صادرات به قطر بهانه افزایش قیمت در داخل کشور نشود

ما باید کمک کنیم که این جو روانی ایجاد نشود. بازار قطر، بازار بزرگی نیست که صادرات به قطر باعث التهاب در بازار داخلی شود.

به گزارش گروه رسانه های بی‌باک، در روزهای گذشته خبرهای متعددی درباره صادرات محصولات کشاورزی و مواد غذایی به کشور قطر منتشر شد. قطر با جمعیتی در حد دو و نیم میلیون نفر، مورد تحریم کشورهای همسایه یعنی عربستان سعودی، بحرین، امارات متحده عربی و همچنین مصر قرار گرفته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

محصولات کشاورزی و مواد غذایی ایران در این روزها به قطر صادر شده است. تجربه های متعدد نشان می دهد که همزمان با تشدید صادرات از کشورمان، قیمت همان اقلام و محصولاتی که صادر می شود، در داخل کشور افزایش پیدا می کند. یکی از آخرین تجربه های تلخ از این نوع اتفاقات مربوط به افزایش قیمت تخم مرغ به خاطر صادرات این محصول به عراق اتفاق افتاد.

از آنجا که ممکن است باز وضعیتی ایجاد شود و برخی از دلالان و سرمایه های سرگردان موجود در جامعه، وقایع ناگواری را رقم بزنند و بخواهند مانند تجربه های صادرات های قبلی هزینه هایی را به خانوارهای ایرانی تحمیل کنند، لذا «عصر ایران» با رئیس سازمان مهندسی کشاورزی استان تهران گفت و گو کرد تا اطلاعات بیشتری در مورد صادرات به قطر به دست آید.

علیرضا بزرگی، رئیس سازمان مهندسی کشاورزی استان تهران معتقد است که بازار قطر، بازاری بزرگ و پر جمعیت نیست و در حقیقت صادرات به این کشور کم جمعیت، نمی تواند بهانه ای برای افزایش قیمت در داخل کشور باشد.
از طرف دیگر از مسئولان و سیاستگذاران انتظار می رود شرایط موجود را رصد کرده و با اقدامات پیشگیرانه، مانع سوء استفاده احتمالی دلالان و سودجویان شوند و وقایع قبلی در افزایش قیمت بعد از صادرات تکرار نشود.

گفت و گوی عصر ایران را با مهندس علیرضا بزرگی را می خوانید.

***

*چند روزی هست که صادرات میوه و تره بار ایران به قطر یه شدت افزایش پیدا کرده است. الان صادرات میوه و تره بار و سبزیجات ایران به کشورهای دیگر و مخصوصا قطر، به نظر شما چه وضعیتی دارد؟

-من آمار دقیق ندارم از حجم و میزان صادرات ولی یک موضوع جدی داریم به نام بازار محصولات کشاورزی. در این بازار، ظرفیت هایی در حوزه تولید بخش کشاورزی داریم و امکان تولید حجم زیادی وجود دارد. همین الان ما سالیانه نزدیک به 112 میلیون تن تولید محصولات کشاورزی مختلف داریم.

این نشان دهنده این است که با این حجم تولید، امکان صادرات وجود دارد. البته ما مشکلاتی سَر راه توسعه بازار داخل داریم و مشکلاتی هم سَر راه توسعه صادرات وجود دارد.


*حدود 30 درصد از محصولات تولیدی در بخش کشاورزی به ضایعات تبدیل می شود. یعنی حداقل در حد 30 میلیون تن سالیانه ضایعات در کل کشور داریم.

-این موضوعی است که هر بار ما صحبت می کنیم به یک چالش تبدیل می شود. ارقام متفاوتی در مورد میزان ضایعات اعلام شده است ولی میزان ضایعات ما بالا هست. بعضی ها می گویند 20 درصد ضایعات محصولات کشاورزی داریم و بعضی ها می گویند 15 درصد و بعضی هم می گویند 25 درصد. کمتر می گویند 30 درصد.

عمده منابع، بین 20 تا 25 درصد ضایعات را اعلام می کنند. دلایل این که چرا در بخش کشاورزی ما بالا است، مقوله دیگری است. موضوع ضایعات محصولات کشاورزی، مشکلات بازار داخلی و مشکلاتی که سر راه توسعه صادرات محصولات کشاورزی هست یا ظرفیت هایی که داریم، مسائلی هستند که هر کدام جای بحث های زیادی دارند.

نکته ای که الان به ذهن من می آید این است که کشور قطر، فرصتی است که الان به وجود آمده سات مثل فرصتی که در قضیه روسیه به وجود آمد. در زمانی که تنشی بین روسیه و ترکیه شکل گرفت، فرصت خوبی برای بازار محصولات کشاورزی ما فراهم شد ولی شاید خوب نتوانستیم از آن فرصت استفاده کنیم.

*خبر دارید که صادرات به روسیه چه وضعی پیدا کرد و چرا نارضایتی دارند گروه ها و تشکل های مختلف از نوع صادرات به روسیه؟

-صادرات به روسیه، فرصتی بود که به وجود آمد. صادرات به کشورهایی مثل روسیه، شرایط خاصی دارد و این کشورها، استانداردهای خاص خودشان را دارند. اول از همه، ما همیشه رقیب داریم. در هر بازاری، تعدادی رقبا هستند. ما اگر نتوانیم بازار هدف را خوب شناسایی کنیم و به خوبی برنامه ریزی نکنیم، حتما یا در آن بازار ورود پیدا نمی کنیم یا رقبای ما، بهتر از ما ورود خواهند کرد.

این نکته ای مهم است. کشورهایی مثل روسیه، خیلی متفاوت است. یک موقع هست که ما می خواهیم یک جنس را به کشوری با سطح پایین تر، صادر کنیم و یک موقع هست که می خواهیم به روسیه صادر کنیم. روسیه، استاندارهای خاصی دارد.

در فرصتی که در ارتباط با روسیه، ایجاد شد و یک دفعه هم ایجاد شد، ما آمادگی صادرات را نداشتیم. استاندارهای آنها نیز در حوزه های بسته بندی، حجم صادرات و تداوم صادرات و میزان سلامت محصول است و همه اینها در صادرات تاثیر دارد.

*صادرات به قطر هم به صورت اتفاقی پیش آمده و یک دفعه این فرصت فراهم شده.

-دیدگاه بنده این است که در فرصت هایی که یک دفعه و بر اثر چالش هایی که بین بعضی از کشورها شکل می گیرد مثل ترکیه با روسیه یا قطر با کشورهای عرب همسایه اش، باید از همه این فرصت ها استفاده کنیم. مثل موضوع خشکسالی است. در بعضی از سال ها، بارندگی داریم و در بعضی از سال ها میزان بارندگی کاهش پیدا می کند.

ما باید بدانیم که کشور ما در منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارد و باید تدابیری را اتخاذ کنیم و فکر کنیم میزان بارش همیشه مثل سال های کم باران است. در نتیجه ما باید برنامه مدیریت بهره وری منابع آب داشته باشیم.
اگر برنامه داشته باشیم و چنین تنش هایی به صورت یک دفعه بین کشورها ایجاد شد ما باید دچار آسیب نشویم.

* بعد از تنش بین ترکیه و روسیه، محصولاتی از ایران به روسیه صادر شد. ارزیابی شما از صادرات به روسیه چگونه است؟

- اولا این طور نبوده است که ما نتوانسته ایم در آن زمان به هیچ عنوان از فرصت صادرات به روسیه استفاده کنیم یا این طور نیست که اصلا در سال های اخیر صادرات نداشته ایم. این طور نیست. هم قبل از آن به روسیه صادرات داشته ایم و هم الان صادرات داریم. اما یک فرصت استثنایی برای ما پیش آمد.

برخی از محصولاتی که روسیه لازم داشت توسط ترکیه تامین می شد. در مقطعی که تنش ایجاد شد ما نتوانستیم از بازار روسیه استفاده کنیم. البته باز هم روابط ترکیه و روسیه، حسنه شد و بخشی از محصولات مور نیاز روسیه از ترکیه تامین می شود.

ما نباید روی این فرصت هایی که به صورت مقطعی ایجاد می شود به شدت حساب کنیم. سیاست ما باید این باشد که هم از فرصت های مقطعی استفاده کنیم و هم برنامه بلند مدت و دراز مدت در این حوزه داشته باشیم.
ما از لحاظ استانداردهای آنها و چه از لحاظ حجم نیاز بار روسیه و تداوم صادرات، در آن مقطع نتوانستیم به روسیه صادرات مناسبی داشته باشیم. چون آمادگی آن را نداشتیم در نتیجه نتوانستیم آن حجمی از محصولات را که می توانستیم صادرات کنیم، به روسیه صادر کنیم.

وقتی که ما آمادگی لازم را نداشته باشیم، بازارهای هدف را به خوبی شناسایی نکرده باشیم و بر اساس برنامه ریزی، اقدامات مربوط به قبل از تولید، حین تولید و بسته بندی و برند سازی را انجام ندهیم نمی توانیم به طور کامل موفق شویم.

*همان وضعیتی که در روسیه وجود دارد تقریبا در قطر هم وجود دارد و این طور نیست که همه میوه ها در مغازه ها و فروشگاه های قطر به صورت فله ای به فروش برود. به نظر شما در قطر چه وضعیتی در ارتباط با محصولات کشاورزی وجود دارد؟

-اولا کشور قطر، خیلی جمعیت زیادی ندارد نسبت به روسیه ای که چند صد میلیون نفر جعیت دارد. قطر، کشور خیلی بزرگی نیست و نمی تواند بازار خیلی بزرگی برای محصولات بخش کشاورزی باشد. اما خودش یک فرصت است.

حرف بنده این است که ما از این فرصت قطر باید استفاده کینم. اما در مورد این که آیا واقعا باید روی این مقاطع زمانی فکر کنیم یا فقط روی امثال این کشورها فکر کنیم، من اعتقاد دارم ظرفیت های زیادی در حوزه صادرات محصولات کشاورزی وجود دارد.
یعنی هم کشورهای منطقه و هم سایر کشورها، فرصت های خوبی هستند و طالب محصولات ما هستند ولی ما باید برنامه ریزی کنیم و هم بخش خصوصی را تقویت کرده و توانمند کنیم.

*در خصوص تداوم صادرات به روسیه و حجم نیاز صادراتی، بیش تر توضیح می دهید که دقیقا آنها چه نیازها و شرایطی دارند؟

-وقتی شما می خواهید به یک کشور و یک مجموعه، کالا صادر کنید آنها استانداردهای خودشان را اعلام می کنند و می گویند چه استانداردهایی داشته باشد، چه نوع بسته بندی ای داشته باشد، چه رنگی داشته باشد، چه طعمی داشته باشد و چه سایزی داشته باشد.

یکی از روش هایی که ما می توانیم در صادرات موفق شویم، تضمین استمرار تامین است. یعنی اگر من با شما توافق کردم که من مثلا 5 میلیون تُن مرکبات با فلان مشخصات را می خواهم و طی سال این مقدار محصول را باید تامین کنید، در این زمینه برنامه ریزی می کنم.

اما اگر شما نتوانید این مقدار محصول را تامین کنید و با همان کیفیت و با همان حجم و با همان قیمتی که به توافق رسیدیم، به مشکل برمی خوریم. این یکی از دلایلی است که اکثر صادر کنندگان موفق نمی شوند. یا نمی توانند حجم مورد نظر را تامین کنند یا آن کیفیت را نمی توانند حفظ کنند یا سر زمان هایی که مقرر است نمی توانند محصول را برسانند یا این که قیمت های آنها خیلی نوسان پیدا می کند. این وضع به صادرات ما ضربه می زند.

*برخی از تجار ترکیه محصولات کشاورزی ایران و مخصوصا از بازار میوه و تره بار تهران می خریدند و سریعا به ترکیه ارسال می کردند و آن محصولات را به اسم خودشان بسته بندی و صادر می کردند.
الان آن خریدهای ترکیه از ایران و در تهران و صادرات به اسم ترکیه ادامه دارد یا متوقف شده است؟

-من خبر ندارم. نمی توانم در این زمینه نظر بدهیم. چون خبر ندارم یا حداقل خبر موثقی ندارم نمی توانم نظر بدهم ولی بالاخره ما در حوزه صادرات، هم ظرفیت داریم و هم باید از فرصت های مقطعی استفاده کنیم.

درد اصلی صادرات در بخش کشاورزی ما، همین مواردی است که به آنها اشاره کردم. یعنی هم باید بخش خصوصی خودمان را توانمند کنیم و هم باید خیلی از موانع سر راه صادرات را برداریم. بخشی از موانع موجود، موانع قانونی است و بخشی هم مشوق هایی است که باید برای صادرات در نظر بگیرند و به صادر کنندگان بدهند.

از طرف دیگر باید زیرساخت ها را آماده کنیم. سیستم حمل و نقل ریلی و هوایی و دریایی را باید فعال کنیم. در بحث صنایع تبدیلی و تکمیلی هم باید کار کنیم. همه این موضوعات مواردی است که باید روی آنها کار کنیم تا هم بتوانیم سهم خوبی را در صادرات غیر نفتی داشته باشیم و هم سهم خوبی از بازارهای جهانی کسب کنیم.

ما اگر این اقدامات را انجام بدهیم، هر موقع که فرصت مقطعی پیش بیاید می توانیم سهم خوبی در آن بازارهای مقطعی داشته باشیم.

*در 6 ماهه اول سال 1395 اعلام شده که کیوی صادراتی ایران به طور میانگین 38 سنت قیمت داشته است. با قیمت های ارز در سال گذشته هر کیلوگرم کیوی حدود 1300 تومان قیمت گذاری می شده. اما می دانیم قیمت ها در داخل کشورمان، بیش تر بود.

الان قیمت های محصولاتی که به قطر صادر شده است اعلام شده. گوجه فرنگی تولید ایران هر کیلوگرم بین 4 هزار تا 5 هزار در قطر فروش می رود یا هر بسته 10 کیلویی خیار ایران 45 ریال قطر فروخته می شود که 45 هزار تومان برای 10 کیلو خیار می شود. یعنی حدود کیلویی 4500 تومان در آنجا.
ارقامی که برای میانگین میوه ها در سال گذشته اعلام شده، واقعی بوده که کیویی 1300 تومان گفته شده است؟

-بازار محصولات کشاورزی، همیشه نوسانات قیمتی دارد.

*هر کیلوگرم انار صادراتی هم 70 سنت برای سال 95 اعلام شده که حدود 2400 تومان می شده. آیا واقعا کم اظهاری بوده یا در همین حدود قیمت دارد؟

-من در این زمینه با قاطعیت اعلام کنم. همیشه اگر مشوق های صادراتی را به درستی در نظر بگیریم، تاثیر دارد. مشکل مالیات هم داریم. ما اگر موشق های صادراتی را بگذاریم و مشکلات مالیاتی را برطرف کنیم، هیچ موقع فرارهایی به این صورت نخواهیم داشت.

هیچ مسئولی نمی تواند در این زمینه قسم بخورد که کارها به درستی انجام شده است.

*روابط ترکیه با روسیه حسنه شده است. الان به صورت جدی صادرات میوه و تره بار و سبزیجات به روسیه نداریم؟

-روسیه با توجه به اقلیمی که دارد به صادرات این نوع محصولات نیاز دارد. بخشی از روسیه خیلی سرد است و امکان تولید خیلی از محصولات در آنجا وجود ندارد. از این طرف ما کشوری با اقلیم مناسب هستیم.

در زمانی که مثلا در اردبیل دمای هوا منفی 30 درجه است، در جنوب کشور یک دمای کاملا مطلوب و بهاری را می توانیم تجربه کینم. این یک فرصت بسیار خوب بود. نسبت به حجمی که تولید داریم و بازاری که در اطراف کشورمان مثل کشورهای حوزه خلیج فارس یا حوزه قفقاز و روسیه است، اینها فرصت بسیار مناسبی است که وجود دارد ولی ما عملا نتوانستیم صادرات مناسبی داشته باشیم.

بحث من این است که من می گویم 112 میلیون تن تولید محصولات کشاورزی داریم ولی اعتقاد دارم که ما بیش از این می توانیم تولید کنیم. بعد می گوییم الان میزان صادراتی داریم که این میزان صادرات می تواند بیش تر شود.

*پس الان به روسیه صادرات جدی میوه و تره بار نداریم؟

-صادرات داریم ولی آن حجمی که می توانیم داشته باشیم نیست. آمار گمرک از لحاظ وزنی وجود دارد و در آمارنامه های وزارت کشاورزی هم وجود دارد. محصول به محصول متفاوت است.

*در ترکیه مشخص است که با شروع بحران قطر و همسایگانش، صادرات گوجه فرنگی به قطر افزایش داشته و اعلام شده که از 11 اردیبهشت تا 25 خرداد حدود 246 میلیون دلار گوجه فرنگی از ترکیه به قطر صادر شده.

-ما باید بپذیریم زیرساخت های حوزه صادرات محصولات کشاورزی در ترکیه، آماده تر از ایران است. آنها در حوزه توسعه بازارهای خودشان، کار کرده اند. برای مثال صنایع غذایی ترکیه در بخش صنایع شیرینی و شکلات، توسعه خوبی داشته است. حتی در حوزه تولید ماکارونی، به صورت جدی تر کار کرده اند.

آنها آمادگی کامل تری نسبت به ما دارند. واقعا برنامه ریزی هم دارند. آنها مثل ما نفت ندارند و چون درآمد نفت ندارند مجبور می شوند روی موضوعات دیگری کار کنند.

*مصطفی ساتیچی رئیس اتحادیه صادر کنندگان کالای غرب مدیترانه گفته که صادرات میوه و سزیجات تازه از ترکیه به قطر سه برابر شده.
الان قطر دو و نیم میلیون نفر جمعیت دارد. واقعا مقدار قابل توجهی میوه و سبزیجات ایران به قطر صادر شده و آیا رقم قابل توجهی است یا با توجه به جمعیتی که دارد چندان بازار بزرگی نیست؟

-قطر با جمعیت دو و نیم میلیون نفر، یک فرصت مقطعی است. فرصتی است که باید از آن هم استفاده کنیم. ناراحت هستم که باز ترکیه، زودتر از ما در آنجا حضور دارند. اما ما ظرفیت های خیلی خوبی در سایر کشورها داریم.

ما در تولید برخی محصولات در رتبه اول تا سوم را در دنیا داریم. یعنی جهان متقاضی خیلی از محصولات ایران است. ما باید در نوع تولید و در نوع بسته بندی خودمان و در نوع رعایت استانداردها تحول ایجاد کنیم.

بخشی از این مسائل به تولید کنندگان برمی گردد. بخشی هم کمک های دولت را می خواهد. در مجموع هم فکر نمی کنم قطر، خیلی بازار بزرگی برای ظرفیت های بزرگ بخش کشاورزی ما باشد.

*در سال های گذشته معمولا این طور بوده است که هر وقت فرصتی پیش می آمد و صادرات به کشوری خاص در یک مقطع زمانی به شدت رونق می گرفته، قیمت میوه و اقلام کشاورزی در داخل کشور به شدت افزایش پیدا می کرد.

-خوب نیست چنین اتفاقی بیفتد. این یعنی این که یک چرخه ناقصی در حوزه بازار ما وجود دارد. این موضوع هم به تداوم صادرات لطمه می زند. صادر کننده با قطری یا روسی قرار داد می بندد که می تواند این خیار را با این کیفیت و با بسته بندی و با قیمت به شما بدهم.

بعد صادر کننده می خواهد خیار را از تولید کننده بخرد اگر قیمت خیار افزایش پیدا کرده باشد تولید کننده با همان قیمت قبلی به صادر کننده خیار با همان قیمت قبلی نمی فروشد. این وضع هم به بازار داخلی آسیب می زند و مصرف کننده داخل کشور باید هزینه زیادی بدهد و هم صادر کننده ما ناموفق می شود.

*چند سال قبل آقای عیسی کلانتری که دبیر کل خانه کشاورز هستند گفته بودند که صادر کنندگان به نام صادرات میوه ها را از بازار ایران جمع می کنند و بعدا دوباره با قیمت بالاتر بفروشند.
با جمعیت دو نیم میلیون نفری قطر این پتانسیل وجود ندارد که همان التهابات برخی سال های قبل به بازار داخل کشور کشیده شود؟

-فکر نمی کنم صادر کننده ما در فضای داخلی به دنبال این کارها باشد.

*به هر حال این مقدار صادراتی که به قطر انجام می شود قابلیت آن را ندارد که به ضرر مردم ایران تکرار شود؟

-خیر. این طور نیست. ما نمی توانیم بگوییم یک عده به دنبال این هستند که محصولات کشاورزی را به اسم صادرات جمع کنند.

*معمولا این طور بوده که وقتی یک دفعه صادرات انجام می شود و مواردی مثل عراق برای صادرات پیش می آید، صادرات همیشه به ضرر مردم تمام شده. یعنی افزایش قیمت ها اتفاق افتاده است.

-خیر. من این را قبول ندارم که صادرات به ضرر مردم تمام شده است. اولا کسانی که صادر می کنند و کسانی که تولید می کنند بخشی از این مردم هستند. شاید و بعضا عده ای از این فضاها سوء استفاده می کنند ولی انصافا خیلی از صادر کنندگان ما و کسانی که در حوزه بازار فعال هستند یا تولید کنندگان ما، اهل این کارها نیستند.

البته نمی توانیم نفی هم کنیم ولی کلیات این فضاها را مناسب می دانم. مشکل ما این است که نمی توانیم به خوبی از این موقعیت ها استفاده کنیم.

*این افزایش قیمت مرتبط با بحث صادرات، بارها در سال های گذشته تکرار شده. آقای کلانتری دبیر کل خانه کشاورز هستند این صحبت را مطرح کرده بودند در مورد جمع آوری میوه ها در بازار به نام صادرات.
آقای حیات علی حیدری رئیس سابق اتحادیه میوه و سبزی تهران هم گفته بودند واسطه ها و دلالان موجب گرانی و احتکار میوه و مرکبات در بازار شده اند.

وقتی این صحبت ها از طرف دو مسئول