به نقل از «خبرگزاری صدا و سیما»

درست نویسی در خبر ( 4 ):ضرورت رعایت دقیق زبان فارسی در صدا و سیما

تاریخ انتشار: ۲۱ شهریور ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۷۱۱۸۳۸

در رسانه ملی و زبان معیار گفتاری باید از کلماتی استفاده شود که ‌‌ ساده و برای عموم مردم قابل فهم باشد و از طرف دیگر چون زبان رسانه ملی، به ویژه زبان خبر، الگویی برای جامعه محسوب می‌شود، باید تا حد ممکن از به‌کارگیری واژگان نامناسب و نادرست خودداری‌کرد. پژوهش خبری صدا وسیما:همان‌گونه که در شماره های گذشته گفته‌ شد، زبان خبر زیرگونه زبان رسانه و از مصداق‌های زبان فارسی معیار محسوب می‌شود و انتظار می‌رود این گونه زبان، از اشکال به‌دور باشد اما گاهی به علت سرعت در انتقال پیام و اطلاع‌ رسانی، و همچنین نا آشنایی کاربران با قواعد دستور زبان فارسی، اشکالاتی به زبان خبر راه‌ می‌یابد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اولین گام برای رفع اشکالات زبانی در خبر، شناسایی مسائل و مشکلات زبانی آن و سپس ارائه الگویی مطابق با ساختارهای معیار است. در این مجموعه اشکالات پرکاربرد در خبر گردآوری و سپس نمونه اصلاح شده آن مطابق با ساختارهای معیار پیشنهاد شده‌است.
. واژگان

در رسانه ملی و زبان معیار گفتاری باید از کلماتی استفاده شود که ‌‌ ساده و برای عموم مردم قابل فهم باشد و از طرف دیگر چون زبان رسانه ملی، به ویژه زبان خبر، الگویی برای جامعه محسوب می‌شود، باید تا حد ممکن از به‌کارگیری واژگان نامناسب و نادرست خودداری‌کرد.

در ادامه، بیشتر اشکالاتی که در زبان خبر مشاهده می‌شود،‌ آورده شده‌است. نکته درخور توجه این است که رفع این اشکالات علاوه برحفظ زبان فارسی معیار،‌ باعث روان و ساده‌تر شدن خبر هم می‌شود.

تأثیر پذیری از زبان بیگانه

مسائل سیاسی،‌ فرهنگی، اجتماعی، علمی، اقتصادی، تاریخی، ارتباط‌‌ها و آمیزش‌های مسالمت آمیز یا قهرآمیز جوامع انسانی با یکدیگر، از علل قرض‌گیری‌زبانی است. رایج‌ترین نوع قرض‌گیری، "واژگانی" است. این نوع قرض‌گیری در دهه‌های اخیر سرعت بیشتری یافته‌است و قرض‌گیرندگان اغلب کشورهای مصرف‌کننده به‌خصوص در حوزه علم و فناوری هستند.

گرته‌برداری یا ترجمه قرضی در سه بخش واژگانی، معنوی و نحوی دیده‌می‌شود.

گرته برداری واژگانی

"mass media"، رسانه جمعی، گروهی، نوعی گرته‌برداری است که متناسب با ساختار زبان فارسی است(صفت و موصوف به درستی معنی شده‌است). اما برخی از گرته‌برداری‌های تحت‌اللفظی در زبان فارسی مصطلح نیستند و معنای آنها برخلاف مقصود زبان وام دهنده‌ است.

گرته برداری معنوی

برخی واژگان از طریق ترجمه وارد زبان فارسی شده‌اند اما در ترجمه فقط به معنای اول آنها توجه و از معانی دیگر آنها غفلت شده‌است؛ از این واژگان می‌توان به "نرخ" "شرایط" و "شانس" اشاره‌کرد.

نرخ(rate ): سنجیدن،‌ سرعت، ارزش، قیمت و میزان، ......

نرخ در زبان فارسی در معنای" مَبلَغ" جا افتاده‌است و نمی‌توان به جای کلمات دیگر از آن استفاده‌کرد.

"براساس تعرفه‌های جدید نرخ آب و برق افزایش می‌یابد." (درست)

"با اجرای طرح بیمه سلامت، نرخ مرگ و میر کاهش می‌یابد." ( نادرست)

پیشنهادی:

"با اجرای طرح بیمه سلامت، مرگ و میر کاهش می‌یابد."

"نرخ بیکاری و کسری بودجه آمریکا همچنان روند صعودی را طی‌می‌کند و این کشور با مشکلات اقتصادی زیادی روبه روست."

پیشنهادی:

"بیکاری و کسری بودجه آمریکا همچنان روند صعودی را طی‌می‌کند و این کشور با مشکلات اقتصادی زیادی روبه روست."

شانس(chance):احتمال،‌ شانس، بخت، فرصت، ...اصل این واژه، فرانسوی است که با تلفظ انگلیسی به زبان فارسی راه یافته‌است. گاهی در موقعیت‌ها و جملات مختلف باوجود اینکه می‌توان از مترادف‌های این واژه استفاده کرد، فقط از "شانس" استفاده‌می‌شود.

"با تمرین مستمر و مداوم، تیم ایران شانس بیشتری برای پیروزی دارد."

پیشنهادی:

"با تمرین سخت و مداوم، احتمال بیشتری وجود دارد که تیم ایران پیروزشود."

"با تمرین سخت و مداوم، احتمال پیروزی تیم ایران بیشتر می‌شود."

"کسانی که به تغذیه خود توجه نمی‌کنند، شانس ابتلا به این بیماری را دارند."

پیشنهادی:

"کسانی که به تغذیه خود توجه نمی‌کنند، احتمال دارد به این بیماری مبتلا شوند."

"شانس شکست تیم عربستان در خانه‌اش بیشتر خواهدشد."

پیشنهادی:

"احتمال شکست تیم عربستان در خانه‌اش بیشترخواهدشد."

"شانس باخت تیم عراق بیشتر از بردن است."

پیشنهادی:

"احتمال باختن تیم عراق بیشتر از بردن است."

شرایط (condition): وضع، موقعیت، حالت،...

شرایط جمع شریطه است و بهتر است به جای آن از واژه‌های وضع، اوضاع، موقعیت، مواقع و ... استفاده‌کرد.

"در این دیدار، دو طرف بر استفاده از ظرفیت بالای همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه برای بهبود شرایط سیاسی و اقتصادی منطقه تأکیدکردند."

پیشنهادی:

"دراین دیدار دو طرف بر استفاده از ظرفیت زیاد همکاری‌های دو و چند جانبه برای بهبود وضع سیاسی و اقتصادی منطقه تاکیدکردند."

"جاده ها به علت شرایط بد آب وهوایی بسته است."

پیشنهادی:

"جاده‌ها به علت آب وهوای بد بسته است."

"جاده‌ها به علت بدی آب و هوا بسته است."

"جاده‌ها به علت وضع بد آب و هوا بسته است."

"شرایط بد آب و هوایی از جمله گرمای هوا و وزش باد موجب ‌گسترش دامنه آتش‌سوزی شده‌است."

پیشنهادی:

" گرمای هوا و باد موجب گسترش آتش سوزی‌ شده."

گرته‌برداری نحوی

به این قسمت در بخش ساختار جمله(تقلید از ساختار مجهول به تقلید از ساختار زبان بیگانه) اشاره شده‌است.

"جمع" در زبان فارسی:

علامت جمع در زبان فارسی"ها" و"ان" است. در کتاب‌های مختلف دستور زبان فارسی آمده‌است که از علامت جمع "ها" برای غیر جاندار و "ان" برای جاندار استفاده می‌شود. اما در زبان فارسی معاصر، به‌خصوص در گفتار، حتی برای جمع جاندار هم بیشتر از "ها" استفاده می‌شود.

مردها

زن‌ها

"نظامی‌های رژیم صهیونیستی به خانه‌های فلسطینی‌ها حمله‌کردند."

نکته: گاهی"ان" علامت صفت فاعلی یا قید زمان، مکان و شباهت است، نه علامت جمع؛ مانند

صبحگاهان، برگ‌ریزان، شامگاهان، عقدکنان، تابان، خرامان، شبانگاهان، کندوان و....

در کلمات مختوم به"ه" غیرملفوظ در فارسی امروز، هنگام جمع بسته‌شدن با "ان"، "ه " در نوشتن حذف می‌شود، اما تلفظ کسره می‌ماند و به علت التقای دو مصوت"e" و"a" حرف "گ" میان آن دو قرارمی‌گیرد. البته حرف"گ" در برخی کلمات فارسی وجود داشته است؛ مثل بندگ.

شیرخوارگان، سیاه جامگان، پرندگان، بندگان،‌ مردگان و . . . . .

برخی نشانه‌ها، خاص کلمات عربی است و نباید با کلمات فارسی به‌کاررود؛ از جمله "ون"، "ین" و"ات".

"ون" در عربی، علامت جمع مذکرسالم درحالت رفعی است. در زبان فارسی این علامت به کلمات عربی‌ای می‌چسبد که به "ی" ختم شده‌باشند.

سیاسی: سیاسیون

روحانی: روحانیون

انقلابی: انقلابیون

در متون معیارعلمی، بهتراست این کلمات با علامت جمع فارسی" ان" و "ها" جمع بسته شوند؛ روحانیان،‌ انقلابی‌ها...

"ین" در زبان عربی، علامت جمع مذکرسالم در حالت جری یا نصبی است اما در زبان فارسی این جمع بیشتر با برخی کلمات عربی متداول در فارسی به کار می‌رود که به صامت ختم‌شده‌باشند؛ مثل محصلین،‌ مظلومین، مؤمنین، مسافرین و...

درمتون معیار علمی، بهتراست این کلمات با علامت جمع فارسی جمع بسته شود؛ محصلان، مظلومان، مؤمنان، مسافران و . . . .

نکته:" بازرس" و "داوطلب" که اولی مشتق فارسی و دومی ترکیب فارسی و عربی است،‌ نباید با "ین" جمع بسته شوند.

"داوطلبین آزمون سراسری می‌توانند برای نام نویسی به سایت سنجش مراجعه‌کنند."

پیشنهادی:

"داوطلبان آزمون سراسری می‌توانند برای نام نویسی به پایگاه سنجش مراجعه‌کنند."

"نیروهای امنیتی بحرین به تجمعات انقلابیون یورش‌بردند."

پیشنهادی:

"نیروهای امنیتی بحرین به تجمعات انقلابی‌ها حمله‌کردند."

"گزارشات بازرسین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نبود انحراف در برنامه هسته‌ای ایران را تاییدمی‌کند."

پیشنهادی:

"گزارش‌های بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نبود انحراف در برنامه هسته‌ای ایران را تاییدمی‌کند."

جمع با "ات"

"ات" علامت جمع مؤنث سالم در زبان عربی است. در زبان عربی، مصدرهایی که بیشتر از سه حرف دارند، با "ات" جمع بسته‌می‌شوند و این قاعده در زبان فارسی نیزپذیرفته شده‌است.

افعال: احساس(احساسات) افتعال: اطلاع(اطلاعات)

تفاعل: تصادف(تصادفات) مفاعله: مذاکره(مذاکرات)

انفعال: انتخاب(انتخابات) تفعّل: تعهد(تعهدات)

در زبان عربی، گاه"ات" بر "نوع" نیز اطلاق‌شده و پاره‌ای از کلمات با "ات" جمع بسته‌می‌شوند؛ نبات: نباتات(انواع نبات)، مقام: مقامات(انواع مقام).

نکته: در زبان فارسی به دنبال نام برخی مکان‌ها "ات" آمده‌است، این "ات" برمنطقه دلالت‌می‌کند و معنی جمع ندارد؛ لواسان: لواسانات(منطقه‌ لواسان)، شمیران: شمیرانات(منطقه شمیران).

نکته: در زبان فارسی برخی کلمات جمع با "ات" به‌کار رفته‌است که مفرد آنها یا تبدیل "ات" به "ها" در زبان فارسی معمول و مرسوم نیست؛ مانند صادرات و واردات، سازمان تبلیغات اسلامی، مطبوعات، انتخابات، مقررات . . .

انحراف از معیار در جمع با "ات"

"ات" خاص کلمات عربی است، بنابراین، کلمه غیرعربی- اعم از فارسی، ترکی، مغولی، لاتین – با "ات" جمع بسته نمی‌شود؛ درغیراین صورت غلط محسوب‌می‌شود.

کلمات فارسی: آزمایش، گزارش، پیشنهاد، سفارش، فرمایش، دستور، تراوش و . . .

لاتین: پاکت، تلگراف، نمره...

نکته: در زبان عربی، مصدرهای سه حرفی با "ات" جمع بسته نمی‌شوند؛‌ پس:

"نظرات"، "خطرات"، "اثرات" و "نفرات" نادرست است.

..........................................

پژوهش خبری//گردآوری: سرکار خانم آذر شاهی

منبع: خبرگزاری صدا و سیما

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.iribnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری صدا و سیما» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۷۱۱۸۳۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تجارت خاموش گلرنگ با «افعی تهران» در شبکه‌های فارسی زبان خارج از کشور +عکس

آیا حمایت یک هولدینگ اقتصادی بزرگ مثل گلرنگ از پلت‌فرم فیلم‌نت، موجب نادیده‌انگاری خطاهای راهبردی آن خواهد شد؟

سرویس فر هنگ و هنر مشرق - فعالیت‌های شبکه‌های ماهواره‌ای فعال در حوزه‌های خبری و سیاسی به تدریج کمرنگ می‌شود و با توسعه‌ تولید آثار سرگرمی در داخل کشور، جدول پخش بسیاری از این شبکه‌ها فارسی زبان اتکای بیشتری به تولیدات داخلی پیدا کرده است. با توسعه تدریجی پلت‌فرم‌های داخلی، اغلب مخاطبان مجذوب تماشای آنلاین پلت‌فرم‌ها شده‌اند و کفه ترازوی سرگرمی به نفع سکوهای داخلی سنگین‌تر شده است.

گردانندگان سکوهای تولید کننده آثار سرگرمی برای محدود کردن پخش آثارشان در شبکه‌های فارسی زبان موفق شدند در یک گام بزرگ با ثبت کپی رایت، مانع پخش بسیاری از سریال‌های شبکه نمایش خانگی از شبکه‌های ماهواره‌ای شوند.

بیشتر بخوانید:

کم‌کاری یا همکاری دفاتر سینمایی با شبکه‌های فارسی زبان بیگانه/ سریال‌های شبکه نمایش خانگی چگونه بازار قمار و شرط‌بندی را داغ نگه داشته‌اند؟ بسته‌شدن مسیر پخش غیرقانونی تولیدات ایرانی در شبکه‌های ماهواره‌ای

این اتفاقات قابل تامل در حالی رخ می‌دهد که پخش رایگان آثار این سکوها، تنور شبکه‌های ماهواره‌ای را همچنان گرم نگاه می‌دارد. با این گام مثبت، قدرت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی تقویت می‌شود و این بهره‌مندی از کپی رایت زمینه ارتقا اقتصادی بخش خصوصی را تقویت می‌کند.

به غیر از دو گزارش منتشر شده در مشرق، پایگاه تحلیلی- خبری عصر ایران، در گزارشی (اینجا) از این دستاورد استقبال کرده و اغلب پلت‌فرم‌ها به غیر «فیلم‌نت» در حال پیوستن به این کنسرسیوم هستند.

«فیلم‌نت» گوی رقابت در تمرد را ربود؟

«فیلم‌نت» تنها پلت‌فرمی است که حاضر به پیوستن به این اجماع در شبکه نمایش خانگی نشده و البته این امتناع دلایل اقتصادی - تبلیغاتی قابل تحلیلی دارد که آنرا باید در روش‌های تجاری این پلت فرم در نسبت با حامی مالی‌اش هولدینگ گلرنگ جستجو کرد.

مجموعه‌هایی نظیر «گناه فرشته»، «زخم‌کاری ۲»، «جنگل آسفالت» و فیلم سینمایی «فسیل» با ثبت کپی رایت از نمایش چندباره توسط شبکه‌های ماهواره‌ای جریان اصلی مصون مانده‌اند، اما سریال افعی تهران به عنوان نمونه مصداقی حاضر به ثبت کپی رایت نشده و بعداز مدت‌ها این تنها سریالی است که علی رغم کیفیت بسیار ضعیف محتوا، به صورت گسترده توسط شبکه‌های ماهواره‌ای منتشر می‌شود.

پخش مستمر سریال افعی تهران در شبکه پرشیانا

دلایل و استدلال‌هایی وجود دارد که از کنار هم قرار دادن همه آن‌ها می‌توان به این نتیجه رسید که تمایل به پخش از شبکه‌های ماهواره‌ای و امتناع از ثبت کپی رایت سریال، شاید تصمیم مشترک پلت‌فرم فیلم‌نت و مدیران هولدینگ گلرنگ باشد.

حالا پرسش مهم این است که چرا پلت‌فرم «فیلم‌نت» به این کنسرسیوم که آورده فرهنگی و استراتژیک برای شبکه نمایش خانگی دارد، تن نمی‌دهد؟

پخش مستمر افعی تهران در شبکه افرا سریز - افعی تهران تنها سریال به روزی است که از این شبکه پخش می شود

محتوای تبلیغات مهمتر از محتوای سریال!؟

«فیلم‌نت» همانطور که در گزارش‌های پیشین اشاره شد همچون مجموعه «تپسی» توسط هولدینگ عظیم گلرنگ اداره می‌شود. گلرنگ به ساختار «فیلم‌نت» به عنوان ابزاری تبلیغی می‌نگرد و به نظر می‌رسد تولید محصولات فرهنگی و سرگرمی از اهداف ثانویه هولدینگ گلرنگ است. به این ترتیب زمینه‌های تبلیغی تولیدات در بستر فیلم‌نت از اولویت‌های آن به شمار می‌رود.

شعاع تبلیغی گلرنگ چگونه در شبکه‌های ماهواره‌ای افزایش یافت؟

پخش محصولات «فیلم‌نت» با حمایت گلرنگ این فرصت را برای این هولدینگ فراهم می‌کند که شعاع تبلیغی را خود را افزایش دهد. شنیده‌ها حاکی از آن است که یکی از مدیران این پلت‌فرم «ص. الف» در واکنش به پیوستن به این کنسرسیوم این موضوع را مطرح کرده که در مورد خاص «افعی تهران» که لبریز از بیلبوردها و نشانه‌ گذاری‌های تبلیغی روغن اویلا (یکی از محصولات برند گلرنگ) است، وعده بازدید ۱۰ میلیونی به هولدینگ بالادستی داده شده و به همین دلیل فیلم‌نت از پیوستن به کنسرسیوم کپی رایت سرباز زده است.

تبلیغ نامحسوس روغن مشهور اویلا محصول گلرنگ در شبکه‌های ماهواره ای

افعی تهران با حمایت روغن اویلا ساخته شده است. با اینکه هر دو مجموعه فیلم‌نت و اویلا از محصولات گلرنگ زیرمجموعه یک هولدینگ واحد هستند اما واحد تولید اویلا به طور مجزا با فیلم‌نت قرارداد می‌ببندد. داشبورد مخاطبان فیلم‌نت حدودا از ۳۰۰ الی ۵۰۰ هزار نفر عبور نمی‌کند و اگر تولیدات محصول‌محور این پلت‌فرم قرار باشد بیشتر دیده شود، باید در دامنه رسانه‌ای گسترده‌تری منتشر شود. به نظر می‌رسد غیر از سکوی روبیکا، فیلم‌نت حساب ویژه‌ای روی پخش ماهواره‌ای کرده است.

فرآیند تبلیغی توسط افعی تهران چگونه محقق می‌شود؟

اما آنچه سبب می‌شود این موضوع قابل بررسی‌تر شود، آغاز فعالیت شبکه‌ ماهواره ای تحت عنوان "افرا سریز" است که چند سریال بارها پخش شده را در باکس خود گنجانده و تنها برنامه به روز این شبکه سریال افعی تهران است.

این شبکه نه تنها در زمان طلایی خود سریال افعی تهران را پخش می‌کند، بلکه در ابتدا، اواسط و انتهای پخش سریال‌هایش، سایر محصولات پخش شده از فیلم‌نت را تبلیغ می‌کند.

به غیر از این شبکه، جمع وسیعی از شبکه‌های ماهواره‌ای اقدام به پخش بی‌وقفه محصولات پخش شده از فیلم‌نت می‌کنند اما همان محصولات را به صورت کامل نمایش نمی‌دهند. در واقع شبکه‌های ماهواره‌ای به بازوی تبلیغی این پلت فرم بدل شده‌اند تا مخاطبان بیشتری به جمع خریداران اشتراک بپیوندند. از طرفی تبلیغات روغن اویلا که در سریال جاگذاری شده به سادگی از شبکه‌های ماهواره‌ای پخش شود.

تبلیغ نامحسوس روغن مشهور اویلا محصول گلرنگ در شبکه‌های ماهواره ای

در این میان نظارت ساترا نسبت به این پلت‌فرم با مماشات عجیبی توام است. سریال دفتر یادداشت با شوخی‌های حاد جنسی از این پلت‌فرم پخش شد و نهاد ناظر ساترا هیچ واکنش منفی نسبت به آن پلت‌فرم نشان نداد. با این حساب مشخص نیست این رویه تساهل و تسامح ساترا تا چه زمانی با این پلت‌فرم ادامه پیدا خواهد کرد. آیا حمایت یک هولدینگ اقتصادی بزرگ از این پلت‌فرم، موجب نادیده‌انگاری خطاهای راهبردی آن خواهد شد؟

مشرق این آمادگی را دارد که در ادامه این گزارش، پاسخ این پلت‌فرم و ساترا را نسبت به نحوه عملکردشان در ادامه این گزارش بازتاب دهد.