کتاب‌های خوب را کنار می‌گذارند تا آثار خودشان را چاپ کنند
تاریخ انتشار: ۲۱ شهریور ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۷۱۰۹۲۴
مشکلات نشر در کشور گویا نهایت ندارد؛ مشکلاتی که تنها شامل ۲ یا ۳ سرفصل نیست؛ مشکلاتی که همه فعالان عرصه نشر - از مؤلفان و نویسندگان گرفته تا دست‌اندرکاران چاپ و نشر- بسیاری از آنها را کاملاً می‌شناسند و با آن مواجهند. اما آنچه می‌تواند سبب ارزیابی مشکلات و سپس رفع آنها شود، توجه به جزئیات بیشتر است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
قدس آنلاین- مشکلات نشر در کشور گویا نهایت ندارد؛ مشکلاتی که تنها شامل ۲ یا ۳ سرفصل نیست؛ مشکلاتی که همه فعالان عرصه نشر - از مؤلفان و نویسندگان گرفته تا دست‌اندرکاران چاپ و نشر- بسیاری از آنها را کاملاً می‌شناسند و با آن مواجهند. اما آنچه می‌تواند سبب ارزیابی مشکلات و سپس رفع آنها شود، توجه به جزئیات بیشتر است.
به عنوان مثال، چند سالی است که تعداد زیادی از ناشران بوِیژه ناشران جدیدالورود به عرصه نشر کشور برخی از داستان‌نویسان، مترجمان و شاعران را برای بررسی و کارشناسی آثار مناسب برای چاپ استخدام کرده‌اند. به گفته برخی از کارشناسان، این موضوع باعث می‌شود کارشناسی شعر و داستان در انتشاراتی‌ها با دیدگاهی فنی و کارشناسی انجام شود. اما از طرف دیگر برخی معتقدند این اقدام نتیجه خوبی در بر ندارد زیرا سبب می‌شود برخی شاعران با دخالت‌دادن رقابت‌های ادبی، بعضی از آثار خوب را از چرخه داوری خارج کنند و اعمال نظر شخصی کنند. حتی برخی شاعران که آثاری را به ناشران برای چاپ داده‌اند، مدعی شده‌اند که برخی نمونه‌های مشابه سروده‌های خود را در شعرهای شاعران کارشناس مشاهده کرده‌اند!
البته مشکلات نشر آن‌قدر زیاد است که شاید این مسائل در برابر آنها ناچیز جلوه کند اما اندیشیدن راهکاری برای کاهش آسیب‌ها، شاید بتواند تأثیری هرچند اندک بر عرصه نشر کشور داشته باشد.
عدم توجه به اخلاق و انسانیت
علیرضا راهب، شاعر، ترانه‌سرا و منتقد ادبی که به واسطه فعالیت حرفه ای در حوزه شعر و مدیریت نشست‌های تخصصی شعر و ترانه همواره معضلات و مشکلات عرصه نشر را رصد کرده است و آنها را با اهالی رسانه برای اطلاع‌رسانی به مسئولین و جامعه نشر در میان می‌گذارد، در این باره از آنچه عدم توجه انتشارات نوپا به اخلاق و انسانیت در چاپ آثار ادبی می‌نامد، انتقاد می‌کند.
این شاعر و منتقد با اشاره به اینکه شاعران کارمند در انتشارات برای ارزش‌گذاری آثار ادبی داوران مناسبی نیستند، می‌گوید: بارها ثابت شده که آثاری در انتشارات‌ها چاپ می‌شوند یا در اولویت چاپ قرار دارند که آثار خودِ شاعران کارمند در انتشاراتی‌ها هستند.
او که شاعر مجموعه‌اشعاری همچون «دو استکان عرق چهل‌گیاه» است، ادامه می‌دهد: متأسفانه برخی از انتشاراتی‌هایی که به چاپ آثار شاعران کارمند خود می‌پردازند، برای آنها سهمیه قرار می‌دهند و اگر برخی شاعران بخواهند آثارشان در مراحل زودترِ چاپ قرار گیرد، از آنها درخواست مبالغی حدود ۴ یا ۵ میلیون و شاید هم بیشتر می‌کنند.
راهب به آسیب دیگری نیز در این حوزه اشاره می‌کند و آن، کنار گذاشته‌شدن مجموعه‌های شعر خوب و باکیفیت در این‌گونه انتشاراتی‌هاست. وی از چاپ‌نشدن کتاب‌های خوب شاعران در برخی از انتشاراتی‌ها انتقاد می‌کند و می‌افزاید: آثار خوب به دست انتشارات‌ها می‌رسد، اما آنهایی که کتاب‌ها را ارزیابی می‌کنند، متأسفانه آثار مذکور را به دلیل اینکه کتاب‌های خودشان در اولویت چاپ قرار گیرد، کنار می‌گذارند.
وی یکی از معضلات ناشرانی که با این تفکر پیش می‌روند را عدم توجه به اخلاق و انسانیت توصیف می‌کند و می‌گوید: متأسفانه شاعران کارمند در انتشاراتی‌ها، کتاب‌های قوی را به بهانه‌های مختلف در مراحل چاپ منتظر نگه می‌دارند و به‌تازگی نیز بهانه جدیدی پیدا کرده اند و آن، مهلت‌دادن ۳ ساله به مؤلفان برای رفع اشکالات آثار است!
شاعر مجموعه «عشق پاره‌وقت» متذکر می‌شود: مشکل بعدی در این عرصه آن است که حتی اگر شاعران دیگر با انتشارات در این باره اختلاف داشته باشند، انتشارات مذکور به جای افراد بی‌طرف، دوستان شاعران را برای بررسی و کارشناسی آثار استخدام می‌کنند تا شاعران مخالف با معضل چاپ کتاب‌های ضعیف نتوانند در این زمینه اظهار نظر یا مخالفت کنند.
رشد قارچ‌گونه ناشران
این نظریه‌پرداز ادبی برگزاری نمایشگاه کتاب را یک نوع چپاول فرهنگی می‌داند و بیان می‌کند: علت این موضوع آن است که ناشران تلاش می‌کنند کتاب‌های بیشتری را از مسیرهای نادرست بفروشند.
راهب با اشاره به اینکه هر شاعر یا نویسنده‌ای می‌تواند برای افزایش رونق اقتصادی زندگی خود فعالیت اقتصادی آزاد داشته باشد، اظهار می‌دارد: متأسفانه یکی از مشکلات مهم در نمایشگاه کتاب، قرارگرفتن مؤلف یا شاعر کتاب در پشت گیشه غرفه انتشاراتی است. به این ترتیب شاعران به وسیله‌ای برای فروش آثار انتشارات به مردم تبدیل می‌شوند.
او ادامه می‌دهد: متأسفانه اگر فردی ناآشنا با حوزه چاپ به غرفه مذکور مراجعه کند و از فروشنده یا شاعر برای خرید کتاب راهنمایی بخواهد، ممکن است شاعر یا مؤلف به جای راهنمایی درست مخاطب و ارائه کتاب‌های مرتبط با خواسته وی، چندین کتاب بی‌ارزش با قیمت گزاف را به مشتری بفروشند و به‌اصطلاح بیاندازد.
این شاعر و ترانه‌سرا از این مدهای زشت که چند سالی است در جامعه نشر خودنمایی می‌کند، انتقاد می‌کند و می‌گوید: این موضوع یکی از دلایل چپاول فرهنگی در نمایشگاه‌های کتاب است.
راهب یکی از دلایل مشکلات ایجادشده در سالهای اخیر در عرصه نشر را رشد قارچ‌گونه انتشارات می‌داند و ادامه می‌دهد: در قدیم، ناشران به فکر جمع‌کردن پول نبودند. هنوز نیز بسیاری از ناشران قدیمی هستند که با توجه به این مهم، اخلاق و انسانیت را در درجه اول کار خود قرار می‌دهند و برای آنها حفظ شرافت و حیثیت نشر از جمع‌کردن پول اهمیت بیشتری دارد.
این نظریه‌پرداز ادبی با بیان اینکه متأسفانه برخی از انتشارات نوپا برای افزایش درآمد خود حقه‌ها و نقشه‌های بسیاری را برای مؤلفان و شاعران پیاده می‌کنند، متذکر می‌شود: به نظر می‌رسد مسئولین فرهنگی قبل از اینکه مجوزی به ناشران نوپا دهند، توجه به اخلاق و انسانیت را از آنها به صورت کتبی بخواهند. با توجه اینکه متأسفانه از نظر برخی از ناشران، شاعرانی برای چاپ آثار اولویت دارند که همه نوع مطالب را در فضای مجازی انتشار می‌دهند. این گونه ناشران افراد فعال در این عرصه را آدم‌هایی هوشمند در فضای مجازی می‌دانند و متأسفانه آثار ضعیف و سخیف آنها را چاپ می‌کنند در حالی که این آثار برای چاپ اصلاً مناسب نیست. به نظر می‌رسد مسئولان بدون هیچ نظارتی به انتشاراتی‌ها مجوز می‌دهند و آنها را به جان مردم و جامعه نشر می‌اندازند در حالی که باید نظارت جدی بر روند فعالیت انتشارات انجام شود.
منبع: روزنامه قدسمنبع: قدس آنلاین
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۷۱۰۹۲۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
رئیس انجمن جامعه شناسی ایران: پروژه یکدست‌سازی همه جا شکست خورده است/ هر روز شکاف‌های عمیق‌تری بین ایدئولوژی حاکمیت با مردم می‌بینیم/ گروه‌های مختلف مردم به همدیگر احترام می‌گذارند
پایگاه خبری جماران: رئیس انجمن جامعه شناسی ایران با تأکید بر اینکه یک هنجار یا قاعده، زمانی می‌تواند شایع و محقق شود که از یک پشتوانه قوی وجدان جمعی یا حمایت مردم برخوردار باشد، گفت: هر روز جامعه از سبک زندگی ای که حکومت می‌خواهد اعمال کند، فاصله بیشتری می‌گیرد . یعنی هر روز فاصله و شکاف‌های عمیق‌تری بین ارزش‌ها و هنجارهای حاکمیت با مردم می‌بینیم. نتیجه چیست؟ سال 1401 به طور جدی نتیجه‌اش را دیدیم، اما به نظر می‌رسد که یک نوع فراموشی در بخش هایی از حاکمیت وجود دارد.
سعید معیدفر در گفت و گو با خبرنگار جماران گفت: واقعا نمی‌دانم ما برای چه کسی صحبت می‌کنیم و مخاطب ما چه کسی است؟ تجربه‌ها بیانگر این است که عملا گوش به این حرف ها داده نمی شود یا به عبارتی باید بگویم، آیا ما برای خودمان صحبت می‌کنیم یا برای جامعه صحبت می‌کنیم؟ یا برای سیاستگذاران و برنامه‌ریزان صحبت می‌کنیم؟ اگر خواسته باشم برای دل خودم حرف بزنم و یا حرف دل مردم را بزنم، عملا مخاطب من حکومت نیست. چون هر برنامه یا سیاستی که می‌گذارد، اصلا کاری به ابعاد اجتماعی آن ندارد.
وی با ابراز این عقیده که به ویژه در سه، چهار سال اخیر هرچه جلوتر آمده‌ایم، اساسا بخش‌هایی در حاکمیت کاری ندارند که سیاست‌ها، کنش‌ها و برنامه‌ریزی‌های آنها چه تبعات اجتماعی دارد، افزود: البته شاید اقلیتی که به نحوی مخاطب حکومت هستند، در این قضیه با حاکمیت هم‌راستا باشند، ولی عملا می‌توان گفت که بخش بزرگی از جامعه راه خودش را می‌رود و حاکمیت هم راه خودش را می‌رود؛ نه او به تبعات رفتار خودش فکر می‌کند و نه این. به نوعی دو مسیر متفاوت دارد طی می‌شود.
وی با اشاره به برخی وقایع در سال های گذشته، یادآور شد: افراد حاضر در اعتراضات، مدتی سبک زندگی خودشان را نشان دادند و امروز نهایتا تصمیمی که دوباره حاکمیت گرفته این است که اوضاع را به شرایط قبل از نیمه دوم 1401 برگرداند. اما این امر به نظر می‌رسد که امکان‌پذیر نیست. چرا که به لحاظ جامعه‌شناختی می‌گوییم یک هنجار یا قاعده زمانی می‌تواند شایع و محقق شود که از یک پشتوانه قوی وجدان جمعی یا حمایت مردم برخوردار باشد. طی قرن‌ها و سده‌های متعدد، مردم زندگی می‌کردند و هنجارها و سبک زندگی، پوشش، آرایش و آداب و رسوم خودشان را داشتند. مردم به طور عموم یک چیزی را پذیرفته بودند و بین خودشان قرارداد عرفی بود و نهایتا چون آن عرف از یک پشتوانه قوی اجتماعی برخوردار بود و مردم مبتنی بر هنجارهای خودشان از آن عرف حمایت می‌کردند، و اساسا نیاز به اعمال زور از بالا نداشت.
رئیس انجمن جامعه شناسی ایران تصریح کرد: البته حاکمیت‌ها برای موارد نادری که اتفاق میفتاد، حضور داشتند. مثلا اگر قتلی اتفاق می‌افتاد نیاز به مداخله حکومت‌های محلی و یا حکومت در یک مقیاس بزرگ‌تر بود. اما بقیه امور جامعه در اختیار خودش بود. یعنی مردم فی ذاته و بر اساس ارزش‌های خودشان از هنجارها حمایت و بر اساس آن عمل می‌کردند. اگر کسی هم تخلف می‌کرد، وجدان جمعی به نحوی او را مورد مؤاخذه قرار می‌داد.
پروژه یکدست‌سازی همه جا شکست خورده است
وی تأکید کرد: اما به دنیای جدید که وارد شدیم، «یکدست‌سازی» پروژه‌ای است که حکومت‌های ایدئولوژیک دنبال کرده‌اند. یعنی تلاش داشته‌اند که همه مردم را یک مدل ببینند و دیگر تنوع فرهنگی، ارزشی، هنجاری و سبک زندگی را نبینند. طبیعتا این پروژه همه جا شکست خورده است. یعنی علی‌رغم اینکه حکومت‌های ایدئولوژیک با تمام قوا، زور و فشار از بالا تلاش کرده‌اند که پروژه یکدست‌سازی را دنبال کنند، موفق نشده‌اند. اما این حکومت‌ها از تاریخ و تجربه حکومت‌های مشابه درس نگرفته‌اند و دوباره می‌خواهند آن را تکرار کنند.
معیدفر گفت: جالب است که در کشور خود ما حداقل در سال 1401 تجربه کردیم و دیدیم که نمی‌شود؛ و نهایتا چقدر دردسر برای حکومت ایجاد کرد و چقدر خسارت به مردم وارد شد. روی شرایط اقتصادی و ثبات کشور در عرصه بین‌المللی هم تأثیر گذاشت. اما باز درس گرفته نمی شود و دوباره می‌خواهند آن را تکرار کنند.
وی در ادامه در خصوص میزان بازدارنگی برخی طرحها و رفتارهای حاکمیتی گفت: پروژه یکدست‌سازی حتی در حکومت پهلوی اول هم دنبال می‌شد. یعنی حکومت همه تلاش خودش را کرد تا مردم را نسبت به یک سری هنجارها مرتبط کند ولی نشد و دست آخر یک انقلاب اسلامی اتفاق افتاد. یعنی عکس جریانی که حکومت دنبال می‌کرد، رجعتی به ارزش‌های دینی اتفاق افتاد. حالا جمهوری اسلامی دنبال این است که پروژه یکدست‌سازی را با مسیر متفاوتی دنبال کند؛ و نتیجه‌اش را دارید می‌بینید.
معیدفر با بیان این عقیده که هر روز جامعه از سبک زندگی دلخواه سیستم رسمی فاصله بیشتری می‌گیرد، ادامه داد: هر روز فاصله و شکاف‌های عمیق‌تری بین ایدئولوژی، ارزش‌ها و هنجارهای حاکمیت با مردم می‌بینیم. اما در عین حال عبرتی هم نمی‌گیرند. نتیجه چیست؟ سال 1401 به طور جدی نتیجه‌اش را دیدیم؛ و قطعا این بار می‌تواند در ابعاد خیلی وسیع‌تر اتفاق بیفتد. یعنی شاید بعد از یک مدتی فکر می‌کنند همه چیز آرام شده و سکوت است، و دوباره شروع کنیم. به نظر می‌رسد که یک نوع فراموشی وجود دارد.
وی افزود: از آنجا که این اعمال زور برای تحقق یک سلیقه خاص، پشتوانه اجتماعی ندارد؛ حتی در میان کسانی که خودشان با آن هنجارها و ارزش‌های حاکمیت همصدایی دارند. یعنی در خیابان‌ها و در بیشتر مواقع، کسانی که سبک پوشش متفاوتی دارند مورد اعتراض مذهبی‌ها هم قرار نمی‌گیرند و یک نوع همزیستی مسالمت‌آمیز بین آنها ایجاد شده است. ما این همزیستی را در بسیاری از کشورهای اسلامی می‌بینیم. یعنی امروز اساس بر پذیرش ارزش‌های متقابل هست و ما وارد دنیایی شده‌ایم که این تفاوت پذیرفته شده است.
رئیس انجمن جامعه شناسی ایران یادآور شد: در گذشته تنوع بوده، اما آدم‌ها چون در قالب قوم، طایفه و ایل جدا از هم زندگی می‌کردند، شاید دچار مشکل نمی‌شدند. ولی امروز تمام این فرهنگ‌ها و خرده فرهنگ‌ها در کنار هم زندگی می‌کنند. اوایل تلاش بر این بود که یکی از اینها خودش را بر دیگران تحمیل کند، ولی الآن به تدریج ما داریم وارد دنیایی می‌شویم که خرده فرهنگ‌های متفاوت دارند در کنار هم همزیستی مسالمت‌آمیز پیدا می‌کنند. یعنی می‌گوید تو سبک زندگی خودت را داری و من هم سبک زندگی خودم را دارم؛ می‌توانیم ضمن احترام به سلیقه‌ها، ارزش‌ها و هنجارهای همدیگر دوستی و معاشرت هم داشته باشیم. ما وارد این دنیا شده‌ایم، اما متأسفانه حاکمیت ما نمی‌خواهد این را بپذیرد؛ و الآن نگران است که حتی مذهبیون اعتراض جدی نسبت به سبک زندگی مغایر با نظر حاکمیت ندارند و با آن کنار آمده‌اند.
وی گفت: خود من هر روز در مترو و شهر رفت و آمد دارم و می‌بینم که چگونه گروه‌های مختلف مردم به همدیگر احترام می‌گذارند. وقتی که در جامعه زمینه اعتراض به سبک زندگی گروه دیگر وجود ندارد، حاکمیت مجبور است به زور آن را دنبال کند. طبیعتا چون وجدان عمومی پشت سرش نیست، حتما شکست خواهد خورد. البته خسارت‌های خیلی سنگینی هم به جامعه وارد خواهد کرد.
وی در ادامه گفت و گو با جماران تأکید کرد: نگاه رسمی، دیگر نمی‌تواند بگوید من فکر و ایده‌ای دارم و همه باید در آن چهارچوب قرار بگیرند. همین الآن رفراندوم هم نمی‌خواهد، در مطالعات و بررسی‌های اجتماعی که برگزار می‌شود، می‌توانید واکنش مردم را ببینید. بخش عظیمی از مردم امروز به شدت با ارزش‌های مسلط در تضاد قرار گرفته‌اند؛ با هنجار‌هایی که او می‌خواهد القاء کند در تضاد و تزاحم قرار گرفته‌اند. این حاکمیت یا باید با ارزش‌های جامعه همراه شود و یا با جامعه درگیر شود و نهایتا هم خودش آسیب ببیند و هم به جامعه آسیب جدی بزند.
وی با بیان اینکه فکر می کنم راه دوم انتخاب شده است، تصریح کرد: به جای اینکه خود را با هنجارها و ارزش‌های امروز جامعه تطبیق بدهند، می‌خواهند در بر همان پاشنه سالهای گذشته بچرخد که جامعه اقبالی به سمت هنجارها و ارزش‌هایی نشان دادند. اما وضع عوض شده و دیدگاه‌های مردم تغییر پیدا کرده و بررسی‌های اجتماعی نشان می‌دهد که چه اتفاقات بزرگی دارد در جامعه می‌افتد. به نظر می‌رسد حاکمیت چشمش را به روی این تغییر و تحولات بسته و می‌خواهد ارزش‌های خودش را القاء کند؛ جواب نمی‌دهد.
وی در تبیین دیدگاه خود گفت: وقتی یک جامعه دارای فرهنگ خاص و تنوع فرهنگی، ارزشی و هنجاری باشد، شما نمی‌توانید او را عوض کنید. سال‌ها است در آموزش و پرورش و صدا و سیما تمام امکانات و ابزارها با بودجه‌های بسیار هنگفت تلاش شده که جامعه را به سمت ارزش‌های خاص خودشان بکشانند. اگر موفق شده بودند، مسلما دست به زور نمی‌زدند. بنابراین، شیوه‌های نرم هم دیگر جواب نمی‌دهد. یعنی جامعه ما مختصاتی پیدا کرده و با برخی مختصات حاکمیت ما سازگار نیست.
رئیس انجمن جامعه شناسی ایران اظهار کرد: حاکمیت مجبور است خودش را از عرصه‌های فرهنگی منعزل کند و بگوید صرفا می‌خواهم حکومت کنم؛ مثل برخی حکومت‌های دیگر که با ارزش‌ها و هنجارهای جامعه کاری ندارند و هر چیزی که مردم در مقیاس منطقه‌ای یا محلی وضع می‌کنند، حکومت کشور تلاش می‌کند که آن را در چهارچوب قانون بیاورد و نهایتا در چهارچوب آن نظمی برقرار کند؛ اقتصاد مملکت فعال و شرایط امنیتی درست باشد.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه رویکرد عدم دخالت در عرصه های فرهنگی و اجتماعی چه نسبتی با «جمهوری اسلامی» دارد؟ ابراز عقیده کرد: امروز به نظر می‌رسد که دیدگاه‌های خود مذهبیون هم عوض شده و بسیاری چیزها دیگر اهمیت گذشته را ندارد؛ نوع نگاه به دین و نوع مداخله دین در جامعه تغییر پیدا کرده است. اگر یک روزی بخش عمده‌ای از جامعه خواستار دخالت دین در امر سیاست بودند، بررسی‌های اجتماعی نشان می‌دهد هر دوره‌ای که مطالعات انجام گرفته، میزان نظر افراد درباره مداخله دین در سیاست به شدت کاهش پیدا کرده است. دو، سه ماه اخیر هم در مورد «پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌ها» اطلاعاتی بیرون آمد که وضعیت چگونه است؛ و این را می‌شود با سالهای پیش مقایسه کرد.
سیاست باید عاملیت خودش را در تحقق دین کنار بگذارد
وی افزود: اینها نشان می‌دهد که سیاست باید عاملیت خودش را در تحقق دین کنار بگذارد و اجازه بدهد که دین متناسب با مبانی اصلی خودش، روی اندیشه و رفتار انسان‌ها تأثیر بگذارد. اگر همچنان مداخله حکومت در عرصه دین تداوم پیدا کند، نمی‌دانم که سالهای آینده ما تا چه اندازه با گریز مردم از دین رو به رو خواهیم شد. یعنی الآن نمونه‌هایی هست و می‌تواند شدت بیشتری پیدا کند.
معیدفر در پاسخ به اینکه یعنی به عقیده شما هرچه حکومت مداخله‌اش را کمتر کند، ارزش‌های دینی در جامعه پررنگ‌تر می‌شود؟ گفت: حداقلش این است که روند گریز از دین به شدتی که الآن هست، نخواهد بود. البته برای پروسه دینداری نیاز به یک دوران خاصی داریم. فرض کنید مثل کسی که عمل کرده یا مدتی بستری بوده، عضلاتش خشک شده و باید فیزیوتراپی برود تا دوباره این عضلات به کار بیفتد، اگر حکومت مداخله خودش در امر دین را کنار بگذارد، مثل کسی است که فعلا از روی تخت بلند شده اما نیاز به فیزیوتراپی دارد. یعنی نیاز به عملیات جداگانه‌ای هست که کم کم بتواند حالت عادی پیدا کند.
وی در پایان گفت: بنابراین، فکر می‌کنم اولین گام این است که حکومت از تداوم و تشدید مداخله در امر دینی اجتناب کند؛ بعد خود مردم یا بزرگان جامعه و کسانی که باورهای عمیق دینی دارند، بتوانند با شیوه‌های ترویجی یا تعلیمی اوضاع را به حالت عادی برگردانند. فعلا این دخالتها در دین، ثلمه‌ای به دین وارد کرده که حالا حالاها آثار منفی آن را خواهیم داشت.
تداوم بارندگی‌ها در کشور / دمای هوا در بعضی مناطق کاهش می‌یابد