کلنگ سهل انگاری برخشت های خاطره/ثبت«خانه شبان»خواسته مردم رشت است

رشت- بنای شبان که خاطرات زیادی از میرزاکوچک و یارانش تا آدینه های فرهنگی را در خشت خشت خود جای داده، در تهدید تخریب به سر می برد و ثبت آن در فهرست آثار میراثی مشمول زمان شده است.

خبرگزاری مهر- گروه استان ها-مهری شیرمحمدی-مائده اسفندمز: اردیبهشت ماه امسال، انتشار گزارشی در روزنامه ایران شماره (۶۴۸۷)، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان را متوجه یک بنای ارزشمند تاریخی کرد که در آستانه تخریب قرار گرفته بود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

از ماجرای جنگل تا آدینه های فرهنگی؛ خانه شبان خشت هایی پر از خاطره

این بنای تاریخی که «خانه شبان» نام دارد، متعلق به «یوسف خان شفتی» در محله چهلتن (چله خانه) رشت است که در زمان نهضت جنگل، حکومت فومنات و شفت را از سوی دولت مرکزی بر عهده داشت. اگرچه همان زمان مدیرکل میراث فرهنگی گیلان، خبر ثبت اضطراری «خانه شبان» را رسانه ای و تاکید کرد که از عمارت «یوسف خان شفتی» رفع خطر شده اما پس از چند ماه، نه تنها هنوز این بنای ارزشمند-که پیوند رازآلودی با جنبش جنگل و شخص میرزا کوچک خان دارد- ثبت نشده بلکه بررسی های میدانی خبرنگار مهر نشان می دهد اخیرا بنا از داخل در حال تخریب است و حتی نمایندگان مالک که سازنده ای در منطقه دو شهر رشت است، اجازه تصویر برداری از فضای بیرونی بنا را هم به خبرنگاران نمی دهد.چه برسد به اینکه بتوان از تخریب آن از داخل گزارش و تصویری تهیه کرد!

خانه تاریخی شبان، بیش از آنکه به لحاظ قدمت منحصر به فرد باشد؛ از لحاظ پیوند با جنبش جنگل حائز اهمیت است. پیوندی که از همکلاسی بودن «میرزاکوچک» و «یوسف خان» در دوران نوجوانی آغاز و تا تلاش برای زنده ماندن همدیگر در طول جریان نهضت جنگل ادامه داشته است.

اما این ارتباط رازآلود هنوز از سوی مورخان کنکاش نشده به طوری که هنوز پاسخ این سوال که چگونه حاکم فومنات با سیاست های دوگانه اش بارها میرزا و جنگلیان را از مرگ نجات داده و حتی تدبیرش موجب استحکام یک جنبش مسلحانه در حوزه استحفاظی یوسف خان شده است را نمی دانیم و در هاله ای از ابهام قرار دارد. با این همه، عمارت تاریخی شبان حتی پس از پایان جنبش جنگل نیز، پناهگاهی برای یاران میرزا بود.

بنابر مقاله منتشر شده از ذبیح الله شبان(نوه میرزایوسف خان) در ماهنامه گیله وا (شماره ۱۲ آبان ۸۲)، میرزا یوسف خان شفتی، فرزند حاجت بیگ یکی از ملاکین گیلان بود که در سال ۱۲۹۰ هجری قمری در رشت متولد و در مدرسه حاج حسن با میرزا کوچک خان هم دوره بود.

هوش و سیاست یوسف خان وی را تا مرحله حکومت شفت و فومنات رساند. آن زمان همین خانه مأمن کسانی بود که مشکلاتی با مأمورین دولتی و دعواهای ملکی داشتند. همین پناه بودن یوسف خان باعث شد مردم به وی لقب «شبان» بدهند.

زمان شکل گیری جنبش جنگل در قعر جنگل های فومنات، یوسف خان حاکم فومنات بود. دو شکست اولیه نیروهای دولتی توسط جنگلیانی که هنوز عِده و عُده شان اندک است، جنگلیان را بلند آوازه کرد. وقتی حشمت الدوله، حاکم گیلان، از یوسف خان می خواهد کار جنگلیان را یکسره کند، پاسخش این است که «زیاد جنگلی ها را بزرگ نکنید». این را می توان از خاطرات «صادق مهرنوش» نیز متوجه شد که یوسف خان همواره از برخورد با میرزا طفره می رفت.

اما این سیاست دوگانه- که چه بسا خود عاملی برای استحکام جنگلیان بود- از چشم حاکم گیلان دور نماند و باعث شد حکومت فومنات را از وی گرفته و به کسی بدهد که کار جنگلیان را یکسره کند.

البته برخورد دوگانه با مخالفان میرزا کوچک نیز به مذاق جنگلیان خوش نمی آمد و یکبار جنگلیان شبانه یوسف خان را دزدیده به صومعه سرا می برند. این بار میرزاست که مانع کشته شدن یوسف شده و شش ماه وی را در خانه ای زندانی و در نهایت او را به رشت باز می گرداند.

یوسف خان در روزهای پایانی جنگل نیز تلاش کرد تراژدی میرزا رقم نخورد. این را می توان از خاطرات «یان کولارژ»، تکنسین چک تباری که در سال آخر نهضت به میرزا پیوست، فهمید. یان کولارژ در کیش دره (مقر حکومت جنگلیان در فومنات) شاهد بود که یوسف خان حامل شمشیر مرصعی است که رضا قزاق به عنوان امان نامه برای میرزا فرستاده است. پاسخ میرزا، شمشیر شکسته ای در دستان یوسف خان بود.

«یان کولارژ» در همان یک سال حضورش مرتب به رشت می آمده و به خانه یوسف خان رفت و آمد داشت. این را می توان از لابه لای خاطراتش استنتاج کرد.

حتی شرح دقیق شهادت میرزا را هم یوسف خان به یان کولارژ می دهد. به گفته شاهدان عینی وقتی یوسف خان شبان خبر شهادت میرزا را می شنود، از شدت ناراحتی عینک خود را در دستانش شکسته به نحوی که شیشه ها دستش را می برد.

«یان کولارژ»، بعد از وقایع جنگل، مدتی اسیر است و بعد از آزادی در حالی که اموالش مصادره شده و پولی برای گذران در هتل اروپا (هتل ایران رشت) ندارد، به خانه یوسف خان می رود و همان احترام دوران زنده بودن میرزا را دارد. حتی یوسف خان تلاش دارد که اموال مصادره شده یان کولارژ را به او پس دهند.

پیوند عاطفی میان یوسف خان و میرزا به همینجا ختم نمی شود. وقتی «رضا اسکستانی»، سر یخ زده میرزا را در گدوک بریده و در سبزه میدان به نمایش می گذارد، خالو قربان سر را به طمع از وی می رباید و اسکستانی برای عرض شکایت به در خانه یوسف خان می رود. اما این بار یوسف خان نه تنها پناه نیست بلکه با فحش وی را رانده و دستور می دهد گوش های اسکستانی را به دیوار میخ کنند.

حالا این خانه، که خشت خشتش رازهای زیادی را در خود نهفته دارد، آرام آرام از صفحه تاریخ در حال محو شدن است. خانه ای که نه تنها پیوند عمیقی با نهضت جنگل دارد، بلکه پس از وقایع جنبش جنگل، نیز پذیرای محفل ادبا و مفاخر گیلانیبوده که به دلایل مختلف به تهران مهاجرت کرده اند. آدینه های خانه شبان؛ ابراهیم پورداوود، دکتر محمد معین، دکتر حکیم زاده ، جهانگیر سرتیپ پور و آرسن میناسیان و... را بارها و بارها به خود دیده بود.

انتظار طولانی بنای شبان برای ثبت میراثی

با اینکه پرونده ثبت بنای شبان از اردیبهشت ماه تنظیم شده است اما به نظر می رسد باید پیش از این، به دنبال پاسخی برای این بود که چرا پروانه تخریب و ساخت بنایی نو و مدرن به جای بنای شبان در منطقه دو شهرداری رشت، به خریدار و سازنده جدید داده شده است؟

مدیر منطقه دو شهرداری رشت در این باره به خبرنگار مهر توضیح می دهد: بنای شبان در حریم میراثی شهر رشت قرار ندارد و عملا نمی توان نسبت به خرید و فروش بناهایی که در حریم قرار ندارند، ممانعتی ایجاد کرد.

مرتضی عاطفی با ابراز تاسف از اینکه بانک اطلاعاتی از بناهای با قابلیت ثبت در شهر رشت در اختیار شهرداری این منطقه قرار داده نشده است می افزاید: با اینکه پس از رسانه ای شدن و معلوم شدن ارزش تاریخی بنا در رسانه ها، به نوعی از مالک خواسته شده است که در تخریب بنا تعلل و صبر کند اما طی دو ماه اخیر، هنوز پاسخی از سوی اداره کل میراث فرهنگی نسبت به نامه های شهرداری مبنی بر اهمیت و ثبتی بودن بنا به شهرداری داده نشده است.

وی تاکید می کند: شهرداری طی دو ماه گذشته تلاش کرده که مالک را که از مشتری های خوب منطقه است قانع کند که صبوری پیشه کند اما باید پذیرفت که عملا مالک با سرمایه گذاری و خرید بنا قصد بهره برداری از سرمایه گذاری خود را دارد و قانونا تا زمانی که اداره کل میراث فرهنگی پاسخ متقاعدکننده ای به شهرداری ندهد، بنا در اختیار مالک است.

بروکراسی، مانعی برای ثبت بنای تاریخی

با این همه، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان بر این عقیده است که تا به امروز (از اردیبهشت ماه) روند ثبت بنا مشمول بروکراسی اداری شده است.

رضا علیزاده به خبرنگار مهر می گوید: با اینکه طولانی شدن روند باعث شده که مساله را از شورای ثبت سازمان میراث فرهنگی به صورت ضرب الاجل بخواهیم اما در عین حال طی جمعه گذشته (بیستم مردادماه) با اعزام یگان حفاظت اداره کل میراث فرهنگی در محل بنا، مانع از دخل و تصرف و تخریب بنا از سوی مالک شده ایم.

وی می افزاید: با تکمیل روند ثبت که مستندات آن توسط کارشناس شورای ثبت سازمان میراث فرهنگی در روز شنبه (بیست و یکم مردادماه) صورت گرفته، عن قریب پرونده ثبت بنا به نتیجه نهایی می رسد.

علیزاده اعلام می کند: با ثبت بنای شبان، دو حالت رخ می دهد که اول اینست مالک نسبت به حفظ بنا و احیای آن به وضع مطلوب متقاعد شده و با مشارکت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان نسبت به مرمت آن اقدام می کند و دومین حالت بدین ترتیب است که بنا از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان خریداری شود.

در عین حال که مدیرکل میراث فرهنگی گیلان حالت دوم (یعنی تملک بنا از سوی اداره کل میراث گیلان) را با توجه به بودجه و اعتبارات اندک غیرممکن می داند، می گوید:در صورت ثبت بنا که خواسته اصلی اداره کل میراث گیلان و همینطور افکار عمومی از شورای ثبت سازمان میراث فرهنگی است، باید به این موضوع توجه کرد که حفاظت از میراث فرهنگی و بناهای تاریخی یک وظیفه عمومی است.

علیزاده تصریح می کند: متاسفانه برخی فعالان حوزه ساخت و ساز با جستجو در مناطق مختلف و اعمال نفوذ، دقیقا بر روی املاکی دست می گذارند و به خرید این املاک هدایت می شوند که میراث و حافظه تاریخی شهر محسوب می شوند.

مدیرکل میراث فرهنگی گیلان بر این عقیده است با وجود اینکه بیش از دو هزار اثر که دارای ارزش میراثی هستند در سطح استان شناسایی شده اند که روند ثبت آن ها مشمول زمان و کارشناسی می شود اما با اینهمه حفظ این بناها نیازمند حمایت هر چه بیشتر افکار عمومی است.

با وجود روند طولانی ثبت بنای شبان که حافظه ای تاریخی در میان خشت خشت خود را نهان دارد، به نظر می رسد که میراث گرانبهای متعددی همچون بنای شبان در انتظار توجهی هستند که سالهاست مورد غفلت واقع شده است.

هرچند ثبت بنای شبان می تواند مانع از تخریب آن و حذف هویت و حافظه تاریخی آن از شهر رشت و منطقه دو شهرداری این شهر شود اما با اینهمه بیم آن می رود که چندی دیگر از بناهایی یافت شوند که در معرض خطر تخریب قرار دارند و کسی از وجود آن ها خبر ندارد و عملا سرنوشتی جز تخریب نصیب شان نشود.

منبع: مهر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۴۰۷۸۱۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

گام‌های لرزان برای ثبت جهانی محور ساسانی کرمانشاه

ایسنا/کرمانشاه چند سالی می‌شود موضوع ثبت جهانی محور ساسانی در دستورکار مسئولین میراث فرهنگی کرمانشاه قرار گرفته و چند باری هم وعده‌هایی برای تدوین پرونده آن با اعلام یک بازه زمانی مشخص داده شده، اما آنگونه که پیداست هنوز قدمی جدی برای آن برداشته نشده است. 

به گزاش ایسنا، چندسال پیش زمانی که منظر فرهنگی تاریخی اورامانات به ثبت جهانی رسید و کرمانشاه برای اولین بار توانست دو اثر ثبت جهانی شده داشته باشد، مسئولان میراث فرهنگی استان در بوق و کرنا کردند که می خواهند دو پرونده دیگر را از استان برای ثبت جهانی شدن آماده کنند. 

اسب کرد و محورساسانی دو ظرفیتی بودند که مسئولین میراث فرهنگی اعلام کردند با توجه به خاستگاه و پیشینه ای که کرمانشاه در این دو موضوع دارد، بنا دارند پرونده ثبت جهانی آنها را تدوین کنند. 

هر چند اولین بار در زمان محمدرضا سهیلی مدیرکل پیشین میراث فرهنگی استان روی تدوین پرونده ثبت جهانی این دو میراث تاکید شد، اما زمانی که او به هوای یک منصب دیگر همه وعده های زیبایش را برای گردشگری کرمانشاه رها کرد و به تهران رفت و داریوش فرمانی به عنوان مدیرکل جدید روی کار آمد، او نیز همین برنامه ها را به عنوان یکی از رویکردهای خود اعلام کرد. 

با وجود اینکه طی یکی دو سال گذشته مدیرکل میراث فرهنگی استان با حمایت مسئولین استانی سفرهایی به عراق برای رایزنی در خصوص ثبت جهانی اسب کرد داشته و حتی تاکنون دو جشنواره بین المللی اسب کرد در راستای تدوین پرونده ثبت جهانی آن برگزار شده، اما در مقابل برای تدوین پرونده ثبت جهانی محور ساسانی تاکنون اقدام جدی و عملی خاصی صورت نگرفته است. 

این پرونده در ابتدا قرار بود با عنوان «ثبت جهانی محور ساسانی کرمانشاه»از قلعه فیروزآباد در اسلام آبادغرب تا عمارت خسرو در قصرشیرین تدوین شود، اما در ادامه مسئولین میراث فرهنگی اعلام کردند که برای اینکه بتوانند معبد آناهیتا و تاق بستان را نیز که از سالها قبل در فهرست موقت ثبت جهانی شدن قرار گرفته بودند را به ثبت جهانی برسانند، این دو اثر تاریخی را هم به این پرونده اضافه می کنند. 

از آنجایی که ایران هر ساله تنها می تواند یک پرونده را برای ثبت جهانی شدن به یونسکو ارسال کنند و از آنسو مسئولین میراث فرهنگی استان بنا داشتند تا هرچه زودتر این پرونده به سرانجام برسد، تصمیم گرفتند تا پرونده محور ساسانی را به شکل بین المللی با همکاری کشور عراق تدوین کنند و این‌گونه زمینه ای فراهم می شد تا پرونده در سازمان یونسکو خارج از نوبت رسیدگی و به ثبت جهانی برسد.

با توجه به اینکه در عصر امپراطوری ساسانیان بخشی از کشور عراق نیز جزو ایرانشهر بزرگ به شمار می رفته و آثاری تاریخی از دوره اشکانی و ساسانی در این کشور هنوز پا برجا است، قرار بر این شد که عنوان پرونده این بار به «ثبت جهانی منظر ساسانی - اشکانی از آناهیتا تا ایوان مدائن» تغییر یابد. 

در این محور، از شهر کنگاور تا استان دیالی عراق حدود ۴۰ اثر تاریخی قرار گرفته که از شاخص ترین آنها می توان به  معبد آناهیتا، تاق بستان، قلعه یزدگرد، عمارت خسرو، کانال ساسانی، چهارقاپی، چند آتشکده در ایران و بنای حوش کوری در شهر گرمیان و ایوان مدائن در استان دیالی عراق اشاره کرد.

هرچند که پرونده «ثبت جهانی محور ساسانی اشکانی از معبد آناهیتا تا ایوان مدائن» می تواند بسیاری از آثار تاریخی کرمانشاه از جمله تاق بستان را که همواره ثبت جهانی آن با حواشی زیادی همراه بوده را در فهرست آثار ثبت جهانی شدن قرار دهد، اما متاسفانه به مانند بسیاری دیگر از پروژه های گردشگری استان هنوز برای این مسئله قدمی جدی برداشته نشده است.

برای اینکه بفهمیم پرونده ثبت جهانی محور ساسانی - اشکانی هم اکنون در چه مرحله ای قرار دارد، به سراغ مدیرکل میراث فرهنگی استان رفتیم که او نیز اعلام کرد در حال رایزنی با وزارتخانه برای تعیین یک نفر به عنوان مسئول پرونده است و این در حالی است که طی حدود یک سال گذشته مرتضی گراوند مدیر پایگاه ملی آناهیتا به عنوان مسئول این پرونده در استان معرفی شده بود.

 انتخاب یک مسئول برای تدوین پرونده ثبت جهانی محور ساسانی کرمانشاه به معنای آن است که تدوین این پرونده هنوز در همان خانه اول است و عملا اقدامی برای آن صورت نگرفته است.

از طرفی داریوش فرمانی در پاسخ به این سوال که امسال برای مقدمه سازی به منظور ثبت جهانی محور ساسانی چه میزان اعتبار به این محور اختصاص یافته تا برای برخی اقدامات همچون مرمت ها، کاوش ها، تعیین عرصه و حریم ها، نقشه برداری، جمع آوری مستندات و... صرف شود، گفت: جمعا امسال حدود ۱۲ میلیارد تومان به این محور اختصاص یافته‌ که با این میزان اعتبار می توانیم برخی اقدامات شاخص را در آن روی بناهای تاریخی انجام دهیم.

او همچنین در پاسخ به این پرسش که طبق هدفگذاری انجام شده پرونده ثبت محور ساسانی کی تدوین خواهد شد، اعلام کرد: در تلاشیم تا پایان امسال این پرونده تدوین شود.

وعده مدیرکل میراث فرهنگی استان در حالیست که طی دو سال گذشته از مسئولین سابق تا فعلی میراث فرهنگی چندین بار برای تدوین این پرونده برنامه زمانبندی اعلام کرده اند که هیچکدام عملی نشده است.

انتهای پیام