به نقل از «بی باک نیوز»

ضرورت حق وتو برای محیط زیست/ مدیران دولتی ما تاریخ انقضا ندارند

تاریخ انتشار: ۱۷ مرداد ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۳۱۹۴۵۰

سرویس اقتصاد پایگاه خبری تحلیلی بی‌باک؛ بخش مهمترین عناوین:

رئیس کمیته بررسی وزیر پیشنهادی کشاورزی در مجلس معتقد است محیط زیست و آب مهم‌ترین چالش‌های پیش روی کشور هستند اما مسئولان و دستگاه‌های متولی کنونی توان مقابله با آن را ندارند.

خبرگزاری مهر - گروه جامعه، مسعود بُربُر: تشکیل کابینه دوازدهم و تغییرات احتمالی که در وزارت‌خانه‌ها و معاونت‌های دولت طرح شده است خبر اول اغلب رسانه‌های کشور است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

از سوی دیگر چالش‌های بزرگ محیط زیستی همچون آب، خاک و کشاورزی از مسائل مهم مورد توجه مردم بوده است و گزینه‌های مطرح شده در رسانه‌ها برای دستگاه‌های مرتبط با این چالش‌ها در کابینه دوازدهم چشم‌انداز شفافی از وضعیت این چالش‌ها در چهار سال پیش رو ترسیم نمی‌کند. در همین رابطه با علی محمد شاعری نماینده و رئیس کمیته بررسی وزیر پیشنهادی کشاورزی در مجلس وسخنگوی کمیسیون کشاورزی مجلس که پیش از این معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست و همچنین رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس نیز بوده گفتگو کردیم. شاعری دارای مدرک دکترای تخصصی در رشته ترویج و آموزش کشاورزی از دانشگاه علوم و تحقیقات دانشگاه تهران است و چندین تجربه اجرایی در حوزه جهادسازندگی، مدیریت شهری و محیط زیست و کشاورزی را در کارنامه خود دارد.

آقای روحانی از آغاز دولت یازدهم دولت خودشان را دولت محیط زیست عنوان کردند شما به عنوان متخصص این حوزه و فردی که در این حوزه علاوه بر تخصص فعالیت مستمری داشته اید چه در نظارت و چه در اجرا، چه قدر این شعار را در دولت یازدهم دیدید؟

آقای روحانی وقتی که دولتش را دولت محیط زیستی اعلام کرد و اولین اقدام و مصوبه ای که در دولت گذراند همان مصوبه احیای دریاچه ارومیه بود و از آن به بعد هم دولت یازدهم سعی کرده چالش های محیط زیست را رفع کند و برنامه ریزی مناسب صورت بدهد. با ارزیابی عملکرد دولت یازدهم در مقایسه با دولت های گذشته و همچنین در مقایسه با شعاری که این دولت برای خودش انتخاب کرده، دولت یازدهم قوت های زیادی در حوزه محیط زیست داشته اما ضعف های زیادی هم داشته است. موفقیت های خوبی را به دست آورده و چالش های زیادی هم در کشور باقی‌مانده است.

موفقیت‌های دولت یازدهم در این حوزه چه بود؟

مردم تصمیم گرفته اند به گفتمان روحانی رای بدهند و ایشان مطالبات مردم را در دستور کار خودش قرار داده پس ایشان بدهکار هیچ کس و حزبی نیست. این ۴ سال هم آخرین فرصت دکتر روحانی است برای اینکه به عنوان یک خادم مردم بتواند چالش های کشور را رفع کنداقداماتی که این دولت انجام داد در زمینه احیای دریاچه ارومیه و کمک به احیای تالاب ها و فرهنگ سازی در زمینه حفظ محیط زیست، مشارکت سمن ها در جهت حفاظت از محیط زیست و در جهت تنفس جنگل و جلوگیری از تخریب آن، مقابله با پدیده زمین خواری و احیای شورای عالی جنگل و همین طور اقداماتی که در زمینه بازچرخانی و تصفیه فاضلاب ها در کشور صورت گرفته این ها و همین طور همکاری های منطقه ای و بین المللی در زمینه محیط زیست توسعه افزایش تولید سوخت استاندارد یورو ۴ و همین طور ادامه روند خودروها و وسائط نقلیه با استاندارد بالا از جمله موفقیت های دولت بود. در بخش برنامه ریزی برای حفظ محیط زیست هم اقدامات خوبی صورت گرفته در حوزه قانونگذاری در یک سال اخیر که مجلس دهم شروع شده اقدامات مناسبی صورت گرفته و حدود ده طرح و لایحه را در کمیسیون کشاورزی با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست به تصویب رساندیم که لایحه حفاظت از محیط زیست تالاب ها و حفاظت از منابع ژنتیکی از جمله لوایحی بودند که در کمیسیون کشاورزی با همکاری سازمان محیط زیست تصویب شد. در حوزه فرهنگ سازی، قانونگذاری، اقدام و عمل هم اقداماتی در دولت یازدهم صورت گرفته ولی این اقدامات و عملکردها هیچ تناسبی با آن شعار محیط زیستی دولت ندارد.

یعنی این اقدام‌ها مثبت در اندازه و بیانگر شعار اولیه نبود. نقطه ضعف دولت چه بود؟

در دولت محیط زیست همچنان محیط زیست و آب دو بحران اصلی کشور ما هستند. البته شاید به این دلیل باشد که چالش های محیط زیستی را در کوتاه مدت نمی شود حل کرد ولی اعتقاد من این است اگر سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت خانه ها و دستگاه اجرایی و مردم با حمایت واقعی و جدی دولت در جهت رفع چالش ها اقدامات اساسی می کردند بسیاری از چالش های محیط زیستی کشور قابل رفع بود و مهمترین چالش کشور چالش محیط زیست و آب است.

در کشور ما روند بحران آب رو به افزایش است، روند معضلات و چالش های محیط زیست در کشور ما رو به گسترش است، اگر اقدامات دولت به گونه منسجم، هماهنگ و علمی با مشارکت همه ذی نفعان جدی عملیاتی و وسیع باشد حتما بر مشکلات فائق خواهیم آمد. الان روند گسترش مشکلات و معضلات محیط زیستی و آب بر اقدامات دولت پیشی گرفته و در شروع دولت یازدهم بحران آب را داشتیم اما به نظر من الان وارد مرحله فرابحران شدیم.

وضعیت منابع آبی کشور چگونه است که آن را فرابحران توصیف می‌کنید؟

در دولت دوازدهم بحران آب بیشتر از دولت یازدهم است و بیش از ۵۰ درصد از دشت های کشور بحرانی هستند و تقریبا بارندگی درمقایسه با سال های قبل کاهش پیدا کرده و روند خشکسالی تداوم دارد و سفره های آب زیرزمینی به شدت در حال کاهش است. طی چند دهه اخیر میزان آب قابل استحصال از حدود ۱۳۰ میلیارد متر مکعب به حدود ۸۸ میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کرده است ولی آبی که در عمل استحصال می شود حدود صد میلیارد متر مکعب است.

یعنی الان بیش از کل میزان آب قابل استحصال، برداشت داریم؟

وقتی نسبت آبی که بهره برداری می شود به آب قابل استحصال از ۴۰ درصد افزایش پیدا کند ما وارد تنش آبی می شویم و این نسبت در کشور ما از مرز ۸۰ درصد گذشته و ما وارد مرحله فرا بحران شده‌ایم و بسیاری از دشت های کشور ما الان در حال فرو نشست هستند و فرونشست زمین در تهران الان شاید در دنیا رتبه دوم را داشته باشد. ۳۶ سانتی متر در سال فرونشست زمین در تهران را داریم و بیش از ۵۰ درصد دشت های کشورمان ممنوعه است و حداقل سالانه حدود ۵ میلیارد متر مکعب بیلان منفی در آب های زیرزمینی داریم یعنی بیش از ذخایرمان آب برداشت می کنیم. اگر این روند ادامه پیدا کند در آینده نه چندان دور بحران آب تمامی ابعاد توسعه کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد و پیامدهای شدید امنیتی و سیاسی و اجتماعی را به دنبال خواهد داشت و طبق تحلیلی که دارم هم بحران محیط زیست و هم آب در مقایسه با زمان آغاز به کار دولت یازدهم الان بیشتر شده و این روند همین طور گسترش پیدا می کند و ۹۰ درصد آب کشورمان در بخش کشاورزی مصرف می شود.

ما در فرسایش خاک هم بالاترین نرخ جهان را داریم و سه تا ۵ برابر میانگین جهانی فرسایش خاک را تجربه می کنیم. در این ۴ سال اصلاً به فرسایش خاک پرداخته شد یا نه؟ در این زمینه چه اتفاقاتی در دولت زخ داد؟

نتیجه بحران محیط زیست و بحران آب، فرسایش خاک و تخریب سرزمین است. حداقل دو میلیارد تن فرسایش خاک در سال داریم و این یعنی بخش عظیمی از سرزمین ایران تخریب می شود. ما حداقل سالی ۵۰ هزار هکتار بیابان زایی در کشور داریم و در افقی که در اجلاس پاریس تمام کشور ها متعهد شدند تا سال ۲۰۳۰ تخریب سرزمین باید متوقف شود یک اقدام مشترک تعریف شده ولی در کشور ما الان روند تخریب سرزمین رو به افزایش است علت اصلی هم تخریب پوشش گیاهی، از بین رفتن درختان، زراعت های نامناسب و پدیده خشکسالی و فرسایش های بادی و آبی است که در اثر سوء مدیریت بر سرزمین در کشور ما ایجاد می شود ما مدیریت سرزمین مان را در کشور جدی نگرفتیم و یکی از این نابه سامانی های تخریب محیط زیست و تخریب خاک و بحران آب معلول هستند علت سومدیریت در منابع آب و سومدیریت در محیط زیست و سومدیریت در بخش کشاورزی است.

اشاره کردید که ۹۰ درصد آب کشور در حوزه کشاورزی مصرف می شود و در حوزه فرسایش خاک هم یکی از عوامل را زراعت نامناسب دانستید. برای تغییر الگوهای کشاورزی در دولت یازدهم چه گامی برداشته شد؟

در حوزه فرهنگ سازی، قانونگذاری، اقدام و عمل هم اقداماتی در دولت یازدهم صورت گرفته ولی این اقدامات و عملکردها هیچ تناسبی با آن شعار محیط زیستی دولت نداردکشاورزی در کشور ما کشاورزی نیمه صنعتی و کشاورزی سنتی است در جهان امروز آن کشاورزی‌ای اقتصادی است که مبتنی بر صنعت و فناوری روز دنیا باشد و الان کشاورزی گلخانه ای در کشور همسایه ما ترکیه پایه و اساس خود اتکایی این کشور است. هر هکتار کشت گلخانه ای در کشور ترکیه تا ۸۰۰ تن هکتار در محصول به دنبال دارد ولی کشت گلخانه ای در کشور ما هیچ جایگاهی ندارد و کشاورزی دانش بنیان در کشور ما با سرعت بسیار کم در حال گسترش است. مثال بارزش سرمای آذر ماه سال گذشته بود که تمامی مرکبات باغات شمال ایران را نابود کرد ولی وزارت جهاد کشاورزی واکنشی در قبال این رخداد طبیعی نشان نداد یا سرمایی که تمام بخش اعظمی از باغات انار را در ساوه از بین برد و بسیاری از مزارع زعفران را در خراسان از بین برد و همین طور پدیده ای مثل تگرگ که همه ساله بخش زیادی از محصولات آذربایجان را از بین می برد و یا عدم مدیریت بر بازار محصولات کشاورزی که موجب تلاطم و بی ثباتی و ناامنی برای محصولات کشاورزی در داخل می شود.

یعنی مدیریت بازار کشاورزی ما هم مشکل دارد؟

هر ساله وقتی فصل برداشت می شود با عرضه بیش از حد محصول و کاهش تقاضا مواجه می شویم و نهایتا کاهش قیمت و ضرر و زیان کشاورزان. یا مثلا واردات بی رویه محصولات تراریخته و محصولات دستکاری شده در کشور که هیچ گونه نظم، انضباط و کنترلی در این بخش وجود ندارد. کاهش تعرفه های محصولات کشاورزی در فصل برداشت در شب عید یا واردات بی رویه میوه در صورتی که ما در بسیاری از محصولات کشاورزی و میوه خودکفا هستیم و به جز سه چهار محصول گرمسیری که نیاز به واردات داریم نیاز به واردات محصولات کشاورزی و باغی نداریم. در بخش گوشت قرمز ده درصد به خارج از کشور وابستگی داریم اگر از ظرفیت ها استفاده کنیم به راحتی تا یک و نیم میلیون امکان افزایش تولید در گوشت قرمز را داریم یا در گوشت سفید سه میلیون تن می توانیم تولید کنیم ولی تا دو میلیون تن ماندیم و نمی توانیم عرضه و تقاضا را تنظیم کنیم. محصولاتی مثل مرکبات و سیب و کشمش و خرما و نظایر آن را بیش از نیازمان الان در داخل تولید می کنیم که باید این‌ها را صادر کنیم. تخم مرغ و گوشت سفید بیش از نیاز است و این ها همه برند و هویت محصول کشاورزی ایرانی است. این ها را هم بعضی وقت ها می بینم وزارت جهاد کشاورزی به دامداران توصیه می کند که تولید را کمتر کنید تا ما بتوانیم بازار را تنظیم کنیم و سالی که محصول کم است این ها می گویند خدا را شکر امسال محصول کم است و ما مواجه با تلاطم و به هم ریختگی در بازار نمی‌شویم در حالی که وظیفه ما صادرات است اما چون بلد نیستیم صادرات انجام بدهیم مجبوریم تولید را کم کنیم. جالب آنجاست که وقتی موضوع واردات مطرح می شود و کارگروه تنظیم بازار تصمیم می گیرد محصولی وارد کند یک هفته ده روز بعد بازار مملو از کالای خارجی می شود. این سو مدیریت و عدم توانمندی در مدیریت بازار و عدم وجود مدیریت علمی و هوشمند در فعالیت های بخش کشاورزی از مزرعه تا سفره مردم است. علت اصلی این چالش ها را در سومدیریت و عدم استفاده از متخصصان کارشناسان و مدیران کارامد در بخش کشاورزی می بینم.

عمل‌کرد دولت یازدهم در این بخش را چگونه می‌بینید؟

در حوزه کشاورزی در بخش تولید موفق بودیم ولی در بخش بازار محصولات کشاورزی ناموفق بودیم در بخش محصولات کشاورزی رشد خوبی داشتیم ولی در تنظیم بازار دچار سومدیریت هستیم و آقای حجتی هم اگر از معاونین تازه نفس استفاده کند معاونینی که بازنشسته و پیر نباشند اکثر معاونین وزارت جهاد اصلا از افراد پیر و بازنشسته هستند سالخورده هستند و این ها تحرک لازم را ندارند و قریب به اتفاق معاونین وزارت جهاد کشاوزی افراد بازنشسته هستند و رای اعتماد گرفت من توصیه ام این است که ایشان معاونین خودش را از افراد کارامد و تازه نفس و غیربازنشسته و با انگیزه انتخاب کند تا بتوانند در مقابل مطالبات مردم پاسخگو باشند و در مدیریت هم بحران ها واکنش سریع داشته باشندو بتوانند مشکلات را حل کنند که نمونه بارزش را سال گذشته سرمای آذر را دیدیم اگر سازمان تعاون روستایی و بخش اقتصادی وزارت جهاد با انگیزه ورود پیدا می کردند بسیاری از پیامدها را می توانستند پیشگیری کنند و امروزه زمانه ای نیست که وزارتی در ایران بگوید نمی توانستم این رخداد را پیش بینی کنم و هزینه ها را کم کنم رخدادهای طبیعی در دنیا اتفاق می افتد ولی مدیریت های بحران اگر کارامد باشند می توانند اثرات سوناشی از این بحران ها را به شدت کاهش بدهند و خنثی نباشند.

مدیریت شخص وزیر جهاد کشاورزی را در دولت یازدهم چگونه ارزیابی می‌کنید؟

من سال هاست به آقای حجتی ارادات دارم. به ایشان علاقه مند هستم و انسان خوش نامی است و از بنیان گذاران جهاد سازندگی است. برادر سه شهید است و خودش هم بالاخره از کسانی بوده که در دفاع مقدس از افراد سرآمد نظام بوده ولی رشته اش مهندسی عمران است و شده وزیر کشاورزی. جهاد سازندگی اول انقلاب معاونت عمران و صنایع روستایی و بخش های غیرکشاورزی هم داشت ولی همه این وظایف بعدا به وزارت راه و نیرو و دستگاه‌های دیگر منتقل شدند و الان وزارت جهاد کشاورزی وظیفه اش تولید و امنیت غذایی و حفاظت از منابع پایه و حفاظت از آب، خاک و منابع حیاتی کشور است. کسی که در راس وزارت خانه قرار می گیرد باید یکی از متخصص‌ترین و کارامدترین افراد در حوزه کشاورزی کشور باشد. علت بسیاری از نابه سامانی ها در کشور نه تحریم نه کمبود منابع و نه کمبود نیروی انسانی است. علتش سومدیریت است. در محیط زیست هم همین گونه است. از اول انقلاب یک روز پزشکی را گذاشته بودند به عنوان رئیس محیط زیست و بعد هم این روند ادامه پیدا کرد. پایه و اساس وقتی کج باشد تا ثریا دیوار کج می رود. مثلا اگر آقای حجتی را امروز در وزارت بهداشت بگذارند کسی قبول می کند؟ می خندند می گویند یک مهندس عمران وزیر بهداشت شده است. یا یک دکترای کشاورزی را وزیر راه بگذارند بگوییم این آدم فرد کاری و زحمت کشی است قبول است؟ وزیر جهاد کشاورزی وزیر زحمت کش و دونده و پرکاری است ولی تخصصش کشاورزی نیست. محصولات تراریخته بدون ضابطه وارد می‌شود و شاید اگر یک متخصص کشاورزی بود و یک آدمی بود که در محیط زیست حساسیتش بیشتر از مدیریت فعلی بود و می توانست حریف وارد کننده ها شود، حریف سازمان های مافیایی شود، کسی جرات نمی کرد محصولات تراریخته را بدون ضابطه وارد کند. بارها شده به مسئولان کشاورزی گفتم چرا اجازه می دهید در سال اقتصاد مقاومتی در زمان برداشت، محصول خارجی بیاید. این جوابشان بود که ما بیشتر از این توانایی ایستادگی در مقابل این تصمیمات را نداریم. پس علاوه بر تخصص اعتماد به نفس و روحیه جهادی هم خیلی در بخش کشاورزی مهم است. کسی که در این