نیروهای مسلح و گرداب مناقشات سیاسی- رحمت اله بیگدلی*
تاریخ انتشار: ۱۰ تیر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۳۸۵۹۰۸۷
با اندک تأملی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح، جای هیچ‌گونه ابهامی نمی‌ماند که قانونگذار، بنا به‌مصالحی که در نظر داشته، ورود در مناقشات سیاسی را برای نیروهای مسلح جمهوری‌اسلامی اعم از ارتش، سپاه، بسیج و... جرم دانسته و برای آن مجازات تعیین کرده است؛ زیرا اولا نیروهای مسلح از جمله‌ی سرمایه‌های ملی هر کشور است و باید نسبت نیروهای مسلح به‌عنوان سرمایه‌ی ملی با همه‌ی ملت و جریان‌های سیاسی موجود در کشور یک‌سان باشد تا مورد حمایت مجموعه‌ی ملت قرار گیرد و هر گونه گرایش نیروهای مسلح به‌برخی از احزاب و جریان‌های سیاسی، سلب حمایت بخش‌هایی از جامعه از نیروهای مسلح را به‌دنبال دارد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
* تلاش برخی جریان‌ها برای استفاده از نیروهای مسلح در رقابت‌های سیاسی
مدت‌هاست که برخی از نیروها و جریان‌های سیاسی می‌کوشند که این سرمایه‌ی ملی (نیروهای مسلح) را در راستای اهداف سیاسی خود به‌کار گیرند. جزوات آموزشی و دیگر برنامه‌های تعلیمی برخی از نهادهای نظامی به‌گونه‌ای طراحی می‌شود که نیروهای تحت تعلیم را در مقابل برخی از جریان‌ها، احزاب و ... کشور قرار دهد. همچنین بعضا تلاش می‌شود که از توانایی‌های این نیروها در انتخابات مختلف به‌نفع برخی از جریان‌های سیاسی استفاده شود.
این نوع سوءاستفاده از نیروهای مسلح، به‌مثابه‌ی چوب حراج زدن بر این سرمایه‌ی ملی است و نباید به‌منافع کوتاه‌مدت آن دل‌خوش بود؛ زیرا این نوع رفتار می‌تواند مصداق بارز بر سر شاخ نشستن و بن بریدن باشد و آینده‌ی ملک و ملت و کشور و اساس نظام جمهوری‌اسلامی را با خطرات جدی مواجه سازد.
امروزه حتی کشورهایی مانند ترکیه و پاکستان و ... نیز که زمانی ارتش و نیروهای مسلح در آن‌ها به‌مثابه‌ی نیروی قاهره عمل می‌کردند و مانع حضور آزاد مردم و رهبران آنان در عرصه‌ی سیاست می‌شدند، به‌مضرات این روش پی برده و از این شیوه عقب‌نشینی کرده‌اند؛ زیرا امروزه دوران میلیتاریسم و نظامی‌گری به‌سرآمده و مردم، قدرت واقعی و تعیین‌کننده در عرصه‌های سیاست داخلی و خارجی هستند و قدرت مردم از طریق صندوق‌های رأی ابراز می‌شود و هرگونه ورود نیروهای مسلح به‌عرصه‌ی انتخابات، سلامت آن را زیر سؤال می‌برد و علاوه بر اینکه مانع حضور با نشاط مردم در انتخابات می‌شود، زمینه‌ی تبلیغات سوء بیگانگان را هم علیه کشور فراهم می‌آورد. از این‌رو نظام‌هایی که به‌موازین و معیارهای دموکراسی و عقلانیت پای‌بند هستند، کوشیده‌اند که تدابیری برای جلوگیری از دخالت نیروهای مسلح در منازعات سیاسی بیاندیشند.
بر این اساس در قانون اساسی و قوانین عادی جمهوری اسلامی نیز تدابیر لازم برای جلوگیری از چنین فاجعه‌ای اندیشیده شده است.
* جایگاه نیروهای مسلح در قانون اساسی جمهوری اسلامی
در اصل 143 قانون اساسی جمهوری اسلامی آمده است: «ارتش جمهوری اسلامی ایران، پاسداری از استقلال و تمامیت ارضی و نظام جمهوری اسلامی کشور را بر عهده دارد.»
در اصل 150 نیز آمده است: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در نخستین روزهای پیروزی این انقلاب تشکیل شد، برای ادامه‌ی نقش خود در نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن پابرجا می‌ماند. حدود وظایف و قلمرو مسؤولیت این سپاه در رابطه با وظایف و قلمرو مسؤولیت نیروهای مسلح دیگر با تأکید بر همکاری و هماهنگی برادرانه میان آن‌ها به‌وسیله‌ی قانون تعیین می‌شود.»
در اصل 148 هم آمده است: «هر نوع بهرهبرداری شخصی از وسایل و امکانات ارتش و استفاده‌ی شخصی از افراد آن‌ها به‌صورت گماشته، راننده‌ی شخصی و نظایر این‌ها ممنوع است.»
* به چه کسانی نظامی اطلاق می‌شود؟
مطابق ماده‌ی یک قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح مصوب 1382 افراد زیر، نظامی محسوب می‌شوند:
«الف. کارکنان ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و سازمان‌های وابسته.
ب. کارکنان ارتش جمهوری اسلامی ایران و سازمان‌های وابسته.
ج. کارکنان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران و سازمان‌های وابسته و اعضای بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
د. کارکنان وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سازمان‌های وابسته.
هـ. کارکنان مشمول قانون نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران.
و. کارکنان وظیفه از تاریخ شروع خدمت تا پایان خدمت.
ز. محصلان موضوع قوانین استخدامی نیروهای مسلح، مراکز آموزش نظامی و انتظامی در داخل و خارج از کشور و نیز مراکز آموزش وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح.
ح. کسانی که به‌طور موقت در خدمت نیروهای مسلح هستند و طبق قوانین استخدامی نیروهای مسلح در مدت مزبور از اعضای نیروهای مسلح محسوب می‌شوند.»
* ممنوعیت و جرم بودن دخالت نیروهای مسلح در رقابت‌ها و منازعات سیاسی
1. بر اساس اصول 143 و 150 قانون اساسی جمهوری اسلامی، پاسداری از استقلال و تمامیت ارضی و نظام جمهوری اسلامی کشور، نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن، تنها وظایفی است که بر عهده‌ی نیروهای مسلح اعم از ارتش، سپاه، بسیج و... گذاشته شده و بر اساس اصل 148، هر نوع بهرهبرداری شخصی از وسایل و امکانات نیروهای مسلح ممنوع اعلام شده است.
از این‌رو هیچ جریان سیاسی و... حق ندارد که از امکانات و توانایی‌های نیروهای مسلح در راستای اهداف سیاسی و... خود استفاده کند.
هرگونه استفاده از نیروهای مسلح جز در مواردی که قانون مشخص کرده است، جرم محسوب می‌شود و بر عهده‌ی مقامات مسؤول بالاخص قوه‌ی قضائیه‌ی کشور است که با این‌گونه سوءاستفاده‌ها برخورد لازم را بکنند و مانع تأثیرگذاری بر فضای سیاسی کشور با تکیه بر امکانات نیروهای مسلح شوند.
2. در ماده‌ی 29 قانون ارتش و ماده‌ی 16 قانون استخدامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ماده‌ی 16 قانون استخدام نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران آمده است:
«اعضا و کارکنان ارتش، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی انتظامی، حق عضویت یا وابستگی بهگروه‌های سیاسی را ندارند.»
3. در ماده‌ی 40 قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح مصوب 82/10/9 آمده است:
«مداخله، شرکت یا فعالیت کارکنان نیروهای مسلح در دسته‌بندی‌ها، مناقشه‌های سیاسی و تبلیغات انتخاباتی ممنوع و جرم تلقی و مرتکبین به‌شش ماه تا سه سال حبس محکوم می‌گردند.»
4. در ماده‌ی 47 اساسنامه‌ی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آمده است:
«سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از نظر سیاسی و عقیدتی تابع ولایت‌فقیه بوده و از کلیه‌ی احزاب و گروه‌های سیاسی مستقل است و خود نیز هرگز نباید در جامعه شخصیت حزبی پیدا کرده و به‌صورت یک حزب یا سازمان سیاسی عمل کند.»
5. در ماده‌ی 24 قانون انتخابات ریاست‌جمهوری و ماده‌ی 16 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی آمده است:
«نیروهای نظامی و انتظامی حق دخالت در امور انتخابات اعم از امور اجرایی و نظارت را ندارند.»
6. در تبصره‌ی 4 ماده واحده‌ی قانون حضور نمایندگان نامزدهای ریاست‌جمهوری آمده است: «نیروهای نظامی، انتظامی و اطلاعاتی نمی‌توانند از طرف هیچ نامزدی نمایندگی یا نظارت داشته باشند.»
با توجه به مواد مذکور، نیروهای نظامی و انتظامی اعم از اعضای ارتش، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و بسیج و ... حق هیچ‌گونه دخالتی در امور انتخابات اعم از امور اجرایی و نظارت را ندارند و نیروهای نظامی، انتظامی و اطلاعاتی اعم از اعضای ارتش، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بسیج و وزارت اطلاعات نمی‌توانند از طرف هیچ نامزدی نمایندگی یا نظارت داشته باشند.
همچنین این نیروها هرگز نباید در جامعه شخصیت حزبی پیدا و به‌صورت یک حزب یا سازمان سیاسی عمل کنند.
با توجه به آنچه که مذکور افتاد هرگونه استفاده از نیروهای نظامی و انتظامی در منازعات سیاسی و یا هر نوع رفتاری که منجر به ایجاد شائبه شخصیت حزبی برای این نیروها شود جرم محسوب می‌شود و قابل تعقیب است.
* ورود نیروهای مسلح به منازعات سیاسی شرعا نیز حرام است
ورود نیروهای مسلح به‌منازعات سیاسی موجب غفلت آنان از پرداختن به‌وظایف اصلی محوله به‌این نیروها می‌شود و زمینه‌ی سستی و ضعف در آن‌ها را فراهم می‌آورد، و حال اینکه این امر شرعا حرام و بر حسب قانون جرم محسوب می‌شود.
کمیل بن زیاد نخعی یمانی از یاران امام علی و امام حسن(علیهما السلام) بود. رجال‌شناسان او را به‌صفات «شجاع، زاهد و عابد» ستوده‌اند. وی از بزرگان تابعین و یکی از هشت عابد و زاهد معروف کوفه در زمان خود بود.
کمیل از اصحاب و شیعیان و خاص علی(ع) و راوی دعای بسیار مهم کمیل از آن حضرت است. حجّاج بن یوسف ثقفی حاکم جنایتکار معاویه او را به خاطر مذهبش که شیعه بود، به‌شهادت رساند. کمیل حاکم علی(ع) بر منطقه هیت و دفاع از آن منطقه بر عهده او گذاشته شده بود
از منابع معتبری چون نهج‌البلاغه برداشت می‌شود که کمیل بن زیاد با وجود تمام برجستگی‌ها و نقاط قوّت، در مدیریت خود مبتلای به‌ضعف و سهل‌انگاری شد و نیروهای معاویه به‌منطقه هیت حمله و غارت و کشتار کردند. به‌دنبال این ماجرا به‌علی(ع) خبر رسید که کمیل بن‌زیاد برای تلافی و ضربه زدن به‌معاویه به‌جای ایستادگی در قبال دشمن در هیت، بهقرقیسیا که تحت فرماندهی معاویه بود، حمله برده است. علی(ع) از این کار کمیل ناراحت شد و نامه‌ی شدیداللحنی را که جنبه‌ی توبیخ دارد به‌او نوشت و این کار او را به‌شرح ذیل مورد سرزنش قرار داد:
«أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّ تَضْیِیعَ الْمَرْءِ مَا وُلِّیَ، وَتَکَلُّفَهُ مَا کُفِیَ، لَعَجْزٌ حَاضِرٌ، وَرَأْیٌ مُتَبَّرٌ، وَإِنَّ تَعَاطِیَکَ الْغَارَةَ عَلَی أَهْلِ قِرْقِیسِیَا، وَتَعْطِیلَکَ مَسَالِحَکَ الَّتی وَلَّیْنَاکَ ـ لَیْسَ بِهَا مَنْ یَمْنعُهَا، وَلاَ یَرُدُّ الْجَیْشَ عَنْهَا ـ لَرَأْیٌ شَعَاعٌ. فَقَدْ صِرْتَ جِسرْاً لِمَنْ أَرَادَ الْغَارَةَ مِنْ أَعْدَائِکَ عَلَی أَوْلِیَائِکَ، غَیْرَ شَدِیدِ الْمَنْکِبِ، وَلاَ مَهِیبِ الْجَانِبِ، وَلاَ سَادٍّ ثُغْرَةً، وَلاَ کَاسرٍ لِعَدُوٍّ شَوْکَةً، وَلاَ مُغْنٍ عَنْ أَهْلِ مِصْرِهِ، وَلاَ مُجْزٍ عَنْ أَمیِرِهِ؛
اما بعد، سستی انسان در انجام آنچه بر عهده‌ی او گذارده شده، و اصرار بر انجام آنچه در وظیفه‌ی او نیست، یک ناتوانی روشن و نظریه‌ی باطل و هلاک‌کننده است، تو به‌اهل«قرقیسیا» حمله کردهای، ولی مرزهایی را که حفظش را بر عهده‌ی تو گذاردهایم بی‌دفاع رها ساختهای! این‌کار، یک فکر نادرست و بیهودهاست. تو در حقیقت پلی شدهای برای دشمنانی که می‌خواهند بر دوستانت دست غارت بگشایند، نه بازوی توانایی داری، نه هیبت و ترسی در دل دشمن ایجاد میکنی! نه مرزی را حفظ میکنی و نه شوکت دشمنی را در هم میشکنی، نهاهل شهر و دیارت را کفایت و از آنان به‌خوبی دفاع میکنی، و نه امیر و پیشوایت را از دخالت در آن‌جا بینیاز میسازی!»1
دخالت نیروهای مسلح در منازعات و رقابت‌های سیاسی نیز دقیقا مصداق دخالت در حوزه‌ای است که قانونا و شرعا نباید در آن حوزه دخالت کنند و چنین دخالتی به‌تعبیر علی(ع) یک نظریه‌ی باطل و هلاک‌کننده و فکری نادرست و بیهوده است که موجب می‌شود نیروهای مسلح جایگاه خود را در میان ملت و شوکت و هیبت خود را در مقابل بیگانگان از دست بدهند و از این طریق ملک و ملت را در معرض خطر سقوط قرار دهند. مضاف بر اینکه ورود نیروهای مسلح در رقابت‌های سیاسی منجر به‌استفاده از امکانات سازمان‌یافته این نیروها در رقابت‌های سیاسی و مانع تجلی اراده ملی در این رقابت‌ها می‌شود و این نیز خود عنوان مجرمانه مستقل دیگر و گناهی بزرگ محسوب می‌شود.
* نظر امام خمینی(ره) در باره‌ی ممنوعیت ورود نیروهای مسلح به مناقشات سیاسی
رهبر فقید انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی، امام خمینی(ره) نیز همواره بر ممنوعیت ورود و دخالت نیروهای مسلح در فعالیت‌ها و منازعات سیاسی تأکید داشت و هرگز اجازه نمی‌داد که از این نیروها به‌عنوان ابزاری برای اهداف حزبی و سیاسی استفاده شود.
امام‌خمینی(ره)، دیدگاهی صریح و روشن و غیرقابل تأویل در زمینه‌ی ممنوعیت دخالت نظامیان در رقابت‌های سیاسی دارد و می‌گوید:
«از امور مهمی که باید تمام نیروهای مسلح از آن پیروی کنند و اغماض از آن به‌هیچ‌وجه نمی‌توان کرد و باز هم تذکر داده‌ام، آن است که هیچ‌یک از افراد نیروهای مسلح چه رده‌های بالا یا پایین در حزب و گروهی با هر اسم و عنوان نباید وارد شوند، هر چند آن حزب و گروه صد در صد اسلامی و به‌جمهوری اسلامی وفادار باشند.»2
«برای سپاهی‌ها جایز نیست که وارد بشوند به‌دسته‌بندی و آن طرفدار آن یکی، آن یکی طرفدار آن یکی، به‌شما چه ربط دارد که در مجلس چه می‌گذرد؟ در امر انتخابات باز هم به‌من اطلاع دادند که بین سپاهی‌ها باز صحبت است. خب، انتخابات در محل خودش دارد [انجام] می‌شود، جریانی دارد، به‌سپاه چه کار دارد که آن‌ها هم اختلاف پیدا کنند؟ برای سپاه جایز نیست این، برای ارتش جایز نیست این، سپاهی را از آن تعهدی که دارد، از آن مطلبی که به‌عهده‌ی اوست باز می‌دارد و همین‌طور ارتش را و ما در گفتارمان، در کردارمان که در محضر خدای تبارک و تعالی واقع است باید فکر بکنیم.»3
در وصیت‌نامه‌ی امام خمینی(ره) نیز به‌عنوان آخرین نظر معظم له آمده است: «وصیت اکید من به‌قوای مسلح آن است که همان‌طور که از مقررات نظام، عدم دخول نظامی در احزاب و گروه‌ها و جبهه‌هاست به‌آن عمل نمایند و قوای مسلح مطلقا، چه نظامی و انتظامی و پاسدار و بسیج و غیراین‌ها، در هیچ حزب و گروهی وارد نشده و خود را از بازی‌های سیاسی دور نگه دارند. در این صورت می‌توانند قدرت نظامی خود را حفظ و از اختلافات درون‌گروهی مصون باشند و بر فرماندهان لازم است که افراد تحت‌فرمان خود را از ورود در احزاب منع نمایند و چون انقلاب از همه‌ی ملت و حفظ آن بر همگان است، دولت و ملت و شورای دفاع و مجلس شورای اسلامی، وظیفه‌ی شرعی و میهنی آنان است که اگر قوای مسلح، چه فرماندهان و طبقات بالا و چه طبقات بعد، برخلاف مصالح اسلام و کشور بخواهند عملی انجام دهند یا در احزاب وارد شوند که - بی‌اشکال به‌تباهی کشیده می‌شوند - و یا در بازی‌های سیاسی وارد شوند، از قدم اول با آن مخالفت کنند و بر رهبر و شورای رهبری است که با قاطعیت از این امر جلوگیری نماید تا کشور از آسیب در امان باشد.»
بر این اساس می‌توان به‌جرأت و با صدایی رسا فریاد برآورد: نتیجه‌ی کار کسانی که می‌کوشند از نیروهای مسلح در رقابت‌ها و منازعات سیاسی استفاده کنند، سست کردن پایه‌های نظام و امنیت ملی است و بر مقامات مسؤول به‌ویژه دستگاه قضایی است که با هر فرد و جریان و دستگاهی که در صدد چنین خیانتی به‌نظام و کشور باشد با شدیدترین وجه ممکن برخورد کند و مانع از بین رفتن جایگاه نیروهای مسلح در بین مردم شود.
*ارجاعات:
1. امام علی(ع)، نهج‌البلاغه، نامه‌ی 61
2. صحیفه‌ی امام، ج 16، ص 203
3. صحیفه‌ی امام، ج19، ص12
* عضو هیأت علمی دانشگاه و عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی
منبع: ایرنا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۳۸۵۹۰۸۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
امنیت و اقتدار کشور محصول قدرت و سلامت نیروهای مسلح
نماینده ولی فقیه در استان مرکزی، گفت: امنیت و اقتدار ایران اسلامی محصول قدرت و سلامت نیروهای مسلح است. - اخبار استانها -
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اراک، آیت‌الله قربانعلی دری‌نجف‌آبادی پیش از ظهر امروز در دیدار با نیروهای عقیدتی سیاسی سپاه و بسیج استان مرکزی، اظهار داشت: امنیت و اقتدار ایران اسلامی محصول قدرت و سلامت نیروهای مسلح است و سلاح کارآمد نیروهای مسلح انگیزه‌های دینی و معنوی است، فداکاری نیروهای مسلح و تلاش این افراد برای حفاظت از آرمان‌ها و مرزهای کشور بسیار ارزشمند است و همواره ثابت کرده‌اند که مسیر را به درستی طی کرده‌اند.
وی افزود: قدرت نیروهای مسلح در همه بخش‌های امنیتی، استراتژیکی، موشکی، زمینی، هوایی، دریایی و امنیتی ارزشمند است و در این حوزه به همت نیروهای مخلص و متعهد کشور توانسته در منطقه بدرخشد و برای ادامه مسیر انقلاب اسلامی باید هر روز آماده‌تر از گذشته باشند.
نماینده ولی‌فقیه در استان مرکزی تصریح کرد: مدیران و مسئولان نیروهای مسلح پیشانی سربازان این مرز و بوم هستند و اخلاق‌مداری و تعهدمداری این افراد بسیار مهم و وظیفه‌ای خطیر است به طوری که در آیات قرآن بر اخلاق‌مداری و صداقت تاکید شده است و این خصلت‌های اخلاقی در سختی‌ها نمایان می‌شود، خودسازی باید به نحوی باشد که در بروز سختی‌ها نیز این خصوصیت‌های اخلاقی پابرجا بمانند.
دری نجف‌آبادی با بیان اینکه نیروهای مسلح، معلمان، اساتید دانشگاه و علمای دینی اقشاری هستند که در تقوا، شب زنده‌داری، ایثار و فداکاری باید پیشگام باشند، گفت: آمادگی هر چه بیشتر نظامی و تسلیحاتی با هدف دفاع کشور در برابر توطئه‌های آمریکا و متحدانش در منطقه در گام دوم انقلاب اسلامی ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
امام جمعه اراک با تاکید بر حمایت و رسیدگی دولت نسبت به تامین مسکن نیروهای مسلح، خاطرنشان کرد: نیروهای مسلح باید نسبت به شناسایی تمام نقاط ضعف دشمن، محل قرار گیری موشک‌ها، نقاط حساس و پایگاه‌ها اقدام کند به این موارد اشرافیت کامل داشته باشد، چرا که با این اقدامات می‌توانند دشمن را غافلگیر و از آرمان‌های نظام مقدس جمهوری اسلامی به خوبی دفاع کنند.
انتهای پیام/711/
مدیررسانهای پرسپولیس: سپاهان به جای شکایت بیجا، عذرخواهی کند