افراد را در شهرهاي مختلف با اختلال روبه رو کرده است. به علت کم آبي وسعت زيادي از زمين هاي زراعي بي استفاده مي شوند که اين اتفاق سبب بيابان‌زايي و منشا گرد و غبار خواهد شد، خشک شدن تالاب ها نيز يکي ديگر از عوامل بيابان زايي در کشور است.

ريزگردها که شامل 2 دسته خيلي خطرناک و کمتر خطرناک هستند، با پيشروي بيابان ها به وجود مي آيند. آنها از منشا کاني که از سنگ، رس و کوارتز(خرده شيشه) شکل مي گيرند و اگر به داخل بيني بروند، شش را پاره مي کنند. همچنين ريزگردهايي هم که منشأ آلي دارند، از نفت و بقاياي گياهي مانند باتلاق ها ايجاد مي شوند و اين ريزگردها هم مثل دوده بخاري ريز و خطرناک هستند.

کردواني در پايان ايجاد پوشش هاي گياهي و ايجاد جنگل هاي در دست کاشت را راهي براي توسعه پايدار و مبارزه با بيابان زدايي دانست و گفت: يکي از مهمترين دستاوردهاي توسعه پايدار و بهبود اوضاع اقتصادي و اجتماعي مناطق بياباني ايجاد پوشش هاي گياهي و جنگل هاي در دست کاشت است. بسياري از دولت ها رويارويي با بيابان زايي را به صورت جدي در دستور کار خود قرار داده اند و با استفاده از اقدام ها و راهکارهاي تحقيقاتي، اجرايي و راهبردي در تلاش براي جلوگيري از گسترش اين پديده و مهار آن هستند. در کشور ما نيز به دليل قرار گرفتن در کمربندي خشک جهان ضرورت مبارزه با بيابان زايي دوچندان خواهد بود و در اين ميان نقش مردم در بيابان زدايي و استفاده از دانش بومي براي حفاظت و جلوگيري از تخريب منطقه هاي قابل بهره وري بسيار حايز اهميت است.

*گروه اطلاع رساني
خبرنگار: مريم همتي**انتشاردهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9117**2002**9131
ايرنا پژوهش، کانالي براي انعکاس تازه ترين تحليل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشي ايران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شويد.

منبع: خبرگزاری آریا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۳۶۹۴۰۳۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اولویت بومی گزینی در استخدام نیروهای آموزش و پرورش بهارستان

به گزارش خبرنگار مهر، عبداله نوحی عصر یکشنبه با حضور در تعدادی از مدارس صالحیه ضمن دیدار با مدیر و معلمان که همراهی حجت الاسلام موسوی امام جمعه بخش گلستان، نجفی سرپرست بخشداری گلستان و رئیس و اعضای شورای اسلامی صالحیه انجام شد، ضمن تبریک روز معلم به تمام معلمان و گرامیداشت یاد و خاطره شهید مطهری از وی به عنوان یک شخصیت علمی و اخلاقی نمونه نام برد و گفت: این استاد و معلم فرزانه خدمات علمی ارزشمندی به جامعه ارائه کردند.

وی با اشاره به نقش و جایگاه معلمان در جامعه گفت: معلمان نقش مهمی در آگاهی بخشی و تعلیم و تربیت دانش آموزان بعهده دارند و در راستای رشد و ارتقای سطح علمی دانش آموزان و دانشجویان از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنند.

نوحی نظام آموزش و پرورش را یک نظام فرهنگی عنوان کرد و گفت: انسان سازی و تعلیم و تربیت انسان‌های متدین، با اخلاق و بزرگ منش از اهداف و رسالت آموزش و پرورش است.

فرماندار بهارستان گفت: در شرایط کنونی وظیفه خطیر و مهم شما، برانگیختن روحیه امید در بین دانش آموزان و جامعه بوده چرا که جوهره و ذات الهی، امید آفرینی می‌باشد و اینکه امید در جامعه گسترده شود تا شرایط خوبی را کسب کنیم، یک واقعیت به شمار می‌رود.

نوحی اضافه کرد: با امیدآفرینی می‌توان شرایط خاص و قابل قبولی را در جامعه فراهم آورد چرا که فضای آینده به طور قطع رو به رشد و امیدوار کننده است و در این راه نقش معلمان مدارس که می‌توانند کیفیت آموزشی را ارتقا ببخشند، بی بدیل خواهد بود.

وی آموزش و پرورش را یک ظرفیت مهم و بزرگ برای کار در حوزه فرهنگ برشمرد و گفت: وجود ۱۲۵ هزار دانش آموز به همراه چند هزار نفر نیروی فرهنگی، یک ظرفیت بسیار بزرگ را در اختیار متولیان قرار داده است که می‌توان برای کاهش آسیب‌های اجتماعی و توسعه فرهنگی، حساب ویژه‌ای روی آن باز کرد.

فرماندار بهارستان در ادامه افزود: نقش اساسی معلمان در دوران کرونا بیش‌از پیش نمایان و معلوم شد هیچ برنامه‌ای نمی‌تواند جایگاه معلم را برای دانش آموزان پر کند.

فرماندار بهارستان با اشاره به اولویت بومی گزینی در استخدام نیروهای آموزش و پرورش، افزود: نیاز است دانش آموزان را برای ورود به دانشگاه فرهنگیان ترغیب کرد و موانع پیش رو را برداشت زیرا توسعه آموزش و پرورش با بهره گیری از نیروهای جهادی و توانمند بومی حل می‌شود.

نوحی در ادامه گفت: برای بالا بردن کیفیت آموزش دانش آموزان شهرستان با دبیرستان البرز از طریق ستاد توانمند سازی شهرستان هماهنگ شده که هر هفته ۴۰۰ نفر دانش آموز هم می‌توان در این دبیرستان حضور پیدا کنند یا اگر به سایت این دبیرستان مراجعه کنند، می تواننداز فیلم و برنامه‌های آموزشی این دبیرستان استفاده کنند

کد خبر 6097491