به نقل از «دانا»

دولت روحانی؛ کهن‌سال ترین کابینه تاریخ جمهوری اسلامی/ وزرای دولت دوازدهم شجاع و انقلابی باشند

تاریخ انتشار: ۱۲ مرداد ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۲۶۲۸۷۴

درحالی ملت ایران منتظر آغاز به کار کابینه دولت دوازدهم هستند که تاکنون از میان هشت رئیس جمهور گذشته کابینه انتخابی هاشمی رفسنجانی در دولت پنجم لقب جوانترین و وزرای معرفی شده حسن روحانی در دولت یازدهم نیز به عنوان پیرترین هیئت دولت تاریخ جمهوری اسلامی را به خود اختصاص داده است.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از عصرهامون، انقلاب شکوهمند اسلامی ایران در 22بهمن ماه1357 پایانی بر بیش از دوهزار و 500سال استبداد و خونریزی شاهان با فرهنگ ترین کشور جهان بود و آغازی بر تحولی شگرف و نو در جهان و منطقه خاور میانه بود تا سرمشقی برای دیگر ملت های ستم دیده و مظلوم جهان باشد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

از بهمن 1357 تاکنون یازده دولت اداره امور اجرایی را در دست گرفته‌اند که هر کدام سلیقه متفاوتی با یکدیگر داشته‌اند و ملت ایران و مردم جهان در این سال ها شاهد روی کار آمدن 8 رئیس دولت اعم از نخست وزیر و رئیس جمهور،‌ با سلیقه‌های سیاسی متفاوت بوده اند که طبیعتا هر یک کم و بیش در طول دوره زمامداری خود قدمی برای تثبیت و پیشرفت نظام برداشته‌اند و با انتخاب های مثبت و منفی خود اثری ماندگار در تاریخ انقلاب اسلامی ایران داشته اند.

دولت موقت یا زیربنای انقلاب
دولت موقت مهندس مهدی بازرگان به عنوان نخستین دولتی که در نظام جمهوری اسلامی تشکیل شد را می توان زیربنا و شالوده اصلی دولت های انقلاب مردمی ایران دانست، بازرگان را شورای انقلاب به امام خمینی (ره) معرفی کرد و وی که از اعضا و بنیان‌گذران نهضت آزادی کشور بود، در بهمن ماه سال 57 در حکمی که آیت الله هاشمی رفسنجانی آن را قرائت می‌کرد، توسط امام خمینی به عنوان اولین نخست وزیر جمهوری اسلامی معرفی و تنفیذ شد.
دولت بازرگان برآمده از تفکری به نام ملی گرایی بود که در آن سال ها گروهی به نام نهضت آزادی این تفکر را در جامعه نمایندگی می‌کرد و بی شک در دورانی که تقریبا هیچ یک از انقلابیون تجربه کشورداری و اداره دولت را نداشتند،‌ به راستی میتوان گفت که ترکیب دولت موقت گزینه مناسبی برای استقرار نظام جدید در ایران بود.
مهدی بازرگان به مدت ۹ ماه (۲۷۵ روز) سمت نخست وزیری موقت را بر عهده داشت و دولت او اگرچه عمر کوتاهی داشت، اما نقش مثبتی را در زمینه انتقال قدرت به رییس جمهور انتخابی ایفا کردمهمترین اتفاقات سیاسی که در دوران استقرار دولت موقت در ایران رخ داد، تسخیر لانه جاسوسی آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام بود اما این اقدام انقلابی با مخالف دولت و شخص بازرگان روبرو شد و وجود اختلاف سلیقه های قبلی اعضای دولت و به ویژه نخست وزیر در اداره امور کشور با نیروهای انقلابی کشور زمینه استعفای دولت را فراهم کرد و منجر به استعفای بازرگان از سمت نخست وزیر شد و در نقطه مقابل نیز مهمترین دستاورد این دولت را می‌توان در استقرار ساز و کار اجرایی در کشور بعد از انقلاب قلمداد کرد.

اولین رئیس جمهور ایران
بعد از استعفای دولت موقت مهندس مهدی بازرگان و برگزاری رفراندوم تعیین حکومت در 12 فروردین 58، برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در صدر اولویت های انقلاب اسلامی ایران قرار گرفت و نهایتا پس از مشخص شدن زمان برگزاری اولین انتخابات ریاست جمهوری ایران، گروه های سیاسی و همچنین احزاب تازه تاسیس مانند حزب جمهوری اسلامی فعالیت خود را آغاز و کاندیداهای مورد نظر خود را به مردم معرفی کردند و انتخابات اول ریاست جمهوری ایران با حضور 14 میلیونی مردم انقلابی کشور همراه شد و پس از شمارش آرای انتخابات، ابولحسن بنی صدر با 10 میلیون رای یعنی هفتاد و شش درصد آرا به عنوان اولین رئیس جمهوری معرفی شد.
شاید بتوان گفت که دوران ریاست جمهوری بنی صدر از پر حاشیه ترین دوران های کشور بود و اولین دولت و کابینه حاشیه‌های فراوانی را برای انقلاب اسلامی به همراه آوردند که میتوان انتخاب نخست وزیر، درگیری با حزب جمهوری اسلامی، مجلس وفرماندهی جنگ را از مهمترین آنها نام برد.
در ابتدای انقلاب انقلاب و بر اساس قانون اساسی وزرای کشور توسط نخست وزیر انتخاب و به مجلس معرفی میشدند و خود نخست وزیر نیز توسط رئیس جمهور به مجلس شورای اسلامی معرفی میشد تا رای اعتماد نمایندگان ملت را دریافت کند و به همین دلیل بود که پس از برگزاری انتخابات مجلس و پیروزی حزب جمهوری اسلامی، مجلس شهید رجایی را به عنوان نخست وزیر معرفی کرد اما این اقدام نمایندگان مردم با مخالفت شدید رئیس جمهور روبه رو شد اما سرانجام بنی صدر به نخست وزیری رجایی رضایت داد و شهید رجایی نیز در ادامه با معرفی وزرای پیشنهادی کار خود را آغاز کرد وی در 15 شهریور 1358 طی نامه ای به هاشمی رفسنجانی21 نفر از اعضای دولت خود را بهمجلس معرفی کرد و کابینه او با 169 رای موافق در مقابل 14 رای مخالف و 10 ممتنع توانست از مجلس شورای اسلامی رای اعتماد بگیرد اما انتخاب رجایی توسط مجلس سبب بدبینی و دشمنی رئیس جمهور با حزب جمهوری اسلامی و بویژه شهید بهشتی دبیر کل آنشد.
عدم کفایت ابوالحسن بنی صدر در اولین روزهای حمله عراق به ایران نیز از ویژگی های اولین رئیس جمهور، جمهوری اسلامی بود و او نیز همچون اولین نخست وزیر نتوانست کار خود را به پایان برساند و پس از بروز مشکلاتی جدی برای انقلاب و کارشکنی های فراوان، با رای قاطع مجلس مبنی بر عدم کفایت سیاسی او و تایید امام خمینی(ره)، بنی صدر از ریاست جمهوری خلع شد و پس از آنکه همکاری نزدیک وی با مفافقین برای عموم مشخص شد با کمک مسعود رجویبهپاریس گریخت.
از نکات قابل ذکر در مورد اعضای کابینه اولین رئیس جمهور ایران، حضور جوانان انقلابی در میان وزرای پیشنهادی شهید رجایی است به گونه ای که کابینه وی در جایگاه دوم جوانترین کابینه دولت در تاریخ انقلاب اسلامی ایران جای دارد.

دومین رئیس جمهور ایران و تنها رئیس جمهور و تنها نخست وزیر شهید کشور
پس از برکناری بنی صدر توسط مجلس شورای اسلامی، شهید محمد علی رجایی به مدت 30 روز مسئولیت شورای موقت ریاست جمهوری را برعهده داشت تا اینکه در 12 مرداد 1360 بار دیگر انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد و محمدعلی رجایی که مسوولیت نخست وزیری را در دولت قبلی بر عهده داشت به عنوان دومین رئیس جمهور ایران انتخاب و شهید محمد جواد باهنر نیز به عنوان نخست وزیر به مجلس معرفی شد.
رجایی تفکراتی نزدیک به نیروهای انقلاب داشت و به همین دلیل خیلی زود محبوب مردم شد این دولت فقط 28 روز عمر کرد و در پی انفجار در دفتر نخست وزیر در تارخ 8 شهریور 1360 به همراه شهید محمدجواد باهنر در دفتر نخست وزیری به شهادت رسید و بدین صورت وی و شهید محمد جواد باهنر تنها رئیس جمهور و تنها نخست وزیر شهید ایران را لقب گرفتند.
شاید کمتر کسی فکر می‌کرد که 2 سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی باز هم دولت موقت برای زمینه‌سازی انتقال قدرت تشکیل شود. اما این بار به واسطه ناتمام ماندن دولت انقلابی رجایی، دولت موقت تشکیل شد با این تفاوت که این بار نیروهای معتقد به انقلاب در زمینه اداره کشور باتجربه تر شده بودند و می‌توانستند دولتی تشکیل دهند که از پس اداره امور برآید.
بر اساس مواد 130و 131 قانون اساسی جمهوری اسلامی (نسخه قبل از اصلاحیه) در صورت ناتوانی رئیس جمهور از اداره کشور، «شورای موقت ریاست جمهوری» متشکل از نخست‌وزیر، رئیس‏ مجلس شورای اسلامی‏ و رئیس دیوان عالی کشور اداره کشور را تا انتخاب رئیس جمهور جدید بر عهده می‌گیرند و بر همین اساس پس از شهادت محمد علی رجایی شورای موقت ریاست جمهوری در 8 شهریور1360 آیت الله محمدرضا مهدوی کنی را که وزیر کشور کابینه باهنر بود به عنوان نخست وزیر موقت انتخاب کرد وی تا 17مهر همان سال به مدت 31 روز این مسئولیت را بر عهده داشت.
مهدوی کنی در 11شهریور 1360کابینه موقت خود را که به جز دو تغییر، مشابه کابینه باهنر بود تشکیل و وزرا را به مجلس معرفی کرد. در کابینه آیت الله مهدوی کنی تنها حجه الاسلام و المسلمین علی‌اکبر ناطق نوری جایگزین آیت اللهمهدوی کنی در وزارت کشور شد و برای پست وزارت راهو شهرسازیکه از شورای موقت ریاست جمهوری(با نخست وزیری محمد علی رجایی)توسط سید ابوالحسن خاموشی به عنوان سرپرست اداره می شد هادی نژادحسینیان معرفی گردید. کابینه وی با 170رأی موافق، 13رأی ممتنع و 4رأی مخالف رأی اعتماد گرفت.

اولین دولت هشت ساله و اولین رئیس جمهوری روحانی ایران
امام خمینی (ره) در ابتدای انقلاب بارها مخالفت خود را با حضور روحانیون در راس قوه مجریه اعلام کرده بودند اما پس از شهادت محمد علی رجایی و محمد جواد باهنر و روزهای بحرانی سال 60 و کشتار مردم بیگناه توسط منافقین در داخل و جنگ تمامی کفر در برابر همه اسلام در مرزهای کشور باعث شد تا رهبر کبیر انقلاب با حضور روحانیون در عرصه انتخابات ریاست جمهوری موافقت کردند و حضرت آیت الله خامنه ای به عنوان کاندیدای حزب جمهوری اسلامی معرفی و در انتخابات شرکت کردند و توانستند با کسب 15 میلیون رای یعنی نود و پنج در صد آراء به عنوان سومین رئیس جمهور کشور و اولین رئیس جمهوری روحانی جمهوری اسلامی ایران انتخاب شوند.
پس از استقرار اولین دولت 8 ساله ایران میرحسین موسوی به عنوان نخست وزیر از سوی مجلس شورای اسلامی انتخاب شد تا با لیستی 23 نفره از وزیران برای تأیید صلاحیت، راهی مجلسی شود و نهایتا کابینه وی با اکثریت آرا از مجلس رای اعتماد گرفت و به این ترتیب برنامه‌ریزی بلند مدت برای اداره کشور آغاز شد.
آیت الله خامنه ای به مدت هشت سال عهده دار ریاست قوه مجریه بودند و مدیریت جنگ و پشت سر گذاشتن بحران های اقتصادی از ویژگی های دوران ریاست جمهوری ایشان و کابینه سوم و چهارم بود.
6 روز قبل از پایان دوره ریاست جمهوری چهارم(6 مرداد 1368) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اصلاحاتی را به خود دید. بنابر قانون اساسی اولیه، رییس جمهور منتخب مردم موظف بود نخست وزیر را برای تشکیل کابینه تعیین کند و پس از انتخاب نخست وزیر از طرف رییس جمهوری و تایید آن از جانب مجلس،وی مسئول تشکیل کابینه و تعیین وزرا بود. رییس جمهور نیز تنها به روابط بین‌المللی کشور و ارتباط با قوای دیگر می‌پرداخت. اما پس از اصلاح قانون اساسی مقام نخست وزیری حذف شده و مقام معاون اولی جایگزین آن شد تا در مواقع ضروری و شرایطی وی عهده‌دار وظایف رئیس‌جمهورشود.

دولت پنجم و ششم، توسعه اقتصادی
هاشمی رفسنجانی ریاست جمهوری خود را رسماً از ۱۲ مرداد ۱۳۶۸ آغاز کرد، فعالیت دولت پنجم با پایان جنگ و آغاز دوران سازندگی همزمان شده بود و به همین دلیل رویکرد عمده دولت در این مقطع زمانی، اقتصادی بود. توجه دولت به ساختن ویرانه‌های حاصل از جنگ معطوف شد و توسعه اقتصادی مد نظر دولتمردان قرار گرفت.
هاشمی رفسنجانی اولین دولت بدون نخست وزیر را تشکیل داد و با معرفی 22 وزیر پیشنهادی به مجلس اولین گام را برای تشکیل کابینه برداشت، سومین مجلس شورای اسلامی به تمامی اعضای پیشنهادی کابینه اول هاشمی رفسنجانی رای اعتماد داد، برخی دلیل این کار را حرمت نگه‌داشتن برای هاشمی از جانب نمایندگان مجلس، به موجب ریاست دو ساله‌اش بر این مجلس می‌دانند اما از نکات قابل توجه در باره وزرای پیشنهادی وی میانگین سن41 سال است که باعث میشود لقب جوانترین کابینه تاریخ جمهوری اسلامی به دولت پنجم برسد.
اجرای اولین برنامه پنج ساله توسعه اقتصادیبعد از انقلاب در این دولت انجام گرفت. با نگاهی به کارنامه این دولت می‌توان دریافت که سیاست باز اقتصادی و وضع قوانین ضد انحصار از جمله اقدامات موثر دولتمردانی بوده است که در آن دوران مسوولیت اجرایی کشور را بر عهده داشتند. رویکرد دولت به سازندگی موجب شد که وزارتخانه‌های دخیل در این حوزه گرایش تکنوکرات و عملگرایانه داشته باشند که کم کم به رویکرد غالب دولت پنجم تبدیل شد. سهم پروژه‌های عمرانی در بودجه کشور افزایش یافت.
دولت ششم جمهوری اسلامی ایران نیز به ریاست اکبر هاشمی رفسنجانی کار خود را رسماً از ۱۲ مرداد ۱۳۷۲ آغاز کرد وی کابینه دوم خود را با حفظ 13 نفر از 22 وزیر کابینه اول و تغییر 9 وزیر تشکیل داد، لاریجانی که با حکم مقام معظم رهبری به عنوان رئیس صداوسیما انتخاب شده بود از وزارت فرهنگ و ارشاد کنار رفت و میرسلیم جانشین او در این سمت شد و نوربخش نیز وزارت اقتصاد و دارایی را ترک کرده و به عنوان رئیس کل بانک مرکزی منصوب شد. علاوه بر این دو تغییر، هفت تغییر دیگر در کابینه دوم نسبت به کابینه اول به‌وجود آمد که مهم‌ترین آن، حذف معین و عبدالله نوری، از وزرای جناح چپ ایران از کابینه بود اما این بار مجلس چهارم شورای اسلامی به محسن نوربخش، وزیر پیشنهادی وزارت اقتصاد و دارایی رای اعتماد نداد و هاشمی در نهایت، مرتضی محمدخان را به عنوان وزیر پیشنهادی معرفی کرد، از دیگر موارد قابل توجه در فرایند تایید این کابینه می‌توان به ریزش آراء شدید محمدرضا نعمت‌زاده و غلامرضا آقازاده اشاره کرد و آنها با اختلاف رای ناچیز موفق شدند رای اعتماد نمایندگان را کسب کنند.
از مهمترین اتفاقات رخ داده در این دولت می‌توان به متجاوز شناخته شدن عراق از سوی سازمان ملل و همچنین بازسازی تاسیسات زیربنایی کشور که بخاطر جنگ تخریب شده بود اشاره کرد. همچنین حضور 20 میلیونی مردم در انتخابات