به نقل از «خبرگزاری آریا»

جذب توريسم علمي با نجوم/ رصدخانه ملي 4 سال ديگر ساخته مي شود

تاریخ انتشار: ۱۱ مرداد ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۲۴۷۶۸۰

خبرگزاري آريا - طراحي رصدخانه ملي ايران از جمله اقداماتي است که ساخت آن در قالب طرح کلان ملي سالهاست آغاز شده و طبق گفته عوامل اجرايي اين پروژه تا 4 سال ديگر به پايان مي رسد.

خبرگزاري مهر- گروه دانش و فناوري، ميترا سعيدي کيا: آسمان اولين عرصه کنجکاوي و فعاليت ذهني بشر بوده و انسان از ديرباز با تفحص در احوال اشياي آسماني بعضي نيازهاي واقعي و فکري اش را برآورده مي کرد؛ مثلا از روي ستاره اي ثابت جهت را تشخيص مي داد؛ به کمک حرکت هاي دوره اي اجرام سماوي زمان و گذر آن را مي سنجيد؛ پديده اي آسماني را در خدمت پيشگويي و تعبير رويدادهاي زميني به کار مي گرفت و از نقش ها و صورت هاي فلکي افسانه پردازي يا اسطوره سازي مي کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در دوران معاصر به دليل عدم وجود آزمايشگاه ها و رصدخانه هاي تحقيقاتي در ايران تنها راه پيش روي محققان نجوم رصدي کشور، استفاده از داده هاي تلسکوپ هاي بزرگ جهان بوده است. به منظور پرکردن خلاء موجود، پيشنهاد تاسيس رصدخانه ملي ايران توسط پژوهشگاه دانش هاي بنيادي مطرح شد.
اين رصدخانه مي تواند براي مشاهده، بررسي و اندازه‌گيري پديده هاي آسماني در بهترين نقطه کشور از نظر رصدي راه اندازي شود و ايجاد چنين رصد خانه اي مي تواند آرزوي اخترشناسان و جامعه علمي کشور را برآورده کند.
مزيت راه‌اندازي رصدخانه ملي ايران
طرح رصدخانه ملي ايران، شاهراه ارتباط علمي کشور در حوزه نجوم و کيهان شناسي خواهد بود. با اجراي اين طرح، ايران جزء معدود کشورهايي است که فناوري ساخت تلسکوپ و تجهيزات رصدي حرفه اي پژوهشي را در اختيار مي گيرد. در واقع اين رصدخانه به عنوان نخستين طرح کلان علمي کشور گامي بزرگ در راستاي ايجاد زيرساخت هاي مورد نياز پژوهش هاي تجربي در کشور بوده و موجبات رشد و بومي سازي علوم و فناوري هاي پيشرفته در زمينه هاي مختلف را در کشور فراهم مي سازد.
اختصاص زميني به شعاع 2 کيلومتر براي احداث رصدخانه ملي
يکي از معيارهاي مهم براي راه اندازي رصدخانه، مکان مناسب است. انتخاب مکان مناسب احداث رصد خانه مستلزم رعايت ملاک هاي فني متعدد است که از جمله مهمترين آنها مي توان به تعداد شب هاي صاف در فصول مختلف سال (از لحاظ آماري)، لرزه خيزي و ساختار گسل ها، شدت و جهت باد، آلودگي نوري و مهمتر از همه «پارامتر ديد» که معياري از شدت تلاطم جو است اشاره کرد. اندازه گيري اين پارامتر مهم نياز به مطالعات و اندازه گيري هاي ميداني دارد.
دکتر سعد الله نصيري قيداري، رئيس کميته مکان يابي رصدخانه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: براي اين منظور مطالعات اوليه در سال هاي 1380 تا 1382 توسط دانشگاه علوم پايه زنجان به اجرا درآمد و اندازه گيري هاي ميداني تا سال 1385 ادامه يافت.براساس اين مطالعات و اندازه گيري هاي تکميلي بين سالهاي 1389 و 1390 سايت «گرگش» براي احداث رصدخانه مناسب تشخيص داده شد.
وي با بيان اينکه قله گرگش در جنوب غربي کاشان واقع شده و 3600 متر از سطح دريا ارتفاع دارد، افزود: زميني به شعاع 2 کيلومتر به مرکز قله براي احداث رصدخانه ملي ايران اختصاص داده شد.
به گفته وي از آبان 1393 سامانه اندازه گيري دائمي ديد در سايت رصدي گرگش نصب شد و اندازه گيري هاي مستمر آن در تمام فصول سال در جريان است. با متوسط ديد نجومي 0.7 ثانيه قوسي، اين سايت يکي از بهترين سايت هاي رصدي دنيا به شمار مي رود که از اين نظر با سايت هاي رصدي بزرگ جهان در شيلي، جزاير قناري و هاوايي رقابت مي کند. به منظور درک بهتر شرايط جريان هوا اندازه گيري ها و شبيه سازي هاي متعددي که بين سالهاي 1390 تا 1392 به اجرا درآمد موقعيت تلسکوپ روي قله و تعيين ارتفاع آئينه اصلي از سطح قله مشخص شد.
نصيري قيداري، انتخاب ارتفاعات کامو در کاشان را بر اساس مطالعات سراسر کشور دانست و گفت: بر اساس مطالعات انجام شده توانستيم چنين سايتي با ميدان ديد مناسب انتخاب کنيم تا در آينده بتوانيم امکان نصب تلسکوپ در جاي مناسب را داشته باشيم.
آشنايي با رصدخانه و تجهيزات آن
بزرگترين تلسکوپ رصدخانه ملي ايران (INO340) آئينه اي به قطر سه متر و چهل سانتي متر دارد و يکي از 20 تلسکوپ موثر پژوهشي جهان خواهد بود. وجود اين تلسکوپ علاوه بر ايجاد ظرفيت پژوهشي بالا موجب افزايش ظرفيت آموزشي در نجوم و کيهان شناسي رصدي خواهد بود. مطالعه اجرام داخل کهکشاني، فراکهکشاني و فضاي ميان ستاره اي با اين تلسکوپ ميسر خواهد بود.
پس از اتمام طراحي مفهومي تلسکوپ و نهايي شدن مشخصات مورد نياز، اقدامات لازم جهت سفارش شيشه خام و سپس صيقل آينه اصلي صورت گرفت. با اتمام مراحل ساخت، صيقل و انجام آزمون هاي لازم، سرانجام پس از گذشت حدود 5 سال، نخستين و مهمترين قطعه تلسکوپ ملي در زمستان 1393 به ايران تحويل داده شد.
سازه اصلي تلسکوپ که در قله گرگش ساخته خواهد شد محفظه اي استوانه اي شکل به قطر 15 و ارتفاع 20 متر است که تلسکوپ در آن قرار خواهد گرفت. اين سازه از دو بخش ثابت و چرخان تشکيل مي شود که تلسکوپ مورد نظر درون قسمت چرخان و تجهيزات کنترل در بخش ثابت نصب خواهد شد.

اين سازه به منظور حفظ کيفيت رصدي رصدگاه از ويژگي هاي خاصي برخوردار است که از جمله مهمترين آن مي توان به مديريت دقيق دمايي درون سازه محفظه اشاره کرد. از جمله مهمترين ويژگي هاي خاص سازه به منظور حفظ کيفيت رصدي رصدگاه مي توان به مديريت دقيق دمايي درون سازه محفظه اشاره کرد.
از سوي ديگر به منظور پشتيباني عملياتي رصدخانه در مراحل مختلف و همچنين تأمين نيازهاي کارگاهي، بروز رساني و نگهداري، طراحي و ساخت مجموعه اي تحت عنوان رصدسرا در دستور کار قرار گرفت. محل رصد سرا دور از قله گرگش و در شهر کامو در نظر گرفته شده است از جمله دلايل اين انتخاب مي توان به اجتناب از مخاطرات کار و اقامت در ارتفاع 3600 متري از يک سو و رعايت ملاحظات زيست محيطي و حفظ کيفيت رصدي قله (از طريق کاهش ساخت و ساز) از سوي ديگر اشاره کرد.
همچنين سامانه کنترل تلسکوپ (INO340) با بهره گيري از آخرين فناوري هاي سخت افزاري و نرم افزاري، کنترل و مديريت قطعات و تجهيزات استفاده شده در تلسکوپ را عهده دار مي باشد. طراحي و پياده سازي سامانه کنترل (INO340) براساس فرآيند تکرار و توسعه تدريجي در نظر گرفته شده است. در اين فرآيند، سامانه کنترل در Iteration هاي مختلف (از مقياس کوچک تا بزرگ) طراحي و تست مي شود که در نهايت Iteration نهايي منجر به سامانه کنترل تلسکوپ خواهد شد.
ضرورت وجود سايه حمايتي بر سر رصدخانه ايران
دکتر حبيب خسروشاهي، مجري طرح رصد خانه ملي ايران در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص آخرين وضعيت رصدخانه اظهار داشت: ايجاد زيرساخت­هاي رصد خانه در منطقه محل احداث رصدخانه فراهم شده و تمام اقدامات عمراني آن تا سال 97 به پايان خواهد رسيد.
وي با بيان اينکه نتيجه داوري طراحي بخش هاي مختلف تلسکوپ رصد خانه تا دوماه آينده مشخص مي شود، گفت: در اين صورت اگر نياز به اصلاحاتي باشد، آن را اعمال مي کنيم و بلافاصله ساخت بخش هاي مختلف تلسکوپ آغاز خوهد شد. همچنين ساخت تلسکوپ بعد از دريافت نظر داوران ان شا الله از نيمه دوم امسال آغاز مي شود.
خسروشاهي با بيان اينکه مجموعه رصد خانه شامل بخش ثابت محفظه تلسکوپ، گنبد چرخان، ساختمان خدمات، سامانه لايه نشاني، محوطه سازي و... مي شود، عنوان کرد: قرارداد احداث ايستگاه قله و محوطه سازي امسال منعقد شده و همچنين قرارداد با پيمانکار ساخت گنبد و محفظه امسال منعقد مي شود. به طور کلي مي توان گفت که طراحي و ساخت محفظه از امسال به طور کامل آغاز مي شود و انتظار داريم تا دوسال آينده محفظه بالاي قله آماده باشد.

وي با بيان اينکه آينه اصلي تلسکوپ درچند سال گذشته سفارش، ساخته و تحويل داده شده است و آينه دوم تلسکوپ را نيز از همان شرکت تأمين کننده خريداري و صيقل آن در حال انجام است، خاطر نشان کرد: ساخت آينه ثانويه و آينه آزمون هم تا يک سال آينده به اتمام خواهد رسيد.
خسروشاهي با بيان اينکه تا پايان امسال تمام قرارداد هاي ساخت را با صنايع داخلي منعقد مي کنيم، خاطر نشان کرد: بنا داريم از سال آينده شروع به خريد تجهيزات کنيم. با اين تفاسير اگر برنامه ها به اين صورت پيش رود تا دو الي 3 سال آينده مراحل ساخت و اجراي تلسکوپ و محفظه به اتمام رسيده و آماده نصب و راه اندازي خواهند بود. انتظار مي رود تا سال 1400 مراحل ساخت و راه اندازي رصدخانه به پايان رسيده و آماده بهره برداري کامل باشد.
وي با تاکيد بر اينکه اين طرح ملي به دليل انجام کارهاي مهم و غير قابل برگشت مانند ساخت آينه و هموار سازي جاده رصد خانه و تامين 10 ميليارد توماني زيرساخت، بايد به ثمر برسد، اظهار داشت: پيش بيني مي کنيم که تا دو الي سه سال آينده در يک وضعيت بسيار خوبي به سر مي بريم البته در صورتيکه حمايت ها وجود داشته باشد.
به گفته مجري طرح رصد خانه ملي ايران اگر تا کنون حمايت هاي پژوهشگاه دانش هاي بنيادي و معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري نبود ما اينقدر پيشرفت نکرده بوديم. به منظور تحقق اهداف پيش بيني شده اکنون طرح رصد خانه ملي نيازمند حمايت از جانب سازمان برنامه ريزي و بودجه است. اين طرح نياز به حمايت دولت دارد.
به منظور تحقق اهداف پيش بيني شده اکنون طرح رصد خانه ملي نيازمند حمايت از جانب سازمان برنامه ريزي و بودجه است. اين طرح نياز به حمايت دولت داردوي با بيان اينکه اين طرح جز طرح هاي اولويت دار شوراي عالي عتف وزارت است،خاطر نشان کرد: اگر بودجه پيش بيني شده در جدول 14 به طرح رصدخانه ملي ايران اختصاص پيدا مي کرد اين طرح سريعاً به اتمام مي رسيد. با توجه به اينکه اين طرح پيشرفت 30 درصدي داشته است انتظار مي رود دولت و مجلس به اين موضوع توجه کند.
وي با تاکيد بر آنکه نبايد طرح رصد خانه ملي ايران روي زمين بماند، خاطر نشان کرد: اين طرح کلان به 120 ميليارد تومان اعتبار نياز دارد که 30 ميليارد آن صرف شده و براي بقيه بودجه نيازمند تامين اعتبار هستيم.
مجلسي ها با طرح رصد خانه غريبه نباشند
خسروشاهي با بيان اينکه ضروري است که با مجلس شوراي اسلامي همراهي کند، گفت: همچنين ما از کميسيون هاي مختلف مجلس دعوت مي کنيم که از اين طرح بازديد داشته باشند و از نزديک با پيشرفت طرح آشنا شوند.
وي تاکيد داشت: ما مي دانيم که اين طرح تاثير مثبت و زيادي در منطقه خواهد داشت.

رشد توريسم علمي بدون ضرر در منطقه
خسروشاهي مجري طرح رصد خانه ملي ايران در ادامه با اشاره به مزيت هاي اين طرح گفت: راه اندازي رصدخانه باعث رشد توريسم علمي مي شود؛ در واقع اين منطقه بدون اينکه صنعت آسيب رساني در آن ايجاد شود و بدون اينکه نيروگاه يا پالايشگاهي تاسيس شود رونق پيدا مي کند.
وي با تاکيد بر اينکه دنيا و کشور ما نياز به ابزار رصدي دارد، خاطر نشان کرد: پيش بيني مي شود با نصب تلسکوپ در رصدخانه تا 3 الي 4 سال آينده بتوانيم بگوييم رصد خانه را راه اندازي کرده ايم. همچنين قطعات مکانيک تلسکوپ امسال وارد فاز ساخت مي شود. اگر تامين مالي درستي براي ساخت تلسکوپ داشته باشيم مي توانيم اذرماه امسال آنرا تحويل بگيريم.
پيش بيني مي شود با نصب تلسکوپ در رصدخانه تا 3 الي 4 سال آينده بتوانيم بگوييم رصد خانه را راه اندازي کرده ايم. همچنين قطعات مکانيک تلسکوپ امسال وارد فاز ساخت مي شود. اگر تامين مالي درستي براي ساخت تلسکوپ داشته باشيم مي توانيم آذرماه امسال آنرا تحويل بگيريممجري طرح رصد خانه ملي ايران بيان داشت: تلسکوپ تنها دستگاه زنده رصد خانه است که در مقياس کوچکي جلو و عقب مي رود. شرايط آب و هوايي و تغييرات جوي نبايد روي دستگاه تاثير داشته باشد تا بتوان به وسيله آن آسمان را رصد کرد.
وي تاکيد کرد: راه اندازي اين رصد خانه مي تواند در منطقه آسيا چشمگير باشد.
طرح رصدخانه به هيچ عنوان تعطيل نشد
وي با بيان اينکه در سال هاي گذشته اخباري مبني بر نبود بودجه و تعطيل شدن طرح رصدخانه مطرح شده است، اظهار داشت: اين طرح هيچوقت تعطيل نشده و هميشه با چالش هاي مالي و فني مواجه بوده و تا روزي که اولين نور گرفته شود و تا دو سال بعد از آن هم اين چالش ها وجود خواهد داشت.
وي افزود: چالش هاي اين طرح زياد است و تمام نشدني! تمام طرح هاي پيشرو در علم اين ويژگي را دارند.
بودجه هاي دولت براي رصدخانه قطره چکاني هستند
خسروشاهي با بيان اينکه ما قرارداد تحويل محفظه را 18 ماهه منعقد کرده ايم، خاطر نشان کرد: اگر دولت قطره چکاني اعتبار اختصاص نمي داد، مي توانستيم قرارداد 18 ماهه را در 8 ماه به اتمام برسانيم بدون آنکه افزيش هزينه اي داشته باشيم.
خسروشاهي خاطر نشان کرد: در حال حاضر امکانات رصدي کوچکتر در آنجا وجود دارد تا داده هاي نجومي را دريافت کنيم؛ بعد از راه اندازي هم کار علمي و بهره برداري از رصد خانه شروع مي شود ولي در سطح کوچکتر.
مجري طرح رصد خانه ملي ايران گفت: از دانشگاهها درخواست داريم که اگر تجهيزات رصدي دارند مي توانند به رصدخانه ملي ايران منتقل کنند و بدون صرف هزينه هاي اضافي از شرايط اين مکان به خوبي بهره ببرند.
تسريع روند ساخت در گرو چتر حمايتي
دکتر پيمان صالحي، رئيس مرکز طرح هاي کلان ملي فناوري معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري در گفتگو با خبرنگار مهر با بيان اينکه طرح کلان ملي رصدخانه ملي ايران در بودجه جدول 14 قرار گرفته است، خاطر نشان کرد: از آغاز اين طرح تا کنون، تنها معاونت علمي و فناوري بودجه هاي آنرا تامين کرده است و مجري طرح همواره پژوهشگاه دانش هاي بنيادي است. البته که اگر هر ارگاني خواستار حمايت و همکاري مانعي وجود ندارد ولي کماکان بودجه هاي اين طرح از سوي معاونت علمي تامين مي شود.
به گفته رئيس مرکز طرح هاي کلان ملي، اگر ارگان هاي ديگري از طرح حمايت کنند طرح با سرعت بيشتري پيش مي رود.
وي خاطر نشان کرد: شوراي عالي علوم، تحقيقات و فناوري هم اعلام آمادگي کرده تا از اين طرح حمايت کند. اميدواريم که رديف بودجه پيش بيني شده جدول 14 به اين طرح اختصاص يابد تا علاوه بر بودجه هاي معاونت علمي طرح پيش برود.
صالحي عنوان کرد: معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري در سال گذشته برابر با دو ميليارد تومان و از ابتداي امسال بيش از يک ميليارد و دويست ميليون تومان بودجه به اين طرح اختصاص داده است.
در پايان...
پروژه رصد خانه ملي يکي از آن طرح هايي است که عمر اجراي آن طولاني شده و به دليل حمايت همه جانبه و اولويت ندادن به آن، روند نتيجه بخشي آن با کندي همراه بوده است. البته ناگفته نماند که خود پروژه به خودي خود زمان بر است و نيازمند دقت زياد.
شايد در ظاهر پرداختن به چنين طرحي از اولويت لازم برخوردار نباشد اما وقتي در حوزه اختر فيزيک، گشتي در مراکز تحقيقاتي دنيا مي زنيم مي بينيم که امروزه تلسکوپ هاي حرفه اي و رصدخانه هاي بزرگي براي کيهان شناسي و ... راه اندازي شده و در بسياري مواقع، منبع بسياري از اکتشفات علمي به شمار مي روند. بنابراين براي ما که سابقه درخشاني در علم نجوم داشته ايم و محققان توانمندي در اين عرصه داريم گشايش رصدخانه اي با چنين ابعاد ضروري است.

منبع: خبرگزاری آریا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۲۴۷۶۸۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

۲۸ اردیبهشت، روز جهانی نجوم در ایران

روز جهانی نجوم و هفته جهانی نجوم در از سال ۱۹۷۳ (۱۳۵۲) با هدف ترویج علم و آشنایی عموم مردم با علم نجوم و تبادل نظر با فعالان جامعه نجوم در دنیا برگزار می‌شود. این روز جهانی هرساله، در یکی از روزهای تعطیل آخر هفته بین ۱۵ آوریل (۲۶ فروردین) تا ۱۵ مه (۲۵ اردیبهشت) که ماه در وضعیت تربیع (شب هفتم) قرار دارد، برگزار می‌شود.

به گزارش خبرآنلاین، هفته نجوم امسال در ایران از ۲۴ اردیبهشت ماه آغاز می‌شود تا ۳۰ اردیبهشت ادامه خواهد داشت. انجمن نجوم ایران، روز ۲۸ اردیبهشت را که مقارن با شب ۹ ماه قمری است، به عنوان اصلی روز نجوم انتخاب کرده و آن را «نجوم ایران، همبستگی و تعامل» نامیده است.

عناوین روزهای این هفته جهانی به این شرح است:

دوشنبه ۲۴ اردیبهشت: نجوم راهنمای زندگی

سه‌شنبه ۲۵ اردیبهشت: نجوم، گرامی‌داشت زمین و حفظ آسمان تاریک

چهارشنبه ۲۶ اردیبهشت: نجوم و هوش مصنوعی

پنج‌شنبه ۲۷ اردیبهشت: نجوم، علوم شهروندی و نقش شهروندان دانشمند

جمعه ۲۸ اردیبهشت: نجوم و دانشمندان ایرانی (به مناسبت بزرگداشت خیام)

شنبه ۲۹ اردیبهشت: نجوم فراتر از مرزها

یکشنبه ۳۰ اردیبهشت: نجوم ایران، همبستگی و تعامل

برای کسب اطلاع از برنامه‌های نجومی در شهر یا محل سکونت خود می‌توانید به روابط‌عمومی انجمن نجوم ایران مراجعه کنید.

۵۴۵۴

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1900197 ذوالفقار دانشی