شاهد اعمال مخفی سانسور توسط قدرت در جامعه شبکه‌ای هستیم/سیاستگذاری شبکه‌های مجازی از دست قدرت مشروع هم خارج است
تاریخ انتشار: ۲۱ شهریور ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۷۱۴۲۵۵
به گزارش خبرنگار ایلنا، نشست نقد و بررسی کتاب «قدرت ارتباطات» نوشته مانوئل کاستلز با حضور هادی خانیکی، حسینعلی افخمی، مسعود کوثری و حسین بصیریان جهرمی مترجم اثر پیش از ظهر امروز سه شنبه ۲۱ شهریورماه در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.
حسین بصیریان جهرمی، در این نشست در معرفی اندیشه‌های کاستلز و مشخصا کتاب قدرت ارتباطات او گفت: کاستلز اندیشمندی متعلق به نحله فکری نئومارکسیست است که اصلیتی اسپانیولی دارد و اکنون در دانشگاه‌های کالیفرنیا و کانادا تدریس می‌کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
این مترجم افزود: نویسنده در این اثر با مرور مفهوم قدرت از اندیشه‌های ماکیاولی گرفته جوزف نای و لویی آلتوسر کنش‌های ا رتباطی و آینده قدرت را مورد واکاوی قرار می‌دهد. در تعریف کاستلز از قدرت این مفهوم یک مفهوم رابطه‌ای است و نه صرفا ویژگی یک فرد حقیقی یا حقوقی. بر همین اساس کنشگر اجتماعی از راه ارتباط و ناهمگون‌سازی در سایر ارکان‌های قدرت تاثیر می‌گذارد. او به ناهمسنگی در عرصه قدرت می‌پردازد و این موضوع را بررسی می‌کند که چرا کنشگری‌ها در جهان امروز اثربخش‌تر شده و آن را ناشی از تغییر سویه عمودی قدرت به سویه افقی می‌داند. در هر صورت این کتاب جزو سرفصل‌های مهم آکادمیک برای مطالعات در حوزه ارتباطات و رسانه است.
مسعود کوثری (ناشر و پژوهشگر) نیز درباره اندیشه‌های کاستلز و کتاب قدرت ارتباطات بیان کرد: مفهوم شبکه ارتباطی خودانگیز به نوعی از گیدنز الهام گرفته شده که نخستین بار مقوله خوداندیشه‌گری را در آثار خود مطرح کرد. خوداندیشه‌گری یعنی انسان دچار اندیشه است و با تفسیر خود درگیر جهان می‌شوند. نکته‌ای که در این کتاب وجود دارد و بعضا در سایر کتاب‌های مربوط به شبکه‌های اجتماعی نیز می‌بینیم بحث مهم تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر جنبش‌ها، نافرمانی‌های مدنی و انقلاب‌ها است.
این پژوهشگر اضافه کرد: در فصل‌هایی که کاستلز به مبحث سیاستگذاری در عرصه شبکه ارتباطات می‌پردازند با این سوال مواجهیم که آیا باید پارادایم جدیدی برای این سیاست گذاری‌ها متصور شویم یا خیر؟ از دید من پاسخ آری است در همه جهان و ایران ما رسانه‌ها و ارتباطات سیاست‌گذاری‌های جدیدی می‌طلبد به عنوان مثال در مورد صداوسیما می‌بینیم که در مقابل سایر شبکه‌های اجتماعی اکنون چه جایگاهی دارد.
کوثری افزود: گردش پیام در شبکه‌های ارتباطی باعث شده مفهوم پیام پیچیده‌تر شود و باید به این فکر کنیم که یک محتوا و پیام حرکتش را از کجا آغاز کرده و به کجا می‌رسد با چنین کتاب‌هایی است که می‌توان تصویر درستی از گردش پیام و به تبع آن جریانات و اتفاقات روز جهان به دست آورد.
مدیر انتشارات علمی فرهنگی سپس با اشاره به تعریف کاستلز از قدرت و نقش جامعه شبکه‌ای در تغییرات این مفهوم گفت: وقتی کاستلز صحبت از قدرت ارتباطات می‌کند یعنی قدرت به توان دو. چراکه اساسا قدرت بر مبنای رابطه تعریف شده است و یک تعریف رابطه‌ای است البته غرب همواره درصدد بوده اینگونه القا کند که قدرت غربی مشروع و قدرت شرقی نامشروع است. پارسونز نیز قدرت را یک توان مثبت برای جامعه می‌داند که ظرفیت انجام کار را محقق می‌کند حتی شخص عصیانگری مثل فوکو نیز مفهوم مثبت قدرت را پذیرفته است و آن رویکرد و اساس رابطه‌ای موجود در مقوله قدرت است.
وی ادامه داد: در جامعه شبکه‌ای شاهد قدرت توان ۲ هستیم چراکه هم اساس قدرت بر پایه رابطه است و هم اساس جامعه شبکه‌ای بر مبنای رابطه استوار است. این یعنی قدرت در جامعه شبکه‌ای بسیار فراتر از مفهوم قدرت در جامعه سنتی است. از آن طرف در جامعه شبکه‌ای و در مقابل مفهوم قدرت مفهوم کنترل نیز وجود دارند و همچنین مفهوم جامعه نظارتی که از سوی برخی متفکران مطرح می‌شود. جامعه نظارتی یعنی جامعه‌ای که شاهد استفاده از دوربین‌های مداربسته و ... در مراکز و محل‌های مختلف هستیم. اصولا مفهوم قدرت به توان ۲ و کنترل به توان ۲ در ذات قدرت شبکه‌ای وجود دارد و این مساله در زیبایی نگرش کاستلز در این کتاب دیده می‌شود.
هادی خانیکی (استاد تمام علوم ارتباطات در دانشگاه علامه) نیز در نقد اندیشه‌های کاستلز متذکر شد: آمدن کاستلز به ایران در سال ۸۵ زمینه گفت‌وگوی پژوهشگران ایرانی را با او فراهم کرد از نکات جالب شخصت کاستلز این است که هرگز متوقف نشده و خودش را به یک عرصه و چارچوب خاصی محدود نکرده است. او در عین حال متفکری سیاسی است که در جستجوی آزادی از اسپانیا به فرانسه فرار کرد و تحت تاثیر آلتوسر و لورن قرار گرفت هر چند با ورودش به غرب عناصر موجود جهان را نیز دنبال کرد و امروز یکی از نظریه‌پردازان اصلی سیاستگذاری ارتباطات شناخته می‌شود.
خانیکی اضافه کرد: اگرچه آلتوسر به نوعی به دیدگاه چپ تعلق دارد و به تفکر آلنده نزدیک است اما وقتی در دانشگاه آمریکا مشغول به تدریس شد از بررسی و پژوهش درباره تحولات جامعه سرمایه‌داری نیز غافل نبود و اندیشمندانی مثل هابرماس و گیدنز را نیز مطالعه می‌کرد و نظریات آنها را دنبال می‌کرد. کاستلز در این کتاب قدرت می‌خواهد به این پرسش پاسخ دهد که آیا می‌توان برای مصرف محتوا در رسانه‌های جمعی نوعی سیاستگذاری را اعمال کرد یا اساسا شبکه‌های مجازی سیاست گریز هستند و به مرحله عصیان علیه سیاستگذاری رسیده‌اند اصولا قدرت در شبکه‌های اجتماعی راه را برای هر نوع مداخله از سوی قدرت‌های سیاسی و حتی جامعه مدنی بسته است.
این استاد ارتباطات در بیان تحولات صورت گرفته در حوزه فناوری و تاثیر ان بر ارتباطات اظهار داشت: تحولی که در ارتباط با فناوری و فرهنگ رخ داده یعنی قدرت دیگر یک مفهوم ثابت نیست و یک ظرفیت رابطه‌ای شناخته می‌شود یعنی حتی قدرت سیاسی نیز با ارتباط میان کنشگر و سیاست شناخته می‌شود. در این شرایط است که کنشگران خود مخاطبان فعال تکنولوژی هستند و مفهوم ارتباطات خودانگیز شکل می‌گیرد.
خانیکی اضافه کرد: حرف اصلی کاستلز در قدرت ارتباطات در سه جنبه شبکه‌های فردی، نهادها و سازمان‌ها و تاثیرپذیری آنها شکل گرفته و تمام حوزه‌های مربوط به انسان را دربرمی‌گیرد. فهم کاستلز به فهم تاخیر مفاهیم قدرت در جهان امروز کمک می‌کند تغییراتی که شبکه‌ای شدن چند ضلعی شدن و ... در جوامع به وجود آ‌ورده باعث شده نقش‌ها و کارکردهای قدرت تغییر کند حتی در معماری و شهرسازی‌های جدید نیز مفهوم شبکه‌ها را می‌بینیم.
حسینعلی افخمی (استاد ارتباطات دانشگاه علامه) نیز با اشاره به اینکه قدرت ارتباطات به نوعی ادامه و تکمیل‌کننده ادبیات کاستلز در این ۲۰ سال است، گفت: سه کلمه کلیدی قدرت، شبکه و ارتباطات اساس و بنیان مطالب کتاب قدرت ارتباطات را تشکیل می‌دهند. قدرت در اینجا علاوه بر نگرش علوم سیاسی و جامعه شناسی رویکرد ارتباط محور نیز دارد و به نوعی به تعریف قدرت در چنگال تکنولوژی می‌رسیم. قبل از این قدرت بیشتر قدرت فیزیکی و نظامی بود اما با شکل گرفتن جامعه شبکه‌ای شاهد قدرتی هستیم که حتی درگیری با آن مثل درگیری مستقیم با قدرت سنتی نیست و می‌تواند سانسور را به شکلی مخفی اعمال کند.
افخمی ادامه داد: به عنوان مثال در جریان جنگ فارکلند شاهد بودیم ارتش اجازه مخابره خبرهای مربوط به جنگ را از طریق ماهواره‌ای که تحت اختیارش خود بود، نمی‌دهد کم کم این سوال پیش می‌آید که آیا تکنولوژی راهی است برای رسیدن به آزادی یا ابزاری است برای کنترل آن. مشخص است که همه به دنبال کسب قدرت مشروع هستند چراکه قدرت نامشروع مقاومت در پی دارد و علیه آن کنش شکل می‌گیرد. قدرت اجرایی قدرت نفوذ یا اقناع ازجمله مواردی است که در تعاریف دقیق قدرت به آن توجه کرد یا به عنوان مثال بحثی به نام قدرت کارشناسی که در برنامه‌های رادیویی و تلویویزنی با ارجاع به نظر کارشناسان آنچه که قدرت صلاح می‌داند به مخاطب منتقل می‌شود.
این استاد دانشگاه افزود: قدرت پاداش از دیگر نمونه‌های قدرت است که امروز باید مورد توجه قرار بگیرد چراکه با پرداخت پاداش قدرتی به وجود می‌آید درست است که ما بدترین و ملموس‌ترین نوع اعمال قدرت را اعمال زور و اجبار می‌دانیم اما از این سویه‌های قدرت نیز نباید غافل شد.
افخمی سپس با بیان این سوال که چرا توجه اندیشمندان ایرانی به کاستلز بیشتر از سایر همتایانش است، گفت: شاید نوعی جبرگرایی که مک لوهان نیز به آن اعتقاد داشت و در آثار کاستلز نیز دیده می‌شود باعث علاقه ایرانی‌ها به این تفکر شده است و به همین دلیل است که ما کارهای افرادی همچون گارهان، پیلهن و ... را در ایران کمتر می‌بینیم. نمی‌گویم چون اندیشمندان را نمی‌شناسیم کاستلز را هم مطالعه نکنیم و این خیلی خوب است که آثار او نهایتا با پنج سال تاخیر به ایران هم می‌رسد اما جای کار دارد که به تفکرات سایر اندیشمندان این حوزه نیز توجه کرد.
او سپس با اشاره به انقلاب عربی و نقشی که برای رسانه در این جریان متصور بودند، گفت: نظرات کاستلز در جریان انقلاب عربی از مواردی است که چندان پاسخگو نبود. برد شبکه‌های اجتماعی در عربستان، امارات آن زمان تا ۶۰ درصد می‌رسید در حالی که در تونس و مصر نهایتا ۳۰ تا ۴۰ درصد را پوشش می‌داد پس چرا اگر شبکه‌های اجتماعی پایه و بنیانگذار انقلاب عربی بودند شاهد تحرکات در عربستان و امارات نبودیم. در مورد انقلاب ایران نیز دو نظریه وجود دارد اول نقش بی‌بی سی را در تهییج مردم پررنگ می‌دانند و در مقابل آن رسانه‌ها یکوچک مثل زیراکس و فتوکپی را. اگر درست نگاه کنیم انقلاب ایران بسیار پیچیده‌تر از نقش رسانه‌ها است یا حتی آنچه که در بلوک شرق اتفاق افتاد و فروپاشی آن را ناشی از جهانی شدن تلویزیون دانستند خیلی بیشتر از این تاثیرگذاری‌هاست.
افخمی تاکید کرد: جهانی شدن تلویزیون یا سایر شبکه‌های اجتماعی به تنهایی باعث کنش اجتماعی نمی‌شوند و شاید نتیجه مثبتی هم نداشته باشد به عنوان مثال با جهانی شدن تلویزیون شاهد قتل عام در رواندا و بیشتر شدن جنگ‌ها هستیم نه اینکه تلویزیون باعث بروز جنگ شود ولی یک دیدگاه اغراق شده در حوزه رسانه وجود دارد. اساسا مفهوم ارتباطات جمعی خودانگیز را هنوز درک نمی‌کنند از آن طرف عده‌ای هستند که ارتباطات جمعی گذشته را زیر سوال می‌برند و معتقدند ارتباطات جمعی سنتی مرده و دیگر وجود ندارد. فکر می‌کنم آنچه که بیشتر مدنظر کاستلز است خودارتباطی جمعی باشد.
این استاد دانشگاه در پایان به نقش گردش سرمایه در عرصه شبکه‌های اجتماعی پرداخت و گفت: در جریان اتفاقات سال ۲۰۱۰ ایران توئیتر و فیس بوک عواید مالی فراوانی کسب کردند وقتی ادعا می‌شود که به دنبال تعیین قاعده در فضای مجازی هستیم باید این مساله را هم ببینیم که مقررات را چه کسی وضع می‌کند در فضای مجازی شرکت‌های خصوصی حکم سیاستگذار و اجرایی را دارند و قاعده بازی را می‌نویسند که حتی از کنترل قدرت مشروع هم خارج هستند نقش کارگر در فضای مجازی جدید کجاست اینها مواردی است که نیاز به پاسخ دارد.
منبع: ایلنا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.ilna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایلنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۷۱۴۲۵۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
۲۵ فروردین، جهان شاهد رویش یک قدرت الهی بود
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز کرمانشاه ، صحرایی امروز در آیین رژه گرامیداشت سالروز ارتش جمهوری اسلامی ایران با تبریک این روز افزود: امروز دیرباورترین ناظران اگر با انصاف باشند گواهی خواهند داد که اگر ایران به واسطه تلاش و مجاهدت های شبانه روزی فرزندان خود قوی و مقتدر نبود دشمنی که کنسولگری و سفارت ما را مورد حمله قرار داد هیچ حد و مرزی را برای حمله به شهرهای ما نمی شناخت و ما امروز باید منتظر بمباران های سهمگین آنها در سراسر کشورمان می بودیم، همانند کاری که با عراق و سوریه و یمن شد. وی اضافه کرد: اگر امروزه هیچ قدرتی جسارت حمله به این سرزمین را به خود نمی دهد، چون اینجا خداوند متعال اراده کرده است به واسطه مردم مومن ایران اسلامی قدرتش را به نمایش بگذارد. استاندار کرمانشاه یادآور شد: رسانه های جهان استکبار نیز حتی نتوانستند جلوی اراده مستضعفان عالم را بگیرند و به لطف الهی ما امروزه شاهد پیروزی های روزافزون جبهه مقاومت و جهان مستضعفان علیه جبهه استکبار هستیم فرمانده قرارگاه منطقه‌ای غرب کشور نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی نیز در ابتدای این مراسم اظهار کرد: نامگذاری ۲۹ فروردین ماه به نام ارتش جمهوری اسلامی ایران به نوعی تولد یک ارتش به شمار می رود که یک روز سرنوشت ساز و تاریخی برای ایران اسلامی بود. امیر سلیمان طاهری گفت: اگر ایران اسلامی امروزه توانسته است تمام معادلات سیاسی و نظامی جهان را بهم زند همگی آنها به برکت خون شهدا و رهنمودهای داهیانه رهبر معظم انقلاب به دست آمده است. وی افزود: برخلاف بسیاری از ارتش های جهان که نمونه هایی از جنایات آنها را در غزه مشاهد می کنیم ارتش جمهوری اسلامی ایران پایبند به قوانین و مقررات بین المللی بوده و در راستای دفاع از کلمه الله هرگز ارزش های انسانی را زیرپا نمی گذارد. امیر طاهری ادامه داد: ارتش جمهوری اسلامی ایران در تمام حوادث مختلف در نوک پیکان حرکت کرده و هرجا منافع ملی ایجاب کرده است بلافاصله در صحنه حضور یافته است که نمونه آن زلزله سرپل ذهاب بود که نیروهای ارتش در کمترین زمان ممکن به کمک حادثه دیدگان شتافتند.
فوری/ انفجار در مناطق مرکزی ایران / اسرائیل به ایران، عراق و سوریه حمله کرد