به نقل از «تسنیم»

سوران حسینی: کول‌بر یک پدیده و یک اتفاق نیست، یک فرآیند غلط است

تاریخ انتشار: ۱ مهر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۸۱۷۸۵۳

سوران حسینی هم مرد هنر است و هم اهل سیاست. او نگاهش با دیگر هنرمندان مریوانی در باب کولبری متفاوت است. او معتقد است کولبری پدیده‌ای اشتباه است، سهم کولبری را اندک می‌داند و مدعی است سود اصلی را شخص دیگری می‌برد.

به گزارش باشگاه خبرنگاران پویا، جشنواره تئاتر خیابانی مریوان هر ساله میزبان یک موضوع بومی کردستان است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

یک سال آب دریاچه زریبار افت مشهودی می‌کند و مردم هنرمند کرد به سراغ ارزش آب می‌روند و یک سال آتش‌سوزی جنگل‌های بلوط دردسرساز بود و هنرمند از مرگ جانوران بومی می‌گویند.

در ایام کنونی وضعیت ویژه کولبران در کردستان و کرمانشاه به نحوی است که در بیشتر نمایش‌ها این موضوع ردپای خود را به جا گذاشته بود. نمایش‌ها چه مرتبط و چه نامرتبط خود را به کولبری ربط می‌داد و در نعت این حرفه، موجبات تهییج مردم مریوان را فراهم می‌کرد؛ اما در این میان یک نمایش با دیگران متفاوت بود. نمایشی که کولبری را نه یک افتخار که وضعیت ناگوار از معیشت در کردستان برمی‌شمرد.

سوران حسینی، دانشجوی دکترای دانشگاه سنندج، خود تجربه کولبری داشته است. او در دوره پیشین شورای شهر مریوان عضو بوده است و می‌گوید هدفش رسیدن به مجلس شورای اسلامی است تا اهداف بلندش را پی بگیرد. او از باتجربه‌های جشنواره مریوان است و از دهه هفتاد مشغول به فعالیت در حوزه تئاتر خیابانی است؛ اما نگاهش انتقادی بوده و هست. او مخالف کولبری است و می‌گوید باید وضعیت تجارت به نحوی شود که معیشت مردم وابسته به قاچاق نباشد.

آنچه می‌خوانید آمیزه‌ای است از عقاید و تجربه‌ها و اطلاعات بومی سوران حسینی از وضعیت در مریوان.

***

تسنیم: شما براساس اتفاقاتی که می‌افتد یک اثری را خلق می‌کنید و مردم کردستان هم از کار شما استقبال می‌کنند. امسال درباره کول‌بران کار کردید، چه شد که بعد از مسائل محیط‌زیست و شهری این بار آمدید سراغ کول‌بران؟

بحث کول‌بری در شهرهای مرزی کشور می‌افتد، نه در شهر تبریز که به شهر بی‌گدا معروف است

حسینی: هنرمند طبق تعریفی که از هنر می‌شود زبان به اعتراض می‌گشاید، اعتراضی مستقل، اعتراضی که منجر شود به انتقال مفهوم مشکلاتی که در جامعه وجود دارد. به آن مسئولی که قدرت دارد. گاهی وقت‌ها یک کاری می‌بینید که اعتراضش در حد یک اداره به خصوص مثلاً بهزیستی است؛ ولی در مسائل بزرگتر می‌بینیم به خاطر انتقال آن مفهوم به شیوهٔ مستقل، یعنی به دور از هر جهت‌گیری مانند خبرنگاران، بیاییم آن چیز را نشان بدهیم نه در قالب مستند، چیزی که قطب‌الدین صادقی به آن اعتقاد دارد، در قالب یک ایدهٔ جذاب تا توجه را جلب کنیم. سال‌های گذشته که من درباره محیط‌زیست کار می‌کردم، بحث آتش‌سوزی جنگل‌ها بود. منکاری به پرواز یک پرنده نداشتم، زوم کرده بودم روی آتش؛ چون جنگل‌های زاگرس و البرز می‌سوختند.

ضرورت موضوع خیلی مهم است. بحث کول‌بری در شهرهای مرزی کشور می‌افتد، نه در شهر تبریز که به شهر بی‌گدا معروف است. در کجاآباد تبریز کارخانجات صنعتی زیادی داریم، هر چند که مردم شهرهای بزرگ هم مشکلات خاص خودشان را دارند؛ اما در شهرهای کوچکتر مانند مریوان یا در استان‌های مرزی متاسفانه در بحث رکود اقتصادی یک اتفاق بدی در کشور افتاده است. اتفاق بد این است که جیب‌های مردم خالی شده و می‌خواهند کاری کنند. شغل هم ندارند. چه کنند؟ سرقت، فروش مواد مخدر، اتفاقات بدی است.

روستاییان از کول‌بری‌شان ماهیانه شاید 600 تا یک میلیون درآمد دارند

مسائلی این سال‌ها مطرح شد به نام «تجارت چمدانی» و سازماندهی مرزهای کشور. می‌خواستند روستاهایی که به سمت شهرها مهاجرت کردند، به روستاها برگردند و جلوی مهاجرت بی‌رویه به شهرها را بگیرند. ساخت و سازهای شهری یکدفعه قارچی رشد می‌کند. مثلاً در یک محله امکان دارد ظرفیت 20 لوله آب داشته باشد یکدفعه 50 خانه ساخته شده است، یعنی روی تمام مسائل تأثیر دارد، حتی بحث فرهنگی. دولت آمد این کار را کرد. از مردم خواست به روستاها بازگردد. به ما کارت کول‌بری داد و مردم برگشتند روستاها که در کنار کار از کول‌بری‌شان ماهیانه شاید 600 تا یک میلیون درآمد داشته باشند. هر بار که می‌روند صد هزار تومان به دست می‌آورند، هر کسی در اندازهٔ مشخص می‌تواند بار بیاورد. این در ظاهر اتفاقِ خوبی است؛ ولی برگشتن به روستاهایی که هنوز مدرسه ندارند، بسیاری از روستاها اصلاً تخلیه شده بود و یکسری ضعف‌های خاص خودش را داشت.

بعد از سفر رهبری به مریوان ، برای بحث کولبری اتفاقاتی افتاد

بعد از سفر رهبری به مریوان که تاکید داشتند باید حواس‌ها به جای کول‌بران به افراد اصلی باشد، کسانی که قاچاق‌های بزرگ می‌کنند، بعد از آن قضیه یکسری اتفاقات افتاد. یکسری اجناس آزاد شد مثلاً لوازم آرایشی، تلویزیون یا کولر گازی، این مرزها که برای کول‌بران باز شد، شاید ماهیانه 7 یا 8 بار می‌روند، الان کول‌بری یک خوبی دارد، الان بیشتر روی کوله‌شان نیست، می‌گذارند روی تسمه و بعد می‌گذارند داخل ماشین؛ اما در بعضی از مرزها هنوز روی کوله‌شان است.

مرز باز شده است. یک فرصت اقتصادی به وجود آمده؛ ولی بعضی کارت کول‌بری ندارند. مثلاً سال تولدش باید 59 باشد، یعنی شرایط خاص خودش را دارد، مثلاً باید ازدواج کرده باشد. من که ازدواج نکردم به من کارت نمی‌دهند. یک مرز باز شده است. این مرز که باز شود قاچاق هم وارد می‌شود. این‌ها که می‌روند کول‌بری همان اجناسی که رسمی می‌آورد، مقداری هم اجناس غیررسمی می‌آورد. این‌ها می‌گذارند روی کوله‌شان، کول‌بر یک پدیده و یک اتفاق نیست، یک فرآیند خیلی غلط است که دارد در سطح شهرستان‌ها و شهرهای مرزی اتفاق می‌افتد و این باعث تغییر هویت فرهنگی ما می‌شود.

تسنیم: کول‌بری از چه زمانی شروع شده است؟

حسینی: کارت کول‌بری حدود 2 سال است شروع شده است. من خودم 5 سال کول‌بری کردم.از آن طرف اجناسی مانند چایی و برنج وارد می‌شدند. یکسری اجناس دیگر هم نامتعارف بودند.

تسنیم: دوره حزب بعث هم کول‌بری بود؟

حسینی: کول‌بری آن زمان بیشتر در قالب کفش بوده. پدرم تعریف می‌کند مثلاً کفش آدیداس می‌آوردند. کول‌بری آن زمان نسبت به الان خیلی سخت‌تر بوده است، ماشین نبوده، طرف از مرز باید روی کولش می‌گذاشته تا داخل شهر می‌آمده. بعد از انقلاب جاده‌های روستایی درست شدند و بحث تکنولوژی که رخ داده. در کنار بحث کول‌بری که یک شغل کاذبی است.

تسنیم: فصلی است؟

کول‌بران زیر بهمن و برف می‌روند، کول‌بر از گردنه می‌افتد

حسینی: نه، همیشه است، برای مثال کول‌بران می‌روند زیر بهمن و برف. اتفاقات بدی هم می‌افتد و بعضاً چون اطراف مریوان کوه است، گاهی کول‌بر از گردنه می‌افتد. اتفاقات بدی می‌افتد؛ ولی آن موضوعی که من انتخاب کردم با آن ذهنیتی که از تئاتر و مفهوم تئاتر دارم، بحث ضرورتِ پرداختن به این موضوع بود. من در کارم می‌خواستم نشان بدهم کول‌بری بد است. بازیگرم در اجرا داد می‌زند، مردم دست می‌زدند. می‌گفت چرا دست می‌زنید؟! برای کول‌بری دست می‌زنید؟

کول‌بری چیزی است که به ما تحمیل شده است

این کول‌بری چیزی است که به ما تحمیل شده است، کول‌برانی هستند که مدارک تحصیلی قابل ملاحظه‌ای دارند، تصور کنید 20 سال درس بخوانید بعد بروید کول‌بری کنید. صد هزار تومان به ازای 9 میلیارد تومان. طبق آن چیزی که آقای استاندار کردستان گفته. به ازای 9 میلیارد تومان، 9 میلیون تومان سود وارد جیب کول‌بران می‌شود. کولر گازی که می‌آید صد هزار تومانش برای کول‌بر است و بقیه آن برای سرمایه‌داری است که وارد می‌کند. چه وارد می‌کند؟

تسنیم: الان کدام یک از شهرهای مرزی بیشترین آسیب را از این قضیه می‌بیند؟ بانه یا مریوان؟

حسینی: تفاوتی ندارد.

تسنیم: 4 نفری که کشته شدند برای بانه بودند.

مرز رسمی شبانه باز نیست، مرزهای قاچاق باز است

حسینی: اتفاقاً کسانی که در بانه یا مریوان یا مرزهای دیگر کشته شدند، مرز رسمی شبانه باز نیست، مرزهای قاچاق باز است.بالاخره شما اگر بخواهید رسمی جنس را وارد کنید از مرز رسمی وارد می‌کنید. بعضی از اجناس قاچاق است، مثلاً یک مارک‌هایی است که ایران آنها را تحریم کرده است،نمی‌توانند از مرز رسمی وارد کنند.مثلاً گردو، کود کشاورزی، ایران خودش دارد، نیاز ندارد.کشمش بدون هسته از چین وارد شده است. مارک چین را داشته است. شاید از مرز بازرگان یا بندرعباس آمده باشد.

کول‌بران درست است بار می‌آورند؛ اما بدبخت نیستند، چون نان شرافت خودشان را می‌خورند

مثلاً ما خودمان گردو داریم. خرید گردوی خارجی ناشی از فرهنگ غلط خریدی است که داریم. وقتی می‌رویم مغازه ابتدا قیمت را می‌پرسیم، بعد ملاکش را می‌پرسیم. گردوی که از آن طرف می‌آید به نسبت گردوی خودمان ارزان‌تر است، فقط طعم گردوی ما بهتر است. ما در گمرک چیزی داریم به نام تنظیم بازار، مثلاً در بحث تعطیلات و مناسبت‌های خاص، خصوصاً نوروز، پرتقال‌های خاصی وارد می‌کنند. این کار تنظیم بازار است، از این کارها می‌کنند که بدون تعرفه وارد می‌کنند که گران نشود. تصویرهایی که امروز از کول‌بران در میان مردم خلق شده است ذهنیت‌هایی است که مطابق این تصاویر از رسانه‌ها پخش شده، یک ذهنیت اشتباهی است، مثلاً کول‌بران درست است بار می‌آورند؛ اما بدبخت نیستند، چون نان شرافت خودشان را می‌خورند این خیلی مهم است.

تسنیم: پس شما می‌گویید فقیر نیستند؟

آنچه بی‌بی‌سی نشان داد کول‌بری نیست

حسینی: نه اینطور نیست، فقیر هستند؛ ولی شرافت دارند و نیاز به ترحم ندارند. مثلاً وقتی بی‌بی‌سی تصاویر کول‌بران را نشان می‌دهد و مستندی نشان می‌دهد، آنچه بی‌بی‌سی نشان داد کول‌بری نیست و یک تصویری از کول‌بری نیست، من 5 سال کول‌بری کردم و قضیه را لمس کردم، پدر و برادر من لمس کرده است.

تسنیم: به خانم‌ها کارت می‌دهند؟

نمی‌دانم دولت چگونه می‌خواهد جنسی را که رسماً نمی‌توانیم وارد کنیم و کول‌بری که رسمی نیست را بیمه کنند

حسینی: بله؛ ولی شرایط آنها را نمی‌دانم. البته در بحث کول‌برای یکسری ملاحظات هم برای خانم‌ها می‌شود، مثلاً پدر من مریض باشد و کارت کول‌بری داشته باشد می‌دهند یک جوان برای او بیاورد. یکی از چیزهایی که در بحث کول‌بری نیاز است، قانونمند کردن کارت‌های کول‌بری در قالب تجارت چمدانی است، قانونمند نیست، الان دست هنگ مرزی است، قرار است بیفتد دست فرمانداری و دولتی شود و کارمندی‌تر برخورد می‌کنند. اگر قانونمند شود می‌تواند یک فرصت اقتصادی خوبی باشد. آن مفهوم اصلی یعنی به جای کارت کول‌بری ما کارت بازرگانی داریم. شأن شغلی ایجاد می‌کند، بحث بیمه کول‌بران.نمی‌دانم دولت چگونه می‌خواهد جنسی را که رسماً نمی‌توانیم وارد کنیم و کول‌بری که رسمی نیست را بیمه کنند؟ با چه ماده و تبصره‌ای؟ بحث آن در مجلس شده، استاندار و رئیس‌جمهور و تمام ارگان‌های رسمی این بحث را کردند که برای کسانی که کارت کول‌بری دارد بیمه صادر شود.

تسنیم: تلاش شده کول‌بر فروشنده شود مثلاً تشکیل بازارچه‌های مرزی؟

حسینی: ما در مریوان نداریم، مثلاً الان یک بازارچه مرزی ایجاد کنند خیلی خوب است و ایدهٔ خوبی است. الان کردستان منطقه آزاد ندارد.

تسنیم: در کرمانشاه کول‌بری است؟

حسینی: بله، در پاوه. این عکس‌هایی که می‌بینید کول‌بران از کوه بالا می‌آیند برای کرمانشاه است.

تسنیم: چرا زودتر این تئاتر را اجرا نکردید؟

حسینی: من اولین کار خیابانی که کردم کول‌بری بود سال 82، آن زمان دولت اصلاحات بود. داستان کار خیابانی این‌گونه بود که یک آقای جوان کول‌بری بود که بار روی کولش بود، من به عنوان بازیگر کار آمدم بارم را تحویل صاحب بارم بدهم و تحویل نمی‌گرفت. می‌گفت شیشه‌ای شکسته است. من هم می‌گفتم من نشکسته‌ام. آن زمان رسمی نبود، گفتم سرباز سر کانال بارم را شکسته است، گفت نه من تحویل نمی‌گیرم. بعد آن روز روزی بود که قرار بود بچهٔ من به دنیا بیاید و من به آن پول نیاز داشتم. بعد می‌روم به فکر خودم و در گهواره برای بچه‌ام لالایی می‌خواندم و فکر می‌کردم اگر بچه‌ام بزرگ شود چه کاره می‌شود. اگر بچه‌ام بزرگ شود برای او یک اسب می‌خرم به جای اینکه بار را روی کول او بگذارند روی اسب بگذارند؛ ولی آن دوره هنوز مین‌ها مرز جمع نشده بود. اسب‌های زیادی روی مین می‌رفتند و اسب‌ها می‌مردند. خیلی از مردم پاهایشان را از دست دادند. امروز بازیگر من که بار داشت، پا نداشت. البته در بازی پا نداشت.

در خاطره‌انگیزترین اجرای زندگی‌ام باران می‌بارید، در پارک لاله، یک بار روی کولم بود، یک پیرزن را پیدا کردم و برای او اجرا کردم، فقط یک نفر بود

من یک قسمت داشتم خیلی آن را دوست داشتم صحبت‌های رئیس‌جمهور وقت را تکرار می‌کردم، من برای شما شغل ایجاد می‌کنم آن وعده‌هایی که می‌داد، کوه را تریبون می‌کردم و آخر به این نتیجه رسیدم که بچهٔ من نباید به دنیا بیاید، کولم را تابوت بچه‌ام می‌کردم و آن کار را آمدم فجر و در تهران اجرا کردم و خاطره‌انگیزترین اجرای زندگی‌ام بود، باران می‌بارید، در پارک لاله یک بار روی کولم، زمان اجرای من بود و زیر باران خیس شده بود، یک پیرزن را پیدا کردم و برای او اجرا کردم فقط یک نفر بود، او هم با یک چتر تا پایان نمایش من را همراهی کردم، بهترین خاطرهٔ زندگی‌ام از تئاتر بود و هیچ وقت از یادم نمی‌رود سال 82 بود. از هتل مارلیک تا پارک لاله پیاده با کوله می‌رفتم تا مردم بفهمند مردم در کردستان کول‌بری می‌کنند، آن زمان کول‌بران بارهایشان را می‌بردند تهران نقد می‌کردند، درست یادم است یک اتوبوس چپ کرد و 17 نفر مریوانی داخل اتوبوس فوت کردند، جاده مریوان سنندج؛ اولین کارِ خیابانی که انجام دادم کول‌بری بود.

تسنیم: در مسیر واکنش مردم چگونه بود؟

حسینی: نگاه می‌کردند.

تسنیم: کسی از تو نپرسید چه می‌کنی؟

حسینی: نه، فکر نمی‌کردند تئاتر است فکر می‌کردند من باربر هستم. زمان جشنواره یکسری کارها را انتخاب می‌کردند، مثلاً 3 روز اجرا می‌رفتیم. 14 کار را انتخاب کردند که اجرای مجدد شود و یک هزینه مجدد می‌دادند، 30 هزار تومان بود.

تسنیم: چند جا اجرا رفتید؟

حسینی: پارک لاله، خانه هنر، ولیعصر، هفت تیر، فروردین، الان ما پارک لاله اجرا نداریم، من اجرای پارک لاله را یادم نمی‌رود بهترین اجرای زندگی‌ام بود.

تسنیم: شما عضو شورای شهر بودید، در این منطقه کارخانه‌ای وجود ندارد، کشاورزی به شکل صنعتی وجود ندارد .یک مریوانی مثلاً اینجا یک کارخانه ایستک تأسیس کرده و 50، 60 نفر شاغل شدند و آنقدر خوب کار کرده که ایستک آن برند شده است. چرا نمونه ایستک در شهر زیاد نشده است؟

دولت یک وظیفه‌ای دارد، ملت یک وظیفه‌ای دارد، یعنی ما همهٔ چیزها را نباید به دولت واگذار کنیم

حسینی: ما در مریوان کارخانه داریم؛ ولی دولت یک وظیفه‌ای دارد، ملت یک وظیفه‌ای دارد، یعنی ما همهٔ چیزها را نباید به دولت واگذار کنیم، حداقل وظایف خودمان را درست انجام بدهیم. مهمترین وظیفهٔ من در قبال خودم این است که به خودم حق انتخاب بدهم. این خیلی مهم است. مهم‌ترین مسأله‌ای که در بحث ایجاد کارخانه‌های صنعتی یا تولیدی وجود دارد، کارخانه‌های ما در مریوان کارگاه است، ایستک واقعاً کارخانه است؛ ولی امروز اگر ما منتظر این باشیم که کارخانه مانند باران از آسمان ببارد نمی‌بارد، توجه ویژهٔ دولت نیاز است. عملکرد دولت در بحث اقتصادی متاسفانه بیشتر در حد شعار بوده. این یک واقعیت است که نتوانستند چشم‌انداز خودش را، جدا از سند چشم‌انداز 20 ساله‌ای که تدوین شد، عملی کند. همه چیز تأثیر دارد، مهم‌ترین عامل در توسعه یک شهر و یک کشور مردم هستند. مثلاً در تهران می‌گویند ما یک خانه داشته باشیم کافی است. ما چقدر خواسته‌هایمان را کوچک کنیم؟ بعد این خواسته‌ها که کوچک می‌شود زوم می‌کنیم روی دولت، دولت برای ما کارخانه ایجاد کن، برق ما را رایگان کن، آب‌رسانی کن، جاده درست کن، دولت هم می‌آید این کارها را می‌کند. این بد است. این مانع توسعه کشور است.دولت باید برای اینها چاره‌اندیشی کند.

تسنیم: چشم‌انداز شما درباره وضعیت بانه و مریوان چیست؟ مردم به این نتیجه می‌رسند که تاجر شوند به جای این کول‌بر شوند؟

حسینی: احساس می‌کنم در چند سال آینده کارت‌های کول‌بری جمع‌آوری می‌شود و چیزی به نام کارت کول‌بری نمی‌ماند. بیش از ده هزار کارت کول‌بری است، این‌ها چه کنند؟ به این کار عادت کردند! دوباره همان سیکل تکراری، چه کنیم؟ کشاورزی کنیم، کسانی که آمدند شهر و زمین‌شان را فروختند الان برگشتند با چه چیزی کشاورزی کنند؟ دوباره برمی‌گردند شهر. البته در کل من با توجه به وضعیت موجود یک مقدار خوش‌بین هستم.

تسنیم: مسیر چه زمانی از مین پاکسازی شد؟

حسینی: تقریباً 5 سال است، وجود دارد ولی خیلی کم است و کنترل می‌شود.

تسنیم: در یکسال اخیر مورد انفجاری داشتید؟

حسینی: نه. 5 سال پیش، 3، 4 تا بچه داشتند بازی می‌کردند رفتند روی مین و خیلی بهتر شده است.

تسنیم: مسیرها مال‌رو نیستند یا ترجیح می‌دهند کول‌بری کنند؟

حسینی: با اسب و قاطر هم می‌آورند؛

تسنیم: کسانی که کول می‌کنند حیوان ندارند؟

حسینی: حتماً ندارند. مثلاً کول‌بر از صخره‌هایی که بالا می‌رود شاید اسب و قاطر نتواند،

تسنیم: وضعیت خانواده کول‌برانی که فوت می‌شود و چگونه است؟

حسینی: جدیداً اتفاقی نیفتاده دو مورد در بانه بیشتر بود.

تسنیم: کول‌بری در بانه بیشتر است؟

حسینی: مرز وقتی باز می‌شود این اتفاقات می‌افتد یعنی چیزی نیست که بگوییم این اتفاقات رخ نمی‌دهد. سهم من از زندگی تلاش‌هایی است که می‌کنم اگر امروز تلاش نکنم، سهم من این است و من سهم خودم را دوست دارم شاید خیلی چنین دیدگاهی نداشته باشند، همه چیزم از خودم است و هیچ چیز من از دیگری نبوده و همیشه سعی کردم بدانم دارم چه می‌کنم تا بتوانم.

=======================

مصاحبه و عکس از احسان زیورعالم

=======================

R1369/P1010114/S4,39/CT2

منبع: تسنیم

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۸۱۷۸۵۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

پدیده جدید و مشکوک « پاکدم » در مراکز تفریحی شهر

شلنگ قلیان در یکی از دست‌هایش است و روبه‌روی دوربین می‌گوید: «اکسیژن تراپی یا گاز خنده می‌دونی چیه؟ در دنیای مدرن پر از استرس گاز N۲O ما را به یک آرامش و گاهی خنده می‌رسونه!» چند وقتی است که شاید در فضای مجازی یا در میان رسانه‌ها نام «قلیان اکسیژن» را شنیده‌اید. مجری طرح قلیان اکسیژن؟ وزارت بهداشت! به گزارش فرهیختگان، رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت در گفتگو با تسنیم گفته است که طرح مطالعاتی دستگاه «پاکدم» یا «قلیان اکسیژن» در زمان حاضر به‌صورت آزمایشی، تحت نظارت وزارت بهداشت حدود دو سال است که در ۱۰ استان کشور در حال اجراست. این وسیله ثبت اختراع شده و بعد از اینکه تاییدیه آن از سازمان غذا و دارو گرفته شد به‌عنوان تجهیزات پزشکی ثبت شده و در سازمان غذا و دارو استاندارد‌هایی برای آن در نظر گرفته شده است.   در این وسیله از ترکیب گاز‌های اکسیژن و N۲O با رعایت حدود تعیین‌شده در سازمان غذا و دارو برای اطمینان از اینکه ضرری برای سلامتی افراد نداشته باشد، استفاده می‌شود. او همچنین توضیح داده است: «این طرح در مرحله آزمایشی قرار دارد و بعد از مشخص شدن نتایج مطالعه که تحت نظارت دانشگاه‌های علوم پزشکی مرتبط انجام می‌شود، در صورت اثبات اثربخشی و تاثیر آن بر کاهش مصرف قلیان دخانی، به‌صورت سراسری اجرا خواهد شد.   وزارت کشور نیز به استان‌های مجری طرح، این موضوع را ابلاغ کرده و نمونه‌برداری‌ها از استان‌های تحت پوشش این طرح در حال انجام است. در مرحله اولیه مطالعه، شاخص‌های سلامتی هنگام استفاده از این دستگاه مورد بررسی قرار گرفت که نتایج نشان داد براساس شاخص‌های مدنظر، استفاده از دستگاه پاکدم یا قلیان اکسیژن ضرری برای سلامتی افراد ندارد.»   بهزاد، ولی زاده درباره ترکیب موجود در این قلیان گفته است: «در این دستگاه گاز N۲O به‌عنوان گاز خنده و شادی‌آور در ترکیب با اکسیژن مورد استفاده قرار گرفته و احتمال می‌رود که این ترکیب بتواند جایگزین اعتیاد به نیکوتین و تنباکو باشد.    شواهد تاکنون نشان داده افرادی که این وسیله را مصرف کرده‌اند پس از مصرف قلیان اکسیژن تمایل چندانی به مصرف مواد دخانی ندارند. البته باز هم باید نتایج آزمایش به‌طور قطعی مشخص شود. انتظار داریم که با پایان یافتن مرحله آزمایشی این طرح، علاوه‌بر مشخص شدن اثرات مرتبط با سلامتی، درباره بحث جایگزینی آن با مواد اعتیادآوری مانند نیکوتین و تنباکو نیز به نتیجه برسیم.» مخالفان و مجریان طرح قلیان اکسیژن هر دو از یک نهادند! علی‌رغم تایید این طرح توسط یکی از مقامات وزارت بهداشت، اما ظاهرا همه مسئولان وزارت بهداشت موافق قلیان اکسیژن نیستند.   حسن آذری‌پور، عضو کمیته کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت درباره خطرات قلیان اکسیژن گفته: «با توجه به اینکه اکسیژن خالص در حد مشخصی به‌لحاظ پزشکی عوارضی را برای فرد به‌همراه دارد، باید مصرف آن تحت‌نظر کارشناسان و مقدار اکسیژن آن مشخص باشد، چون به‌هر‌حال اکسیژن خالص منجر به مسمومیت می‌شود و در فرد استعمال‌کننده سردرد ایجاد می‌کند همچنین منجر به اتساع عروق مغزی می‌شود و برای فرد مشکلات چشمی به‌همراه می‌آورد.»    به‌دنبال استعلام سازمان میراث فرهنگی و گردشگری درباره استفاده از قلیان اکسیژن، مرکز نظارت و اعتباربخشی امور درمان این وزارتخانه طی نامه‌ای به معاونت سلامت دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، ایران و شهید بهشتی خواستار بررسی کارشناسانه و علمی این مورد شد. در پاسخ به این استعلام دانشگاه‌های علوم پزشکی شهید بهشتی و ایران طی نامه‌هایی به مضرات استفاده از قلیان اکسیژنی اشاره و مخالفت علمی خود را اعلام کردند. احساس سرخوشی، خلسه و خنده پس از استنشاق گاز یکی از مصرف‌کنندگان قلیان اکسیژن می‌گوید که حس استفاده از این گاز تداعی‌کننده احساس فصد خون بود! یعنی همان‌گونه که فصد خون، فشار خون را به میزان قابل‌توجهی پایین می‌آوردف ظاهرا استفاده از این ترکیب گاز شیمیایی نیز فشار خون فرد را تا حدی پایین می‌آورد. ناگفته نماند این مساله مورد تایید پزشکانی بود که در رابطه با این ترکیب گاز با آن‌ها گفتگو کرده بودیم.   طبق مشاهدات در یکی از کافه‌های عرضه‌کننده این قلیان در مرکز شهر تهران، تفاوت قلیان اکسیژن با قلیان‌های سنتی این است که دود ندارد؛ چراکه اقتضای شکل و سیاق عرضه کردن آن گاز به فرد، دقیقا همین بدون دود بودن آن است. البته شکل قلیان هم تفاوت دارد و شیشه قلیان متصل به تجهیزات اصلی‌ای است که گاز را وارد قلیان می‌کند. در کنار شیشه پایینی قلیان، لوله‌های پلاستیکی کوچکی وصل است که گاز را وارد محفظه می‌کند. به قسمت بالایی نیز یک بادکنک وصل است که هنگام استنشاق خالی و بعد پر می‌شود. آن‌گونه که مشاهده شد، قلیان اکسیژن دوز دارد و بستگی به خواسته افراد، دوز آن سبک و سنگین می‌شود.   گروهی از جوانانی که درحال مصرف این گاز بودند، در هنگام مصرف خنده‌های عجیب و قابل توجهی داشتند. آن‌گونه که پزشکان متخصص بیهوشی می‌گویند، این گاز به میزان قابل توجهی احساس سرخوشی می‌دهد. یعنی فرد در هنگام مصرف، حالت شادی دارد و تا حدودی به زیاده‌گویی مبتلا می‌شود. اما باز هم این حالت آنقدر‌ها در فرد ماندگار نیست و وقتی از کشیدن یا استنشاق این گاز دست می‌کشد، آن حالت سرخوشی از بین می‌رود که همین موضوع هم در میان مصرف‌کنندگان قلیان اکسیژن قابل مشاهده بود. گاز مخصوص اتاق عمل در ریه‌های جوانان عادی تعدادی از متخصصان بیهوشی می‌گویند که معمولا N۲O در اتاق‌های زایمان و برای کاهش درد زایمان، اما به‌طور کنترل شده استفاده می‌شود. همچنین در برخی مراکز تخصصی دندانپزشکی کودکان نیز برای ایجاد یک حالت نیمه‌بیهوشی در کودکان و البته با مجوز وزارت بهداشت مورد استفاده قرار می‌گیرد و مراکز خصوصی اجازه استفاده از این گاز را ندارند.    یکی از متخصصان بیهوشی تاکید می‌کند که استفاده از گاز N۲O خالص باعث کاهش اکسیژن در خون و پس از چند ساعت مرگ فرد خواهد شد، بنابراین مصرف این گاز یا باید ترکیب شده با اکسیژن باشد یا با دوز کنترل شده مورد استفاده قرار بگیرد. همچنین اکسیژن خالص نیز همین حالت سرخوشی را ایجاد می‌کند، اما باز هم استنشاق اکسیژن خالص باعث فیبروز ریه خواهد شد و امکان عرضه آن به صورت عمومی وجود ندارد؛ بنابراین ایده متخصصان بیهوشی این است که N۲O که در حال عرضه توسط کافی‌شاپ‌ها و قهوه‌خانه‌هاست، قاطی شده با اکسیژن یا هوای فشرده است. ترکیبات قلیان اکسیژن چیست؟ در بررسی‌های صورت گرفته این روزنامه به این نتیجه رسیده در مراکزی که در ایران عرضه می‌شود، عموما N۲O همراه با اکسیژن یا هوای فشرده است. در کشور‌های دیگر به صورت کپسول است که این کپسول‌ها را مستقیم استنشاق می‌کنند یا اینکه این کپسول‌ها را داخل بادکنک آزاد می‌کنند و سپس بادکنک را استنشاق می‌کنند. نسبت آن نیز ۲۵ به ۷۵ است. آن‌گونه که سایر پزشکان دیگر نیز به «فرهیختگان» گفته‌اند، گاز N۲O برای حالت نیمه‌بیهوشی در دندانپزشکی اطفال هم استفاده می‌شده، اما وزارت بهداشت استفاده آن را محدود کرده و تنها مراکز دولتی این گاز را برای ایجاد حالت نیمه بیهوشی استفاده می‌کنند. جهانپور: باید از زیرزمینی نشدن طرح استقبال کرد کیانوش جهانپور، سخنگوی سابق وزارت بهداشت معتقد است این موضوع جدیدی نیست. او گفت: «گاز N۲O به‌صورت اسپری دستی و کپسول‌های استنشاقی در خیلی از کشور‌ها برای مصارفی غیر از مصارف پزشکی شروع شده بود و می‌توان گفت این ماجرا مدت‌هاست شروع شده و حتی در یک‌دسته از مکان‌ها تفریحی، کلاب‌ها و مکان‌هایی با عنوان اکسیژن پارتی چنین چیزی را ارائه می‌دهند. بعضی کشور‌ها رویکرد مخالفت با موضوع را داشتند و به‌نوعی ممنوع کردند. برخی کشور‌ها هم این دارو را محدود و در زمره دارو‌های تحت‌کنترل قرار دادند. برخی ایالت‌های آمریکا نیز مصرف شخصی آن را آزاد اعلام کرده‌اند. در کشور ما نیز جدید نیست و حداقل چندسالی می‌شود که در قالب الگوی مصرفی با عنوان قلیان، مصرف آن شروع شده است.»   جهانپور در ادامه توضیح داد: «ظاهرا به‌دنبال اینکه در کافی‌شاپ‌ها بعضا استفاده می‌شد، تا جایی که شنیدم وزارت بهداشت نیز نوعی طرح آزمایشی به اجرا گذاشته تا بررسی کنند این طرح آیا می‌تواند رفتار‌های پرخطرتری مانند استعمال دخانیات را کمتر یا اصلاح کند؟ یا این امر را که رفتاری کم‌خطرتر از استعمال دخانیات باشد، به‌دنبال دارد؟ به‌نظر می‌رسد بیشتر جنبه آزمایشی داشته است. اما به‌هرحال نمی‌توان به آن واژه مطالعه بالینی یا کارآزمایی اطلاق کرد.»    سخنگوی سابق وزارت بهداشت، اما احتمال داد وزارت بهداشت رویکرد بهتر یا درست‌تری را اتخاذ کند. او ادامه داد: «من جزئیات طرح را نمی‌دانم. قطعا خود دوستان در وزارت بهداشت باید اطلاع‌رسانی کنند. اما باید از این رویکرد استقبال کرد. به‌هرحال با هر پدیده‌ای با واژه ممنوعیت یا غیرقانونی قلمداد داشتن یا حتی بزه و جرم‌انگاری مواجه نشده‌اند؛ چراکه در دنیا مطالعاتی وجود دارد که احتمال می‌دهند عوارض این نوع گاز از دخانیات و مواد روانگردان به نسبت کمتر است. اما همین هم نباید به‌گونه‌ای اطلاق یا نامگذاری شود که در نوع خود، تبلیغ این محصول باشد. دقیقا مانند همین نامی که به آن داده‌اند، یعنی قلیان اکسیژن. به‌عبارتی تبلیغات مثبت آن موجب ترویجش می‌شود. انتخاب بین بد و بدتر! جهانپور تاکید کرد این طرح ممکن است تغییر رفتاری از رفتار پرخطرتر نسبت به رفتار کم‌خطرتر باشد، اما تبلیغ آن نباید صورت بگیرد. او تصریح کرد همین قلیان اکسیژن هم بی‌عارضه نیست و آنچه باید در این رابطه گفته شود، این است که عارضه کمتری دارد.»    ممنوعیت مطلق و زیرزمینی کردن این موارد تنها موجب می‌شود ایمنی و استاندارد‌های استعمال آن رعایت نشود و گاهی ممکن است خطرات آن بیشتر هم باشد. باید از این رویکرد و سیاست استقبال کرد، ولی درمورد اینکه صرفا در کافی‌شاپ‌ها عرضه می‌شود و با یک فرمول خاص، این مساله قابل‌بررسی است و باید با دیدگاهی جامع‌نگر به موضوع نگاه کرد. به‌هرحال سیگار هم یک فرآورده آسیب‌رسان به سلامت است، اما هم به کشور وارد و هم مصرف می‌شود.»   جهانپور همچنین معتقد است می‌توان برای استفاده از سیگار در جامعه محدودیت گذاشت، مثلا برای افراد زیر ۱۸ سال ممنوع باشد یا اینکه عوارض و مالیات اعمال شود یا استاندارد‌های استفاده از سیگار در اماکن عمومی وضع شود. او درباره استعمال قلیان اکسیژن نیز گفت: «درباره این مساله به‌هرحال پاک کردن صورت‌مساله مثل برخورد قانونی یا ممنوعیت استعمال، برخورد درستی نیست و ظاهرا تا جایی که من شنیده‌ام، وزارت بهداشت تا الان درباره این موضوع چنین رویکردی نداشته است.» عوارض مصرف قلیان اکسیژن؟ جهانپور، اما معتقد است N۲O عوارضی به این شدت ندارد، اما به‌هرحال می‌تواند عوارضی هم داشته باشد که باید احتیاط کرد، ولی به‌صورت کلی عارضه مرگ را به‌دنبال ندارد. پیش از این در دنیا به‌صورت استنشاقی مصرف شخصی این گاز را داشته‌ایم، حتی در صنایع غذایی و شیمیایی نیز کاربرد‌هایی دارد.    او ادامه داد: «به‌هرحال می‌توان با رویکرد یک کالای آسیب‌رسان سلامت با آن برخورد کرد، یعنی اجازه تبلیغ نباید داده شود. واژه‌ای مانند قلیان اکسیژن را نباید نشر داد؛ چراکه قلیان اکسیژن این شبهه را ایجاد می‌کند که افراد ماده مفیدی مانند اکسیژن را مصرف می‌کنند، درحالی که چنین امری نیست و به‌هرحال این‌گونه نیست که مصرف شدید آن مرگبار باشد یا رفتار پرخطرتری نسبت به برخی دیگر از دخانیات داشته باشد.»   جهانپور همچنین در رابطه با عوارض گزارش‌شده از استنشاق این گاز گفت: «تا امروز عوارضی که در جهان گزارش شده، یکی از بارزترین آن این است که موجب دفع و کاهش ویتامین‌ها ازجمله B۱۲ می‌شود و قاعدتا در درازمدت برای سیستم عصبی و حتی اعصاب محیط مرکزی مشکلاتی ایجاد می‌کند. همچنین کم‌خونی‌هایی- ناشی از کمبود B۱۲- یکی دیگر از عوارض آن است. این البته جزء هشدار‌هایی است که فرد مصرف مکرر و مزمن داشته باشد و به‌صورت حاد با توجه به این گاز، حالت خنده یا خلسه، یک ضعف عمومی ایجاد کند. آنچه بیشتر گزارش شده، امکان کاهش فشار خون است که این امر موجب سرگیجه می‌شود.» مطالعات طرح آزمایشی‌تان را در اختیار عموم قرار دهید با توجه به گفتگو‌های صورت‌گرفته توسط متخصصان بیهوشی، آنچه مورد مطالبه این روزنامه است، این است که وزارت بهداشت طرح مطالعاتی انجام‌شده برای استنشاق این گاز را در دسترس مردم یا رسانه‌ها قرار بدهد تا استدلالات علمی طرح شفاف و ابهامات در رابطه با عوارض این طرح، برای متخصصان و مردم برطرف شود.    مساله مورد انتقاد دیگر که در جریان و حاشیه گزارش میدانی تهیه‌شده به آن رسیدیم، این است که وزارت بهداشت از طریق چه مکانیسمی بر عرضه استاندارد و صحیح این گاز نظارت دارد؟ اینکه درصد عرضه‌شده در هر دستگاه به چه میزان است و مصرف‌کننده قلیان اکسیژن چند درصد N۲O همراه با اکسیژن یا هوای فشرده دریافت می‌کنند؟    در صورت تخلف در عدم اعمال استاندارد‌های ابلاغی و تحت‌الشعاع قرار گرفتن سلامتی افراد مصرف‌کننده چه کسی پاسخگو است؟ خود مرکز ارائه‌دهنده یا مجری طرح یعنی وزارت بهداشت؟ تمام این‌ها ابهامات و تناقضاتی است که وزارت بهداشت، با وجود موج رسانه‌ای به‌وجود آمده علیه این طرح، اما حاضر به شفاف‌سازی آن نیست. کانال عصر ایران در تلگرام