پاي مصيبت هاي مسلم بن عقيل با نقاش عاشورا

خبرگزاري آريا - تهران- ايرنا- آنها که اهل روضه و منبر هستند، به خوبي مي دانند که در اولين شب از ماه عزاي حسين، مداحان، روضه خوانان و سخنرانان در سوگ مسلم روضه مي خوانند و مصيبت هاي سفير سيدالشهدا عليه السلام را با زبان شعر و مرثيه زمزمه مي کنند.

هر يک از ارادتمندان و عزاداران حسيني براي برپا داشتن عزاي اولين شب از ماه محرم برنامه اي دارند؛ برخي در رثاي مسلم شعر مي سرايند، بعضي ديگر نوحه سرايي مي کنند و برخي نيز به بيان رشادت ها و مظلوميت هاي فرستاده امام حسين به سوي مردم کوفه مي پردازند، اما شايد کمتر کسي شنيده باشد که يک هنرمند که برخي او را نقاش عاشورا لقب دادند، در حاليکه اشک هاي حزن و ماتمش روي بوم هاي عاشورايي مي چکيد، يک اثر کربلايي خلق کرد تا سال ها بعد هنرمندي ديگر جلوه اي از هنر عاشورايي را دوباره به نمايش بگذارد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

«محمد مدبر» خالق تابلوهاي عاشورايي است که هنگام کشيدن تابلوهاي خود با يک دست به هنرنمايي مي پرداخته و با دستي ديگر اشک هاي ماتم بر مصيبت هاي امام حسين عليه السلام را پاک مي کرده است.
کتاب تابلوي عزيمت مسلم بن عقيل از مدينه به کوفه به همت اردشير صالح پور در 88 صفحه و در قطع خشتي تلاش کرده تا تحليلي زيبايي شناختي از اثر عاشورايي محمد مدبر را در مکتب نقاشي خيالي نگاري و قهوه خانه ارائه دهد.
چه زيبا، مدبر در نقاشي هاي خود بخشي از مصيبت هاي کربلا را به تصوير کشيده و در 30 پرده، عزيمت سفير سيدالشهدا به سرزمين کربلا را با داستان محمد و ابراهيم فرزندان مسلم بن عقيل روايت کرده است.
برخي معتقدند گويا مدبر، کتاب روضة الشهداي ملاحسين واعظ کاشفي سبزواري را خوانده و با مقتل ابومخنف و لهوف ابن طاووس آشنايي داشته ولي همانگونه که خود مدبر مي گويد منبع الهام او مجلس تعزيه شهادت مسلم و طفلان او بوده است.
مدبر که او را «نقاش عاشورا» لقب داده اند، يک بار گفته بود: هفت سال بيشتر نداشتم که يتيم شدم و در تعزيه تکيه دولت نقش طفلان مسلم را بازي مي کردم و فرياد يتيمي غريبي سر دادم. من اگر نقاش عاشورا نباشم، اگر خون ناکسان را بر پهنه بوم نريزم، پس چه کسي به داد مظلوماني چون من خواهد رسيد.
او همچنين گفته که «من عمري در کربلا زندگي کرده ام، اگرچه هرگز پايم به خاک داغ کربلا نرسيده است اما کربلايي ام، چون مسلم گويي من هم به کوفه رفته ام، در به دري کشيده ام، شلاق نامردان را خورده ام.»
آري اينگونه بود که تابلوي مدبر سرمشق و الگوي بسياري از نقاشان قرار گرفت و شهرتش از قهوه خانه ها به سراسر کشور رسيد.
در اين کتاب سخني از هادي سيف در وصف مرحوم مدبر آمده که «مدبر، قلمي پر توان و شکوهنده در هنر تصويرسازي در زمينه وقايع کربلا و حماسه هاي مذهبي بر پرده هاي ارادت در ساخت و پرداخت چهره خاندان پيامبر (ص) و اوليا و اهل حق و معصومين شهيدان کربلا و آشکار کردن شقاوت و سنگدلي و رسالت اهل رسالت هنري والا داشت.»
صالح پور گفت که مدبر در 30 پرده، تصويري از مصيبت هاي مسلم و فرزندانش را در مکتب خيالي نگاري به زيباترين شکل ارائه داده و در حاليکه با صدايي زيبا مصيبت هاي اهل بيت (ع) را زمزمه مي کرده، در يک دست با قلم خود هنرنمايي و با دستي ديگر اشک هاي خود را پاک مي کرده است.
اگر بخواهيم 30 تابلو از مصيبت هاي مسلم بن عقيل که در موزه دوران اسلامي موزه ملي ايران نگهداري مي شود را مرور کنيم، پرده هاي عزيمت مسلم از مدينه، خدعه وليد، اجازه گرفتن کربلا و چاووشي نمودن علي اکبر (ع) تصاويري از شهر مدينه را ارائه مي دهد و پرده هاي مراجعت مسلم، آمدن هاني به پيشواز مسلم، هاني، نماز مسلم در مسجد کوفه، رفتن مردم از دور مسلم، خانه طوعه، آمدن پسر طوعه و جنگ حضرت مسلم در ادامه داستان آمده است.
از چاه بيرون آوردن مسلم، حضرت مسلم سوار بر قاطر، ابن زياد، دارالعماره، شريح قاضي، چوپان، جنگ چوپان، آوردن کودکان مسلم به زندان، خواب مشکور (زندانبان کودکان مسلم)، نجات دادن کودکان مسلم از زندان، طفلان بر لب شط، خانه حارث، زن حارث و کنيز و پنج تابلو از حارث که فرزندان مسلم را به مسلخ برده و سرهاي آنان را تحويل ابن زياد مي دهد و در انتها در آتش قهر الهي سوزانده مي شود، حکايتي از پايان اين داستان است.
صالح پور که سال گذشته در مراسم رونمايي از اين کتاب درباره چينش تابلوهاي مدبر بر روي تک تک پرده ها سخن گفته بود، اظهار داشت: طراحي اسپيرال يا حلزوني در نقاشي هاي خيالي نگاري رعايت مي شود و در اين روش تابلوها برخلاف عقربه هاي ساعت چيده مي شود و زماني که راوي، تاريخ را روايت مي کند، به شرح تصاوير برخلاف عقربه هاي ساعت مي پردازد و تصاوير از سمت راست آغاز مي شود و بقيه تصاوير به سمت پايين چيده مي شود.
وي همچنين گفت: در اين تصاوير، سه لايه بيروني، دروني و مرکزي وجود دارد و تصوير مرکز، دوازدهمين تصوير است که برگرفته از يک عدد تمثيلي است و مي تواند اشاره اي به شيعه اثني عشري داشته باشد.
صالح پور تابلوي دوازدهم را اوج اين تابلوها دانست که صحنه جنگ مسلم بن عقيل را با سربازان ابن زياد به تصوير کشيده است.
در واقع تابلوي دوازدهم، گرمترين و شلوغترين پرده اين تابلو است که در کارزاري پرشور، دلاوري هاي مسلم را به نمايش مي گذارد. در اين تابلو چهره دشمنان، کريه و خشم آلود و چهره مسلم طبق سنت نقاشي قهوه خانه اي، متين و آرام است و هيچگونه آثار ضعف و سستي در نبرد با دشمنان در آن ديده نمي شود. اگرچه مسلم در اين پرده، تنهاست ولي به تنهايي از پس لشکريان برآمده و دليرانه مبارزه مي کند.
هر يک از پرده هاي عاشورايي مدبر، انسان را به تدبير و تفکر وامي دارد، چرا که او با اشراف بر ماجرا و رعايت موازين تاريخي به تصويرگري پرداخته و زماني که کار تابلوهاي خود را به پايان مي رساند، اظهار رضايت و خشنودي مي کند.
مدبر مي گويد «وقتي فرمايش مش صفر اسکندري را در کشيدن اين تابلو اطاعت کردم، ديدم خيلي اصرار دارد که يک تابلوي ماندني و پر شور و حال از روايت عزيمت مسلم به کوفه براي او بسازم. قبل از شروع کار به او گفتم: مش صفر، تو آدم باخدايي هستي، دعايت گيراست، من دستور تو را به روي چشم اجرا مي کنم اما تو هم دعا کن، آن دنيا پيش ائمه اطهار، خجالت زده نشوم.»
فرمايش مشهدي صفر اسکندريان، زير پرده مجلس دهم يعني خانه طوعه آمده است و صالح پور در کتاب خود درباره اين پرده مي نويسد: مسلم بي پناه در کوي و برزن، سرگردان بر در و ديوار خانه زني به نام طوعه فرود آمده است و از فرط تشنگي تقاضاي آب مي کند.
طوعه زن کنيزي بود که آزاد شده و به ازدواج اسيد بن مالک حضرمي درآمده و پسري ناخلف از او داشت که نامش بلال بود. طوعه که همان شب به انتظار پسرش در خانه را باز و بسته مي کرد، چشمش به غريبه اي خورد که بي پناه به ديوار خانه او تکيه داده و تقاضاي آب مي کرد.
در ادامه توضيح اين پرده آمده است: طوعه شيعه بوده و از مسلم پذيرايي کرده و شب به او جاي مي دهد اما فرداي همان روز شوهر و پسر طوعه برخلاف ميل مادر، به جاسوسان ابن زياد محل مسلم را اطلاع مي دهند.
صالح پور مي نويسد: اين پرده کاملا مربع شکل است و به شکل سه قسمتي، فاصله و تفاوت خانه ها را به لحاظ دوري و نزديکي از هم تمييز داده است. بر در خانه، زني سياهپوش با کاسه اي آب در دست ايستاده و مسلم دست خود را به نشانه دريافت کاسه به آن سو متمايل کرده در حاليکه با دست ديگرش بر شمشير تکيه زده و اين صحنه نيز تنهايي مسلم را براي فجايع بعدي آماده مي کند.
يکي ديگر از پرده هاي زيبا به روايت صالح پور، پرده مجلس شانزدهم يعني دارالاماره است که دو عمارت بلند در صحنه ديده مي شود و در انتها عمارتي کوچکتر به لحاظ بعد مسافت و به خاطر رعايت پرسپکتيو، نقاشي شده اند که تا عمق صحنه کشيده شده اند.
بر عمارت بلند اوليه، مسلم خون آلود بر لبه بام است و فردي در پشت سر او قرار گرفته تا او را به پايين پرتاب کند.
به روايت اين پژوهشگر هنرهاي آئيني، بر پيراهن سفيد مسلم لکه هاي خون آشکار است.
در قسمت پايين، تصوير افتاده مسلم که از بام به زمين انداخته شده است، ديده مي شود که شخصي در حال خارج شدن و گويي پيکر بي جان مسلم را با طناب کشيده و از قاب خارج مي شود.
حالت سقوط مسلم به گونه اي است که گويي هم اکنون به زمين پرتاب شده است. نکته جالب توجه در اين تصوير، استفاده از عنصر حرکت است که در يک قاب مسلم را بر بالاي بام مي بينيم و در پايين قاب به زمين افکنده شده و هر دوي اين حالات درست در تقابل هم از گوشه راست به گوشه چپ افکنده شده است اما اين خيالي نگاري به همين جا خلاصه نشده بلکه در فضا و آسمان کوفه درست در مقابل بام، تصوير امام حسين (ع) در هاله اي از نور نقاشي شده و حضور خيالي امام را که در مکه قرار داشته،‌ به تصوير کشيده است.
شهادت طفلان مسلم بر پرده مجلس بيست و هفتم به تصوير کشيده و در شرح آن آمده است: حارث به حالت نيم زانو نشسته و با ساعد خود خنجر را براي بريدن سر طفلان تيز مي کند. طفلان مسلم با لباس سفيد، ايستاده و دستهايشان در حالتي از تسليم و رضا قرار دارد. در انتهاي صحنه همان دو نخل تمثيلي که نشانگر آنان است، ديده مي شود و اسب در حالتي اعتراض گونه از بالا شاهد ماجراست و يک پاي خود را بالا برده است.
صالح پور درباره پرده سي ام مي نويسد: آخرين قاب پرده به آتش زدن و مجازات حارث اختصاص دارد. از گوشه قاب چوبي با چهار قلاب آويزان شده که حارث به يکي از اين قلاب ها آويزان شده است، در حاليکه دستانش از پشت بسته شده و به سزاي اعمال خود رسيده و در آتش و شعله هايش در حال سوختن است و دو صف از سپاهيان مسلح با سپر در دو طرف صحنه ايستاده اند ولي مشخص نيست چرا سه قلاب ديگر به چوبه دار، خالي مانده است.
اين کارشناس هنري در پايان کتاب به تطبيق تابلوي خيالي نگاري مسلم با آثار مشابه همچون آثار حسين قوللر آقاسي پيشکسوت نقاشي قهوه خانه اي و فتح الله قوللر آقاسي که پسرخوانده حسين قوللر است، مي پردازد ولي تاکيد دارد: از محمد مدبر نقاشي هاي ديگري با مضمون وقايع کربلا از جمله مصيبت کربلا و گودال قتلگاه به همين سبک و سياق و به سه شيوه قاب قابي نيز کشيده شده که ميل و علاقه مدبر را به تابلوهاي روايتي و نمايشي مي رساند.
صالح پور به تصوير تابلوي 6 قسمتي عزيمت مسلم اثر محمد مدبر نيز مي پردازد و از تابلويي ديگر شبيه تابلوي عزيمت مسلم ياد مي کند که توسط فتح الله قوللر کشيده شده و مي نويسد: اين تابلو با همان سبک و سياق بر پرده و تعدد مجالس در 15 قسمت طراحي شده که در هر ستون آن پنج پرده و در سه ستون نقاشي شده ولي نه مجالس شماره گذاري شده و نه نظم تفکيکي به لحاظ تصويري در چيدمان به لحاظ تقدم و تاخر به جز ستون اول ديده مي شود.
گرچه توضيح هر يک از تابلوهاي مرحوم مدبر در تابلوي عزيمت مسلم بن عقيل از مدينه به کوفه از حوصله شيفتگان و عاشقان حسيني خالي نيست ولي مطالعه کتاب و ديدن تصاوير زيباي آن حسي ديگر به آدمي مي دهد.
اگرچه صحبت هاي صالح پور در مراسم رونمايي از کتاب تابلوي عزيمت مسلم بن عقيل که به همت پژوهشگاه ميراث فرهنگي و گردشگري موزه ملي ايران و کميته ملي موزه هاي ايران در واپسين روزهاي ماه صفر بيان شده بود ولي عاشورا و حوادث آن، از جمله مصيبت هاي مسلم بن عقيل هميشگي تازگي دارد و اين روزها و شبها که در خيمه عزاي حسين اشک مي ريزيم، بهانه اي فراهم شد تا با زباني ديگر از مسلم بن عقيل و فرستاده سيدالشهدا عليه السلام سخن بگوييم.
فراهنگ**1003**1055**1368
خبرنگار: محمدرضا جعفرملک**انتشار:خيراله شفيعي
انتهاي پيام /*

منبع: خبرگزاری آریا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۷۹۹۶۶۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

پشت پرده خرید زمین در شهرک‌های صنعتی؛ به نیت احتکار زمین می‌خرند!

به گزارش خبرگزاری مهر، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی تحت عنوان «آسیب‌شناسی شهرک‌های صنعتی در ایران» موانع کسب و کار در شهرک‌های صنعتی را بررسی کرده است.

بر اساس این گزارش، بسیاری از مشکلات واحدهای صنعتی مستقر در شهرک‌های صنعتی با واحدهای تولیدی بیرون از شهرک‌های صنعتی هم‌پوشانی دارد، اما برخی مشکلات نیز مختص به واحدهای صنعتی مستقر در شهرک‌های صنعتی است. در این گزارش بیشتر بر موانع کسب و کارها در مرحله راه اندازی متمرکز شده و بر این اساس مشکلات مربوط به تأمین زمین مورد نیاز و تمهیدات و امکانات زیرساختی مورد توجه قرار گرفته است.

تأمین برق هم در مرحله راه اندازی کسب و کار و هم در طول دوره فعالیت بنگاه‌ها در شهرک‌های صنعتی، از جمله مهم‌ترین معضلات به شمار می‌رود. معضلات مربوط به تأمین برق نه فقط راه اندازی واحدهای صنعتی را معطل نگه داشته، بلکه واحدهای فعال را نیز با چالش‌های پرشماری مواجه ساخته است. به دلیل ارتباط بین زیر ساخت‌های لازم برای تأمین گاز و برق، مشکلات مربوط به تأمین برق، برای زیرساخت گاز نیز صدق می‌کند.

گفتنی است هر سال معمولاً در فصل گرما، شهرک‌های صنعتی با قطعی برق مواجه می‌شدند و درخواست همیشگی تولیدکنندگان این است که قطعی برق با برنامه‌ریزی و اعلام قبلی باشد تا به تولید آسیب نزند. به همین دلیل در سال‌های اخیر شهرک‌های صنعتی به دنبال تأمین بخشی از برق مورد نیاز شهرک‌ها از طریق نیروگاه‌های مقیاس کوچک بوده‌اند.

همچنین مرکز پژوهش‌های مجلس معتقد است که محدودیت‌های زیست محیطی در برخی از استان‌ها، به‌ویژه در استان‌های تهران و مرکزی موانع متعددی هم در مرحله آغاز فعالیت و هم در حین فعالیت و مرحله توسعه کسب و کار ایجاد کرده است.

با این حال این گزارش تاکید می‌کند که بسیاری از نقصان‌ها و موانع کسب و کارهای مستقر در شهرک‌های صنعتی، به نبود سیاست‌گذاری زمین در ایران بازمی‌گردد و این نقصان یکی از عوامل اصلی فلج شدن کل تولید است. از جمله در شهرک‌های صنعتی در حال حاضر، زمین به یک کالای سرمایه‌ای تبدیل شده، نه کالای مصرفی و در این وضعیت صنعتگر یا هر فرد دیگر با هدف صرف خرید زمین و کسب سود آتی از فروش زمین، اقدام می‌کند و نه با انگیزه تولید؛ به ویژه آنکه در حال حاضر در ایران می‌توان بدون پرداخت مالیات یا عوارض زمین‌ها را در شهرک صنعتی با اهداف سوداگرانه احتکار کرد و به فروش رساند.

بدین ترتیب، خرید زمین در شهرک‌های صنعتی در موارد بسیاری، با هدف سوداگری زمین و نه تولید صورت گرفته است. اصلاح سیاست زمین، مستلزم تغییر اساسی رویکردها و نگرش‌ها در این حوزه است. این رویکرد و اصلاحات شامل طیف گسترده‌ای از قوانین، مقررات و رویه‌ها در موضوعات قیمت گذاری، تخصیص زمین، فروش یا اجاره و نوع بهره برداری و غیره را در بر می‌گیرد.

کد خبر 6097926 سمیه رسولی