صدایی ماندگار در گوش شهر؛ نوایی که در عشق حسین(ع)جاودانه شد

اردبیل- استاد سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی مداح برجسته جهان تشیع هر چند سال گذشته به دیار باقی شتافته اما خاطره مداحی‌اش در محرم بر تاروپود جان اردبیلی‌ها نقش بسته است.

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی متولد ۱۳۱۵ شهر اردبیل بود. شیخ فرج، پدربزرگ سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی، قدیمی‌ترین مؤذن کشور است که به گفته سال‌خوردگان، صدای اذان شیخ فرج را ساکنان روستاهای واقع در حاشیه سه فرسنگی شهر اردبیل سحرگاهان از بام مسجد زینال در مرکز شهر می‌شنیده‌اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

شیخ عبدالکریم، فرزند شیخ فرج هم نخستین مؤذن ایرانی است که نوای اذان دل‌نشین او شهرت جهانی دارد. صدای موروثی مؤذن‌زاده‌ها در نوای پسر سلیم، ودود مؤذن نیز تداوم دارد.

استاد سلیم مؤذن‌زاده که بیش‌تر نوحه‌هایی را به زبان ترکی آذربایجانی سروده است، به زبان‌های فارسی و عربی نیز تسلط داشت. پدرش شیخ عبدالکریم مؤذن‌زاده اردبیلی نخستین مؤذن رادیوی ایران بود و برادرش رحیم مؤذن‌زاده اردبیلی نیز از مؤذنان صاحب‌نام جهان اسلام است.

او دوم آذرماه ۱۳۹۵ در خانه‌اش درگذشت و مجلس باشکوه خاک‌سپاری و تشییع این مداح عمق ارادت مردم اردبیل و حتی هم‌وطنان را عیان ساخت.

مداحی مؤذن‌زاده تداعی باور و ایمان قلبی

استاد سلیم درباره صدای خوش در خاندان مؤذن‌زاده گفته: «صدای خوش یک امر موروثی در خانواده ماست. ابوی در عزای حسین(ع) نوحه می‌گفت و نوحه می‌خواند، اما چیزی که او را در درجه‌ای برتر قرار می‌دهد، آشنایی کامل او به موسیقی است، او در ردیف و گوشه‌های موسیقی ید طولایی داشت و ما را نیز آموزش می‌داد. من هر چه در این زمینه یاد گرفته‌ام از ابوی است. ایشان آموزش موسیقی را درنهایت دقت و ملاطفت به ما یاد می‌دادند.»

وی که خود علاوه بر حفظ روش‌های قدیمی، سبک‌های جدیدی با اصالت فرهنگی را در نوحه‌خوانی و مداحی ابداع کرده است، گفته: «صدای من در برابر صدای پدرم مانند قطره‌ای است در مقابل دریا. ما در دوران کودکی در مکتب میرزا عزیز درس می‌خواندیم که مکتبی بود واقع در منطقه یساول. مداحان بسیاری در آنجا مشغول تحصیل بودند: حاج محمد تمدن، حاج رحیم مؤذن و دیگران. درواقع، رفتن به آن مکتب و تحصیل در آن به‌مثابه تحصیل در دانشگاه بود، چراکه میرزا عزیز، هم ادب و ایمان می‌آموختند و هم موسیقی و آواز یاد می‌دادند.هر کس صدای خوبی داشت و به آن مکتب می‌آمد، باید با دستگاه‌های موسیقی هم آشنایی پیدا می‌کرد تا در کارش موفق باشد و نیز مقاتل مستند را مطالعه می‌کرد».

در هزاران ساعت اجراهای استاد سلیم نمی‌توانید جایی را بیابید که استاد سلیم کلام را فدای موسیقی یا موسیقی را فدای کلام کرده باشدکارشناسان در بررسی مداحی‌های مؤذن‌زاده اردبیلی به بیان سبک جدید و شیوه‌های جدید مداحی و توانمندی در تغییر زبان هنگام مداحی اتفاق‌نظر دارند.

پژوهشگر و محقق موسیقی آیینی معتقد است تغییرات ضرب‌آهنگ در خواندن استاد مؤذن‌زاده، دلیلی معنایی دارد یعنی نقطه عطفی در شعر باعث این اتفاق می‌شود.

محسن جلیلی در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر درباره توانمندی‌های فنی استاد سلیم مؤذن‌زاده می‌گوید: دامنه ارتعاشات صدای استاد سلیم مؤذن‌زاده بسیار گسترده است. در فیزیک حنجره ایشان، می‌توانیم بم‌ترین و زیرترین صدا را بشنویم. در جاهایی که لازم است، از صدایی کاملاً زیر برخوردار هستند و در جای دیگر صدایی کاملاً بم. اغلب حنجره‌ها یک ویژگی را دارد. بسیار کم سراغ داریم که کسی هم‌زمان این دو ویژگی را در حنجره داشته باشد و این از خصوصیات بارز استاد مؤذن‌زاده بود.

وی می‌افزاید: همچنین تسلط و احاطه ایشان بر مقوله شعر و دانش و تلفیق شعر و موسیقی موجب شد در نوحه‌ها و مرثیه‌ها و روضه‌ها از آن‌ها به‌قدری زیبا استفاده کند که گویی آن شعر در گوشه‌ای دیگر از دستگاه موسیقی آن حلاوت و زیبایی را نخواهد داشت و به همین دلیل در هزاران ساعت اجراهای استاد سلیم نمی‌توانید جایی را بیابید که استاد سلیم کلام را فدای موسیقی یا موسیقی را فدای کلام کرده باشد.

نوای سلیم مؤذن‌زاده در تاریخ تشیع ماندگار است

محرم امسال سلیم مؤذن‌زاده در کنار ما نیست اما در هر گوشه و کناری، هر مجلسی، در تکایا و حسینیه‌ها و منازل اردبیلی‌ها می‌توان صدای بی‌نظیر استاد مداحی را شنید. نه تنها در مداحی بلکه در فضل و اخلاقیات نیز سلیم مؤذن‌زاده محبوب قلب‌ها بوده و اردبیلی‌ها با احترام و ارادت از وی یاد می‌کنند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل معتقد است اردبیل مفاخر متعدد مذهبی دارد که خاندان سلیم مؤذن‌زاده از ستاره‌های درخشان آن محسوب می‌شوند.

سید ناصر اسحاقی مداحی همراه با اخلاق مؤذن‌زاده را ویژگی بارز وی دانست و افزود: صدای سلیم مؤذن‌زاده ماندگار بوده و هیچ‌گاه از اذهان اردبیلی‌ها پاک نخواهد شد.

امروز ما به الگوسازی چهره‌هایی همچون مؤذن‌زاده نیازمند هستیم تا مسیر مداحی‌ها در راستای تبیین قیام عاشورا تعریف شوددر عین حال مدیرکل تبلیغات اسلامی استان اردبیل متذکر شد: سلیم مؤذن‌زاده الگوی برجسته مداحی در جهان تشییع است.

حجت‌الاسلام مهدی ستوده تصریح کرد: چه در امر مداحی حرفه‌ای و چه در اخلاقیات سلیم مؤذن‌زاده الگوی وارسته‌ای برای مداحان جوان امروزی است.

وی با تأکید به اینکه مداحی مؤذن‌زاده همراه با باور و اعتقاد قلبی به اهل‌بیت(ع) بود، ادامه داد: همین باور قلبی موجب ماندگاری نوای او شد و هیچ‌گاه در تاریخ تشیع فراموش نمی‌شود.

مدیرکل تبلیغات اسلامی استان افزود: امروز ما به الگوسازی چهره‌هایی همچون مؤذن‌زاده نیازمند هستیم تا مسیر مداحی‌ها در راستای تبیین قیام عاشورا تعریف شود.

استاد بزرگوار صدایت ماندگار بر تاروپود دل ما است چه آن زمان که از مظلومیت حسین(ع) گفتی و چه آن زمان که از دردآشنایی حضرت زینب(س) داد سخن سر دادی. یادت گرامی باد.

منبع: مهر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۸۹۱۷۳۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

جای خالی «عیسی قلی‌پور» همیشه احساس می‌شود/ تشییع «بخشی» در زیر باران و درسی که مردم به مدیران فرهنگی دادند

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، عیسی قلی‌پور از بخشی‌های نامدار موسیقی مقامی شمال خراسان، روز جمعه چهاردهم اردیبهشت ماه در ۸۲ سالگی در بجنورد درگذشت.

زنده‌یاد قلی‌پور که نزد علاقه‌مندان موسیقی شمال خراسان به «عیسی بخشی» معروف بود، نوازندگی را از پدر و پدربزرگش که آنها نیز «بخشی» بودند آموخت. این هنرمند فقید، در بسیاری از جشنواره‌های داخلی و خارجی شرکت کرده بود و علاوه بر نوازندگی دوتار، صدای پرطنین و دلنشینی نیز داشت و نشان درجه یک هنری را نیز از وزارت فرهنگ و اراشد اسلامی دریافت کرده بود.

در همین ارتباط، سید حسن قدرتی هنرمند نوازنده دوتار در گفت‌وگو با خبرنگار آنا عنوان کرد: فوت زنده‌یاد «عیسی بخشی» اتفاقی تلخ و خلاء بزرگی برای اهالی موسیقی بود. در این دو دهه تعداد زیادی از بخشی‌های شمال خراسان را ازدست دادیم که شاید شاخص‌ترین آنها زنده‌یادان حاج قربان سلیمانی، رمضان بردری، علی غلامرضایی آلماجوقی و سهراب محمدی بودند. حالا با رفتن عیسی بخشی جای خالی این بزرگان هم بیش از پیش احساس می‌شود.

تفاوت «بخشی» و نوازنده

وی اظهار کرد: در فرهنگ خراسان جایگاه «بخشی» با نوازنده دوتار متفاوت است. نوازنده دوتار آن کسی است که صرفاً دوتار می‌نوازد، اما «بخشی» جایگاهی فراتر از یک نوازنده یا آهنگساز دارد و یک استاد یا مرشد محسوب می‌شود. در قدیم مردم معتقد بودند که خداوند به بخشی‌ها عنایت ویژه‌ای داشته و مقامی خاص اهدا کرده؛ یعنی نوعی معنویت در شخصیت آنها وجود داشت و مورد احترام مردم منطقه خود بودند.

این فرهنگی بازنشسته که از سال ۱۳۶۸ دوتارنوازی را به شکل حرفه‌ای آغاز کرده افزود: در قدیم، آموختن دوتار کار هرکسی نبود و یادگیری آن یک رابطه استاد ـ شاگردی سال‌ها طول می‌کشید. این شکل از موسیقی برپایه نت‌خوانی و نت‌نویسی نبود، بلکه با دیدن و شنیدن رقم می‌خورد. یعنی فردی که استعداد داشت باید به دست بخشی‌ها نگاه می‌کرد و خوب گوش می‌کرد تا بتواند ردراین مسیر قدم بردارد. طبیعی است که سختی‌های فراوانی را هم تحمل می‌کرد. عنوان «بخشی» اغلب اوقات مثل یک میراث به فرزندان منتقل می‌شد.

قدرتی عنوان کرد: بخشی‌ها علاوه بر تبحر در نوازندگی دوتار، خودشان شعر می‌سرودند و می‌خواندند؛ در ساختن و تعمیر دوتار مهارت داشتند؛ از نظر اخلاقی هم مورد قبول اهالی منطقه بودند و به صفات نیکو شناخته می‌شدند. برای همین در کنار حماسه‌سرایی و در کنار نقل داستان‌ها، پند و اندرز هم به مخاطبان خودشان عرضه می‌کردند. حافظه قوی و لحن گرم وگیرایی داشتند و به قول امروزی‌ها در فن بیان هم توانا بودند.

دانلود فیلم اصلی کد ویدیو

این نوازنده دوتار گفت: معمولاً به آن دسته از بخشی‌هایی که این هنر‌ها و مهارت‌ها را در حد اعلای خود داشتند «بخشی خودبند» می‌گفتند. مجموعه این مهارت‌ها بود که یک «بخشی» را از دوتار نواز جدا می‌‍‌کرد. بیشتر بخشی‌ها داستان‌ها و نقل‌ها و اشعار مختص به خودشان را داشتند که اغلب در جزوه‌های قدیمی و دستنویس نگهداری می‌کردند و برایشان بسیار ارزشمند بود. اگر یک «بخشی» نَقل، اشعار و حکایت‌های منحصر به فردی داشت برایش مزیت و افتخار بود.

وی افزود: در خراسان سه دسته نوازنده وجود داشت. یک گروه همین بخشی‌ها بودند که در کنار دوتارنوازی و روایت‌گری و داستان‌سرایی هم می‌کردند. گروه دیگرعاشیق‌ها بودند که صرفاً در مجالس شادی وعروسی نوازندگی می‌کردند. دسته سوم هم نوازندگان دوره‌گرد یا لوطی‌ها بودند که در یک زندگی کولی‌وار، منطقه به منطقه سفر می‌کردند و در کنار نوازندگی، وقایع هرمنطقه را هم به گوش اهالی منطقه دیگر می‌رساندند.

قدرتی عنوان کرد: البته این دسته سوم یعنی لوطی‌ها، دیگر منقرض شده‌اند. از بخشی‌های شمال خراسان چه ترک زبان و چه کرمانج و چه ترکمن هم کمتر از انگشتان یک دست باقی مانده‌اند.

مردی از تبار بخشی‌های خراسان قدیم 

وی افزود: مرحوم عیسی بخشی در نواختن دو تار تبحر فراوانی داشت و در روایتگری و داستان‌سرایی به سه زبان ترکی، کرمانجی و فارسی هم بسیار مسلط بود. با صدای گرمی هم که داشت این روایت‌ها را شیرین و جذاب ارائه می‌کرد. در جشنواره‌های متعددی شرکت کرده بود و توانست در کنار سایر بخشی‌ها، موسیقی شمال خراسان را پرآوازه کند. در این مسیر زحمات زیادی کشید تا بتواند فرهنگی را که از پدرانش گرفته بود به دیگران منتقل کند.

این دوتارنواز اهل شهرستان قوچان عنوان کرد: همه آثار مرحوم قلی‌پور شنیدنی بودند، اما خودِ من از شنیدن مقام‌های «نوایی» و «شاختایی» با زخمه دوتار و نوای او لذت بیشتری می‌بردم. باید بگویم جای خالی این استاد فقید به راحتی پرنخواهد شد.

قدرتی گفت: مردم قدر هنر و هنرمند را می‌دانند و به آنها احترام می‌گذارند. مراسم تشییع پیکر مرحوم عیسی بخشی در بجنورد زیر بارش شدید باران برگزار شد و نماز هم زیر باران خوانده شد. با این حال خیل عظیم همشهریان و طرفداران ایشان از چند ساعت پیش در این مراسم حاضر بودند.

وی افزود: امیدوارم مدیران فرهنگی ما از این قدرشناسی درس بگیرند و اقدامات بیشتر و موثرتری برای پیشکسوتان موسیقی مقامی انجام دهند.

قدرتی عنوان کرد: الان استاد محمد یگانه که از همان تعداد انگشت شمار بخشی‌های باقیمانده در خراسان است و به گردن من هم حق استادی دارد، با هفتاد و سه سال سن هنوز بیمه نیست و منبع درآمد ثابتی هم ندارد. این بخشی موسیقی شمال خراسان فرزند خلف استاد محمدحسین یگانه است که ایشان هم از بزرگان موسیقی خراسان بود و در سال ۷۱ درگذشت. با این حال و با همه این مشکلات، هنوز هم به فکر ساختن ساز و آموزش هنر به هنرجویان موسیقی مقامی است که جای تقدیر فراوان دارد.

انتهای پیام/