به نقل از «تسنیم»

چهار چالش پیش روی الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت

تاریخ انتشار: ۱۵ شهریور ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۶۴۵۱۸۵

عضو شورای عالی الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت ۴ چالش پیش روی این الگو را برشمرده است.

به گزارش خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران پویا، مقام معظم رهبری در خرداد ماه سال 1390 در حکمی، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را تشکیل دادند و رئیس و اعضای شورای عالی آن را منصوب کردند. ایشان در ضرورت این مرکز فرمودند: «با توجه به عزم جدی برای دستیابی به الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، و لزوم استفاده‌ی همه‌جانبه از ظرفیت‌های موجود در عرصه‌های علمی (حوزه‌ای و دانشگاهی) در جهت فراهم‌سازی مقدمات تدوین الگو و توسعه گفتمانی و تولید علم در این حوزه، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت تشکیل می‌گردد»‌.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در حکمیاز سوی رهبر معظم انقلاب دکتر زاهدی وفا به عنوان یکی از اعضای حقیقی این شورا منصوب شدند.

دکتر زاهدی وفا برای عملیاتی شدن الگو چالشهایی را مطرح کرده‌اند که به آن پرداخته می‌شود:

چالش اول: طرح مسئله الگو

بحث جدی که در ابتدا مطرح میشود این است که آیا الگوهای پیشرفت یا تئوری های توسعه برای همه کشورها و برای همه مناطق یکسان میباشند یا متعدد خواهند بود؟ به همین جهت طرح مسئله الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت خود اولین چالش را برای جامعه علمی کشور ایجاد کرد. میخواهیم مقداری از این بحث را به صورت مختصر شرح بدهیم و فرصت های تحقیقاتی که در این موضوع وجود دارد را مورد بررسی قرار دهیم. کسانی که معتقدند ما نیازی به یک مرکز الگو و بحثی به عنوان سند الگو نداریم، بر این نکته اصرار میورزند که علم یکسان است و اگر در هر جایی از دنیا تولید بشود و معیارهای علمی را داشته باشد، برای همگان قابل استفاده است. بنابراین چیزی به نام الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی لازم نیست. پس اولین چالش الگو این بود که هویت تشکیل مرکز باید به این فکر پاسخ میداد. متاسفانه با وجود پرداختن به این موضوع در سخنرانی ها و جلسات مختلف اما همچنان در کشور در بین جامعه پژوهشگران ما، محققین ما و نخبگان ما همدلی یا اجماع راجع به این مسئله پیدا نشده است و باید توجه داشت اگر ما فکر میکنیم گفتمان سازی در الگو به حد مطلوبی نرسیده است به خاطر این است که در موضوع چالش اول و سوالی که در آن مطرح میشود، پاسخ های متفاوتی شنیده میشود. پاسخی که برای چالش اول در نظر داریم برای مراکزی مانند دانشگاه امام صادق آشنا است زیرا تاسیس دانشگاه امام صادق و رویکرد این دانشگاه و برخی از مراکز دیگر بر این است که حتما باید علوم انسانی اسلامی تولید بشود. البته اینکه در این راه چقدر موفق بودیم مشخص نیست و همچنین این موضوع که آیا به نظریه ای که بتوانیم از آن دفاع بکنیم و پرسش های رقیب را با آن نظریه پاسخ بدهیم رسیده ایم یا نه هنوز مشخص نشده است.

در هر الگوی پیشرفت و در هر تئوری توسعه یک سوال اساسی وجود دارد. این سوال اساسی این است که شما راجع به چه موجودی و راجع به چه جامعه ای نظر میدهید. باید توجه شود که همه تئوری های توسعه یا الگوهای توسعه راجع به این فکر میکنند که به نحوی سعادت انسان را تأمین کنند. پس سوال اول این میشود که این سعادت انسان چگونه تعریف میشود. لازم است قبل از بررسی سعادت نکته ای بررسی شود و آن نکته این است که این انسان چیست که تئوری راجع به پیشرفت او، راجع به توسعه او، راجع به سعادت او صحبت میکند. به عنوان مثال در رشته اقتصاد، اقتصاددانان انسان را به یک انسان اقتصادی ساده سازی میکنند و برای آن چند فرض بسیار ساده و آسان در نظر میگیرند و بعد از آن تمام تئوری های اقتصاد و به تبع تئوری های توسعه را بر اساس این اصول موضوعه شکل میدهند. این اصول موضوعه در رویکرد اسلامی چندان پذیرفته نیست. مثلا در اقتصاد راجع به انسانی صحبت میکنیم که این انسان صرفا مادی است و در حوزه های مختلف فردی تنها به بهینه سازی خود میپردازد. حال اگر این فرض تغییر پیدا کرد و انسان تنها یک انسان مادی تعریف نشد و به تعبیری انسان دو ساحتی شد، نوع الگویی که برای پیشرفت این انسان طراحی میشود باید متفاوت باشد همچنین الگوی پیشرفت برای جامعه این انسان نیز تغییر میکند زیرا جامعه با ترکیب انسانها در روابط اجتماعی شکل میگیرد. حال اگر جزء اصلی این نظریه تغییر پیدا کند، کلیه روابط اجتماعی این انسان هم تغییر خواهد کرد پس جامعه شناسی نیز تغییر خواهد کرد. باید در نظر داشت که رفتارها بعد اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دارد و حوزه های علمی متفاوت را شامل میشود. وقتی یکی از اصول موضوعه تغییر میکند و تعریف از انسان تغییر میابد، پس از آن باید تمامی نظریه هایی که در حوزه های علوم موجود است را بازبینی کرد. در حوزه هایی مثل اقتصاد، اجتماع، سیاست و فرهنگ. این بازبینی علوم حتی علوم فیزیکی را هم شامل میشود. یکی از اندیشکده هایی که در مرکز الگو وجود دارد، «اندیشکده آب، محیط زیست، امنیت غذایی و منابع طبیعی» است. این اندیشکده به وجود آمد زیرا انسانی که تعریفش عوض شده است، رابطه ای متفاوت با محیط زیست پیدا میکند. ایجاد تغییر در یکی از اصول موضوعه باعث میشود با تعداد کثیری از سوالات علمی مواجه شویم که البته برای این سوالات علمی در دانشگاه های ما تاکنون پاسخی پیدا نشده است. پس این چالش فکری اولین چالشی است که باید در سطح نخبگان جامعه بتوان به آن پاسخ داد و نخبگان جامعه را هماهنگ کرد.

چالش دوم: نیروی محققین الگو

بحث بسیار مهم دیگر این است که در سطح جامعه نخبگانی، چند نفر را میتوان با دغدغه فکری وارد فرآیند الگو کرد. یعنی این افراد سوالات علمی جدیدی که الگو با آنها روبرو شده است را موضوع پژوهشی و فکری خود قرار بدهند. این کار پژوهشی یک کار بسیار علمی مشکل، بسیار نوآورانه و بسیار از نظر اصول تحقیقاتی کم سو است. سو داشتن از نظر اصول تحقیقاتی یعنی اینکه وقتی میخواهیم وارد یک حوزه تحقیقاتی بشویم، افق تحقیق را که نگاه بکنیم، ببینیم آیا در این موضوع تحقیقاتی دید افق تحقیق باز و روشن است یا بسته است. در موضوعهای تحقیقات فرآیند الگو یک تاریکی وجود دارد و تنها میتوان در انتهای آن نقاطی روشن را مشاهده کرد. بنابراین دومین چالشی که الگو با آن روبروست این است که نمیتوان نیروی محققینی یافت که بتوانند این مجموعه سوالات را پاسخ بدهند البته پاسخ هایی که در سطح اندیشه جهانی باشند زیرا نیاز ما به یک الگویی است که مورد اعتنای جامعه جهانی باشد. پس دومین چالش الگو تعداد محققین الگو است یعنی کمبود نیروی محققینی[1] که بتوانند پاسخ این سوالات را پیدا بکنند، دومین چالش را برای الگو ایجاد میکند.

به عنوان مثال تا کنون ما چقدر توانسته ایم راجع به این سوالات در حوزه اقتصاد پاسخ بدهیم. فرض کنید ما تعریف انسان را تکمیل کردیم و گفتیم انسان فقط یک انسان مادی صرف نیست بلکه انسان یک بعد معنوی نیز دارد. آیا تا به حال توانسته ایم تئوری مصرفی بر اساس این اصل موضوعه استخراج کنیم و آن را قبول کنیم و بپذیریم و گسترش بدهیم. پس الگو از یک طرف یک اصل موضوعه اولی را تغییر میدهد و با تغییر این اصل موضوعه هزاران سوال ایجاد میشود که برای این هزاران سوال هنوز کسی پاسخی پیدا نکرده است و این چالش اساسی علمی است که در جامعه علمی کشور با آن مواجه هستیم.

اگر تعریف انسان تغییر پیدا کرد، روابط اجتماعی او چگونه خواهد شد؟ این سوال به این دلیل مطرح میشود که انسان یک بعد فردی و یک بعد اجتماعی دارد. روابط انسان با خودش، با جامعه اش، با محیط زیستش و با موجودات این جهان تعریف میشود و پس از مشخص شدن روابط انسان است که تکامل و پیشرفت این انسان تعریف خواهد شد. برای هر الگوی توسعه ای یک نقطه ابتدا وجود دارد و یک نقطه مطلوب، حال اگر نقطه مطلوب انسان تغییر پیدا کرد، الگوی توسعه نیز متحول خواهد شد و این تغییر، دومین اصل موضوعه ای است که دستخوش تغییر میشود. یعنی با یک تغییر در اولین اصل موضوعه یعنی انسان شناسی، جهان بینی نیز تغییر خواهد کرد و به سبب آن، دومین اصل موضوعه یعنی الگوی مطلوب نیز تغییر خواهد کرد. پس سوال دوم الگو یافتن الگوی مطلوب برای جامعه ای شامل بر انسان چند ساحتی است. بعد از مشخص شدن نقاط ابتدا و انتها، سوال سومی که مطرح میشود این است که روش مناسب برای تولید این علم چگونه خواهد بود. یعنی باید راجع به روش شناسی[2] علمی الگو فکر بشود. با تغییر در یک اصل موضوعه سوالات بسیاری ایجاد میشود که باید به همه آنها پاسخ داد.

با فرض اینکه اگر الگوی پایه یا سند پایه پیشرفت تنظیم شد و مشخص شد که تعریف انسان چگونه خواهد شد و انسان شناسی الگو به چه شکلی است و روش شناسی الگو مشخص شد همچنان سوالاتی باقی خواهد ماند. سوال چهارمی که ایجاد میشود این است که بازتاب این سند پایه در حوزه های مختلف علمی چگونه خواهد شد. یعنی ایجاد این سند پایه در اندیشکده اقتصاد، سیاست و دیگر اندیشکده ها چه تحولاتی ایجاد میکند.

چالش سوم: چالش اجرایی

با این توضیحات مشخص شد که بحث الگو یک ظرفیت تحقیقاتی به گسترگی تمام توان علمی کشور را دارد که باید بتوان از نظر اجرایی و علمی این بدنه عظیم را مدیریت کرد. رویکردی که در الگو پیشنهاد شد رویکرد شبکه ای و تشکیل اندیشکده ها بود و اینکه اساتید و نخبگان عضو اندیشکده های مختلف بشوند و پژوهش های الگو به صورت شبکه ای به کار خود ادامه بدهد. پس حجم کار الگو آنچنان گسترده است که با تمام توان تحقیقاتی کشور برابری میکند. برای اینکه از تمام ظرفیت تحقیقاتی کشور استفاده شود هنر مدیریتی لازم است که به وسیله آن بتوان برای آن سوالهای اساسی که الگو با آنها روبرو شده است پاسخهای مناسب بدست آورد. متاسفانه بسیاری از ظرفیت های تحقیقاتی که در کشور وجود دارد همراستا با این سوال های الگو نیست و جامعه اساتید و پژوهشگران و محققین ما دغدغه های دیگری دارند که به آنها بیشتر خو گرفته اند. بنابراین وارد کردن این افراد در یک موضوع جدید تحقیقاتی و سپس کمک خواستن از آنها و گرفتن پاسخ از آنها خود یک چالش بزرگ اجرایی برای مرکز الگوست. پیگیری در سطح گفتمان سازی و ایجاد جلسات در دانشگاه ها کار بسیار خوبی است اما تجمیع توان تحقیقاتی کشور در پاسخ به این سوالات بسیار کار مشکلی خواهد بود که به وسیله آن بتوان بینش ها و فکرهای نخبگانی را به کار انداخت و پاسخ این سوالات را دریافت.

چالش چهارم: سطوح تحت پوشش الگو

یک مشکل دیگری که الگو با آن روبروست این است که سطح الگو فقط به سطح تئوریک و نظری کفایت نمیکند. ممکن است بعضی از دانشگاه ها مثل دانشگاه امام صادق علیه السلام و بعضی از مراکز دیگر تلاشهایی کرده اند که در سطح نظری به بعضی از این سوالات پاسخ بدهند. اما چیزی که در یک سند پایه و یک سند اجرایی برای کشور لازم میباشد این است که سطوح کاربردی نظریه ها هم دیده بشود یعنی گستردگی کار نه تنها تمامی حوزه های علوم کشور را شامل بشود بلکه از نظر دسته بندی علوم تمام سطوح نظری و کاربردی را هم بتواند پوشش بدهد. علوم از لحاظ نظری درجات متفاوتی دارند به عنوان مثال فلسفه درجه اول علوم نظری میباشد و دیگر علوم نظری پس از آن قرار میگیرند و سپس علوم پایه در درجه بعدی هستند و علوم کاربردی نیز در انتها واقع میشوند. بحث الگو باید تمامی این درجاتی که برای علوم وجود دارد را پوشش بدهد. یعنی الگو زمانی کامل میشود که در تمامی سطوح علوم، از فلسفه تا کاربرد، به صورت نظام مند قابل عرضه باشد.

[1] Research Force

[2] Methodology

انتهای پیام/

R1412/P1012122/S7,77,1246/CT4

منبع: تسنیم

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۶۴۵۱۸۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

الگوی مکتب دانشگاهی انقلاب اسلامی را استخراج کردیم

به گزارش خبرگزاری مهر، محمدرضا حسنی آهنگر در نشست با رئیس و اعضای هیئت‌رئیسه دانشگاه بین‌المللی امام‌خمینی (ره) اظهار کرد: هدف ما دستیابی به مکتب دانشگاهی تراز انقلاب اسلامی بوده که مبتنی بر اندیشه امامین انقلاب که همان قرائت اسلام ناب است.

وی با بیان اینکه ۱۵ سالی است در این حوزه را کار کردیم، گفت: الگوی مکتب دانشگاهی انقلاب اسلامی را استخراج کردیم و در دو برنامه پنج‌ساله این الگو را پیاده‌سازی کردیم که مورد توجه ریاست‌جمهور قرار گرفت. بعد از گزارش‌های وزیر علوم و معاون اول ریاست‌جمهوری ایشان متقاعد شدند که بیایند دانشگاه را از نزدیک ببینند.

رئیس دانشگاه جامع امام‌حسین (ع) با اشاره به ضرورت نگاه راهبردی به شهر، استان، منطقه و جهان گفت: تمدن‌سازی اسلامی بر دو محور تربیت انسان‌های تراز تمدنی و تولید علم، فناوری و محصولات فن‌آورانه مبتنی بر نظریه‌پردازی شکل می‌گیرد که هر دو امر یادشده محصول و خروجی دانشگاه‌ها است.

حسنی‌آهنگر با بیان اینکه دانشگاه‌های ما در حوزه امنیتی-دفاعی فوق‌العاده درخشیدند، گفت: وعده صادق اتفاق خیلی‌بزرگی بود، چرا که به ۴ کشور صاحب سلاح اتمی شامل آمریکا، انگلیس، فرانسه و رژیم صهیونیستی حمله کردیم و فقط رژیم اسرائیل را نزدیم.

وی اضافه کرد: از جایی که نخستین پهپاد ما بلند شد، بیش از ۱۰۰ هواپیمای مختلف از جمله F-15، F-16 و F-35 در آسمان سوریه، عراق، اردن تا رژیم صهیونیستی بالای سر این پهپادها بودند. ناوهای جنگی در مسیر خلیج فارس، دریای عمان تا دریای سرخ بودند و سامانه‌های پدافندی فعال داشتند و با وجود اینکه آماده بودند، این عملیات صورت گرفت.

رئیس دانشگاه امام‌حسین (ع) جرئت اقدام و حمله به آمریکا را از ویژگی‌های انحصاری عملیات وعده صادق دانست و گفت: روس‌ها در ادوار مختلف جنگ سرد هیچ‌گاه جرئت حمله به آمریکا نداشتند و خود این اتفاق خیلی‌بزرگی است. به این ترتیب عملیات وعده صادق نقطه عطف ما برای تبدیل شدن به یک قدرت بین‌المللی و جهانی بود.

حسنی‌آهنگر افزود: در نتیجه این عملیات جهان ما را به عنوان قدرت برتر پذیرفت و پیام‌های بعد از این عملیات و اتفاقات بعد از آن نشانگر همین موضوع است. سایر ابرقدرت‌ها این نقاط عطف را مانند ما طی کرده بودند و وعده صادق ما را به مرز قدرت بین‌المللی رساند.

وی ادامه داد: بخش عمده‌ای از این قدرت کار فارغ‌التحصیل دانشگاه‌ها بوده که پیشتر زیر نظر سردار حسن تهرانی‌مقدم و امروز زیر نظر سردار حاجی‌زاده فعالیت می‌کنند. البته بر اساس داشتن کرسی‌های نخبگی می‌خواهیم به قدرت بین‌المللی برسیم و دنبال کشورگشایی نیستیم.

رئیس دانشگاه امام‌حسین (ع) گفت: نظام رتبه‌بندی دانشگاهی جهانی را آمریکایی‌ها طراحی کردند، برای هدایت مدیریت دانش در جهان است که نظام سلطه طراحی کرده و برای خودشان نظام فاخری است تا بتوانند با منطق خودشان بر جهان تسلط پیدا کنند.

حسنی آهنگر اضافه کرد: در دانشگاه امام حسین (ع) تلاش کردیم از این فضا خارج شویم و آینده جدیدی را خودمان کشف و ترسیم کنیم که مطالبه مقام معظم رهبری است. می‌کوشیم نظام مسائل انقلاب اسلامی و سپاه پاسداران را در حراست از انقلاب اسلامی استخراج کنیم.

کد خبر 6092331