تحریم هیچ نتیجه‌ای به همراه ندارد/موشک ابزار دفاعی ایران/قربانی سلاح شیمیایی بودیم ولی هیچکس توجهی نمی‌کرد

ظریف با بیان اینکه تحریم هیچ نتیجه‌ای در بر ندارد، گفت: کسانی که در واشنگتن هستند باید این را در ذهن خود فرو کنند که تحریم سرمایه نیست، با این حال واشنگتن هنوز هم تحریم را سرمایه می‌داند و روز به روز بر تعداد آن می‌افزاید.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در سفر اخیر خود به نیویورک در نشست شورای روابط خارجی حاضر شد و به سؤالات ریچارد هاس رئیس این شورا و نخبگان حاضر در این نشست پاسخ داد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در جریان این نشست که بامداد سه‌شنبه(٢٧تیرماه ١٣٩٦)با حضور چهره‌های برجسته دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی آمریکا در نیویورک برگزار شد، ظریف به تفصیل به مسائل ایران و آمریکا، منطقه، برجام و ... پرداخت.

ظریف در ابتدای جلسه در پاسخ به سؤالی در خصوص علت بی‌ثباتی شدید در خاورمیانه، وضعیت کنونی خاورمیانه را ناشی از عوامل متعددی چون مداخله قدرت‌های خارجی و سیاست‌های اشغالگری دانست و تصریح کرد این اقدامات نقش زیادی در خشم و نارضایتی دارد که منجر به افراط‌گرایی می‌شود.

وزیر خارجه با اشاره به حمله آمریکا به عراق و تأثیر آن بر گسترش افراط‌گرایی در منطقه گفت: من در فوریه سال 2003 درست یک ماه پیش از حمله آمریکا به عراق، به عنوان نماینده ایران در بیانیه‌ای خطاب به شورای امنیت سازمان ملل اعلام کردم که پس از حمله آمریکا به عراق این احتمال وجود دارد که اتفاقات بسیاری رخ دهد. شاید در آن زمان چندان مشخص نبود که چه نوع اتفاقاتی می‌افتد، اما یکی از نتایج آن کاملاً مشخص بود و آن این بود که افراط‌گرایی در نتیجه حمله آمریکا به عراق در حال رشد بود.

وی به علل درونی بی‌ثباتی در خاورمیانه نیز اشاره کرد و گفت: بدون آنکه قصد اهانت به کشورهای همسایه را داشته باشم، باید بگویم که از منظر داخلی ما شاهد یک شکست و عدم موفقیت در نظام حکومتی کشورهای خاورمیانه هستیم: انتظارات برآورده نمی‌شوند، مردم باور دارند که دولت‌ها - عمدتاً دولت‌های عربی - قادر به تأمین نیازهای اولیه و اساسی مردم خود نیستند که این امر به خشم و رنجش منجر شده است. در این کشورها هیچ مجالی برای ابراز نارضایتی خود ندارید.

ظریف افزود: مردم ایران دو ماه پیش حدود 10 ساعت در صف ایستادند تا رأی خود را به صندوق بیندازند. ایرانیان در شهر لس‌آنجلس برای رأی دادن 4 ساعت در صف ایستادند. رأی دادن به آن‌ها فرصتی برای ابراز وجود، اعلام رضایت یا نارضایتی از دولت می‌دهد. ما این موضوع را در سایر بخش‌های منطقه نمی‌بینیم.

وزیر امور خارجه ناامیدی ناشی از فقدان امکانات لازم جهت تأمین نیازهای اساسی از جمله کرامت انسانی را یکی از عوامل منجر به وضعیت موجود دانست و گفت: این خشم متوجه دولت‌های منطقه می‌شود، اما متأسفانه آن‌ها (دولت‌ها) تلاش می‌کنند این خشم را به سمت دشمنی که خودشان برمی‌گزینند هدایت و منحرف کنند.

ظریف در ادامه افزود: حالا ما [ایران] آن دشمنی هستیم که آن‌ها می‌خواهند انتخاب کنند. یک دشمن انتخابی. این مسئله نه تنها برای آن‌ها مؤثر است و جواب می‌دهد، بلکه در مورد شما هم به کار می‌آید. برای بسیاری از افراد خیلی جذاب است که به آمریکا بیایند و بگویند که ایران دشمن اصلی است! و ایران ریشه همه مشکلات ما است! و به همین خاطر است که شما امروزه شاهد یک تلاش هماهنگ برای خلق یک دشمن خارجی هستید که هدف آن، منحرف کردن یک تهدید کاملاً بنیادی و وجودی است.

وی تصریح کرد: معتقدم که کمک به نیروهای افراط‌گرا حتی از طریق منحرف کردن خشم خود به سوی یک دشمن صوری، به حل این مشکل منجر نمی‌شود. زیرا در نهایت برای این نیروهای افراطی و تروریستی مشکل در خشم آن‌ها نسبت به دولت‌هایشان متمرکز است. بنابراین حتی اگر نتوانند خشم خود را متوجه یک دشمن خارجی کنند، در نهایت این خشم متوجه درون جامعه آن‌ها خواهد شد.

* سعودی‌ها آدرس را اشتباهی رفته‌اند

وزیر امور خارجه در پاسخ به سؤالی در خصوص اظهارات اخیر مقامات سعودی که گفته بودند می‌خواهند جنگ را به داخل ایران بکشانند، با اشاره به حادثه تروریستی اخیر در تهران گفت: آن‌ها با کمک به سازمان‌های تروریستی سعی می‌کنند چنین تهدیدهایی را عملی کنند. دیدید که شخصاً در تجمع سازمان‌های تروریستی پاریس شرکت کردند. آن‌ها از سازمان‌های تروریستی فعال در پاکستان حمایت می‌کنند و سرانجام توانستند برخی از آن‌ها را به مجلس ما برسانند؛ آنجا مکانی است که بیش از همه از آن تنفر دارند، چرا که خود چنین نهادی ندارند.

ظریف با اشاره به نظام مردم‌سالاری دینی در ایران گفت: ما در ایران شاهد نوعی از دموکراسی هستیم که شاید شبیه دموکراسی شما (غربی‌ها) یا آن‌ها نباشد، اما شباهت‌های زیادی بین آن‌ها وجود دارد. ای کاش مناظره‌های ما را دیده باشید! اگر فارسی بلد بودید و مناظره‌ها را مشاهده می‌کردید و آن را با مناظره‌های خودتان مقایسه می‌کردید می‌دیدید که بسیار شبیه هم هستند. اما این اتفاق در آن کشورها رخ نمی‌دهد.

وزیر خارجه در ادامه افزود: آن‌ها تروریسم را به ایران کشاندند، ما معتقدیم که آن‌ها آدرس را اشتباهی رفته‌اند. ایران یک شریک جدی برای تمام کشورهایی است که در حال جنگ با دشمن مشترکمان هستند. زیرا در نهایت این نیروهای تکفیری و افراطی به همان اندازه که تهدیدی علیه ما هستند، حتی بیشتر از آن تهدیدی علیه خود آن‌ها به شمار می‌روند.

رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به سؤالی مبنی بر احتمال رویارویی مستقیم ایران و عربستان یا هر کشور دیگری که در مسئله یمن در طرف مقابل قرار دارد گفت: مسلماً امیدوارم که این طور نشود و امیدوارم اگر اختلاف نظرهایی در خصوص مناقشه یمن و یا سوریه وجود دارد، همچنان برای کمک به پایان این درگیری‌ها با یکدیگر همکاری داشته باشیم. ما معتقدیم که هیچ یک از طرف‌ها از ادامه مناقشه در یمن نفعی نخواهد برد.

ظریف به پیشنهاد چهار ماده‌ای خود برای حل بحران در سوریه و پیشنهاد چهار ماده‌ای حسن روحانی برای حل بحران در یمن اشاره کرد و آن‌ها را مبنایی برای همکاری ایران و عربستان نامید.

وی افزود: نیازی به جنگ بین دو طرف نیست، نیازی به حذف یکدیگر از صحنه منطقه نیست. زیرا در نهایت نه ایران و نه عربستان قادر به حذف یکدیگر از عرصه منطقه‌ای نیستند و زمانی که همسایگان ما در حاشیه جنوبی خلیج فارس این حقیقت را دریابند که قادر به حذف ایران از صحنه منطقه‌ای نیستند، گامی بسیار بزرگ در جهت حل مشکلات برخواهند داشت.

* ما قربانی سلاح شیمیایی بودیم ولی هیچکس توجهی نمی‌کرد

ظریف در ادامه و در پاسخ به سؤالی درباره حمایت ایران از سوریه و ادعاهای غرب مبنی بر استفاده از تسلیحات شیمیایی در این کشور گفت: اول از همه باید بگویم که ما معتقدیم هیچ کشوری به غیر از ایران درباره استفاده از تسلیحات شیمیایی خط قرمز ندارد. چون وقتی ما قربانی این تسلیحات بودیم هیچ کس توجهی نمی‌کرد. در واقع همه از طرف مقابل حمایت می‌کردند. آن زمان من دیپلمات بسیار جوانی بودم، البته الان هم جوان هستم (خنده)، ولی در سال 1985 که خیلی جوان بودم پیش رئیس شورای امنیت رفتم و به او گفتم در جنگ ایران و عراق از سلاح شیمیایی استفاده می‌کنند. ولی رئیس شورای امنیت خیلی رک به من گفت قصد ندارم به حرف‌هایت گوش بدهم!

وی افزود: حالا هر کس به من بگوید تسلیحات شیمیایی برای آن‌ها یک خط قرمز است نمی‌پذیرم چون شخصاً آن زمان را به یاد دارم. اما این تسلیحات برای ما خط قرمز است و به همین دلیل است که ما از ابتدا گفتیم ایران مخالف استفاده از تسلیحات شیمیایی توسط هر کسی بر علیه دیگری است. تمام. هیچ اما و اگری هم ندارد. به هر حال ما بر این باوریم که اتهام استفاده از سلاح‌های شیمیایی (در سوریه) باید بررسی شود و مکانیسم‌هایی برای بررسی وجود دارد.

وزیر امور خارجه کشورمان ضمن تأکید بر اینکه بدون انجام تحقیقات نمی‌توان درباره استفاده از تسلیحات شیمیایی در سوریه سخن گفت، افزود: ما عمیقاً تردید داریم که اتهام‌های اخیر آمریکا درباره استفاده (دولت سوریه) از تسلیحات شیمیایی در شهر خان‌شیخون (در استان ادلب) قابل اثبات باشد. ما پیشنهاد دادیم که یک تیم تحقیقاتی به منطقه برود. گفتیم اگر از تسلیحات شیمیایی استفاده شده باشد، آثاری از آن به جا مانده است. گفتیم می‌توانید محل و نحوه استفاده از آن را بررسی کنید و کار بسیار ساده‌ای هم بود. اعزام یک تیم حقیقت‌یاب به خان‌شیخون و پایگاه هوایی شعیرات کار ساده‌ای بود. چون طبق آن چیزی که آن‌ها می‌گفتند اگر هواپیماها در پایگاه شعیرات پر از تسلیحات شیمیایی شده بودند بایستی آثاری از آن باقی می‌ماند. زمانی که ما می‌گفتیم عراق از تسلیحات شیمیایی در جنگ با ما استفاده کرده، شش یا هفت تیم آمریکایی به منطقه مورد ادعای ما آمدند و حتی به خط مقدم جبهه هم رفتند و چندین بار توانستند ثابت کنند که عراق از تسلیحات شیمیایی علیه ایران استفاده کرده است. این کار آن‌قدرها هم مشکل نیست. با این ‌همه، سازمان منع سلاح‌های شیمیایی از رفتن به الشعیرات سر باز زد و من چند هفته پیش در ایران از رئیس این نهاد سؤال کردم که چرا به این منطقه نرفتید و ایشان گفتند قرار نیست ما در این پرونده مقصر را مشخص کنیم و تنها مسئولیت ما این است که مشخص کنیم آیا تسلیحات شیمیایی مورد استفاده قرار گرفته است یا خیر؟

ظریف در ادامه ضمن بیان اینکه از نقطه نظر ایران استفاده از سلاح شیمیایی غیرقابل‌ پذیرش است، تأکید کرد که ایران نمی‌پذیرد افراد هم قاضی، هم دادستان، هم مسئول اجرای حکم، هم مسئول تحقیق، و هم هیئت‌منصفه باشند.

*میزان تعهد ایران به برجام کاملا مشخص است

ریچارد هاس در ادامه از وزیر امور خارجه ایران در مورد میزان پایبندی طرف‌های برجام به این توافق هسته‌ای سؤال کرد که وی در پاسخ گفت: فکر می‌کنم میزان تعهد ما کاملاً مشخص است. ما مسئولیت نظارت بر اجرای تعهدات را به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سپرده‌ایم. در واقع توافق هسته‌ای این مسئولیت را به آژانس سپرده است تا میزان پایبندی ما را تائید کند و آژانس هر بار پایبندی ایران را مورد تأیید قرار داده است. بنابراین، این موضوع در گزارش‌های آژانس بطور شفاف بیان شده و این آژانس همان نهادی است که تقریباً هیچ‌گاه طرفدار ایران نبوده است. بنابراین لازم نیست از من بپرسید که آیا ما به تعهداتمان پایبند بوده‌ایم یا خیر.

وی در ادامه با اشاره به عدم همکاری آمریکا با کسانی که علاقه‌مند به تجارت با ایران هستند گفت: درباره آمریکا معتقدیم این کشور همواره حتی در دوره باراک اوباما نیز ترجیح می‌داد تحریم‌هایی که باقی مانده‌اند را حفظ کند تا اینکه تحریم‌هایی که از بین رفته بودند را بردارد. نهادهایی مانند «دفتر کنترل اموال خارجی» یا همان «اوفک» نیز از ارائه پاسخ‌های مشخص و واضح به کسانی که می‌خواستند با ایران تجارت کنند، امتناع کرده است. آن‌ها نگران بودند که توضیحات و پاسخ‌های واضح آن‌ها در این زمینه از کارایی تحریم‌های غیرهسته‌ای باقی‌مانده بکاهد. یعنی همان تحریم‌هایی که درباره‌شان بحث نکرده بودیم و توافقی برای برداشتنشان صورت نگرفته بود. البته این از نظر ما قابل قبول نیست اما برای «اوفک» این تحریم‌ها بسیار مهم‌تر از آن‌هایی بود که در حال برداشته شدن بودند.

*کشورهایی که در ملأ عام گردن انسان‌های بیگناه را می‌زنند و متحدانتان هستند تحریمی نمی‌شوند

ظریف درباره تحریم‌های حقوق بشری علیه جمهوری اسلامی ایران گفت: جالب است که ایران تحت تحریم‌های حقوق بشری است، ولی کشورهایی که مردمان آن‌ها هیچ‌گاه اسم انتخابات را هم نشنیده‌اند و در ملأ عام گردن انسان‌های بیگناه را می‌زنند و متحدان شما نیز هستند، هرگز هدف هیچ تحریمی از جمله تحریم‌های حقوق بشری و غیره واقع نشدند. این یک واقعیت است. بله راجع به همین تحریم‌های حقوق بشری صحبت می‌کنم.

سؤال بعدی ریچارد هاس به اظهارات رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا برمی‌گشت که از حمایت از عوامل داخل ایران برای تغییر نظام در این کشور سخن گفته بود. هاس نظر وزیر خارجه کشورمان را در این باره پرسید و ظریف در پاسخ گفت: طرح این موضوع نشان می‌دهد که آمریکا از گذشته درس نگرفته است. آمریکا در سال 1332 می‌خواست در ایران تغییر رژیم ایجاد کند اما نتیجه‌اش برای آمریکا چه بود؟ آمریکا از زمان انقلاب اسلامی ایران به دنبال تغییر حکومت بوده است. در دولت اوباما به طور رسمی گفته شد که چنین سیاستی کنار گذاشته شده؛ اما باور نداریم که در حقیقت چنین بوده باشد. ببینید، تفاوت میان ایران و متحدان آمریکا در منطقه این است که ما مشروعیت و اقتدار و قدرت خود را از مردم می‌گیریم.

وی در ادامه افزود: حقیقت این است که ما در ٣٨ سال گذشته همواره تحت فشار بوده‌ایم. به اطراف ما در منطقه نگاه کنید. همه به نحوی زیر چتر حمایت خارجی هستند. این حمایت یا از طریق ناتو است یا برخورداری از حمایت مستقیم امریکا. اما ایران این‌گونه نیست. ما چگونه در چنین منطقه‌ای و بدون برخورداری از حمایت خارجی دوام آورده‌ایم؟ چون ما به مردمان خود اتکا کرده‌ایم و به دلیل همین اتکاست که ما در برابر سیاست تغییر نظام در ایران و همچنین از جنگ سربلند بیرون آمدیم.

ظریف با اشاره به حمایت همه‌جانبه جهان از صدام حسین در هشت سال جنگ تحمیلی علیه ایران گفت: جنگی به ایران تحمیل شد که در آن از اتحاد جماهیر شوروی سابق تا آمریکا و همه اعضای دائمی شورای امنیت از طرف مقابل حمایت کرده و میلیاردها دلار هزینه می‌کردند. حتماً به یاد دارید که همین چند هفته پیش عربستان 110 میلیارد دلار صرف خرید سلاح کرد. در زمان جنگ عراق علیه ایران هم 70 میلیارد دلار سلاح برای عراق خریدند. ما از جنگ و همچنین از تحریم‌هایی که به قول هیلاری کلینتون فلج‌کننده بود نیز جان سالم به در بردیم. شدیدترین نوع تحریم‌هایی که در طول سالیان بر علیه ایران اعمال شده بود. از همه این اتفاق‌ها جان سالم به در بردیم چرا که ما به مردم خود و نیروی مردمی خود اتکا کردیم. این‌ها همان مردمانی هستند که ١٠ ساعت در صف ایستادند تا در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کنند. ژنرال متیس گفته بود که ایرانی‌ها حق انتخاب ندارند و آیت‌الله (خامنه‌ای) رئیس‌جمهور را انتخاب می‌کند و این مسئله را این‌گونه تشبیه کرد که انتخاب رئیس‌جمهور در ایران مانند این است که رئیس‌جمهور ترامپ، رئیس‌جمهور بعدی را انتخاب کند. به خودتان بیایید! آیا مردم ١٠ ساعت در صف می‌ایستند تا به رئیس‌جمهوری رأی بدهند که از قبل انتخاب شده است؟ شاید بگویید مغز مردم در ایران را شستشو داده‌اند. آیا ایرانی‌ها در لس‌آنجلس هم ٤ ساعت در صف می‌ایستند تا رئیس‌جمهوری را انتخاب کنند که از قبل انتخاب شده است؟! به خود بیایید! خودتان را فریب ندهید. به واقعیت‌ها نگاه کنید: تغییر حکومت در ایران جواب نمی‌دهد چرا که ایران کشوری نیست که برای مشروعیت و بقای خود به آمریکا متکی باشد. ما با بى وجود آمریکا به زندگی خود ادامه داده‌ایم.

*با افراط‌گرایی در افغانستان جنگیدیم و با افراط‌گرایی در عراق و سوریه مبارزه کردیم

ظریف در پاسخ به پرسشی در خصوص نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی گفت: ایران معتقد است در کل منطقه باید دولت‌های فراگیر حضور داشته باشند. به همین دلیل است که ما به کمک سنی‌ها، کردها و همچنین شیعیان عراق که به مقابله با داعش برخاسته‌اند آمده‌ایم. سیاست ما پیوسته یکسان بوده است. ما با افراط‌گرایی در افغانستان جنگیدیم و با افراط‌گرایی در عراق و سوریه مبارزه کردیم. متحدان ایالات متحده از افراط‌گرایی در افغانستان حمایت کردند. فراموش نکنید، تنها سه کشور، طالبان را به عنوان دولت به رسمیت شناختند: پاکستان که یکی از همسایگان افغانستان بود؛ عربستان سعودی؛ و امارات. این‌ها همان کشورهایی هستند که از تروریسم و افراط‌گرایی در سوریه و عراق نیز حمایت می‌کنند. آن‌ها پیوسته از تروریسم و افراط‌گرایی حمایت کرده‌اند و ما پیوسته با آن مخالف بودیم. آن‌ها انتخاب‌های اشتباه انجام دادند و اکنون شکایت دارند. در حالی که این نتیجه انتخاب‌های اشتباه خودشان است. این تقصیر ما نیست که انتخاب درست را انجام دادیم.

وزیر امور خارجه ایران سپس در پاسخ به سؤال بعدی ریچارد هاس با اشاره به یکی از مقالات نیویورک تایمز درباره استفاده از تسلیحات شیمیایی در جنگ ایران و عراق گفت: من احترام زیادی برای نیویورک تایمز قائل هستم. اما آن‌ها واقعیت‌ها را بررسی نکردند. چون اگر شما این مقاله را بخوانید، آن‌قدر یک‌طرفه است که حتی سعی می‌کند استفاده از سلاح‌های شیمیایی را به ایران نسبت دهد - البته نه به‌طور خیلی مستقیم. خواهش می‌کنم فقط آن جمله را بخوانید. آن جمله را با این پیش‌زمینه بخوانید که سازمان ملل در هفت گزارش پی در پی اثبات کرد که عراق از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرده است. این گزارش‌ها همچنین ادعاهای عراق مبنی بر اینکه ایران از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرده است را رد کردند، ادعاهایی که ایالات متحده نیز از آن‌ها پشتیبانی می‌کرد.

وی افزود: فاجعه حلبچه را به خاطر دارید؟ سند سیا در حال حاضر نشان می‌دهد که ایالات متحده به تمام سفارتخانه‌های خود پیام فرستاد و از آن‌ها خواست تا بروند و لابی کنند که ایران از سلاح شیمیایی استفاده کرده است. منظورم این است که حقیقت همین است. این‌ها افشاگری‌های ویکی‌لیکس نیستند و قبل از آسانژ وجود داشتند.

ظریف در ادامه تصریح کرد: این‌ها واقعیات هستند. ما در عراق و منطقه نفوذ داریم، اما بر این باوریم که نفوذ در منطقه نباید به قیمت حذف دیگران باشد. معتقدیم همه باید در منطقه مشارکت داشته باشند.

*نیروهای خارجی منطقه را بی ثبات می‌کنند

وی درباره حضور نیروهای آمریکایی در عراق نیز گفت: به نظر ما (حضور) نیروهای خارجی ذاتاً منطقه را بی‌ثبات می‌کنند. ما با انتخابی که همسایگانمان کرده‌اند مخالف نیستیم و در انتخاب آن‌ها دخالت نمی‌کنیم.

ظریف در ادامه سخنان خود درباره منطقه تأکید کرد که ایران در عراق و سوریه نیروی نظامی ندارد.

وی افزود: همان‌طور که می‌دانید ما در آنجا مشاوران نظامی داریم. همان‌طور که گفتم، ما مخالف انتخاب همسایگانمان نیستیم، اما می‌گوییم نیروهای خارجی ذاتاً باعث بی‌ثباتی می‌شوند. ایران در پی حضور نظامی در هیچ نقطه‌ای از منطقه نیست. اگر ما به آنجا رفتیم به این دلیل بود که از ما خواسته شده بود. بله ما به اربیل رفتیم. شما فقط دوست دارید به این موضوع اشاره کنید که ما در سوریه مشاوران نظامی داریم. چرا به یاد نمی‌آورید وقتی که داعش تقریباً داشت اربیل را تصرف می‌کرد رئیس‌جمهور بارزانی به سه کشور تلفن زد. ایران (که احتمالاً آخرین کشور بود)، ترکیه، و آمریکا. ما در عرض دو ساعت با پنج هواپیمای پر از سلاح و مشاوران نظامی برای کمک به کردها در مبارزه با داعش خودمان را به آنجا رساندیم. ایالات متحده 24 ساعت طول کشید تا بمباران هوایی انجام دهد و دوستانمان هم اصلاً نیامدند. این‌ها واقعیت‌هاست. اگر ما آنجا هستیم، به دعوت دولت‌هایی است که توسط سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شده‌اند. اما در نهایت معتقدیم که وظیفه ایجاد امنیت برای کشورهای منطقه، به عهده خودشان است. برای هر کشوری، شهروندانش، و نیروهای نظامی‌اش باید امنیت را ایجاد کنند و خارجی‌ها صرفاً بایستی کمک کنند. هر چیزی فراتر از این بی‌ثباتی به بار می‌آورد.

*همه پرسی در کردستان عراق انتخابی غلط

ظریف برگزاری همه‌پرسی استقلال در کردستان عراق را نیز انتخابی غلط دانست و افزود: به اعتقاد ایران این امر گرایش‌های تفرقه‌آمیز در عراق ایجاد می‌کند که برای کشور فاجعه‌بار