به نقل از «خبرگزاری آریا»

خطر بي‌آبي در کمين کرمانشاه/ از روش‌هاي سنتي دست برداريم

تاریخ انتشار: ۳۱ مرداد ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۴۷۵۷۱۴

خبرگزاري آريا - کرمانشاه- ايرنا- تاکنون تصور مي شد که وضعيت منابع آبي استان کرمانشاه رو به ‌راه است و همين ذهنيت باعث ادامه بي‌توجهي و مصرف بي‌حساب شده اما به گفته مسئولان اين برداشت، کاملا نادرست و خطر از آنچه تصور مي شود، ‌نزديک ‌تر است.

بارندگي هاي ايران يک سوم دنيا و ميزان تبخير آب آن سه برابر ميانگين جهاني است؛ حال اگر اين آمار را کنار مصرف غيراصولي، بي حساب و هدررفت نجومي منابع آبي بگذاريم نتيجه آن جز يک فاجعه ملي نخواهد بود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

افزايش گرماي هوا، کاهش بارندگي ها، ادامه خشکسالي، کاهش سطح منابع آبي زيرزميني، فرونشست زمين و مصرف نادرست و غيرعلمي آب در کشور کار را به جايي رسانده که `بحران آب` اکنون به دغدغه اصلي مسئولان تبديل شده؛ طوري که رئيس جمهوري در مراسم تحليف در کنار بيکاري و آلودگي هوا از اين بحران به عنوان مشکلات اصلي کشور نام برد.
شدت بحران آب در استان هاي مختلف متفاوت و وضع برخي استان ها کمي از ميانگين کشوري بهتر است اما آمارها نشان مي دهد که هيچ نقطه اي از خطر بي‌آبي دور نيست.
تاکنون تصور مي شد که وضعيت منابع آبي استان کرمانشاه خوب است و همين موضوع باعث ادامه بي توجهي به مصرف آب به ويژه در بخش کشاورزي شده بود اما به گفته مسئولان اين تصور کاملا نادرست است.
استان 2 ميليون نفري کرمانشاه 940 هزار هکتار زمين کشاورزي و باغ دارد که بيش از 6 درصد اراضي کشاورزي کشور است اما مديريت و مصرف غيرعلمي آب در اين مزارع باعث شده که داده و ستانده کشاورزان استان کاملا نامتوازن باشد.
بخش قابل توجهي از 90 درصد آب مصرفي استان کرمانشاه در بخش کشاورزي، به روش هاي نادرست صرف کشت محصولات آب‌ بر مي شود که کشت آنها اصلا توجيه اقتصادي ندارد.
خبرگزاري ايرنا مرکز کرمانشاه براي پيگيري آخرين وضعيت منابع آبي و شيوه ها و راهکارهاي مصرف درست آن ميزگردي را با حضور مجتبي نيک کردار معاون هماهنگي امور عمراني استانداري کرمانشاه،‌ کياست اميريان مديرعامل آب منطقه اي استان کرمانشاه و بهمن فرهادي عضو هيات علمي گروه مهندسي آب دانشگاه رازي کرمانشاه برگزار کرد که مشروح آن را در ادامه مي خوانيد:
** وضعيت منابع آبي کرمانشاه چگونه است؟ آيا اين تصور درست است که منابع آبي استان در وضعيت خوبي قرار دارد؟
- مجتبي نيک کردار: وضعيت منابع آبي ما نسبت به ساير استان ها خوب است نه به نسبت وضعيت مطلوب. اين يک واقعيت است که آب در سراسر کشور در شرايط بحراني قرار دارد و استان کرمانشاه نيز در آستانه بحران است. هرگز نبايد اينگونه وانمود شود که وضع استان عادي است بلکه بايد در نهايت صرفه جويي و حتي خست آب را مصرف کنيم.
امروزه آب به راهبردي ترين کالاي جهان تبديل شده است و برنامه ريزي تمام دنيا بر خروج از مصرف سوخت فسيلي و روي آوردن به ساير سوخت هاست زيرا مصرف سوخت فسيلي صرفه سابق را ندارد.
ايران در يک منطقه خشک و نيمه خشک قرار دارد و از ايام بسيار دور هم در معرض خشکسالي قرار داشته به گونه اي که يکي از دعاهاي داريوش هخامنشي در کتيبه بيستون اين است که `خدايا مملکت مرا از خشکسالي حفظ کن`.
متوسط بارندگي در ايران کمتر از يک سوم ميانگين جهاني است. بنابراين هر سياستي که باعث استفاده نادرست از منابع کمياب آبي شود، محکوم است.
92 درصد از منابع آبي کشور در بخش کشاورزي و با راندمان بسيار پايين در حال مصرف است که اگر ما به سمت فناوري هاي نوين و با راندمان بالا حرکت نکنيم، حتما آينده خوبي در انتظار کشور نخواهد بود.
خط قرمز و سرانه سالانه آب در دنيا به ازاي هر نفر هزار و 700 متر مکعب است اما اين رقم در ايران به هزار و 500 متر مکعب کاهش يافته است که وضعيت خطرناکي است.
براي افزايش راندمان آب در بخش کشاورزي حتما بايد از روش هاي سنتي دست برداريم و روشهاي نوين راه جايگزين آن کنيم.
- کياست اميريان: در شرايطي که ميزان بارش هاي کشور حدود يک سوم ميانگين جهاني است اما ما سه برابر ميانگين جهاني تبخير آب داريم. حال اگر در اين شرايط آب را هم به درستي مصرف نکنيم ظلم مضاعفي به منابع آبي است.
در ساير انرژي ها با اتمام آن مي توان سراغ يک انرژي جايگزين رفت اما آب کالايي نيست که جايگزيني داشته باشد.
هم اکنون متوسط توليد جهاني محصول به ازاي مصرف هر متر مکعب آب 2.8 تا سه کيلوگرم است اما اين رقم در ايران تنها 800 گرم است؛ يعني يک چهارم ميانگين جهاني.
- بهمن فرهادي: مطالعات ما در باره بازه زماني سال هاي 1380 تا 90 نشان مي دهد که اين رقم در استان کرمانشاه براي محصول گندم 750 و براي جو 850 گرم است.
** وضعيت منابع استان کرمانشاه اکنون چگونه است؟
-اميريان: ما از 18 سال پيش وارد يک دوره خشکسالي شده ايم که 12 سال از آن بارندگي استان زير ميانگين کشوري بوده که حدود 700 ميلي متر مي شود. درست است که ميانگين بارندگي استان 475 ميليمتر و حدود 2 برابر ميانگين کشور است اما اين رقم حدود 50 درصد ميانگين جهاني است.
کرمانشاه حدود 6 درصد از روان آبهاي کشور را دارد اما اين روان آب ها در نقاط و زمانهاي غير نياز از جمله فصل هاي پاييز و زمستاني از استان عبور مي کنند که نياز چنداني به آنها نيست. استفاده از اين آب ها نيازمند احداث شبکه، ذخيره سازي، صرف هزينه زياد و رعايت حق آبه بالادست و پايين دست است که اقدام هايي هزينه بر محسوب مي شود.
** پراکنش بارش ها در استان کرمانشاه چگونه است؟
-اميريان: پراکندگي بارش ها در سطح کشور به صورت متعادل نيست و برخي نقاط بسيار بالا و برخي مناطق بسيار کم بارش است. مشابه اين وضعيت با شدت کمتري در استان کرمانشاه هم وجود دارد به گونه اي که بارندگي هاي استان بين 260 تا 700 ميلي متر در مناطق مختلف در نوسان است.
** آمار ورودي به منابع آبي زيرزميني و خروجي آن به چه صورتي است؟
-اميريان: مطالعه وضعيت 23 دشت استان، افت سطح آب زيرزميني تجديد شونده در همه مناطق را نشان مي دهد؛ يعني ما بيش از ظرفيت برداشت مجاز از منابع آبي زيرزميني در حال برداشت هستيم.
هم اکنون سالانه يک ميليارد و 300 ميليون متر مکعب آب وارد منابع زيرزميني ما مي شود و در مقابل يک ميليارد و 400 ميليون متر مکعب از اين منابع برداشت مي کنيم به عبارت ديگر سالانه 100 ميليون مترمکعب اضافه برداشت داريم.
** با توجه به مصرف حدود 90 درصد از آب مصرفي استان در بخش کشاورزي بهتر است تمرکز بيشتري بر اين بخش داشته باشيم زيرا کوچکترين اصلاحي در اين حوزه برابر با يک انقلاب در بخش شرب يا صنعت است.
-اميريان: بله درست است. ببينيد اگر ما تنها 10 درصد راندمان مصرف آب را در بخش کشاورزي افزايش دهيم، به اندازه کل مصرف آب در بخش شرب و صنعت صرفه جويي مي شود؛ اين عدد کمي نيست.
** آقاي فرهادي به نظر شما گير اصلي بحران کنوني آب کجاست؟
-فرهادي: عمده مشکل ما نوع مدل آب در مزرعه است. هزينه هاي بسياري براي ساخت سد و شبکه و هدايت آب به مزارع کشاورزي صورت مي گيرد اما متاسفانه آب به درستي در مزارع مصرف نمي شود. گرچه طي سال هاي اخير جهاد کشاورزي براي توسعه آبياري تحت فشار هزينه هاي زيادي انجام داده اما اين کار به اندازه کافي بر روي راندمان آب تاثير نگذاشته است.
به عبارت ديگر کشاورزان عمدتاً براي راحتي آبياري، اقدام به تغيير سيستم آبياري از سنتي به تحت فشار مي کنند و به زعم خود از يک وام مناسب بانکي براي راحتي خودشان بهره مي برند.
همچنين کشاورز اطلاع و شناخت کافي از نحوه درست آبياري محصول خود ندارد و مثلاً نمي داند که روزانه چند ساعت بايد به محصول آب بدهد. در واقع به همان اندازه که با سيستم سنتي به محصولاتش آب مي داد با سيستم جديد و آبياري تحت فشار هم به همان اندازه به محصول آب مي دهد.
** مديريت آب صرفاً بايد توسط کشاورز صورت گيرد؟
-فرهادي: خير؛ مثلا براي کمک به کاهش مصرف مسئولان آب منطقه اي مي توانند به همان اندازه اي که سيستم آبياري يک مزرعه تغيير کرده و بروز شده است، سهميه آب آن را کاهش دهند.
البته از کشاورز انتظاري نيست که نسبت به نحوه آبياري انواع محصولات اطلاعات کافي داشته باشد و نهادهاي مسئول مي توانند اطلاعات لازم را در زمان مناسب در اختيار او بگذارند. البته تاکنون کار جامعي در مورد نحوه آبياري انجام نشده است.
** سيستم هاي آبياري باراني فعلي بهينه و به صرفه است؟
-فرهادي: سيستم آبياري کنوني باراني کلاسيک ثابت و آبپاش متحرک است که فاصله آبپاش ها در آن 20 تا 22 متر است و در نقاط بادخيز هرگز جوابگو نيست و آب را به صورت کاملاً يک غير يکنواخت توزيع مي کند. طبق ارزيابيهاي ما از مزارع استان، يکنواختي توزيع آب در اين سيستم حدود 50 درصد است.
اين موضوع هم مطرح است که از سيستم آبياري باراني به سمت سيستم آبياري قطره اي حرکت کنيم که البته در اين زمينه هم مطالعات کافي صورت نگرفته و هنوز هيچ کار علمي و اصولي بر روي سيستم هاي متناسب با وضعيت فعلي استان صورت نگرفته است.
البته دانشگاه و نخبگان علمي استان آماده انجام کار پژوهشي و علمي در اين زمينه هستند اما متاسفانه حمايت کافي از آنان صورتي نمي گيرد. با اين حال ما به صورت خودجوش اقدام به پيگيري يک سري کارهاي علمي کرده ايم.
** مثلا چه کارهايي؟
-فرهادي: يکي از کارهايي که ما هم اکنون دنبال مي کنيم، هوشمندسازي آبياري مزارع کشاورزي است. به اين معني که با دريافت اطلاعات هواشناسي و همچنين در نظر گرفتن زمان کشت، موقعيت و رشد گياه، نوع آب پاش ها، ميزان و نحوه آبياري مورد نياز براي محصول را به کشاورز اعلام مي کنيم. در اين سيستم ميزان آبياري به صورت هفتگي و حتي روزانه ممکن است متفاوت باشد. در حالي که اکنون مبناي تخصيص آب به مزارع بر مبناي ميزان بارش بلند مدت 30 تا 40 سال گذشته صورت مي گيرد.
**خلاصه سخنان دکتر فرهادي اين است که سيستم آبياري کشاورزي در حال مدرن شدن اما ميزان مصرف آب همچنان سنتي است. جناب آقاي اميريان شما براي کنترل مصرف آب در مزارع کشاورزي طرح بسيار مهم و ملي را در دستور کار داريد به نام طرح `احيا و تعادل بخشي منابع آبي زيرزميني` که برخي از زيرشاخه هاي آن به موضوع کنترل و نظارت بر مصرف آب هاي زيرزميني در مزارع کشاورزي است. در باره اين طرح و ميزان پيشرفت اجراي آن توضيح دهيد.
-اميريان: طرح احيا و تعادل بخشي منابع آب زيرزميني مصوبه شوراي عالي آب در سال 1393 است که 15 محور را براي پيگيري توسط توسط وزارت نيرو و وزارت جهاد کشاورزي مشخص کرده. مهمترين محور آن تشکيل شوراي حفاظت آب در استان ها به رياست استاندار است و مسدود کردن چاههاي غيرمجاز، نصب کنترل هوشمند روي چاههاي مجاز، ساماندهي کشت محصولات و تغيير سيستم آبياري قديمي به فناوري هاي جديد از ديگر محورهاي مهم اين طرح است.
**يکي از محورهاي طرح احيا و تعادل بخشي منابع آبي زيرزميني، مسدود کردن چاه هاي غيرمجاز است. هدف گذاري شما براي اين بخش مسدود کردن هزار حلقه چاه در سال 95 بود آيا اين هدف محقق شده است؟
-اميريان: ما در سال گذشته 513 حلقه چاه غيرمجاز را مسدود کرديم.
**چرا موفق به مسدود کردن حدود 500 حلقه چاه ديگر نشديد؟
-اميريان: اصلي ترين مانع کمبود اعتبار بود. به طوري که تنها حدود 10 درصد از منابع مالي طرح در سال گذشته محقق شد.
** برنامه شما براي مسدود کردن چاه هاي غيرمجاز در سال 96 چيست؟
-اميريان: برنامه ما براي امسال هم مسدود کردن هزار حلقه چاه است.
** تعداد کل چاه هاي مجاز و غيرمجاز ما چقدر است؟
-اميريان: در استان کرمانشاه حدود 17 هزار حلقه چاه وجود دارد که پنج هزار حلقه آن غيرمجاز است. البته اين رقم نسبت به 350 هزار حلقه چاه غيرمجاز کشور عدد زيادي نيست.
**مسدود کردن همه هاي غيرمجاز استان چقدر زمان مي خواهد؟
-اميريان: قطعا مسدود کردن اين چاه ها در يکسال شدني نيست و نيازمند مهيا کردن مقدمات حقوقي، قضايي، اجتماعي و مالي است. البته طبق قانون تا پايان برنامه ششم توسعه بايد همه چاه هاي غيرمجاز مسدود شوند.
** در واقع اگر سالانه هزار چاه مسدود شود و البته هيچ چاه غيرمجازي هم حفر نشود، شما مي توانيد طي پنج سال برنامه ششم توسعه، همه چاه هاي غيرمجاز استان را مسدود کنيد. در زمينه نصب کنتور حجمي و کنتور هوشمند آب و برق چه کرده ايد؟
-اميريان: تاکنون بر روي هزار و 200 حلقه چاه مجاز کنتور حجمي مصرف آب نصب شده است.
** طبق آمار شما تاکنون تنها هزار و 200 حلقه چاه کنتوردار شده اند و در واقع هيچ نظارتي بر ميزان برداشت و مصرف ساير چاههاي مجاز هم وجود ندارد.
-اميريان: البته حدود 350 تا 400 حلقه از اين چاه هاي مجاز، مربوط به بخش شرب است. اما طبق برنامه ششم توسعه بايد همه چاههاي ما به کنتور حجمي و کنتور هوشمند آب و برق تجهيز شوند.
** جناب آقاي فرهادي در وضعيت فعلي راهکارهاي سريع تري براي کنترل ميزان برداشت آب از منابع زيرزميني در بخش کشاورزي وجود دارد؟
-فرهادي: به نظر من مي توان تا زمان هوشمند سازي کنتور همه چاههاي استان، از قبض برق به عنوان مبنايي براي محاسبه تقريبي ميزان آب مصرفي استفاده کرد زيرا يک رابطه رياضي بين آب برداشت شده و ميزان مصرف برق وجود دارد.
** قاي اميريان تاکنون چه مقدار از زمين هاي کشاورزي استان به سيستم آبياري تحت فشار تجهيز شده اند؟
-اميريان: آب منطقه اي استان کرمانشاه تاکنون حدود 23 هزار هکتار از شبکه هاي اصلي و چهار هزار هکتار از شبکه هاي فرعي را مجهز به سيستم آبياري نوين کرده است. البته من آماري از اجراي سيستم هاي نوين بر روي چاه هاي کشاورزي در دست ندارم و اطلاعات آن در دست جهاد کشاورزي است.
** با توجه به وضعيت منابع آبي کنوني استان کرمانشاه چه مقدار از زمين هاي زراعي استان قابليت تجهيز به سيستم آبياري نوين و آبي شدن را دارد؟
-اميريان: با اصلاح شيوه هاي آبياري و رفتن به سمت فناوريهاي نوين مي توان حدود يک سوم از زمين هاي زراعي استان را آبي کرد.
** آقاي نيک کردار اگر مسئولان جهاد کشاورزي آماري را مقابل شما بگذارند که حاکي از افزايش توليد محصولات کشاورزي نسبت به مدت مشابه سال هاي گذشته است، آيا براي آنها کف مي زنيد يا ابتدا مي پرسيد که اين افزايش توليد به چه بهايي از مصرف به دست آمده است؟
-نيک کردار: حتما براي صرف افزايش توليد دست نمي زنيم و ابتدا سوال مي کنيم که چه ميزان آب براي اين محصول مصرف شده است زيرا خيلي از محصولات آب بر هزينه آب مصرفي خود را جبران نمي کنند. براي توليد هر کيلو هندوانه حدود 500 ليتر آب مصرف مي شود؛ هندوانه اي که هم اکنون کيلويي 500 تومان فروخته مي شود.
بنابراين راهي نمي ماند جز اينکه به سمت کشت محصولات کم آب بر با توجه به اقليم و ساير ابعاد و ويژگي هاي استان کرمانشاه حرکت کنيم. خوشبختانه طي سال هاي اخير جهاد کشاورزي کرمانشاه کشت محصولات آب بر را کاهش داده و محصولات کم آب بري مانند کلزا را توسعه داده اند.
** در بخش کشت گلخانه اي که بسيار کم آب بر است، چه اقدام هايي در استان انجام شده است؟
- نيک کردار: کشت گلخانه اي يک اقدام بسيار علمي و با راندمان بالا و يکي از راه هاي صرفه جويي در مصرف آب است.
هم اکنون حدود 25 تا 30 هکتار کشت گلخانه اي در استان کرمانشاه وجود دارد. در حالي که اين آمار در کشور هشت هزار هکتار است. با توجه به وجود بيش از 6 درصد از زمين هاي زراعي کشور در استان کرمانشاه دست کم بايد حدود 500 هکتار کشت گلخانه اي در استان وجود داشته باشد يعني وضعيت فعلي بايد حدود 17 برابر شود.
هم اکنون شرکت جهاد نصر در اسلام آباد غرب و شرکت کوثر در سرپل ذهاب طرح احداث گلخانه را کليد زده اند و طرح گلخانه تنگه کنشت هم در مرحله مذاکره قرار دارد.
-اميريان: يکي از اين روش هاي کاهش مصرف آب همين توسعه کشت گلخانه اي است. مصرف آب در گلخانه يک چهارم ساير روش هاست. در کشت گلخانه اي براي هر هکتار يک ليتر آب مصرف مي شود اما در عمل توليد محصول پنج برابر بيشتر از ساير روش هاست؛ به عبارتي به جاي توسعه، درصد عملکرد در هکتار بالا مي رود.
** براي بهبود ميزان مصرف آب در استان و بالا بردن راندمان آبياري مزارع راهکارهاي ديگري هم وجود دارد؟
-فرهادي: سند ملي آب کشور قديمي است و بايد به روز شود. بايد نگاه واقع بينانه تري به ميزان نياز آب در مناطق مختلف داشت تا کشاورز ما دنبال راه هاي غيرقانوني و برداشت آب بيشتر از ميزان تعيين شده نرود.
مهمترين مشکل فعلي در وضعيت کنوني، مديريت نادرست مصرف آب است. مي توان با ايجاد تشکل هاي آب‌ بران و عضويت کارشناسان کشاورزي در اين تشکل ها، گروه هاي مختلفي براي نظارت و کنترل مصرف آب داشت و خود اين تشکل ها برنامه مشخصي براي ميزان و نوع مصرف آب در مزارع کشاورزي در نقاط مختلف تعيين کنند.
سيستم هاي آبياري کنوني نيز چندان مناسب نيست ضمن اينکه کشاورز از ساعات مناسب آبياري اطلاع کافي ندارد و بايد اطلاعات لازم را در اختيارش گذاشت.
** در کنار آموزش عمومي و فرهنگ سازي چه اقدام هاي عملي و اساسي ديگري بايد صورت گيرد؟
-اميريان: نخست اينکه بايد منابع آب را با رعايت حق آبه هاي بالادست و پايين دست مهار و مديريت کنيم و دوم اينکه اقتصاد آب را در نظر بگيريم و قيمت واقعي آن را در محصولات خود محاسبه کنيم؛ در نهايت به سمت اصلاح نوع مصرف آب به ويژه در بخش کشاورزي برويم. زمان کاشت، بذور اصلاح شده و عملکرد در هکتار از نکات اساسي در اين زمينه است.
-فرهادي: با تغيير نگرش بهره برداران مي توان راندمان مصرف آب در بخش کشاورزي را بيش از 20 درصد کاهش داد.
-اميريان: آموزش بهره برداران و اطلاع رساني به مردم يک رکن اساسي براي کنترل بحران آب است. چون اثرات کم آبي و خشکسالي در درازمدت مشخص مي شود، متاسفانه شهروندان به مروز به آن عادت مي کنند. در حاليکه کشور ما در يک منطقه خشک و کم است اما همچنان در راندمان آبياري و نحوه استفاده درست از آن رتبه پاييني داريم. اگر آينده و حيات فرزندانمان و نسلهاي بعدي برايمان مهم است، بايد بدانيم که آب ميراث گذشتگان نيست، بلکه امانت آيندگان در دست ماست.
-نيک کردار: بايد سياستگذاري ها به گونه اي باشد که مردم بدانند آب بسيار گرانبهاست و نکته مهم ديگر اينکه آموزش کافي را براي بهره برداري از آب و مصرف آن به مصرف کنندگان و بويژه کشاورزان ارائه کنيم.
استان کرمانشاه با بيش از 24 هزار کيلومتر مربع وسعت داراي 2 ميليون نفر جمعيت با 31 شهر و 2 هزار و 620 روستا است.
8066/7444 خبرنگار:عبداله الماسي ** انتشاردهنده:علي مولوي
انتهاي پيام /*

منبع: خبرگزاری آریا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۴۷۵۷۱۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

زخم کاری سیگارهای الکترونیک

  سیگارهای الکترونیکی که با ترفندهای تبلیغاتی خود، باور عوارض‌نداشتن و راهی برای ترک سیگارهای سنتی را در جامعه رواج دادند و از این راه طرفداران زیادی نیز پیدا کردند، حالا با درگیرکردن عده زیادی از افراد جامعه، به یک معضل تبدیل شده‌اند! به‌خصوص این‌که طبق تاکید مسئولان بهداشتی، این سیگارها نه‌فقط بی‌خطر نیستند، بلکه سرطان‌زا نیز هستند و به همین خاطر با وجود تحرکات مشکوک، وزارت بهداشت زیر بار صدور مجوز این سیگارها نمی‌رود. بر اساس آمار، هیچ سطح ایمن و مطمئنی برای دخانیات وجود ندارد و تنباکوی سبک، محصولات دخانیات بدون دود، سیگار برگ غیرمضر و تبلیغات دیگر، افسانه‌ای بیش نیست و بارها وزارت بهداشت و نهادهای مربوط، این موضوع را به افراد جامعه گوشزد کرده‌اند. گرچه همچنان عده‌ای تلاش می‌کنند مصرف سیگارهای الکترونیکی را در جامعه مشروعیت ببخشند و آن را متفاوت از سیگارهای سنتی بدانند اما نگاه وزارت بهداشت به این موضوع متفاوت است. به‌طوری که اخیرا بهزاد ولی‌زاده،رئیس دبیرخانه ستادکشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت اعلام کرده است:تقاضاهایی برای اجازه فعالیت درزمینه عرضه ورسمیت‌بخشیدن به این سیگارها صورت‌گرفته اما وزارت بهداشت زیربارصدورمجوز برای تولید،فروش‌وعرضه این سیگارها نمی‌رود؛چراکه مضرات این سیگارها شناخته‌شده است.
   
زیاده‌روی در مصرف سیگارهای الکترونیکی به بهانه عوارض نداشتن آن
دکتر آقازاده، پژوهشگر اعتیاد در گفت‌وگو با جام‌جم در خصوص عوارض این سیگارها می‌گوید: این سیگارها در ابتدا با این ادعا آمدند تا جایگزین سیگارهای سنتی و عوارض آن شوند و برای افراد سیگاری با تأمین نیاز نیکوتین، حس سیگار را تداعی کنند. برای این روش نیکوتین را در محلول‌های سیگارهای الکترونیکی اضافه کردند و بعدها طعم‌دهنده‌های مختلفی به آنها افزوده شد که سرطان‌زاست و فرد سیگاری با این تصور که این‌گونه سیگارها عوارضی ندارند، محدودیت مصرفی برای خود قائل نمی‌شود و در استفاده از آن زیاده‌روی می‌کند و در نهایت به عوارض بیشتری نسبت به قبل مبتلا می‌شود.سال‌هاست که سازمان‌های جهانی مرتبط با حوزه سلامت و بهداشت درخصوص تاثیر این سیگارها بر سلامت افراد وانواع تهدیدهای جانبی آن، اطلاع‌رسانی می‌کنند اما با این همه، چرا مصرف این نوع از سیگارها همچنان سیر صعودی دارد؟ 
   
سیگارهای الکترونیکی قبح سیگارهای سنتی را در جامعه ندارد
پیمان حسنی ابهریان، عضو هیأت علمی و مدیرگروه توانبخشی موسسه آموزش عالی علوم شناختی در گفت‌وگو با جام‌جم در این‌باره می‌گوید: با توجه به این‌که فرهنگ اجتماعی و مقابله با مصرف دخانیات به نسبت نسل‌های قبل بیشتر شد و این تغییرات دیگر پاسخگوی افراد سیگاری نبود،مافیای دخانیات سعی دررفع این موضوع کردند و سیگارهای الکترونیکی را تولید و تبلیغ کردند. درحال حاضر درصد زیادی از افراد،به‌ویژه جوانان،سیگارمصرف می‌کنندوبه همین دلیل گرایش به سیگارهای الکترونیکی نیز افزایش یافته است. افزایش تمایل بسیاری از افراد به این نوع از سیگارها به این دلیل است که مصرف سیگارهای الکترونیکی به‌نسبت سیگارهای سنتی، محدودیت‌های قبل را ندارد. درواقع با توجه به این‌که این نوع ازسیگارها، دودهای آزاردهنده سیگارهای سنتی را ندارند، افراد درهرجایی از آنها استفاده می‌کنند. ازطرفی دیگر، مصرف این نوع از سیگارها، قبح استفاده ازسیگارهای سنتی را در جامعه توسط جوانان و نوجوانان ندارد؛ بنابراین مصرف این نوع از سیگارها اکنون افزایش یافته است.
   
جایگزینی لذت‌های سالم در جامعه راهکار مقابله با مصرف دخانیات
با توجه به سمی‌بودن وسرطان‌زا بودن مواد سیگارهای الکترونیکی وعوارض ناشی از آن برای فرد و جامعه، راهکار مقابله با این مسأله چیست؟ابهریان دراین خصوص معتقد است: برای پیشگیری ومقابله با افزایش مصرف دخانیات، به‌ویژه انواع مختلف سیگار در جامعه، بیش از هرچیز، فعالیت‌های فرهنگی لازم است و در این مورد جریمه نقدی و امثال آن کافی نیست. متأسفانه چند سالی است که مصرف سیگار در بین زنان نیز بسیار افزایش یافته و این موضوع از دید آنها به برابری زنان و مردان تعبیر می‌شود، در حالی که افزایش گرایش به چنین مسائلی با توجیه برابری بسیار خطرناک است. بر همین اساس برای کاهش این معضل در جامعه ابتدا باید علت گرایش افراد به سیگار را بررسی کرد. سیگار یا هر دخانیات دیگری در ابتدای مصرف برای فرد ایجاد لذت می‌کند و پس از آن به عادت تبدیل می‌شود؛ بنابراین برای کاهش گرایش جوانان به دخانیات لازم است تا در جامعه با ایجاد مراکز تفریحی، ورزشی و... لذت‌های سالم را جایگزین لذت‌های ناسالم کنیم؛ چراکه جایگزینی لذت‌های سالم و آشکارکردن عوارض مصرف دخانیات قطعا سیر استفاده و گرایش افراد جامعه را به سیگار و سایر دخانیات کاهش خواهد داد. البته ناگفته نماند که این نوع از پیشگیری برای جوانان در معرض مصرف جواب نمی‌دهد، بلکه این فرهنگ‌سازی باید از دوران کودکی افراد آغاز شود تا در بزرگسالی اثرات آن مشخص شود.باتوجه به آنچه دراین گزارش مطرح شد،امیداست باتمهیدات وزارت بهداشت در اطلاع‌رسانی و عدم رسمیت‌بخشیدن به مصرف دخانیات جدید نظیر سیگارهای الکترونیکی،مصرف آنها در جامعه کاهش پیدا کند و دیگر در سطح شهر شاهد مصرف سیگار توسط دختران و پسران در هر سن و سالی نباشیم.