به نقل از «خبرگزاری آریا»

تپش صنعت هسته‌اي در قلب ايران؛ حتي بدون قلب!

تاریخ انتشار: ۲۰ شهریور ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۶۹۳۰۴۱

خبرگزاري آريا - با دست به سانتريفيوژهايي که در دو سمت، قامت راست کرده و با غرور در حال چرخش بودند اشاره کرد و گفت «مي‌بينيد که؛ اين‌ها سانتريفيوژ هستند؛ در حال غني‌سازي». از لابلاي «صداي هزار هرتز سانتريفيوژها» پاسخ مهندسان به سختي به گوش مي‌رسيد. بايد بيشتر نزديک مي‌شدي و با دقت گوش مي‌کردي. جاي اعتراض نبود؛ اين صدا، نويد مي‌داد قلب غني‌سازي در قلب ايران با قدرت مي‌تپد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

گروه سياسي خبرگزاري ميزان - وحيد عظيم‌نيا؛ «اولين دوره آموزش تخصصي خبرنگاران هسته‌اي»، تيرماه سال 93 به مدت 30 ساعت در سازمان انرژي اتمي ايران و به همت اين سازمان برگزار شد و شايد اولين جرقه «بازديد خبرنگاران از سايت‌هاي هسته‌اي کشور» در اين دوره زده شد چه اينکه خبرنگاران حاضر در اين دوره چنين درخواستي را مطرح و پاسخ مثبت نيم‌بندي از سوي مسئولان سازمان انرژي اتمي شنيدند، اما به دليل نزديکي ماه مبارک رمضان و بعد‌ها فشردگي مذاکرات هسته‌اي در قالب (برجام) چنين امکاني فراهم نشد تا اينکه خواسته 3 سال بعد محق شد.
موعد مقرر
برنامه‌ريزي براي روز‌هاي شنبه و يکشنبه 11 و 12 شهريورماه انجام شده بود. ساعت هفت صبح زمان حرکت بود که با يک ربع تاخير و با حضور نمايندگان بيش از 20 رسانه تصويري، مکتوب و مجازي کشور انجام شد. مسير بيش از 4 ساعته تا مقصد، بهترين فرصت براي مررو تاريخچه و فراز و فرود صنعتي بود که پاي آن خون‌ها ريخته شده و هزينه‌هاي سنگيني داده شده است. مرور سوال‌هاي مختلف از جمله اينکه چرا اولين کشوري که ايران را ترغيب به داشتن صنعت هسته‌اي کرده و حتي روزگاري راکتور 5 مگاواتي هديه بخشيده، امروز اولين مخالف داشتن اين صنعت در ايران است!
رفتار دوگانه
البته حمايت آمريکا از صنعت هسته‌اي رژيم سابق بعد‌ها در مذاکرات هسته‌اي به نفع ايران شد به طوري که آمريکايي‌ها اعلام کرده بودند ايران به انرژي هسته‌اي نياز دارد و نتيجه بررسي‌هاي موسسه تحقيقاتي استنفورد اين بود که ايران به 23 هزار مگاوات برق هسته‌اي نياز خواهد داشت و در مذاکرات به آن‌ها گفته مي‌شد که خود شما و اروپايي‌ها به چه دليل و با چه آينده نگري با رژيم سابق، قرارداد تاسيس نيروگاه‌هاي هسته‌اي منعقد کرديد؟ چرا در زمينه سوخت، ايران را در اورديف مشارکت داده بوديد، اما حالا اعتراض داريد؟! و آن‌ها پاسخ قانع کننده‌اي نداشتند.
قدمت هسته‌اي
دقيقا 61 سال قبل يعني سال 1335 اولين گام ايران براي حرکت به سمت استفاده از يک انرژي نو به نام هسته‌اي برداشته شد و طبق اسناد موجود در تارنماي مرکز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي، 14 اسفند همان سال «قانون مربوط به موافقتنامه همکاري بين دولت شاهنشاهي ايران و دولت ايالات متحده آمريکا راجع به استفاده‌هاي غير نظامي از انرژي اتمي» به امضاي مجلس شوراي ملي به رياست رضا حکمت رسيد.
البته دو سال بعد ضميمه‌اي به اين موافقنامه اضافه شد که در مقدمه آن آمده است «از آن جايي که استفاده از انرژي اتمي نويد بزرگي براي کليه ابناء بشر در بر دارد و از آن جايي که دولت ايالات متحده آمريکا و دولت ايران مايل به همکاري با يکديگر در توسعه چنين استفاده‌هاي صلح‌جويانه از نيروي اتمي مي‌باشند و نظر به اين که طرح و توسعه چندين نوع از راکتور‌هاي تحقيقاتي به خوبي پيشرفت نموده و نظر به اين که راکتور‌هاي تحقيقاتي فني در تهيه مقادير تحقيقي راديوايزوتوپ‌ها و معالجات راديوتراپي و فعاليت‌هاي تحقيقاتي متعدد ديگر مفيد بوده و در عين حال وسيله‌اي است براي تمرينات و آزمايش‌هاي ذي‌قيمت در علم خواص هسته ذرات و مهندسي که درپيشرفت ساير استفاده‌هاي صلح‌جويانه از نيروي اتم من جمله از قدرت غير نظامي هسته ذرات مفيد مي‌باشد و نظر به اين که دولت ايران مايل است يک برنامه تحقيقاتي و توسعه‌اي به منظور درک استفاده‌هاي صلح‌جويانه و نوع پروانه از نيروي اتمي تعقيب نمايد و مايل است که جلب کمک دولت ايالات متحده آمريکا و کارخانجات صنعتي آن درباره اين برنامه بنمايد و از آن جايي که دولت ايالات متحده آمريکا مايل است از طريق کميسيون نيروي اتمي ايالات متحده آمريکا به دولت ايران در اجراي چنين برنامه‌اي کمک نمايد.»
سنگ بناي هسته‌اي
سه سال بعد يعني سال 1340 ايران، پروژه «راکتور تحقيقاتي تهران» را آغاز و شش سال بعد آن را مورد بهره برداري قرار داد؛ و آنطور که در تارنماي سازمان انرژي اتمي آمده است اين اقدام «سنگ‌بناي علوم و فنون هسته‌اي» در ايران شد و 13 سال بعد نيز سازمان انرژي اتمي تاسيس و اکبر اعتماد اداره آن را بر عهده گرفت.
قانون اتمي
قانون «سازمان انرژي اتمي ايران» مشتمل بر 20 ماده و 4 تبصره پس از تصويب مجلس سنا در جلسه فوق‌العاده روز دوشنبه 3 تير 1353، در جلسه روز يکشنبه 16 تير ماه 1353 شمسي به تصويب مجلس شوراي ملي به رياست عبدالله رياضي به تصويب رسيد.
توقف طولاني
اتوبوس حامل خبرنگاران که عازم يک سفر هسته اي بودند به مدت طولاني پشت عوارضي تهران - قم توقف کرد. بدون توجه به چرايي توقف، اين سوال مطرح شد مگر بعد از پيروزي انقلاب اسلامي چه اتفاقي افتاد که روند رو به رشد صنعت هسته اي در کشور تا دهه شصت متوقف شد و همچنان حاميان آن روزهاي اين صنعت نوپا، حامي توقف اين روزهاي آن هستند؟
نخستين بار
نخستين بار - به گفته حسن روحاني در کتاب «امنيت ملي و ديپلماسي هسته اي» - سال 58 بحث درباره نيروگاه اتمي بوشهر در رسانه‌ها مطرح شد و اين بار باز هم رسانه‌ها هستند که مي‌خواهند روايتگر فعاليت صنعت هسته‌اي در کشور باشند.
حمله صدام
طبق گفته همين کتاب، با آغاز جنگ ايران و عراق، بخشي از کارشناسان آلماني از ايران خارج شدند و تاسيسات اتمي بوشهر نيمه تعطيل ر‌ها شد و در سال 61 اين نيروگاه توسط هواپيما‌هاي عراقي بمباران و در اثر آن حمله، ساختمان آن دچار آسيب شد البته ساختمان داراي بتون آرمه مستحکمي بود و بر اثر بمباران صدمه چنداني نديد و صرفا بخش‌هايي از گنبد آن تخريب شد. پس از بمباران، تمامي کارکنان آلماني کشور را ترک کردند.
امتناع پاکستاني‌ها
نهايتا سال 66 بحث استفاده از نيروگاه اتمي بوشهر مطرح و با پاکستاني‌ها - که امکانات لازم غني سازي را در کشور خودشان فراهم آورده بودند - شروع شد، ولي به گفته حسن روحاني اين مذاکرات به توافق نهايي نرسيد. سال‌هاي بعد، چگونگي تامين سوخت راکتور تهران که به اورانيومي با غناي 93 درصد نياز داشت، مطرح شد و به گفته همان کتاب، سوخت اين راکتور را که نخستين بار آمريکاي‌ها تامين کرده بودند. بعد‌ها نوع سوخت راکتور تغيير يافت تا بجاي اورانيوم با غناي 93 درصد سوختي با غناي 20 درصد، مصرف شود.
فراز و فرو يک پرونده
اتوبوس حامل خبرنگاران هم نهايتا به توقف آزاردهنده خود پايان و به راهي ادامه داد که مقصد آن از قبل تعريف شده بود. همکاران رسانه اي که گويي شب قبل استراحت نکرده بودند در حال استراحت بودند و سکوت حاکم بر اتوبوس فرصت خوبي براي ادامه مرور فراز و فرود پرونده کهن هسته اي بود.
مذاکره با گورباچف
تابستان سال 68 مرحوم علي اکبر هاشمي رفسنجاني در قامت رئيس مجلس شوراي اسلامي (پيش از آغاز دوران رياست جمهوري) در سفري به مسکو با «گورباچف» در زمينه هسته‌اي مذاکراتي انجام داد. البته روحاني در سال 67 به همراه هئيتي از سازمان انرژي اتمي چين بازديد کرد و به گفته او شايد نخستين مذاکره هسته‌اي ايران با چيني‌ها در آن سفر انجام شد، اما چيني‌ها به صراحت گفتند توان ساخت نيروگاه بيش از 300 مگاواتي را ندارند و قبلا نيز مذاکراه با برخي کشور‌هاي اروپايي از جمله اسپانيا براي تکميل نيروگاه بوشهر انجام و توافق حاصل نشده بود.
خودداري اروپايي ها
بنابراين در آن بازه زماني عملا کشوري جز روسيه آمادگي تکميل نيروگاه بوشهر را نداشت و به گفته حسن روحاني اولويت دولت، عقد قرارداد با کشورهاي اروپايي بود ولي آنها حاضر نشدند با ايران در اين زمينه توافق کنند لاجرم دولت براي تکميل نيروگاه بوشهر با روسيه قرار داد منعقد کرد.
اولين مقصد
اولين مقصد بازديد خبرنگاران، يک مجتمع غني سازي بود. مجتمعي که پيشينه سنگيني در خود جاي داده است. بحث دستيابي به فناوري غني سازي و توليد سوخت در کشور نخستين بار در جريان مذاکره با پاکستاني‌ها در سال 66 زده شد. سالي که خيلي از خبرنگاران هنوز به دنيا نيامده بودند.
پاسخ منفي
آنطور که کتاب «امنيت ملي و ديپلماسي هسته اي» روايت مي‌کند پاکستاني‌ها به مقامات ايراني گفته بودند در زمينه غني سازي، خود اتکا هستند و فناروي آن هم پيچيدگي چنداني ندارد. در ادامه مسئولان وقت سازمان انرژي اتمي براي دستيابي به به اين فناوري تشويق شدند. استدلال هم اين بود که، چون معادن اورانيوم در کشور وجود دارد بنابراين با دستيباي به فناوري غني سازي مي‌توانيم در زمينه سوخت کاملا خودکفا باشيم، اما از آنجا که پاکستاني‌ها در آن مقطع يعني در دوره نخست وزيري خانم «بي نظير بوتو» و در سال‌هاي بعد نپذيرفت که اين فناوري را به ايران منتقل کند تلاش شد تا ايران از طريق ديگري به اين تکنولوژي دست يابد. با چيني‌ها و روس‌ها هم رايزني شد تا تکنولوژي غني سازي را از آن‌ها بگيريم، اما پاسخ آن‌ها نيز منفي بود.
منشا مشکلات
در مسيري که مبدا و مقصد آن مشخص بود و بدون هيچ مشکلي در زير سايه امنيتي که مدافعان امنيت از مدافعان حرم گرفته تا مدافعان مرزها تقديم کرده اند، حرکت مي کرديم فراموش کردن مسيري که براي آن خون دل ها خورده شده و خون جان ريخته شده است، بي انصافي بود. اينکه در مسير دستيابي به غني سازي با يک شرکت آلماني براي ساخت برخي قطعات سانتريفيوژ مذاکره شد؛ آن شرکت افراد سازمان انرژي اتمي ايران را با يک فرد سوئيسي وصل کرد و اين ماجرا منتهي به آن شد که با دلالي به نام طاهر ارتباط برقرار شود و در نهايت در دبي تعدادي سانتريفيوژ از وي خريداري و به صورت چند محموله وارد کشور شد. البته فرض سازمان انرژي اتمي اين بود که سانتريفيوژها نو و دست اول هستند. متاسفانه برخي سانتريفيوژها دست دوم بودند و به گفته روحاني تمام گرفتاري هاي بعدي ايران در زمينه آلودگي سطح بالا در کشور نيز از همين مسئله ناشي شد.
حسين موسويان درباره هويت طاهر در کتاب «روايت بحران هسته اي» مي گويد: نيروهاي امنيتي مالزي اين فرد را که يک سريلانکايي به نام بوهاري سيد ابوطاهر بود، دستگير کرده بودند.
فرمان ايست
ساعت 11 و 48 دقيقه، راننده اتوبوسِ نيمه خستهِ حامل خبرنگاران، فرمان را به سمت راست چرخاند و وارد جاده فرعي شد و پس از مدتي به مرکب خود فرمان ايست داد. اولين نوشته‌اي که خبرنگاران با آن روبه رو شدند «مجتمع غني سازي شهيد مهندس مصطفي احمدي روشن» بود که با خط زيبايي بر سر در مجتمع غني سازي شهيد احمدي روشن يا همان نطنز نقش بسته بود.
شهيد احمدي‌روشن
شهيد مهندس مصطفي احمدي‌روشن متولد 17 شهريور ماه 1358 تهران، و دانش آموخته مقطع کارشناسي رشته مهندسي شيمي درسال 1381 از دانشگاه صنعتي شريف بود و در پروژه ساخت غشا‌هاي پليمري براي جدا سازي گاز‌ها که براي اولين بار در کشور انجام مي‌شد، همکاري داشت. مهندس احمدي روشن روز 21 دي ماه سال 90 در حوالي ميدان کتابي تهران ترور و به شهادت رسيد. پيرو آن «مجتمع غني سازي نطنز» با حضور رئيس جمهور وقت به «مجتمع غني سازي شهيد مهندس مصطفي احمدي روشن» تغيير نام يافت.
مقررات و ايمني
سمت راست ورودي مجتمع، تابلويي بزرگ نصب و بر روي آن نکاتي درباره «مقررات و ايمني» نوشته شده بود. مقرراتي که گام به گام در برنامه تعريف شده براي بازديد خبرنگاران پياده مي شود. اولين گام هم گرفتن گوشي هاي هوشمند، ضبط صدا و هرگونه وسايل ذخيره ساز خبرنگاران بود که يکي از نيروهاي يگان حفاطت سازمان انرژي اتمي در بدو ورود با چهره هاي گشاده و خندان از خبرنگاران درخواست کرد تحويل بدهند.
رسته پدافند
کسي که خدمت سربازي خود را در رسته پدافند هوايي گذرانده و اکنون با رداي خبرنگاري در مجتمع غني سازي شهيد احمد روشن حضور داشت، نيک مي‌دانست استقرار توپ‌هاي 23 ميليمتري در اطراف مجتمع غني سازي شهيد احمدي روشن، چقدر حياتي و ضروري است و نيرو‌هاي نظامي و سرباز‌هايي که در حال حراست از چنين مکان مهمي هستند ارزش کار آن‌ها اگر بيشتر از مدافعان مرز‌ها نباشد کمتر از آن نيست. نيرو‌هايي که اطراف مجتمع براي روز مبادا آماده هستند و به ضامن.
اولين گام
اولين گام براي ايجاد تاسيسات نطنز در دهه هفتاد، يافتن محل مناسبي بود که بتوان 54 هزار دستگاه سانتريفيوژ را در آن نصب و راه اندازي کرد. لازم بود مکان مناسبي پيدا شود تا در صورت بمباران دشمن، خسارت به حداقل ممکن تقليل يابد. سازمان انرژي اتمي به دنبال غار يا تونل آماده‌اي بود که موفق به پيدا کردن آن نشد و لذا به فکر يافتن مکان مناسبي براي ساخت سالن مورد نظر افتاد که اين کار در سال 79 شروع شد. در نهايت تصميم گرفته شد در کنار تپه‌اي در منطقه نطنز عمليات خاکبرداري انجام شود و با استفاده از مصالح مناسب مکان مطمئني در آن محل ساخته شود.
شش رئيس
اصحاب رسانه به محض ورود به مجتمع غني سازي شهيد احمدي روشن، در اتاق تشريفات مورد پذيرايي قرار گرفتند. اتاقي که عکس 6 رئيس سازمان انرژي اتمي از ابتدا تاکنون به ترتيب بر روي ديوار سمت چب آن قاب شده بود: اکبر اعتماد، فريدون سحابي، رضا امرالهي، غلامرضا آقازاده، فريدون عباسي و علي اکبر صالحي.
گله سخنگو
بهروز کمالوندي سخنگوي سازمان انرژي اتمي که خبرنگاران را در اين سفر دو روزه همراهي مي‌کرد در همان ابتدا تلويحا از رسانه‌ها انتقاد کرد و گفت «نبايد رسانه‌هاي خارجي هرچه مي‌گويند به آنها توجه کنيد و نبايد در دام رسانه‌اي آنها گرفتار شويد. قبل از ارسال هر خبري صحت و سقم آن را با مسئولان سازمان انرژي اتمي در ميان بگذاريد نبايد در دايره تسلسل آنها بيافتيم.»
سالن زنجيره
«سالن زنجيره» عنوان سالن کنفرانس بود که خبرنگاران در مرحله بعدي در آن حضور يافنتد. تصاوير شهيدان مجيد شهرياري و مسعود عليمحمدي در سمت راست، مصطفي احمدي‌روشن و داريوش رضايي نژاد در سمت چپ و شهيد رضا قشقايي در انتهاي سالن زنجيره نصب شده بود.
شهداي هسته‌اي
شهيد مسعود عليمحمدي صبح روز 22 دي ماه 88 در اثر انفجار بمبي که در موتورسيکلت جاسازي و به فاصله يک متر از درب ورودي منزل وي به يک درخت بسته شده بود به شهادت رسيد. شهيد مجيد شهرياري صبح روز دوشنبه 8 آذر ماه 89 در بلوار ارتش، مورد سوء قصد قرار گرفت و به شهادت رسيد. شهيد داريوش رضايي نژاد نيز يکم مرداد ماه 1390 به ضرب گلوله در مقابل منزلش و در برابر چشمان همسر و دختر خردسالش ترورشد. شهيد رضا قشقايي نيز به همراه شهيد مصطفي احمدي روشن 21 دي ماه 1390 در خيابان گل نبي تهران (ميدان کتابي) به شهادت رسيد.
زنجيره سوخت
در سالن زنجيره پس از قرائت قرآن و پخش سرود ملي، فيلمي درباره غني سازي براي خبرنگاران پخش شد. اکتشاف و استخراج، آسياب و تبديل، غني سازي، ساخت ميله هاي سوخت و مديريت سوخت هسته اي در قلب رآکتور و همچنين مديريت پسماند از جمله مراحل چرخه هسته اي هست که براي هرکدام زحمات زيادي کشيده مي شود. اما در اين ميان مهمترين مرحله همان «غني سازي» است که با اورانيوم سر و کار دارد.
اورانيوم
اورانيوم يکي از عناصر شيميايي جدول تناوبي است و ايزوتوپ 235 آن براي سوخت راکتور‌هاي هسته‌اي استفاده مي‌شود و داراي انرژي بستگي بسيار زيادي است. مقدار انرژي آزاد شده هنگام شکافت هسته‌اي اورانيوم بسيار زياد است و بدين جهت از اوارنيوم براي سوخت راکتور هسته‌اي استفاده مي‌شود. براي مقايسه؛ مقدار انرژي اورانيوم موجود در راکتور نيروگاه هسته‌اي بوشهر (80 تن) برابر با مقدار انرژي موجود در 17 ميليون بشکه نفت خام است. در مقياس کوچکتر، انرژي حاصل از شکافت هسته‌اي يک قرص سوخت 12 گرمي اورانيوم با غناي 3.5 درصد معادل انرژي حاصل از سوختن يک تن زغال سنگ، 2.5 تن چوب و 476 متر مکعب گاز طبيعي است.
اورانيوم طبيعي از حدود (3/99 درصد وزني ايزوتوپ 238) و (7/. درصد ايزوتوپ 235) تشکيل شده است. اين در حالي است که فقط اورانيوم 235 در شرايط خاص شکافته مي‌شود و انرژي زيادي آزاد مي‌کند. از اين رو اورانيوم 235 مورد نياز است و براي اين کار نياز به غني سازي است. اورانيوم موجود در سنگ معدن توسط روش‌هاي مکانيکي و شيمايي به کيک زرد و سپس به اکسيد اروانيوم U3O8 تبديل مي‌شود. اورانيوم 235 قابل شکافت و مناسب براي سوخت هسته اي، در اکسيد اورانيوم وجود دارد.
غني کردن
براي غني کردن اکسيد اورانيوم لازم است که آن را از حالت جامد به گاز تبديل کرد از اين رو اکسيد اورانيوم را که جامد است به هگزافلورايد اورانيوم (UF6) که گاز است تبديل مي‌کنند. روش متداول غني سازي اورانيوم سانتريفيوژکردن گاز است. در اين روش هگزافلورايد اورانيوم در يک محفظه استوانه‌اي با سرعت بالا در شرايط گريز از مرکز قرار مي‌گيرد. اين کار باعث جدا شدن ايزوتوپ‌هاي با جرم حجمي بالاتر از اورانيوم 235 مي‌شود. در نتيجه‌ي غني کردن، درصد اورانيوم قابل شکافت از 7/. درصد به 3.5 درصد که براي راکتور‌هاي آب سبک لازم است افزايش مي‌يابد.
ميله‌هاي سوخت
براي ساخت ميله‌هاي سوخت نيز ابتدا گاز هگزارفلورايد اورانيوم غني شده را تبديل به پودر دي اکسيد اورانيوم (UO2) مي‌کنند و اين پودر را به وسيله فشار (پرس) به صورت استوانه‌هاي کوچکي در مي‌آورند. در حدود 200 عدد از اين استوانه‌ها را در داخل لوله‌هايي که از آلياژ زيرکونيوم ساخته شده قرار داده و دو سر لوله‌ها را جوش مي‌دهند. مجتمع‌هاي سوخت نيز از کنار هم گذاشتن ميله‌هاي سوخت در شبکه‌هاي اتصالي ساخته مي‌شوند. براي مثال در نيروگاه هسته‌اي بوشهر تعدا 163 مجتمع سوخت داخل محفظه‌ي تحت فشار راکتور قرار داده مي‌شود که هسته مرکزي راکتور را تشکيل مي‌دهد. حرارت ايجاد شده در نتيجه شکافت هسته، آب مدار دوم نيروگاه را به بخار تبديل مي‌کنند. بخار حاصله توربين را به حرکت در مي‌آورد و توربين محور مولد برق را مي‌چرخاند و نيروي برق توليد مي‌شود.
نسل هاي مختلف
خبرنگاران پس از مشاهده فيلمي که از عمليات مجتمع غني سازي شهيد احمد روشن تهيه شده بود، راهي نمايشگاهي شدند که سانتريفيوژهاي نسل‌هاي مختلف در آنجا به نمايش گذاشته شده بودند. دستگاه هايي که فراز و فرود زيادي را طي کرده‌اند.
چند گرم
در دهه هفتاد شمسي براي «غني سازي» سه راهکار غني سازي از طريق ليزر، آب سنگين و سانتريفيوژ مطرح بود و ايران در سال 1381 در بخش غني سازي از طريق سانتريفيوژ در حد توليد «چند گرم» موفق شد و در اوايل همين سال فقط يک عدد سانتريفيوژ فعال بود که در ماه‌هاي بعد به يک زنجيره کوچک چند سانتريفيوژي تبديل شد که با هم کار مي‌کردند. ساخت قطعات سانتريفيوژ هم در داخل کشور با روند نسبتا خوبي از سال 1380 آغاز شد.
غرور خاص
حالا پس از گذشت 15 سال خبرنگاران شاهد توليد نسل‌هاي مختلف از سانتريفيوژ‌هايي بودند که روند ساخت هر کدام نويدي از روز‌هاي خوب مي‌دهند. IR1، IR2، IR3، IR4، IR5، IR6 و IR7 نمونه‌هاي توليدي هستند که هر کدام با غرور خاصي در حال گردش بودند. البته سانتريفيوژ IR8 به دلايل کاملا منطقي خودنمايي نکرد.
متخصصان چوان
از همان بدو ورود سن پايين متخصصان هسته اي نظر خبرنگاران را جلب کرد. اينکه دانشمندان هسته‌اي جوان و با صلابت و پرانرژي هستند.
مهندس مي‌گفت: در تکميل اين چرخه هيچ کس به ما کمک نکرد بلکه خودمان با توکل به خداوند و با اتکا به نيرو‌هاي داخلي توانستيم اين مسير را طي کنيم. راست مي‌گفت شوراي عالي فناوري‌هاي نوين ايران از تاريخ 9 آذر 77 آغاز به کار کرد. اين شورا هر دو هفته يکبار با حضور اعضا و به رياست رئيس جمهور تشکيل مي‌شد. گرچه وظيفه اين شورا بررسي تمام طرح‌هاي مربوط به فناوري‌هاي نوين همچون بيو تکنولوژي، نانو تکنولوژي، هوا - فضا، فناوري اطلاعات و امثال اين‌ها بود، ولي در آن مقطع، عمده وقت شورا صرف طرح‌هاي مربوط به سازمان انرژي اتمي مي‌شد. در سال 78 و 79 مسئولان سازمان انرژي اتمي، پروژه‌هاي آتي هسته‌اي را در آن شورا به تفصيل ارائه کردند و نخستين طرحي که تصويب کردند تاسيس مرکزي براي غني سازي بود که در آن 54 هزار دستگاه سانتريفيوژ نصب و فعال شوند تا بتوان غني سازي مورد نياز را انجام داد و حداقل سوخت يک نيروگاه نظير نيروگاه بوشهر را تامين کرد. بحث راکتور آب سنگين نيز از جمله مباحث مطرح شده در اين شورا بود.
ماشه‌کشي
مهندس از کارشکني‌ها حرف مي‌زد و اينکه با مقاومت توانسته‌اند از صنعت هسته‌اي ايران حراست کنند. باز هم راست مي‌گفت. بحران هسته‌اي را از سال 82 به ايران تحميل کردند زماني که به قول حسين موسويان، مديرکل آژانس بين المللي انرژي اتمي ماشه قطعنامه‌اي را در شوراي حکام آژانس کشيد که اختلاف‌هاي اصلي بر سر برنامه هسته‌اي ايران را هدف گرفته بود. اختلاف‌هايي که تا سال‌ها ادامه داشت و امروز نوع ديگر آن در جريان است.
فناوري غني‌سازي
به گفته روحاني سال 81 از لحاظ دست‌يابي به فناوري هسته‌اي سال مهمي به شمار مي‌رود. در اين سال به غني‌سازي اورانيوم توسط چند دستگاه سانتريفيوژ رسيديم. در اين فرايند، يک آبشار کوچک ده تايي براي غني سازي فعال شد و بنابراين پس از سال‌ها کوشش و تلاش، کشور توانست به فناوري غني‌سازي دست يابد؛ و در همان سال، ساخت قطعات سانتريفيوژ و کار مونتاژ آن در کشور آغاز شد. البته همان سال محمد البرادعي رئيس آژانس بين المللي انرژي اتمي از نطنز بازديد و اعلام کرد ايران داراي توان غني سازي است.
نوبت خبرنگاران
حال نوبت خبرنگاران بود پس از 15 سال از نتيجه هر آنچه در اين سال‌ها به دست آمده بود بازديد کنند از سلولي که ساخته شده بود از سانتريفيوژ‌هايي که با چه مشقت هايي ساخته و نصب شده‌اند و از فرايند غني‌سازي که با قدرت در حال انجام است.
بازديد اصلي
بعد از ظهر همان روز يعني شنبه 11 شهريور بازديد اصلي خبرنگاران شروع شد. اين بازديد تقريبا 90 دقيقه به طول انجاميد. 90 دقيقه‌اي که مملو از سوال و جواب بود و هر آنچه در طول دو سال پس از اجراي برجام در نظر خبرنگاران وجود داشت تقريبا پرسيده و جواب داده شد. اين بازديد زماني انجام مي شد که تقريبا دو سال از اجراي برجام مي‌گذرد؛ برجامي که خبرنگاران از بعد از برگزاري انتخابات 92 با آن درگير شدند.

25 نشست
پنجم مهرماه 92 محمدجود ظريف و جان کري وزراي امور خارجه وقت ايران و آمريکا در حاشيه شصت و هشتمين نشست مجمع عمومي سازمان ملل متحد ديدار و گفت‌وگو کردند. اين ديدار اولين نشست هسته‌اي دولت يازدهم تلقي شد. پس از نشست نيويورک، دومين دور گفت‌وگو‌ها 23 و 24 مهرماه 92 در ژنو انجام شد. سومين دور از نشست‌ها که به ژنو 2 معروف شد 16 تا 18 مهرماه 92، اما اين بار با حضور تيم هسته‌اي کشورمان و وزيران امور خارجه 1+5 به همراه «کاترين اشتون» مسوول وقت سياست خارجي اتحاديه انجام شد. چهارمين نشست يا همان ژنو 3 نيز 3 آذر 92 برگزار شد. در اين دو از گفت‌وگو‌ها ايران و 1+5 به «توافق ژنو» يا «طرح اقدام مشترک» دست يافتند و پيرو آن يک بازه زماني 6 ماهه براي رسيدن به توافق جامع در نظر گرفته شد. نشست‌هاي پنجم تا دهم با عنوان (وين يک - 29 بهمن 92)، (وين دو – 27 اسفن 92)، (وين سه – 19 و 20 فروردين 93)، (وين چهار – 24 تا 26 ارديبهشت 93)، (وين پنج – 26 تا 30 خرداد 93) و (وين شش – 11 تا 29 تيرماه 93) در شهر وين کشور اتريش برگزار شد. نشست يازدهم اين بار در حاشيه شصت و نهمين اجلاس مجمع عمومي سازمان ملل از 27 شهريور تا 7 شهريور 93 در نيويورک برگزار شد. دوازدهمين دور از گفت‌وگو‌هاي هسته‌اي از 22 تا 24 مهرماه 93 مجدد در وين برگزار شد. دوازدهمين دور از گفت‌وگو‌ها اينبار 17 تا 20 آبان ماه 93 در مسقط پايتخت عمان برگزار شد. مجدد نشست بعدي يعني سيزدهمين دور از گفت‌وگو 27 آبان تا 3 آذر 93 در وين انجام شد. چهاردهم، پانزدهم و شانزدهمين دور از گفت‌وگو‌هاي هسته‌اي دولت يازدهم (چهاردهم - 26 آذر ماه 93)، (پانزدهم - 4 دي ماه 93) و (1 تا 4 اسفند 93) در ژنو سوئيس برگزار شد. هفدهمين دور از گفتگو‌ها 11 اسفند آغاز و 15 سفند 93 در شهر «مونترو» در حوه شهر ژنو برگزار شد. هجدهم و نوزدهمين دور از گفت‌وگو‌ها با عنوان (لوزان يک - 24 تا 29 اسفند 93) و (لوزان دو - 5 الي 13 فروردين 94) در شهر لوزان سوئيس برگزار شد. شش نشست بعدي يعني از نشست نوزدهم تا بيست و پنجم به ترتيب (2 تا 4 ارديبهشت)، (22 تا 25 ارديبهشت)، (30 ارديبهشت تا 1 خرداد)، (14 تا 16 خرداد)، (20 تا 22 خرداد) و (6 تا 23 تيرماه) 94 در شهر وين برگزار شد و نهايتا طرفين به برنامه جامع اقدام مشترک يا همان برجام دست يافتند و کمتر از يک هفته از گذشت اين توافق، شوراي امنيت سازمان ملل قطعنامه‌اي تازه با هدف لغو تحريم‌هاي ايران را با 15 راي موافق و بدون راي مخالف را تصويب کرد.
مهندسان و خبرنگاران
مهندسان جوان دوشادوش خبرنگاران حرکت مي‌کردند و با حوصله به تک تک سوالات فني و سياسي خبرنگاران پاسخ مي‌دادند البته سوالات خبرنگاران بيشتر رنگ و بوي سياسي داشت و دُز فني جواب مهندسان هم به بعد سياسي و حقوقي مي‌چربيد البته هر جا لازم بود سخنگوي سازمان انرژي اتمي به سوالات سياسي و حقوقي پاسخ مي‌گفت. بيشتر سوال ها هم حول محور برجام و تعهدهاي ايران مي‌چرخيد.
تعهدات برجامي
ايران در برجام پذيرفته است که به مدت 10 سال غني سازي در تاسيسات نطنز با 5 هزار و 60 دستگاه سانتريفيوژ نسل اول (IR-1) انجام مي‌شود و مابقي سانتريفيوژ‌هاي اين تاسيسات مثل نسل دوم (IR-2m) به انباري در نطنز منتقل مي‌شود که تحت نظارت مداوم آژانس خواهد بود. مهندسان به صراحت از فعاليت 5 هزار و 60 سانتريفيوژ سخن مي‌گفتند. سانتريفيوژ‌هايي که در دو يونيت (هز يونيت حدود 3 هزار سانتريفيوژ) در طرفين سالن در حال فعاليت بودند. البته محل انبار ساير سانتريفوژ‌هايي که برچيده شده نشان داده نشد، ولي مهندس مي‌گفت نصب مجدد آن‌ها کاري ندارد فقط پيچ و مهره است که فورا نصب مي‌شود. همچنين ايران در برجام پذيرفته است محدوديت‌هايي خاص به مدت 8 سال براي سانتريفيوژ‌هاي پيشرفته اعمال شود و به مدت 10 سال آزمايش‌ها فقط روي سانتريفيوژ‌هاي IR-4,IR-5,IR-6,IR-8 انجام خواهد شد. براي مدت 15 سال نيز فعاليت‌هاي مرتبط با غني سازي و تحقيق و توسعه فقط در مجتمع غني سازي شهيد احمدي روشن (نطنز) انجام خواهد شد.
300 کيلوگرم
از ديگر تعهدات فني ايران در برجام اين است که طي 15 سال حجم ذخاير اورانيوم 3.67 غني شده ايران از 300 کيلوگرم بيشتر نخواهد شد. اما چون برنامه غني سازي ايران ادامه دارد، مازاد اين حجم يا دربازار بين المللي به فروش مي‌رسد يا رقيق سازي مي‌شود. ايران يک بار اورانيوم مازاد خود را به خارج از کشور منتقل کرده است.
تطابق اظهارات
اظهارات مهندسان با دومين گزارش شش ماهه کميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس از روند اجراي برجام که 7 شهريور ماه در صحن علني مجلس شوراي اسلامي قرائت شد؛ تطابق داشت اينکه غني سازي 3.67 درصد اورانيوم تا سقف مجاز 300 کيلوگرم ادامه دارد. حفظ برنامه تحقيق و توسعه که از دستاورد‌هاي آن آغاز پروژه گازدهي به سانتريفيوژ راهبردي IR-8 در بهمن ماه سال 1395 بود. گازدهي به اين ماشين پيشرفته و قدرتمند با تواني حداقل بيست برابر سانتريفيوژ‌هاي موجود IR-1، نقطه عطفي در تحقيق و توسعه غني سازي در ايران به شمار مي‌رود امکان خريد اورانيوم طبيعي و کيک زرد، که طي سال‌هاي پس از انقلاب اسلامي از فروش آن به ايران به صورت مطلق جلوگيري شده بود. از تاريخ پذيرش برجام تاکنون مجموعا حدود 360 تن کيک زرد وارد کشور شده است؛ و امکان فعاليت در زمينه جداسازي ايزوتوپ‌هاي پايدار با همکاري روسيه در فردو وجود دارد.
حداقل تفاوت
مهندسان مي‌گفتند ظرفيت مجتمع غني سازي شهيد احمدي روشن (نطنز) 17 برابر فردو است. مي‌گفتند در شرايط قبل از برجام اگر نطنز مي‌توانست يک پانزدهم نياز نيروگاه بوشهر را تامين کند الان قادر است يک بيست و پنجم اين نياز را تامين کند پس تفاوت زيادي با قبل از برجام نداشته‌ايم. مي‌گفتند اگر بنا بود شرايط قبل از برجام را داشته باشيم و با ظرفيت کامل نطنز يعني 48 هزار دستگاه سانتريفيوژ IR1 مي‌داشتيم نهايت مي‌توانستيم 48 هزار سو داشته باشيم، اما اگر دستگاه‌هاي IR8 را نصب کنيم تا 20 برابر IR1 ظرفيت ما افزايش خواهد يافت بنابراني با کمترين دستگاه و جا بيشترين سو را خواهيم داشت.
هزار هرتز
از لابلاي «صداي هزار هرتز سانتريفيوژها» پاسخ مهندسان به سوالات خبرنگاران به سختي به گوش مي رسيد بايد بيشتر نزديک مي شدي و با دقت گوش مي کردي؛ جاي اعتراض نبود اين صدا نويد مي‌داد قلب غني‌سازي در قلب ايران با قدرت مي‌تپد.

خيال راحت
مهندس با جرات مي‌گفت اينکه مي‌گويند صنعت هسته‌اي تعطيل شده صرفا يک بحث سياسي است. با دست به سانتريفيوژهايي که در دو سمت، قامت راست کرده و با غرور در حال چرخش بودند اشاره کرد و گفت «مي‌بينيد که؛ اين‌ها سانتريفيوژ هستند؛ در حال غني‌سازي».. مي‌گفت «برنامه برگشت پذيري را در اختيار مسئولان گذاشته ايم؛ خيالشان راحت است؛ بستگي به نظر مقامات کشور دارد هر وقت بگويند سريع دست به کار مي‌شويم؛ فرق ايران با کشوري مثل ليبي اين است چون به ليبي برنامه را داده بودند وقتي ازش گرفتند ديگر نتوانست ادامه دهد اما ما خودمان توانسته ايم وبه اين مرحله رسيده ايم. هر وقت بخواهيم بر مي گرديم ما خودمان سازنده هستيم».
دوربين‌هاي آژانس
يکي از نکاتي که خبرنگاران بيشتر درباره آن حساسيت به خرج مي دادند وضعيت دوربين هاي آژانس بين الملي انرژي اتمي بود. بعد از برجام بارها در باره چگونگي نظارت آژانس بر فعاليت هسته اي ايران بحث شده بود. برخي مي‌گفتند آژانس به صورت آنلاين امکان نظارت دارد اما آنچه خبرنگاران مي‌ديدند با آنچه گفته شده بود تفاوت داشت.
دوربين‌هاي آبي رنگ آژانس بين المللي انرژي اتمي در مبادي ورودي و خروجي نصب بود اما به صورت آفلاين؛ يعني فريم به فريم از تحرکات انجام گرفته عکس مي‌گرفت و بازرس آژانس با حضور نماينده حفاظت سازمان انرژي اتمي آن هم در همان محل نصب دوربين صرفا عکس‌هاي گرفته شده را چک مي‌کند و مي‌رود يعني خبري از نظارت آنلاين و حتي خارج کردن تصاوير از مجموعه نيست.
يک عکس
هنگام خروج از محل سالن نصب سانتريفيوژها، تعداي از خبرنگاران با همان روپوش سفيدي که پوشيده بودند به يک عکس بزرگ نصب شده در يکي از ديوارهاي محيط خيره شدند؛ عکس شهيد مهندس مصطفي احمدي روشن بود که عليرضاي خودش را بغل کرده بود. همان مهندسي که روزگار نه چندان دور در همين مجموعه‌اي که خبرگاران بازديد کردند فعاليت مي کرد. يادش گرامي.
خبرنگاران پس از شش ساعت حضور در قلب «غني سازي» ايران و بازديد از مکان‌هاي مختلف به سمت کاشان حرکت کردند تا يادي هم از امير کبير کنند؛ اميري که هر چند رگ او را زدند اما ريشه فکري او هرگز قطع نخواهد شد.
روز دوم؛ مرکز ديگر
اتوبوس حامل خبرنگاران صبح روز يکشنبه 12 شهريورماه به مقصد مرکز هسته‌اي اراک حرکت کرد. مقصدي که همچنان پر بحث است و «قلب بتني» آن در جريان مذاکرات بار‌ها و بار‌ها از زبان افراد و رسانه‌هاي مختلف شنيده شد و حتي رئيس سازمان انرژي اتمي در جلسه علني 19 مهر 94 مجلس شوراي اسلامي قسم جلاله ياد کرد و گفت: والله، والله، والله در مسائل هسته‌اي نه با کندي و نه با توقف روبه رو خواهيم شد و آب سنگين اراک، تحقيقات و غني سازي ادامه خواهد يافت.
فراز و فرود
خبرنگاران ترجيح دادند مسير حدود چهار ساعته مبدا تا مقصد را استراحت کنند. سکوت اتوبوس باز فضاي مناسب براي مرور فراز و فرود راکتوري بود که اين بار آن را نه آمريکايي‌ها و نه کشور ديگري به ايران نه تنها هديه نکرده بودند بلکه براي ساخت آن هم از هر نوع کارشکني و سنگ انداري دريغ نداشتند اما گويا در پسا برجام قرار است درباره قلب آن تصميم ديگري گرفته شود که مسير در حال انجام است.
سرباز پدافند
هشت سال پيش و در بحبوحه فتنه آمريکايي &n

منبع: خبرگزاری آریا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۶۹۳۰۴۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آمریکا: برای عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای تلاش می‌کنیم

به گزارش صدای ایران،معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به ادعا‌های رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی ایران مبنی بر اینکه ایران تا دستیابی به اورانیوم با غنای مورد نیاز برای تولید سلاح اتمی، چند هفته فاصله دارد، گفت که برای عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای تلاش می‌کنیم.