به نقل از «صدای ایران»

چطور ۱۶ وزیر از مجلس رای اعتماد گرفتند؟

تاریخ انتشار: ۳۰ مرداد ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۴۶۵۷۰۵

بعد از پنج روز بحث و بررسي بالاخره در هشتمین جلسه مجلس براي ارزيابي کابينه دوازدهم تکلیف 17 وزیر پیشنهادی دولت مشخص شد و همه کابینه منهای یک نفر مجوز ورود به ساختمان پاستور را از بهارستان نشینان دریافت کردند. پرونده وزارتخانه ها در طول این پنج روز به ترتیب حروف الفبا روی میز نمایندگان قرار گرفتند و یک به یک اول موافقان و مخالفان وزرا و بعد خودشان پشت تریبون قرار گرفتند تا از عملکرد و برنامه هایشان حمایت کنند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

کلیات کابینه بدون رای گیری

24 مرداد 96 بررسی کابینه دوازدهم در دستور کار نمایندگان مجلس قرار گرفت. طبق آئین نامه داخلي مجلس، اول باید کلیات کابینه پیشنهادی به بحث گذاشته می شد اما برخلاف طرح ها و لوایح، براي کليات کابينه رای گیری انجام نمی شود. از آنجایی که مجلس دهم رویکرد همراه تری با دولت دارد، درمورد کلیات کابینه نیز تعداد نمایندگانی که می خواستند در موافقت با کابینه صحبت کنند بیشتر از مخالفان بود و از همان روز اول مشخص بود که اکثریت کابینه با رای مثبت بهارستانی ها مواجه خواهند شد.

از نماینده اقلیت ها تا رئیس فراکسیون امید در صف قرار گرفتند تا دلایل خود را برای موافقت با کابینه دوازدهم بیان کنند. 9 نماينده موافق یکی یکی پشت تریبون آمدند تا از دریچه نگاه خود به نقاط مثبت کابینه اشاره کنند؛ معمولا عملکرد گذشته مهمترین دلیل موافقت این نمایندگان با کابینه دوازدهم بود.(اینجا)

مخالفان کليت کابينه دوازدهم از نگرانی ها نسبت به ناهماهنگ بودن کابینه گفتند و البته تعدادی هم درد دلشان درمورد لابی ها باز شد اما نکته محوری در اکثر مخالفت ها بیشتر از آنکه متوجه انتقادات باشد دایره انتظارات را در آینده شامل می شد. (اینجا)

صندوق ذخیره فرهنگیان؛ چالش پيش روي بطحايي

از آنجایی که بررسی وزرای پیشنهادی کابينه بر اساس حروف الفبا در دستور قرار می گيرد وزیر آموزش و پرورش اولین وزیری بود که باید در محضر نمايندگان، برنامه‎هايش را تشريح مي کرد. بحث در مورد سیدمحمد بطحایی در مجلس زیاد بود. از یک سو رقیب جامعه زنان براي تصدي اين پست محسوب می شد و از سوی دیگر در روزهای اول معرفی کابینه موافق جدی در میان نمایندگان نداشت، اما وقتی زمان به صحبت کردن موافقان و مخالفان رسید، چهار نفر در موافقت با او صحبت کردند و تنها دو مخالف پشت تریبون قرار گرفت.

یکی از مسائل و بگومگو هایی که در مورد بطحایی مطرح می شد مربوط به زمان معاونتش در این وزارتخانه و عملکردش در خصوص صندق ذخیره فرهنگیان بود که موافقان او را از هرگونه اتهامی مبرا دانستند و حتی به خاطر رابطه نزدیکش با نوبخت این موضوع را فرصتی دانستند در جهت گرفتن بودجه بیشتر برای وزارت آموزش و پرورش. (اینجا)

البته مخالفان نیز وزیر را در سیبل انتقاد قرار دادند و از اساس حرفشان این بود که باید فرد باتجربه‌تر در این سمت قرار می گرفت. آنها می گفتند وزارت آموزش و پرورش ژنرال می خواهد.(اینجا)

وزيري که نه خودروی لوکس گرفته بود؛ نه پسته شب عید

وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش وقتی خواست در برابر اتهامات از خود دفاع کند به موضوع صندوق فرهنگیان اشاره کرد و گفت: برخی از این اتهامات شمشیر ناجوانمردانه ایست که خود اتهام زننده را زخمی خواهد کرد. او گفت: طی 2 سال معاونت خود و حضور در هیأت امنای صندوق ذخیره فرهنگیان نه تنها ریالی حق‌الزحمه و خودروی لوکس دریافت نکردم بلکه هدیه شب عید که شامل 2 کیلو پسته و آجیل می شود را نیز بازگرداندم.(اینجا)

پرحاشیه‌ترین وزیر

اذری جهرمی در شرايطي به عنوان وزیر ارتباطات به مجلس معرفی شد که تنها وزیر دهه شصتی بود و نه تنها سن او که سوابقش در وزارت اطلاعات نيز حواشی زیادی براي او به دنبال داشت. به نظر مي رسيد که کفه ترازوي موافقان و مخالفانش تقریبا برابر بود و در نهایت این سنگینی به سمت موافقان بود که با رایی لب مرزي راهی وزارتخانه ارتباطات شد.

نمایندگانی که برای موافقت يا او اعلام آمادگی کردند هم از لزوم حمایت جوانان گفتند و هم بر این تاکيد کردند که جوانترین وزیر می تواند آینده بهتری را رقم بزند. سبحانی‌فر، حسین افضلی، محمدرضا رضایی کوچی از جمله نمایندگان موافق جهرمی بودند.

مخالفان آذری جهرمی به ریشه "اطلاعاتی بودن" این وزیر اشاره داشتند که حتی پورمختار خطاب به روحانی گفت «وزارت ارتباطات را وزارت اطلاعات دوم نکنید« موضوعی که حتی موجب شد بگو مگویی میان پورمختار و جهرمی پیش آید. (اینجا) نادر قاضی پور هم از دیگر مخالفان بود که گفت جهرمی به جای وزیر باید دادگاهی می شد.

سایه اطلاعات

دومین روز از بررسی کابینه دوازدهم با بررسي برنامه‎هاي وزیر اطلاعات آغاز شد و چهار موافق و سه مخالف درباره او پشت تریبون قرار گرفتند. امنیت، اشراف بر اطلاعات داخلی و همچنین تدین و ولایتمداری از محورهایی بود که موافقان از آن سخن گفتند و این نقطه قوت حتی قاضی پور را بعد از 10 سال وادار کرد تا در موافقت با یک وزیر نطق کند. (اینجا)

هرچند قسیم عثمانی و کاظم دلخوش در موالفت با وزیر اطلاعات نطق کردند؛ اما مهمترین مخالف وزیر اطلاعات علی مطهری بود که از بازداشت مدیران تلگرامی و روزنامه‎نگاران را نقطه ضعف وزارت او دانست. البته آنچه مطهری به آن نقد داشت، بیشتر مشمول ساختار دستگاه‎هاي اطلاعاتي و امنيتي و مناسبات آنها بود، نه شخص وزیر دفاع. چه آنکه از نگاه وي وزير نمي تواند پاسخگوي عملکرد بخش‎هاي باشد که به مجلس پاسخگو نيستند. (اینجا) سید محمودعلوی نيز در پاسخ گفت: تشکیلات اطلاعاتی را برای بگیر و ببند درست نمی‌کنند؛ اتفاقا برای نگیر و نبند درست می‎کنند. (اینجا)

قدرت دیپلماسی آقای برجام

محمدجواد ظریف یکی از محبوب ترین وزرا در نظرسنجي‎هاي عمومي است اما همچنان مخالفان جدي در مجلس دارد. ظریف که بررسی رای اعتماد به او به روز سوم افتاد، سه نفر از جمله بهرام پارسایی، طیبه سیاوشی و زهرا ساعی را در جمع موافقان خود داشت. نمايندگاني که مهمترین دلایلشان برای اثبات لیاقت این وزیر، ارتقاي سطح دیپلماسی ایران در طول چهارسال گذشته بود.

محمدعلی پورمختار نیز در مخالفت با ظریف صحبت کرد و موضوع نظارت بر سفرا را مهمترین ضعف دستگاه دیپلماسی دانست. از سوی دیگر پورابراهیمی نیز بحث دیپلماسی اقتصادی را مهمترین چالش و ضعف اين وزارتخانه معرفی کرد. در ادامه محمدجواد ابطحی که در مخالفتش ظریف را آقای برجام خطاب کرده بود، مهمترین نقدش به وزیر پیشنهادی وزارت امور خارجه را موضوع برجام و تصویب تحریم های جدید علیه ایران دانست.

محمدجواد ظریف در دفاع از خود از تلاش‎هايش براي رفع ايران هراسي سخن گفت و افزاد: ایران تنها کشور منطقه است که امنیتش را تنها از درون کشور و از مردم می گیرد و با لبخند و اخم دیگران، خوشحال و مضطرب نمی شود. (اینجا)

سیاسی ترین وزیر

عبدالرضا رحمانی فضلی برای چهارسال دیگر از سوی حسن روحانی به عنوان وزیر کشور معرفی شده بود. وقتی نوبت به بررسی رای اعتماد به این وزیر پیشنهادی رسید، چهار نفر در موافقت با او صحبت کردند که مهمترین دلیل موافقتشان متوجه برگزاری انتخابات سالم و همراهی با احزاب بود. (ابنجا)

اما مخالفان نیز صحبت ها و انتقاداتی برای مطرح کردن داشتند که مهمترین آنها بحث مبارزه با قاچاق مواد مخدر و کارآمدی ستاد مبارزه با مواد مخدر بود و در کنار این موضوع بحث مهاجرت از شهرها به روستاها نيز مطرح شد. (اینجا)

رحمانی‎فضلی نیز در دفاع از خود به بحث انتخابات اشاره کرد و گفت از مداخلات سیاسی در انتخابات جلوگیری کردم.(اینجا)

تیم اقتصادی روحانی

مسعود کرباسیان وزیر پیشنهادی حسن روحانی بود که برای وزارتخانه اقتصاد و دارایی معرفی شد؛ فریده اولاد قباد، عبدالحمید خدری و کمال‎الدین شهریاری از نمایندگانی بودند که در موافقت و مخالفت با او پشت تریبون قرار گرفتند. مهمترین محورهایی که در دفاعیات آنها شنیده می شد، بحث انطباق برنامه‎های این وزیر با اسناد بالادستی از جمله برنامه ششم توسعه بود و همینطور توجه به بخش خصوصی از مواردی بود که نمایندگان را پشت تریبون کشاند تا از او حمایت کنند.

ولی ملکی، سیدهادی بهادری و رسول خضری از دیگر نمایندگانی بودند که در مخالفت با کرباسیان صحبت کردند. آنها بیشتر از باید و نبایدها گفتند تا نقد جدی به وزیر پیشنهادی. محور صحبت های آنها حول بحث سرمایه گذاری و چگونگی رفتار بر سر ارتقا سطح سرمایه گذاری مردم بود. جدایی اقتصاد از سیاست و حل مسئله موسسات مالی و اعتباری از دیگر موضوعاتی بود که در این جلسه مطرح شد.(اینجا)

کرباسیان نیز از خود دربرابر انتقادات دفاع کرد و گفت اقتصاد را به اتاق شیشه ای می برم.(اینجا)

محمد شریعتمداری یکی دیگر از ژنرال‎هاي اقتصادی حسن روحانی بود که برای وزارتخانه صنعت و معدن به مجلس معرفی شد. سید مهدی مقدسی، علی ابراهیمی، حسن بهرام نیا و رسول خضری در موافقت با او صحبت کردند و دلایل آنها برای موافقت با این وزیر قدرت تعامل خوب با جناح های مختلف و اعتقاد به انسجام تیم اقتصادی دولت بود. (اینجا) شهباز حسن‌پور و احمدعلی کیخا از نمایندگانی بودند که در مخالفت با شریعتمداری صحبت کردند. آنها نیز بیشتر از آنکه با خود وزیر مخالفت کنند، سختی راه را گوشزد کردند و نظرشان این بود که شاید وزیر مربوطه تاب اداره وزارتخانه عریض و طویلی مانند صنعت و معدن را نداشته باشد. (اینجا)

محمد شریعتمداری اما در دفاعیاتش موضوع تولید کالا را محور اصلی صحبت های خود قرار داد و گفت: از تولید کالاهای استراتژیک دفاع می‌کنم(اینجا).

وزيري که نامش برند است

بیژن نامدار زنگنه دیگر نامش نه فقط برای مردم ایران که به قول حسن روحانی در تمام دنیا برند است. او از آخرین وزرایی بود که در مجلس دهم مورد ارزیابی قرار گرفت. اشراف کامل زنگنه بر حوزه نفت و انرژی و همچنین تجربه و عملکرد او در تمام سالهای وزارتش محور اصلی حمایت نمایندگان از این وزیر باسابقه بود مهرداد بائوج لاهوتی، قاسم احمدی لاشکی، شهاب نادری و اسدالله قره خانی از موافقان این وزیر بودند که پشت تریبون رفتند و از لياقت‎هايش سخن گفتند.

در کنار چهار موافق، سه نماینده هم در مخالفت با این وزیر صحبت کردند. بدهی شرکت نفت به دولت و نحوه پرداخت این بدهی از جمله محورهای مورد مخالفت با وزیر پیشنهادی نفت بود. بحث قراردادهای نفتی نیز از دیگر موضوعاتی بود که مطرح شد.

بیژن زنگنه که لقب شیخ الوزرا را به خود اختصاص داده و با احتساب اين دولت، 30 سال بر صندلي وزرات تکيه زده است، در دهمین جلسه بررسي کابينه دوازدهم از خود دفاع کرد و گفت: برای عزت ایران، اگر لازم شد باید از آبروی خود مي‎گذرم (اینجا)

وزير جامانده از کابينه
حبیب الله بیطرف وزير پيشنهادي نيرو، تنها وزيري بود که نتوانست راي اعتماد نمايندگان را با اختلاف تنها 8 راي کسب کند. پنج نفر از از نمایندگان جمله جلیل مختار، محمد فیضی، شهاب الدین بیمقدار، محسن علیجانی زمانی، حسین امیری خامکانی در موافقت با این وزیر نطق کردند. مهمترین محو صحبت های موافقان و مخالفان این وزیر متوجه عملکرد او در گذشته و بحث سد سازی ها بود. مخالفان عامل ریزگردهای امروز را سدسازی‎های دوران او معرفی کردند و موافقان نیز با حمایت از وزیر اقداماتش را مثبت ارزیابی کردند.

نکته دیگر بحث انطباق برنامه های او با برنامه های ششم توسعه بود که مخالفان می گفتند همسویی میان اين برنامه ها وجود ندارد و موافقان عکس آن را مطرح می کردند. بیطرف نیز از برنامه های خود دفاع کرد و به مخالفان پاسخ گفت، انا نتوانست نظر موافق آنان را جلب کند. (اینجا)

مدرک تحصيلي غيرمرتبط يک وزير

برای محمود حجتی با 9 سال سابقه وزارت در جهادکشاورزی مهمترین نقدي که از سوی دو نماینده مخالف مطرح شد، مدرک تحصیلی وی بود. با این حال برخی نمایندگان مثل جلال محمود زاده با اشاره به سابقه و تجربه حجتی در وزارت جهادکشاورزی عنوان کردند که این میزان تجربه به اندازه یک لیسانس دانشگاهی ارزش ندارد؟ (اینجا)

برخی ها هم مثل سید احسن علوی نماینده مردم سنندج و دیواندره بسیار تندتر برخورد کرده و عنوان می کردند که مدیریت آقای حجتی در 4 سال گذشته باعث زیان کشاورزان شده، چون استراتژی کشت وجود ندارد، به همین دلیل هم کشاورزان یک سال با وفور یک نوع کشت مواجه شده و ناچار محصول امحا می شود (اینجا)

حجتی اما در پاسخ به همه مخالفت ها با همان آرامش خاص خودش به ارایه کارنامه چهارساله خود پرداخت. او گفته که برنامه داد تا «در کشاورزی زنجیره تولید از مزرعه تا سفره ایجاد کند.»(اینجا) روحاني هم در حمايت از او گفت که اگر سابقه حجتي را با دکتري اين رشته در دو کفه ترازو قرار دهيم، قطعا تجربه وي سنگين تر خواهد بود.

وزارت کار و معضل بیکاری

حرف و حدیث درموردش کم نبود و حتی یک روز بعد از بررسی صلاحیتش نیز حواشی دست از سر علی ربیعی بر نداشت. اما آنچه بیشتر مورد توجه دو نماينده مخالف وزیر پیشنهادی کار قرار گرفت، بحث بیکاری و معضل سامان دهی به تعاونی ها بود. از سوی دیگر غلامعلی جعفرزاده ایمن آبادی، محمد محمودی شاه نشین، سید فرید موسوی، محمدصادق حسنی جوریابی نمایندگانی بودند که در دفاع از علی ربیعی صحبت کردند و به بخشی از موضوعات مطرح شده از سوی مخالفان نیز پاسخ دادن.د مهمترین مباحثی که موافقان به آن اشاره کردند موضوع سامان دهی به نظام تامین اجتماعی و بحث بیمه های همگانی بود.

وزرای بدون مخالف

در میان 17 وزیر معرفی شده تنها وزیر دفاع و وزیر ورزش و جوانان بودند که در میان نمایندگان هیچ مخالفی نداشتند و تنها موافقان به صحبت پرداختند.

در دفاع از امیر حاتمی که به عنوان وزیر دفاع به مجلس دهم معرفی شده بود پنج نماينده صحبت کردند. آنها تعهد وي به وحدت سپاه و ارتش، خوش فکر بودن و اشراف این وزیر را مهمترین دلیل حمایت خود می دانستند. البته قاضی زاده هاشمی که پيام آور موافقت فرمانداران سپاه با اين وزير بود، در میان دفاعش بایدهایی را نیز تعیین کرد و آن استفاده از فرماندهان سپاه در وزارت دفاع بود. (اینجا)

سرتیپ حاتمی نیز وقتی خواست از خود و برنامه هایش دفاع کند، از ارتقا قدرت بالستیک و افزایش توان دفاعی نیروی زمینی با توجه به جنگ های نیابتی صحبت به میان آورد.(اینجا)

وزیر ورزش از دیگر وزرایی بود که در میان نمایندگان هیچ مخالفی نداشت. موافقان نیز از قدرت اجرایی وزیر گفتند و او را فردی دانستند که قادر است ورزش کشور را ارتقا دهد. (اینجا) سلطانی فر نیز در دفاعیاتش در مقابل نمایندگان گفت: در 9 ماهی که افتخار وزارت داشته‌ام، توانسته‌ام توانایی‌های ورزش را بشناسم و حالا ورزشکاران را سفیران توانایی این ملت معرفی می‌کنم و نقشه راه خود را بر این اساس ارائه می‌کنم. (اینجا)

وزیری که با خواهش نمایندگان آمد

ارزیابی صلاحیت وزیر بهداشت در جلسه چهارم بررسی کابینه دوازدهم، در دستور کار قرار گرفت و سه نفر در موافقت با این وزیر صحبت کردند. آنها از طرح تحول سلامت گفتند که توانست مشکل بسیاری از بیماران را مرتفع کند؛ مردمی بودن قاضی زاده هاشمی نیز از دیگر مواردي بود که در حمایت با او مطرح شد. البته غلامرضا تاجگردون اشاره ای به اخلاق تند این وزیر پیشنهادی کرد و گفت به دلیل باری که بر دوش او هست این اخلاق تند را هم تحمل می کنیم. تاجگردون همچنین تلویحا به اختلاف میان وزیر کار و بهداشت اشاره کرد و گفت امیدواریم این مشکل برطرف شود. به گفته رئیس کمیسیون برنامه و بودجه قاضی زاده هاشمی تصمیم نداشت وزیر شود و به خواهش نمایندگان این پست را پذیرفت (اینجا)

مخالفان نیز از لنزهای وارداتی گفتند و تاخیر در پرداختی های پزشک های مناطق محروم را علت مخالفتشان دانستند؛ آنها همچنین عدم اجرای طرح پزشک خانواده را نیز از موارد مخالفت با این وزیر برشمردند.(اینجا)

پس از پایان صحبت های موافقان و مخالفان وزیر بهداشت نیز در دفاع از خود گفت که امیدوار است بتواند شرایط بهتری فراهم کند.(اینجا)

وزیر فرهنگ و راهکار برای ممنوعیت‌ها

با مطرح شدن بحث بررسی صلاحیت وزیر فرهنگ، سه مدافع در برابر سه مخالف صف آرایی کردند. مخالفان از محدودیت ها و ممنوعیت ها گفتند. محمود صادقی از برنامه وزیر سوال کرد و گفت: الان محدودیت تبدیل به اصل شده و آزادی استثنا! برای مقابله با آن چه می کنید؟ میرزایی نکو نیز از دیگر مخالفان وزیر فرهنگ بود. او نیز از محدودیت های موسیقی مانند ممنوعیت شجریان و مجوز ندادن به کتاب کلنل گفت. این نماینده به صورت تلویحی به حصر میرحسین موسوی و زهرا رهنورد نيز اشاره کرد که از جامعه هنر محسوب می شوند.

صالحی در تشریح برنامه هایش خطاب به نمایندگان گفت نمی توان از وزارت ارشاد انتظارات متناقض داشت(اینجا). البته دفاع روحاني از او پررنگتر بود. رئيس جمهور هم در نطق ابتدايي خود و هم در نطق پاياني‎اش از مداخلات در حوزه اين وزارتخانه گلايه کرد و گفت: اگر برخي امور در حيطه وظايف اين وزارتخانه است ديگران دخالت نکنند و اگر مي‎خواهند دخالت کنند، مجلس اين امور را از وظايف اين وزارتخانه حذف کند. اظهاراتي که نشان مي‎داد روحاني به شعارهاي انتخاباتي اش در عرصه فرهنگ پايبند است.

فصل آخر پرونده کابينه و کارت زرد به يک وزير

پس از پنج روز بالاخره پرونده کابينه دوازدهم در مجلس بسته شد. از 17 وزير پيشنهادي، 16 نفر راي اعتماد گرفتند و حبيب الله بيطرف از همراهي کابينه بازماند. (اينجا)

منبع: صدای ایران

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت sedayiran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «صدای ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۴۶۵۷۰۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آشنایی با زنان عارفی که مردان دانشمند از محضرشان درس گرفتند

رابعه نه تنها به اربابان قدرت بی‌اعتنا است، بلکه می‌گوید:«وقتی به روشنایی چراغ سلطان، شکاف پیرهن دوختم، دلم روزگاری بسته شد. تا آن را باز نشکافتم، دلم گشاده نشد.» یعنی حتی استفاده از نور چراغ سلطان را موجب ظلمات قلب خود می‌داند! - اخبار فرهنگی -

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، "برای مردان بهره‌ای است از آنچه کسب کرده‌اند و برای زنان نیز بهره‌ای است از آنچه کسب کرده‌اند." (سوره نساء؛ آیه 32) در نگاه دینی، زن و مرد علیرغم تفاوت‌های جسمانی، در زمینه مقام بندگی و کسب معرفت یکسان هستند. زن در این نگاه هرچند مسئول امور منزل است، اما می‌تواند در مراتب علمی و دینی به بالاترین درجات برسد.

نوع زندگی و طریقت حضرت خدیجه (س) و حضرت زهرا (س) و دیگر زنان صدر اسلام می‌تواند معرف نگرش دین به جایگاه زن مسلمان باشد. زمانی که جامعه عرب، دختران را زنده به گور می‌کرد، پیامبر (ص) نهایت تکریم و محبت را نسبت به دخترشان ابراز می‌کردند. حضرت فاطمه (س)  در کنار کارهای منزل، جلسات تفسیر قرآن برگزار می‌کردند و در زمینه اعمال عبادی هم در زمره بهترین بندگان خدا هستند.

اما متأسفانه تاریخ شاهد آن است که علیرغم سفارش اسلام به یادگیری علم برای یک مسلمان، بدون در نظر گرفتن مسئله جنسیت، زنان حتی پس از ورود اسلام به سرزمین‌های مختلف، همواره مورد ظلم قرار گرفته و جرأت ورود به عرصه‌های مختلف علمی را ندارند. زنان آنچنان در تنگنا قرار داشته‌اند که ما کمتر اثری از ایشان در تاریخ گذشته جوامع می‌بینیم. وقتی به تعریف عرفان توسط مشایخ آن نگاه می‌کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که در تعریف عرفان و در کسب مقامات عرفانی نیز نباید تفاوتی بین زن و مرد وجود داشته باشد.

خبرگزاری تسنیم با مرور بخش‌هایی از زندگی زنان عارف برگرفته از بخش‌هایی از مقاله زهرا خاکباز، استاد دانشگاه، به بررسی جایگاه و منزلت این عرفای اسلامی در طول تاریخ پرداخته است.

رابعه عدویه؛ عارفی که مردان دانشمند از محضرش درس گرفتند

در میان زنان عارف اهمیت رابعه عدویه (بصری) کاملاً مشهود است. سخنان و کارهای او در کتاب تذکرة الاولیا و دیگر متون نقل شده است و مردان بزرگی مانند حسن بصری با او مراوده داشته‌اند و از محضرش بهره می‌برده‌اند، که بسیاری از سخنان رابعه از این عارفان نقل شده است.

رابعه، عارفی بزرگ است و تأثیر بسزایی در عرفان اسلامی داشته است. رابعه،از ابتدای کودکی مورد احترام امیران بوده است؛ شبی که متولد شد، در خان پدرش از شدت فقر لباسی نبود که بر تن او کنند. عیسی رادان (امیر بصره) به پدر او پیغام می‌دهد که: «من خود آیم و به محاسن، خاک آستان تو روبم.»

دلیل این تواضع، رساندن پیغام رسول خدا(ص) به امیر، از طریق پدر رابعه است. پیغمبر(ص) در خواب به پدر رابعه می‌فرمایند:«این دختر سیّده‌ای است که هفتادهزار از امت من در شفاعت او خواهند بود. پیش عیسی رادان رو...» عیسی رادان که این خواب را می‌شنود، شخصاً به بالین رابعه حاضر می‌شود. درواقع از کودکی امیران دنیا خاکسار رابعه هستند.

اما این تواضع دوطرفه نیست. رابعه نه تنها به اربابان قدرت بی‌اعتنا است، بلکه می‌گوید:«وقتی به روشنایی چراغ سلطان، شکاف پیرهن دوختم، دلم روزگاری بسته شد. تا آن را باز نشکافتم، دلم گشاده نشد.» یعنی حتی استفاده از نور چراغ سلطان را موجب ظلمات قلب خود می‌داند! این حد بی توجهی به دنیا و مالکان دنیا در سایر اقوال وی نیز دیده می‌شود.

آثار جنسیت زنانه بر رشد عرفانی و معنوی

نوشته شده روزی یکی از مشایخ بصره نزد رابعه شروع به بدگویی از دنیا می‌کند، رابعه به وی می‌گوید: تو دنیا را دوست داری که اگر دوست نداشتی، نیک و بد آن را به زبان نمی‌آوردی. «من احب شیئا، اکثر ذکره» و این حد اعلای اِعراض از دنیاست.

این نگرش رابعه فقط در کلام وی تجلی نیافته، بلکه در عمل نیز او یکی از بهترین نمونه‌های پرهیز از دنیاست. او به دلیل همین روی‌گردانی از دنیا، هیچ وقت حاضر به ازدواج نشد و طریقت دائمی او عدم توجه به جسم و پرورش روح بود. درباره قوت او آمده است که رابعه به روزی یک خرما  یا اندک پیه آبه‌ای قانع بود.

فاطمه نیشابوری؛ گمشده‌ای در عرفان اسلامی

یکی از اولیاء تصوف و عرفان فاطمه نیشابوری است. این زن در عالم عرفان و تصوف آنچنان مقامی دارد که جامی در نفحات الانس متذکر است که فاطمه دارای مقام ولایت بوده و می‌نویسد بایزید بسطامی دربار او و شوهرش می‌گوید: «یک زوج و زوجه دیدم که از مقامات عارفین و کمالات اهل یقین هرچه از آنها پرسیدم، جوابی دادند که دلیل خبرت و بصیرت آنها بود.»

ذوالنون مصری نیز در مقامات عرفانی این زن مانند بایزید بسطامی اظهار اعتقاد می‌کند. از این زن، با چنین درجه‌ای از عرفان، مختصر اطلاعاتی در دست است که از طریق آنها نمی‌شود جزئیات روحیات وی را متوجه شد.

خواهران بشر حافی؛ الگوی تقوا و پرهیزکاری

آنچه از رابعه، دربار عدم استفاده از روشنایی چراغ سلطان ذکر شد، در احوالات خواهر بشر حافی نیز آمده است؛ البته خواهران بشر، عارف بوده‌اند و در کتب احوالات عارفه‌ها، با عنوان «اخوات بشر حافی» اقوال و احوال ایشان ذکر شده است، اما این حکایت درباره یکی از آنهاست.

نقل شده است که زنی خدمت احمد حنبل رفت و عرض کرد: «تابستان بر بام پنبه می‌ریسم، به روشنایی مشعل سلطان. و کسان خلیفه می‌گذرند، به روشنایی چیزی رشته می‌شود. روا بُوَد یا نه؟» پرسیدند: «تو کیستی؟» گفت: «خواهر بشر بن حارثم.» احمد زار بگریست و گفت: «چنین تقوی از خاندان او بیرون آید.»

بشر حافی معترف است که پارسایی را از خواهرم آموختم. او کوشش داشت آنچه که به دست مخلوق تهیه شده است، نخورد.

نقش زنان در معنابخشی به زندگی خانوادگی و اجتماعی

کردیه دختر عمرو؛ بی اعتنا به ثروت دنیا

او از اهالی بصره یا اهواز بود. از او نقل شده است که گفت: «هیچ یک از صاحبان دنیا به جهت آنچه که داشتند، در نظرم بزرگ نیامد و هیچ مسلمانی را حقیر نشمردم.» و این نشان عرفان عمیق این بانوی عارف است.

اینکه انسان به کسی به خاطر مال و مقام احترام نگذارد و کسی را به خاطر فقر تحقیر نکند، نهایت زهدپیشگی است. ضمن آنکه این امر در دین مبین نیز توصیه شده است.

امام علی علیه السلام می‌فرمایند:«کسی که نزد توانگری رفته و به خاطر سرمایه‌اش برابر او فروتنی کند، دو سوم دین خود را از دست داده است.»

حبیبه عدویه و نیایش‌های عارفانه‌اش

از احوال او چیزی در دست نیست. تنها ابن جوزی در صفة الصفوة شرح مختصری درباره‌اش نقل کرده است. در احوال او آمده است که برای نماز به پشت بام خانه می‌رفت و می‌گفت:«خدای من، ستارگان نمودار شدند و دیده‌ها در خواب شد و پادشاهان درهای خود را بستند و در تو باز است...»

این نوع نیایش با پادشاه پادشاهان، نشان از این دارد که امید اول و آخر خداست، اگر تمام درهای دنیا بسته شوند، باز در درحمت الهی باز است و این امر، حاکی از عظمت روح این عارف و بی‌توجهی‌اش به دنیای دون است.

کسی که این چنین با پروردگارش نیایش می‌کند، قطعاً دل به دنیا و اهل آن نداده است، و از همه، بجز خداوند، ناامید است. عرفان حقیقی چیزی جز این نیست.

عقلاء مجانین

یک دسته از عارفان، عقلاء مجانین هستند. عقلاء مجانین درواقع کسانی هستند که دنیا در نظر آنها تا آن حدی حقیر و بی‌مقدار است، که از بند عقل معاش بیرون می‌آیند و سخنان و افعالشان رنگ و بویی از دیوانگی می‌گیرد. معمولاً خوراک و پوشاک و شمایل ظاهری برای ایشان مهم نیست.

این دسته از عارفان را، شاید بتوان آزادترین عارفان نامید. بهلول، از معروف‌ترین عقلاء مجانین است و سخنان حکیمانه‌ای از او نقل شده است، اما کسی او را تنبیه نمی‌کند، چون گمان می کنند دیوانه است، اما تاریخ قضاوت می‌کند که ایشان معمولاً عاقل‌ترین افراد زمانشان بوده‌اند.

در میان زنان عارف نیز، عقلاء مجانینی وجود دارند، اما احوالات آنها مانند بهلول، با جزئیات و مفصل نقل نشده است. نام برخی از این زنان عارف بدون توضیح زندگی و اقوال آنها ذکر می‌شود.

ریحانه و الهه (از بصره)، ذکاره(از بغداد) و عافیه مشتاقه(از بصره) زنانی هستند که سلمی صفت والهه یا مجنونه را به ایشان می‌دهد. بیشتر زنانی که لقب والهه یا مجنونه داشته‌اند و نامشان در گروه عقلای مجانین آمده است، شاعر هم بوده‌اند و احساسات تند و شوق سوزان و بی‌پایان درونی خود را بی‌پروا بیان می‌کردند.

عارفه‌ای به نام تحفه نیز بوده است که در مورد او نوشته‌اند که او را در تیمارستان بستری کرده بودند. سری سقطی به طور اتفاقی به آن تیمارستان رفته بود و او را دید که دیوانه نیست، بلکه عارفه‌ای است شوریده. به او گفت از اینجا بیرون برو و او در جواب سری گفت: «آنکه حبیب دل من است مرا مملوک بعضی ممالیک خود گردانیده است. اگر مالک رضا شود، بروم؛ و الا صبر کنم.»

همچنین میمونه السوداء، از زنانی است که ابوالقاسم نیشابوری نامش را در ردیف عقلای مجانین ثبت است.

زنان دیگری مانند آسیه بغدادی، حیونه اهوازی، عوسجه واسطی، سلمونه و زهراء والهه نیز در کتاب نخستین زنان صوفی به عنوان عقلاء مجانین ذکر شده‌اند.

نقش زنان در معنابخشی به زندگی خانوادگی و اجتماعی

عارفه‌های گمنام

اما در کنار زنانی که به عنوان عارف از آنها یاد و احوالات ایشان، هرچند مختصر ذکر شده است، باید از زنانی نام برد که در دایره عرفان گمنام هستند. زنانی که نامشان برده نشده است، اما پشتیبان عارفان نامدار بوده‌اند.

زن همواره در عرصه هستی و در همه جای جهان، فارغ از مکان و زمان بار سنگینی به دوش داشته است؛ زادن، پروردن و به بلوغ رسانیدن. قطعاً تأثیر بسیار مهم اندیشه و طریقت زندگی مادر بر فرزند، برای همه امری مسجل است. قطعاً هستند مردان عارفی که با شیر پاک مادرانشان، مست حب الهی شده، از منیت رهایی یافته‌اند.

در کنار مادران، همسران، خواهران و دیگر زنان اقوام نیز ممکن است بر عارفانی مؤثر بوده باشند. فارغ از مقوله تأثیرات مستقیم بر عارفان، صبر همسران برخی از ایشان به تنگدستی، و زندگی آنها با کسانی که از مال دنیا به گلیمی و خرده‌نانی اکتفا کرده‌اند، خود نوعی سلوک عرفانی است.

در کنار مادران و همسران، هستند زنان دیگری که در زندگی عارفان مؤثر بوده‌اند، همانطورکه بشر حافی می‌گوید که پارسایی را از خواهرم آموختم. او کوشش داشت آنچه که به دست مخلوق تهیه شده است، نخورد.

البته نقش خواهران عرفا در زندگی ایشان شایان توجه است و در داستان‌های آنها خواهران مقامی اغلب بسیار مهم دارند. وقتی عارف بزرگی چون بشر حافی، تحت تأثیر یک زن پرورش یافته است، بعید نیست برخی عارفان نامدار، که اینک نامشان معرِّف عرفان اسلامی است، پرورده گمنامانی باشند که به خاطر جو غلط حاکم بر زمانشان و استبداد مردان، امروزه از احوالات ایشان چیزی در دست نیست.

زندگی و نقش زنان عارف در هاله‌ای از ابهام است

میزان و کیفیت حضور زنان در عرصه عرفان اسلامی، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. اما این مسجل است که زنانی در این زمینه فعالیت داشته‌اند که از میان ایشان فقط سخنان و کرامات چند تن نقل شده است و از بقیه زنان عارف، اطلاعات کافی در دست نیست.

هرچند اطلاعات محدودی از زنان عارف نقل شده است، اما در همان اطلاعات محدود، سخنان نغز و اعمال شایسته‌ای از این زنان مشاهده می‌شود. رابعه عدویه، فاطمه نیشابوری و اخوات بشر حافی زنان عارفی که حتی مطالعه اندک اطلاعاتی از ایشان روح را جلا می‌دهد.

در کنار بانوانی که به عنوان عارف شناخته شده‌اند، همسران، مادران، خواهران و زنانی که با عارفان مراوده داشته‌اند نیز بر شیوخ عرفان مؤثر بوده‌اند و مطالعه زندگی ایشان می‌تواند سرچشمه مطالعات جدیدی در زمینه عرفان اسلامی باشد.

انتهای پیام/