شخصیت شاه مخلوع از نگاه آمریکایی‌ها در اسناد کودتای ۲۸ مرداد
تاریخ انتشار: ۳۱ خرداد ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۳۷۴۷۵۹۵
سخن گفتن از رویکردهای موثر در سیاست‌گذاری یک کشور، مستلزم بررسی مولفه‌های متعددی است که در در کنار متغیرهایمختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، جغرافیایی و ژئوپولتیکی عمل می‌کنند.
از جمله این عوامل که البتهگاهاً کمتر به آنتوجه می‌شود ویژگی‌های فردی و شخصیتی رهبران سیاسی است که در فعل و انفعالی دو سویههم از متغیرهای دیگر اثر می‌پذیرد و هم بر آنها تأثیر گذار است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
تحلیلگران و نویسندگان زیادی پیش از این با استناد به منابع مختلف تاریخی و سیاسیشخصیت محمد رضا پهلوی، شاه مخلوع ایران را مورد کاوش قرار داده‌اند. از جمله،«ماروین زونیس»، استاد دانشگاه آمریکاییدر کتابی به نام «شکست شاهانه» در این باره به تفصیل نوشته است.
تصویری که «زونیس» در این کتاب از شاه مخلوع ترسیم می‌کندفردی سست‌اراده و مبتلا به تزلزل‌های شخصیتی استکه در لحظه‌های بحرانی زندگی سیاسی‌اش، مضطرب و افسرده می‌شود،دو دولی و تردید نشان می‌دهدو نه تنها از تصمیم‌گیری قاطع عاجز است،بلکه در اساس، اضطراب بحران را برنمی‌تابد.نکته‌یجالب لقبیاست که زونیس از قول عده‌ایبه شاه می‌دهد:«در سال‌هایاول سلطنتش بعضی‌هابه او نام پادشاه چمدانیداده بودند، چون همیشه چمدان‌هایش را بسته بود و آماده بود تا در صورتیکه به مبارزه طلبیده شود، از کاخش یا از ایران فرار کند.»
گفته می‌شود محمد رضا پهلوی بین سال 1320 تا کوتای 28 مرداد که با خروج زودهنگامش از ایران برنامه انگلیس و آمریکا را در معرض شکست قرار داد، دست‌کم پنج بار به روایت اسناد مختلف در آستانه خروج از ایران بود.
شاه همچنین بنا به روایت‌های مختلف موجود،شخصیتی منفعل و بسیار تلقین‌پذیر بودکه قدرت دخل و تصرف در اوضاع را نداشت و در موقعیت‌های حساس،صرفاً به دنبال تکیه‌گاهی بود که مسئولیت تصمیم‌گیری را از خود سلب کرده و تنها مجری تصیماتی باشد که دیگران می‌گیرند. «زونیس» از پنج نفر به عنوان «منابع قدرت روانی» محمد رضا پهلوی نام می‌برد:پدر و مادرش، خواهر دوقلویش اشرف، ارنست پرون و سرانجام اسدالله علم. او همچنین روی کمک‌های آمریکا و تصمیم‌های و مشورت‌هایمقام‌های آن کشورهم حسابویژه‌ای باز می‌کرد و تلاش می‌کرد آنها را عملی کند.
فضای غیرصمیمی،بدون محبت و سلطه‌گرانه‌ایکه شاه در آن پرورش یافته بود با این الگوهای رفتاری اوکاملاً انطباق داشت. از منظر علم روانشناسی،هر رویدادیکه رابطه گرم و حمایت‌گرانهبین کودک و والدین را مختل کند،تصور احساس جدایی و درماندگی در دنیایی پیش‌بینی‌ناپذیر و متخاصمرا در ذهن او نهادینه کرده و تاسالهایبسیار دورتر، به شکل احساساضطراب اساسی و تردید‌های تصمیم‌گیری آثارش را در شخصیت فرد نمایان خواهد ساخت. شاه هم از این قاعده مستثنی نبود.
رضا خاندر سال 1305 رسماً تاجگذاری کرد و محمدرضا، هفت ساله بود که به عنوان ولیعهد انتخاب شد. این انتخابتحولی سرنوشت‌ساز را در زندگی او رقم زد، زیرارضاشاه بعد از آن دستور داد بلافاصله، محمدرضا را از مادر و خواهرانش جدا کنند و در کاخی جداگانه به تعلیم و تربیت او بپردازند. رضاشاه با این استدلال که ولیعهد باید در فضایی مردانه تربیت شود، فضای خانه مادری را جای مناسبی برای تربیت او نمی‌دید.
رضا خان به علاوه در مواقع اندکی که از کار سیاست فارغ بود و در صحنه خانواده حضور داشت به سیاق سلوک قزاقی‌اش از ابراز محبت و علاقه به فرزندانش به خصوص محمدرضا عاجز بود و از آن امتناع می‌کرد.
بعد از فارغ‌التحصیلی از مدرسه ابتدایی، رضاشاه تصمیم گرفت محمدرضا را در سن 12 سالگیبرای ادامه تحصیل به خارج از کشور بفرستد.حالا او که یک‌بار در هفت سالگی از محیط خانوادگی و محبت مادری به اجبار دور شده بود، این بار بایستی محرومیتی دیگر را تجربه کند.
رگه‌های این محرومیت‌های عاطفی در احساس‌های دو گانه‌ای که شاههم در کتاب‌هاو هم در اعمال و سلوکش در دربارنسبت به رضا شاه داشتهنمایاناست. در «مأموریت برای وطنم» ازپدرش به عنوان«رعب‌‌انگیزترین فرد گیتی» نام می‌برد و می‌نویسد که پدرش بر او «تأثیرات مثبت و منفی» بر جا گذاشته است. در عین حال، در این کتاب بارها به نام پدر اشاره می‌کند و دستاوردهای او را می‌ستاید.
اما از دیگر سو، درباریان با تجربه به خوبی می‌دانستند که نباید پیش شاه زیاده از حد از پدرش تعریف کنند. او در واقع خود بارها به صراحت گفته بود که دستاوردهای ایران در دوران حکومت او به مراتب بیشتر از پیشرفت‌های دوران رضا خان بود. او در کتاب‌هایی که بعداً نوشت هم بارها نوشت که پدرش در دوران حکومت خود وقت چندانی برای عمران و آبادانی ایران نداشت و عمده پیشرفت‌های کشور در زمان او به وقوع پیوسته‌اند.
اما جدیدترین اسناد درباره آثاراین روابط پیچیده درشخصیت و کردار محمد رضا در اسنادی یافت می‌شود که به تازگی وزارت خارجه آمریکا درباره کودتای 28 مرداد سال 1332 منتشر کرده است. در این اسناد، مقام‌های آمریکایی بارها به شخصیت «ضعیف» و منفعل محمدرضا پهلوی اشاره می‌کنند که در مواقع بحران، مجری بی‌چون و چرای پیشنهاداتیاست که حلقه‌های نزدیکانش طرح می‌کنند.
به عنوان مثال،پس از شکست کودتای اول علیه مصدق در 25 مرداد، محمد رضامحور اصلی کودتاچیان پس از فرار در سحرگاه همان روز نزد «برتون بری»، سفیر وقت آمریکا در بغداد می‌رود.در تلگرافی که «بری»به وزارت امورخارجه کشور متبوعش دربارهٔ ملاقات خود با شاه دربغداد بتاریخ 26 مرداد، ارسال می‌کند، از روحیه درهم شکسته شاه صحبت می‌کند و می‌نویسد که او طبق پیشنهاد آمریکایی‌ها فرار کرده است.
«بری» در این تلگراف وضع شاه را چنین توصیف می‌کند: «شاه را در حالی دیدم که به خاطر سه شب بی‌خوابی رنگ‌پریدهو به خاطرسیر اتفاقات گیج و منگ بود، اما هیچ تلخی نسبت به آمریکایی‌ها که این عملیات را خواسته و طراحی کرده بودند، ابراز نکرد. من به او پیشنهاد کردم که به خاطر حیثیت خودش در ایران، هیچگاه این را آشکار نکند که هیچ خارجی‌ای در این اتفاقات نقشی بازی کرده‌اند او موافقت کرد.»
دیپلمات آمریکایی در بخش دیگری از این سند می‌نویسد: «شاه گفت که او مجبور خواهد بود به زودی و احتمالاً فردا یک بیانیه صادر کند. با وجود این لازم است که او از اوضاع در تهران با خبر باشد و از دوستان آمریکایی‌اش توصیه دریافت کند.»
در بخش‌های دیگر گزارش«بری» همبه وضوح مشخص است که شاه به جهت تزلزل‌های شخصیتی و نداشتن اعتماد به ارزیابی‌های فردی خود، نقشه کودتا را تنها بر اساس توصیه دیگران چیدهو اکنون هم می‌خواهد که همان‌هامسئولیت هدایت سیر بعدی وقایع را به عهده بگیرند.
دیدار شاه و سفیر آمریکا در بغداد بعد از فرار شاه
بری در بخشی از این یادداشت می‌نویسد: «شاه می‌گوید او از فهمیدن اینکه چرا این نقشه عملی نشد کاملاً عاجز است. مقام‌های مورد اعتماد دربارکاملاً از موفقیت آن اطمینان داشتند. دوستآمریکایی، کاملاً به موفقیت آن ایمان داشت. وقتی که او به این فرد آمریکایی گفت که در صورت شکست نقشه چه کاری باید انجام بدهد وی احتمال شکست را ناچیز دانست اما هنگامی که به اصرار از او خواسته شد راهکاری ارائه بدهد، گفت که شاه باید به بغداد برود. شاه گفت که به این دلیل است که او بعد از شکست طرح اکنون به بغداد آمده است. حالا او به اطلاعات و توصیه برای گام بعدی نیازمند است.»
دیپلمات آمریکایی درباره روحیه در هم شکسته شاه هم اینطور نوشته است: «او گفت که او نباید برای مدت زیاد در اینجا بماند، اما بعد از ان به اروپا و سرانجام به آمریکا خواهد رفت. او اضافه کرد که مدت کوتاهی بعد، دنبال کار خواهد گشت چرا کهخانواده‌‌ایبزرگ و امکانات اندکی در اروپا دارد. من سعی کردم روحیه او را با گفتن اینکه امیدوارم به زودی به کشورش برگردد و برمردمی که کارهای زیادی برای آنها حکومت کند، بالا ببرم، اما او گفت که مصدق کاملاً دیوانهو به طرز دیوانه‌واری حسود است، مثل پلنگی که به هر موجود زنده‌ای که بالای سرش حرکت می‌کند یورش می‌برد.»
اسناد متنوع دیگری هم یافت می‌شوند کهمقام‌های آمریکایی با لحنیصریح‌تردرباره شخصیت شاه و اینکه چه نگاهی به او دارند، صحبت کرده‌اند.
به عنوان مثال در بیانیه مشترکی که سفارتخانه‌های انگلیس و آمریکا در تهران به تاریخ نوامبر 1951 درباره اوضاع ایران تدوین کرده‌اند از شاه به عنوان فردی «ضعیف و متزلزل، اگرچه خوش‌نیت» یاد شده است.
یا در گزارشیدیگر که برای ارائه به مدیر سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) درتاریخ 18 فوریه 1953 (29 بهمن 1331)در بحبوحه بالا گرفتن مجادلات بین محمد رضا پهلوی و مصدق تهیه شده آمده است: «شاه گفته که او قدرت را ترک خواهد کرد. حسب گزارش، او ممکن است که همزمان کنترل دولت را به صورت اضطراری در دست بگیرد. حالت دوم، با توجه به سابقهاو در عدمتصمیم‌گیری و ضعف، بعید است.»
در سندی دیگر از سیا به تاریخ 24 فوریه 1953 هم اینطور آمده است: «شاه، بارها با اعطای امتیاز به مصدق، او را آرام کرده است. او ظاهراً هیچ برنامه مشخصی برای اقدام در صورت استعفای مصدق نداردو این را هم نشان نداده که از عزم لازم برای در اختیار گرفتن کنترل دولت یا حمایت قاطع ازنخست‌وزیری که خودش معرفی می‌کند، برخوردار است.»
منبع: افکارنيوز
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.afkarnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «افکارنيوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۳۷۴۷۵۹۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
پلاتوی بوستان خانواده مرداد ماه به بهره برداری می رسد
به گزارش خبرگزاری مهر، علیرضا رحیمی ظهر دوشنبه در بازدید از پروژه‌های پلاتو و ساختمان استاد شهریار و مصلای بزرگ امام خمینی (ره) که با همراهی رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر و معاونت فنی و عمرانی شهرداری کرج انجام شد، توجه به توسعه زیرساخت‌های اماکن فرهنگی و هنری را از جمله رویکردهای شورای ششم دانست.
وی عنوان کرد: احداث گالری، پلاتو، تکمیل و توسعه ساختمان استاد شهریار و تکمیل فرهنگسرای غدیر از جمله پروژه‌هایی است که به توسعه زیرساخت‌ها و افزایش سرانه‌های فرهنگی و اجتماعی کمک می‌کند. عملیات احداث ساختمان پلاتوی بوستان خانواده با ۷۰ درصد پیشرفت در حال اجراست که امیدواریم در مرداد سال جاری به بهره برداری برسد.
نایب رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر کرج با اشاره به تکمیل شبستان مصلای امام خمینی (ره) و ساختمان فرهنگی استاد شهریار در جهت افزایش سرانه‌ها و زیرساخت‌های فرهنگی شهر اظهار کرد: ساختمان استاد شهریار به مساحت یک هزار و ۸۰۰ متر مربع در چهار طبقه تا پایان سال جاری تکمیل می‌شود و به بهره برداری می‌رسد.
رحیمی در پایان ضمن یادآوری این موضوع که تمرکز اصلی پروژه ساخت مصلی بزرگ امام خمینی (ره) بر روی شبستان آن است، مطرح کرد: فاز اول این پروژه با مساحت حدود هفت هزار مترمربع مسقف شده و زیرساخت‌های دیگر آن نیز در حال انجام است و به زودی تکمیل می‌شود و به بهره برداری می‌رسد.
کد خبر 6085542
محکومیت بدوی توماج صالحی به اعدام