مردم در پاسخ به مدیریت تغییرات اجتماعی در جستجوی مراجع جدید هستند
تاریخ انتشار: ۲۱ مرداد ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۳۶۰۹۱۸
آنچه که پس از چهار دهه از انقلاب اسلامی رخ داده است؛ حجم بسیار بالای تقاضای حمایتی است که نهادهای حمایتی نیز قادر به برطرف ساختن آن نیستند؛ در نتیجه جامعه در جستجوی مراجع جدید برآمده است.
به گزارش خبرنگار بیباک، دکتر رسول نوروزی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در یادداشت زیر به بررسی علل تغییر یافتن مدیریت و راهبری حرکتهای اجتماعی در جامعه ایران پرداخته است:
۱.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
۲.در همه این موارد روحانیت راهبر بوده و مردم رهرو. پس از انقلاب اسلامی و بیشتر پس از دوران جنگ تحمیلی برخی معادلات ایجاد حرکتهای اجتماعی در جامعه ایران تغییر یافته است. شاید این امر به این دلیل رخ داده است که روحانیت به عالیترین سطح از مدیریت یعنی مدیریت سیاسی جامعه منتقل شده است و بسیاری از کارکردهای سنتی خود را به نهادهای مختلفی وانهاده است که در کنار نهادهای مرسوم در نظامهای سیاسی، نهادهای متفاوتی محسوب میشدند. وظیفه این نهادها ایجاد یک نظام اسلامی بود تا بتواند نیازمندیهای مردم تحت امر را مرتفع سازد. نهادهایی همچون جهاد سازندگی، کمیته امداد، سازمان بهزیستی، بنیاد مستضعفان، اوقاف، و... که کارویژه اصلی یا لااقل بخشی از آن حمایت از محرومان است. اما آنچه که پس از چهار دهه رخ داده است؛ حجم بسیار بالای تقاضای حمایتی است که نهادهای عریض و طویل حمایتی نیز قادر به برطرف ساختن آن نیستند؛ در نتیجه جامعه برای پاسخ به این نیازها در جستجوی مراجع جدید برآمده است. در این وضعیت است که ممکن است که یک هنرمند، یک مجری برنامه محبوب تلویزیونی، یک وزشکار، و یا هر فرد دیگری اقدام به پاسخ به این تقاضاها نماید. جستجوگری مردم برای یافتن مراجع حمایتی سبب میشود که فرد پیشقدم از قابلیتی برخوردار شود که بتواند حمایتهای چشمگیری از سوی طبقات مختلف جامعه جلب کند و با توجه به اطلاعرسانی که از خدمات ارائه شده خود ارائه میدهد میتواند مقبولیتی نسبی به دست آورد.
۳.نکته جالب توجه این است که این مراجع جدید از پایگاهی غیر از پایگاه سنتی جامعه ـ روحانیت به معنای عام آن ـ در حال شکلگیری هستند. معنای عام روحانیت یعنی اقدامات حمایتی که پیشتر از سوی مراجع عظام تقلید، حجج اسلام، ائمه جمعه و جماعات، خیرینِ از بازاریهای متدین و مسجدی و... که به نوعی تابعی از روحانیت محسوب میشوند که با انگیزه دینی و مذهبی ذیل امور حسبیه، انفاق، صدقه، اطعام، و ... اقدام به رفع نیازهای اجتماعی مینمودند. تفاوت پایگاه اجتماعی جدید با پایگاه اجتماعی سنتی در این است که محوریت مرجعیت جدید انسانیت و نوع دوستی است نه تدین ـ به معنای رسمی آن ـ . هر چند در الهی بودن این عمل که با انگیزه حفظ کرامت انسانی صورت میگیرد، مناقشهای وجود ندارد؛ اما عمل بازتولید مرجعیت سابق اجتماعی نیست؛ یعنی در این وضعیت جدید حمایت از یک پروژه، به عنوان یک دستور صادر شده از فقیه اتفاق میافتد، بلکه به خاطر یک درخواست اجتماعی است که غالبا با حکمهایی نظیر الیوم.... حرام الی..... یا فلان عمل واجب و... یا با استعانت از آیات قران و یا راوایات یا سیره معصومین(علیهم السلام)، وعده غفران الهی، سعادت ابدی، شفاعت و... همراه نیست. بلکه صرفا یک درخواست اجتماعی است ـ جهت تاکیدـ که خواهان یک کمک انساندوستانه است. کمکی که علیالقاعده منشا ایجاد آن ناکارآمدی همان نهادهای دینی و رسمی نظام اسلامی است که از عهده وظایف خود به درستی برنیامدهاند. اوج تبلور این ضعف و نقصان در رقابتهای سیاسی نمایان میشود؛ و گزارهها وشعارهایی همچون ۹۶ درصد و ۴ درصد، و یا منجی محرومان و... نشانگان روشنی بر حجم بسیار بالایی از فقر و مشکلات اجتماعی است.
۴.نمونههای فراوانی از اقدامات اجتماعی که منجر به نوعی مرجعیت و رهبری جدید در جامعه میشود را در محیط پیرامون خود شاهد هستیم. مثلا در رصد فعالیتهای چند ماه اخیر مخصوصا در ماه مبارک رمضان که علیالقاعده ایامی است که بیشترین فعالیت اجتماعی و فرهنگی روحانیت ظهور و بروز مییابد، چند کنش اجتماعی در سطح ملی را میتوان از طریق هنرمندان با برنامههای پرمخاطبشان مشاهده کرد. به عنوان مثال نجات زندانیان محکوم به جرایم مالی از طریق برنامه ماه عسل یکی از این موارد است. زندانیانی که با مبالغ مختلف از زیر یک میلیون تومان در زندان یک کشور اسلامی حضور دارند و منتظر معجزهای برای نجات از محبس هستند. توقع آن است که این معجزه در جایی خاص رقم خواهد خود که هم از انگیزه کافی و هم از توان پرداخت جرایم نقدی برخوردار است و هم علی القاعده وظیفه ذاتی آن است. این رهایی از محبس اگر از طریقی که شرع مقدس مشخص کرده است رخ ندهد ـ که علی القاعده باید همین گونه باشد ـ، قطعا به سایر پایگاهها منتقل میشود. در این مسیر هرکس به این اقدام از طرق اجتماعی دست زند میتواند به عنوان مرجع اثربخش و ایجادکننده امید اجتماعی معرفی خواهد شد و مبانی ایجاد حرکت اجتماعی در جامعه را تغییر خواهد داد و سبب جابجایی در «قافله سالارها» خواهد شد.
۵.به عنوان نمونهای دیگر در صورتی که خروجیهای نهادهای رسمی از بعد شهرسازی و معماری اماکنی باشد که معلولین یک کشور اسلامی امکان بهرهمندی از آن را نداشته باشند، مشخصا جریانی که بتواند اماکنی خاص برای زیستِ حداقلی معلولین فراهم آورد و بتواند جامعه را برای ایجاد چنین مکانی بسیج کند از پتانسیل کافی برای رسیدن به جایگاه مرجعیت اجتماعی برخوردار خواهد شد. خندوانه، ماه عسل، دورهمی و سایر برنامههایی که هنرمندان از طریق آنتن صدا و سیما با مخاطبان خود ارتباط میگیرند و حتی سایتهای خبری که با سازمانهای خیریه و مردم نهاد همکاری میکنند و آنها را دعوت به خیر میکنند به روشنی بر جابجایی در ساختارهای مرجعیت اجتماعی ـ قافله سالاری ـ دلالت میکنند.
۶.در این میان صدا و سیما هم گاهی اوقات با نیتِ نشان دادن نقش شعائر دینی در ارائه خدمات اجتماعی فرایند معکوسی را رقم میزند. به عنوان مثال صدا و سیما در پربینندهترین بخش خبری خود مثلا ۲۰:۳۰ نشان میدهد که در زاغهها و حلبیآبادهای اطراف استان فلان فقط روز عاشورا یا ایام شهادت حضرت امیر(ع) و... است که غذای گرم و سالم به محرومان و حلبینشینان و... جامعه میرسد و به نحو کاملا شرمآوری تلاش دارد برکات این ایام الله را نمایان سازد و نشان دهد که مرجع محرومیتزدایی، مذهب و شعائر دینی است. در حالیکه چنین گزارشهایی پیامدهای منفی آن بیش از پیامدهای مثبت است؛ زیرا کارکرد عاشورا، لیالی قدر، عید فطر و... صرفا غذای گرم رساندن و ایجاد به محرومان و ایجاد سوژه برای تهیه گزارش نیست بلکه ریشهکنی ظلم و فقر و بیعدالتی است که علت این زاعهنشینی است.
۷.تغییر مرجعیت جامعه یک فرایند است و در صورت جابجایی از یک نهادی به نهاد دیگر، امکان بازگرداندن آن به آسانی امکانپذیر نخواهد بود و با ابزارهای رسمی نمیتوان تغییری در این امر ایجاد کرد بلکه صرفا با رفتارهای واقعی است که این مرجعیت اجتماعی محقق میشود. شاید بتوان گفت که تفویض مهمترین علتی است که سبب شده روحانیت از مدار رهبری اجتماعی برای ایجاد حرکتهای اجتماعی نظیر انفاق، اطعام، صرفهجویی، حمایت از مستضعفین و محرومان، رفع فقر، فساد، اشتغال، ازدواج، تحصیل و... فاصله بگیرند. تفویض در گام نخست چنانچه که گفته شد، در قالب نهادهای رسمی و جدید صورت گرفت و در گام دوم توسط گروههایی از جامعه که تبدیل به گروههای مرجع شدند و سهم قابل توجهی از جریانسازی اجتماعی را برعهده گرفتند. نهادهای رسمی ارائه دهنده خدمات اجتماعی به مرور جایگاه خود را در ارائه خدمات اجتماعی از دست دادند که بخشی از آن به علت سو مدیریت و بخشی دیگر به علت حجم بسیار بالای تقاضا رخ داده است و ازاین رو این نهادها نتوانستند شکاف میان فقیر و غنی را بسامان کنند و از کارویژه اصلی خود عقب مانندند. همین امر سبب شد که در کنار این نهادها جریانهایی اجتماعی شکل بگیرند. جریانهایی که میتوانند در یک شب از مخاطب میلیونی خود، میلیاردها کمک مالی برای آزادی زندانیان، طراحی اماکن برای معلولین، و... جمعآوری کنند تا آنچه که نهادهای رسمی امکان برآورده ساختن آن را ندارند را به آنها عطا کنند. از این رو قابل پیش بینی است که این رخدادها سبب خواهد شد که جریان های اجتماعی جدید جایگاه متفاوتی در این قافله عاطفه و نوعدوستی را کسب کنند؛ زیرا این همراهی جامعه به روشنی نشان از سطح اعتماد مخاطب به فرد و جریان مورد نظر است که حاضر است در چنین سطح گستردهای به همراهی با آن اقدام کند. قوامبخشی متقابل میان این دو کنشگر یعنی رهبر و رهروِ کنش اجتماعی، سبب خواهد شد که هویتهای اجتماعی متمایزی نسبت به قبل شکل گیرد که عوامل تعینبخش این هویت تفاوتهایی نسبت به متغیرهای سنتی خواهند داشت.
۸.جریانی که اهتمام به پرداخت جریمههای مالی زندانیان زیر یک میلیون تومان و بیشتر از آن میکند و خانوادههای متلاشی شده را مجدد گردهم میآورد، قطعا قافله سالار خواهد بود. ایکاش در یک جامعه دینی مثل ایران روحانیت آگاه، متعهد و دلسوز شیعه ـ به معنای عام آن ـ عهدهدار پرکردن خلاءها و تقاضاهای ریز و درشت مردم جامعه خود باشد و از فرصت نهادهایی همچون صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران که در رژیم پیشین حسرت دقایقی از آن را داشتند بهره برند. شاید روحانیت، شان و وظیفهای برای خود ترسیم کرده است مانند تئوریپردازی برای جامعه عصر مهدوی(عج الله تعالی فرجه الشریف)، ساخت تمدن نوین اسلامی، و... که سبب شده است روحانیت در جایگاه متمایزی قرار گیرد و کارکردی بسیار متعالی از این گروه اجتماعی مطالبه شود. جایگاهی که بیت و مسجد روحانی را متمایز از کمیته امداد مینماید، و در نتیجه در یک پروسه چنددههای، انقلابی که برای محرومین و مستضعفین بود با پدیده حاشیهنشینی با گستره میلیونها نفری مواجه میشود تا آنجا که در مناظرههای انتخاباتی بخش قابل توجهی را به خود اختصاص میدهد. روحانیت میراث دار رسالت انبیای الهی است و همین میراثداری است که فارغ از تولید علم اسلامی روحانیت را پیشگام و پیشرو در عمل اسلامی می نماید. بیت عالم همواره، ملجا و پناهگاه طبقات مختلف جامعه بوده و بسیاری از کارکردهای سنتی روحانیت، می تواند نیازمندهای حیات اجتماعی دوره مدرن را برآورده سازد. تجربه برخی از علما در کشورهایی نظیر عراق، نشان داده است که همراهی مردم با علما صرفا در مقوله تقلید خلاصه نمی شود، بلکه برآورده ساختن نیازهای حیات اجتماعی نیز سبب همراهی مردم در امور اجتماعی خواهد شد.
--------------------------------------------------------------------------
تذکر: کاربر محترم! انتشار مطالب دیگر رسانهها از سوی پایگاه خبری تحلیلی بیباک لزوما به معنای صحت و تایید محتوای آنها نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانهای بازنشر میشود. در ضمن شما می توانید اخبار و مطالب وزین خود را که تا کنون در هیچ رسانهای منتشر نشده است از طریق بخش "تماس با ما" یا پل ارتباطی این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید برای ما ارسال نمایید تا در صورت دارا بودن مولفههای لازم، منتشر گردد.
------------- با کلیک بر روی لینکهای ذیل تمامی روزنامههای کشور را رایگان مطالعه کنید -------------
روزنامههای عمومی | روزنامههای اقتصادی | روزنامههای ورزشی | سایر روزنامهها| هفتهنامه و ماهنامه | نشریات استانی
منبع: بی باک نیوز
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.bibaknews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «بی باک نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۳۶۰۹۱۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
عضو مجلس خبرگان: دشمن از فضای مجازی به عنوان قتلگاه جوانان استفاده میکند
به گزارش صدای ایران از ایرنا از حوزه علمیه خراسان، آیتالله سیداحمد حسینی خراسانی روز شنبه در مراسم اقامه عزای امام جعفرصادق (ع) در مدرسه علمیه آیتالله خویی (ره) مشهد افزود: حوزههای علمیه در مقابل اهداف دشمن رسالت سنگینی دارند و باید برای دفاع از ذخایر شیعی تدابیر هوشمندانهای داشته باشد.
وی گفت: حوزه باید عالم به زمان خود و فرهنگهای رایج روزگارش باشد و از سیاست و سیاست مداران زمان با خبر و دنیای خودش را بشناسد و از آنچه که در غرب، مراکز نظامی، اماکن صنعتی و نظام بانکداری اطلاع جامع داشته باشد.
عضو مجلس خبرگان ادامه داد: حوزه علمیه علاوه بر عالم بودن و نگهبانی از ارزشهای دینی، و صیانت از عزت، شرف و استقلال ملت باید اهل عمل باشد، چرا که اگر از پیشرفتهترین فنون و مهارتها در عرصههای مختلف دانش برخوردار باشد، اما اهل عمل نباشد در انجام رسالتش موفق نخواهد شد.
وی افزود: حوزه با مردم و در میان مردم باشد، چرا که اگر حوزه به عنوان علامه دهر روزگار خود شناخته شود، اما از مردم بریده و جدا باشد، دیگر نمیتواند نگهبان ایمان، عقیده، فرهنگ، اخلاق، ادب و حجاب و عفاف ملت باقی بماند.
آیت الله حسینی خراسانی گفت: حوزههای علمیه و روحانیت مایه چشم روشنی رهبر معظم انقلاب هستند.
وی همچنین با اشاره به عملیات وعده صادق گفت: نظام جمهوری اسلامی به فرماندهی فرمانده کل قوا و فقیهی از مکتب امام صادق (ع) توانست مراکز حساس اسرائیل را هدف قرار دهد و گنبد آهنین این رژیم منحوس را در هم کوبد.
عضو مجلس خبرگان رهبری در بخشی از سخنان خود با بیان اینکه مردم پشتوانه حوزههای علمیه هستند، یکی از دلایل پایداری روحانیت را، حمایت ملت خواند و افزود: حوزههای علمیه با همه زهد، تقوا و دیانت بدون حمایت مردم اعتبار ندارند.
وی به وضعیت معیشت طلاب و روحانیت اشاره و بیان کرد: اگر معیشت سامان نگیرد، از هر قشر و ملتی که نیز باشند، دچار آسیب خواهند شد، البته با قناعت، زهد و مجاهدت میشود شرایط زندگی را مدیریت کرد، اما باید مشکل معیشت به صورت اساسی حل شود.