«گِل مالی» روایتی از عمق اندوه عاشورا؛ عشقی که از آبوخاک میروید
تاریخ انتشار: ۸ مهر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۹۰۴۲۱۸
«گِل مالی» حدیث اندوه عمیق قلبهایی است که سالیان سال عشق خود را به سیدالشهدا(ع) در خاک و آب پرورش دادهاند و خاکیترین آئین عاشورایی را به نمایش گذاشتهاند.
خبرگزاری مهر- گروه استانها: غروب غمانگیز تاسوعاست و هنوز نوای حزنانگیز دستههای عزاداری از گوشه و کنار شهر به گوش میرسد، نوای حزن و اندوه تاسوعا و عاشورا سالهاست در گوش زمان میپیچید و هرروز این داغ تازهتر میشود؛ داغ حسین(ع) بر قلب تاریخ نشسته است و فردا این داغ بر دل نشسته از خاک متبرک و گلاب معطر برمیخیزد و بر سر و روی مردم شهر مینشیند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
«عاشورا» عمیقترین واژه تاریخ است آنگاهکه سپاه عشق سر و جان میدهد؛ «عاشورا» شور عشق است و مردمی در اینسو سرمست از عشق و ارادت به امام حسین(ع) به گِل میافتند و سینه میزنند و زمین و زمان را در غم از دست دادن سیدالشهدا(ع) غرق در ماتم میکنند.
آیینهای سنتی روز عاشورا روایت گر عاشقانهای حزنانگیز از مردمان لرستان است، عاشقانهای که سرتاپای اهالی این دیار را در خاک و «گِل» فروبرده تا هر عزاداری زمزمه کند: آب حیات من است خاک سر کوی تو.
سنت دیرینه «گل مالی» از اوج اخلاص و ارادت مردم این دیار برخاسته است، ارادتی که تمامی ندارد و هرروز عمیقتر و خالصانهتر میشود..
روایت این عاشقانه از روزها قبل از عاشورا شروعشده است، از ایامی که همهچیز مهیای عرض ارادتی دیگر میشود. خیمهها در شهر پا میگیرد؛ دیوارها و خیابانها سیاهپوش میشوند و نوحههای محلی تا روستاهای دورافتاده ضجه میزنند.
همه این مقدمهچینیها برای آیینی است که روز عاشورا لرستان را به اوج میبرد؛ شاید بتوان نامش را خاکیترین آیین عاشورایی نهاد چراکه این سنت دیرینه از اوج اخلاص و ارادت مردم این دیار برخاسته است، ارادتی که تمامی ندارد و هرروز عمیقتر و خالصانهتر میشود.
و اما آئین خاص گل مالی در لرستان دارای مراحل مختلفی است که به طور معمول از روز هفتم محرم که به روز «تراش عباس» موسوم است، شروع شده و تا بعد از شام غریبان نیز ادامه دارد.
در روز هفتم محرم همه عزاداران حسینی به حمام رفته و پس از اصلاح سروصورت و نظافت کامل، لباسهای تمیز میپوشند که این روز را «تراش عباس» مینامند.
از این روزبه بعد، عدهای برای افروختن آتش در صبح عاشورا به جمعکردن و گردآوری هیزم در سطح شهر میپردازند تا اگر در روز عاشورا برف و باران ببارد و احیاناً هوا سرد باشد عزادارانی که در گِل میافتند (مراسم گِل افتادن) از سرما حفظ شوند.
به این منظور عدهای در محل دورهافتاده و با خواندن جملاتی از خانهها تقاضای هیزم میکنند که مردم نیز باکمال میل بسته به نذری که دارند به آنان هیزم میدهند. هرچند امروزه هیزم موردنیاز هیئتها از سوی دستگاههای مرتبط ازجمله منابع طبیعی تأمین میشود.
در روز تاسوعا نیز عزاداران خاک نرم و مخصوصی بنام گل باغچاله (گل رس) را مهیا کرده و در میدانهای بزرگ و کوچک که معمولاً با آجرچینی در جلوی خیمهها و تکیههای شهر درست میشود میریزند و در روز عاشورا این خاک را با گلاب مخلوط کرده و گِل روز عاشورا را فراهم میکنند.
غروب روز تاسوعا خرمآباد سراسر اندوه و ماتم است. همه بی تابند و حادثهای ناگوار را انتظار میکشند. حوضچههای خاک رس در سطح شهر آمادهشده و هیزمهای جمعآوریشده نیز کنار حوضچههای خاک رس تپه شده است.
لرستانیها در عزاداری سیدالشهدا نمونه هستند
آیتالله محمدی گلپایگانی رئیس دفتر مقام معظم رهبری که وصف عزاداری باشکوه مردم لرستان را شنیده و خوانده است چندی پیش در سخنان خود میگفت: لرستانیها در عزاداری سیدالشهدا نمونه هستند.
وی روایتی از خاطرات آیتالله بروجردی مرجع عالیقدر شیعیان جهان نقل میکند و ادامه میدهد: آیتالله بروجردی در کتاب خاطرات خود نوشته است «در ایام عاشورا در ایوان خانه نشسته بودم و دستههای عزاداری میآمدند، چشمم درد خیلی بدی داشت و مدتها بود معالجه میکردم اما بهبود پیدا نمیکرد، همانجا نیت کردم بخش کوچکی از گِل لباس عزادار امام حسین(ع) را به چشمم بزنم، همان کار را هم کردم و چشمان من شفا پیدا کرد، دیگر نیازی به عینک پیدا نکردم و خطوط بسیار ریز را هم بدون عینک میخواندم».
همین روایت نشان از عمق خلوص نیت مردم لرستان در آئین گل مالی است تا خاکیترین آئین عاشورا زبانزد خاص و عام شود.
«چمریونه» مردم را به هیئتها فرامیخواند
امشب دستههای عزاداری در لرستان با نوحه «امشبی را شه دین در حرمش مهمان است/ عصر فردا بدنش زیر سم اسبان است» شور میگیرند و با ذکر «مکن ای صبح طلوع» بر سر و سینه میزنند؛ صبح عاشورا هیئتهای سینهزنی و زنجیرزنی قبل از طلوع آفتاب بیتابتر از هرروز، شب را به صبح پیوند میدهند.
با شروع روز عاشورا در اولین ساعات روز صدای ساز و دهل بانوای سوزناک و غمانگیزی موسوم به نوای «چمریونه» عزاداران حسینی را به حضور در دستههای و هیئت عزاداری دعوت میکند.
«چمر»، «چمری» یا «چمریونه» موسیقی و آهنگ اندوه باری است که در سوگ و عزای بزرگان در ریتمهای متفاوت و بهوسیله «سرنا» و «دهل» نواخته میشود.
پیام آیین «چمر» علاوه بر بیان اوج اندوه مردمان این سرزمین حامل پیغامی است برای سایر افراد؛ بهنوعی که با اجرای این مقام از موسیقی عزا همه خواهند فهمید که بزرگی از میان ایل یا طایفه عزادار مرده است.
باید باشی و ببینی تا بدانی غم و ماتم نوای «چمریونه» چگونه دوستداران حسین (ع) را به کوچهها و هیئات میکشاند
صبح عاشورا در بیشتر شهرهای لرستان با صدای سوزناک «چمریونه» آغاز میشود و همه زمین و زمانبر حادثهای میگریند که سالهاست سرنا و دهل لرستان را به چمری نواختن خو داده است.
عزاداران فراخوانده شده با حضور در تکیههای محله و «گِل مالی» کردن خود گرد آتش میایستند تا از سرما محفوظ مانده و شروع به سینهزنی و عزاداری میکنند.
غم و ماتمی که این فضای روحانی دارد بیش از آن است که بتوان در چند سطر آن را معنا کرد، باید باشی و ببینی تا بدانی غم و ماتم نوای «چمریونه» چگونه دوستداران حسین (ع) را به کوچهها و هیئتها میکشاند.
مردم خرمآباد و استان لرستان ماندن در خانه را در روز عاشورا نا ثواب میدانند. آنها از ابتدای روز در اولین خیمهگاه گل بر سر و شانه میگذارند و پس از مراسم عزاداری در تکیههای محلات شهر در قالب دستههای سینهزنی و زنجیرزنی به سمت مرکز شهر حرکت میکنند.
از همه کوچهها و خیابانها و خانههای شهر مردم بیرون میزنند. انگار قیامتی درراه است که اینگونه بیتاب مردم به سطح شهر آمدهاند. دستههای زنجیرزنی با توقف در جلوی هر خیمه (تکیه) با مداحی مداح آن تکیه عزاداری کرده و سپس به تکیه بعدی میروند.
عشق و ارادتی که روح لرستانیها را تسخیر کرده است
از ارادت مردمان لرستان به حسین و عباس هر چه بگوییم ذرهای نیست در مقابل اینهمه عشق و محبت. ارادت مردمان این دیار تا پای عشق و جان رفته و روح همه لرستانیها را به تسخیر خود درآورده است.
برای دیدن مراسم روز عاشورا در هیئتهای قدیمی شهر خرمآباد باید به محلات پشت بازار و درب دلاکان رفت. برای دیدن مراسم روز عاشورا در هیئتهای قدیمی شهر خرمآباد باید به محلات پشت بازار و درب دلاکان رفت. هیئتهای سینهزنی این محلات از قدیمیترینهای شهر هستند.
صبح عاشورا در این محلات غوغایی به پاست. بازار شهر تعطیلشده و بر سر در همه مغازهها پرچم سیاه افراشته شده است. همه عزاداران حسینی خود را گِل مالی کردهاند و برخی نیز در نوبت هستند تا میاندار سرتاپایشان را با گل معطر روز عاشورا آذین ببندد.
برخی دور آتش ایستادهاند تا گل روی لباسشان خشک شود، برخی دیگر نیز در نوبت هستند تا در گل عزای حسینی غلت بخورند و برخی دیگر نیز دوره زدهاند و سینه میزنند و دستهایشان را گاهی در آسمان میچرخانند و سوزناک فریاد برمیآورند: «هی روو...هی روو...هی روو...»
از آسمان شهر خاک میبارد...
گردوغباری که از سینه زدن هیئتهای عزاداری به آسمان بلند میشود آرام روی چهره همه عزاداران مینشیند. روز عاشورا از آسمان شهر خرمآباد خاک میبارد و زمین در عزای مردمی آسمانی توان اشک ریختن را بازمییابد.
نزدیکهای ظهر عاشورا عزاداران بیتابتر از صبح سینه میزنند و نوحه میخوانند: این بدن از کیست که سر ندارد/ عزیز زهراست کفن ندارد...
روش سینهزنی در خرمآباد به این صورت است که اول نشسته و با یک دست سینه میزنند بعد وقتی نوحهخوان فریاد میزند «ایوای شهیدان به دشت کربلا»، همگی سرپا میایستند و ضمن جواب دادن به نوحهخوان در مقابل هم با دودست به سینه میزنند و بعدازآن به عزا خانه دیگری میروند.
آنچه مهم است این است که باگذشت سالها هیچگونه تغییری درروش عزاداری مردم لرستان رخ نداده و همچنان شکوه و ماندگاری گذشته خود را حفظ کرده است.
پایان عزاداری روز عاشورا با آئین «طوق اشگس»
مراسم عزاداری مردم لرستان تا ظهر ادامه دارد و درنهایت با رسمی موسوم به «طوق اشگس» به پایان میرسد.
غمی که هنگام باز کردن و فرود آمدن علم در قلب مردمان لر مینشیند شهادت علمدار کربلا حضرت عباس(ع) را در اذهان یادآوری میکند
طوق نمادی است از علم حضرت ابوالفضل(ع) (علمدار کربلا) که در عزاداریهای مرسوم در برخی از نقاط استان برافراشته نگهداشته میشود و سنتی موسوم به «علم برداری» یا «علمگردانی» نیز در این زمینه مرسوم است.
این علم تا ظهر عاشورا بهوسیله عزاداران حاجتمند حمل شده و درنهایت در پایان ظهر عاشورا به نشانه افتادن علم حضرت عباس(ع) قسمتهای مختلف آن از هم جدا میشود که در اصطلاح به این عمل «طوق اشگس» میگویند.
غمی که هنگام باز کردن و فرود آمدن علم در قلب مردمان لر مینشیند شهادت علمدار کربلا حضرت عباس(ع) را در اذهان یادآوری میکند.
پارچهها و نخهای سبزی که عزاداران حسینی به علم گرهزدهاند پر از حرفهای نگفتنی است. از حاجات پیرزنی که برای عاقبتبهخیری پسرش دخیل میبندد تا زن جوانی که هنوز بیماری فرزندش ناامیدش نساخته است.
بیماران زیادی بودهاند که با دخیل بستن به علم شیر مرد کربلا حضرت ابوالفضل العباس(ع) حاجتروا شدهاند و حال هرساله در پیشاپیش هیئتهای عزاداری برای غریبی حسین و عباس زنجیر و سینه میزنند.
علاوه بر آئینهای یادشده مراسمهای دیگری نیز در ایام محرم و عاشورا در لرستان مرسوم است. برپایی سقاخانه، چهلمنبری، تعزیهخوانی و عزاداری در خانه آیتالله بروجردی موسوم به خانه «آقا» از دیگر آئینهایی است که در استان لرستان هرساله همزمان با محرم برگزار میشود.
منبع: مهر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۹۰۴۲۱۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اجرای عمومی تئاترهای جشنواره رضوی گامی موثر است/ ماجرای عشقی عجیب
به گزارش خبرنگار مهر، نمایش «پر» نوشته مجید کاظمزادهمژدهی با کارگردانی محمد رسائلی در قالب هفدهمین جشنواره ملی تئاتر رضوی از ۱ تا ۱۰ اردیبهشت سال جاری در تالار مرکزی شهر رشت روی صحنه رفت.
محمد رسائلی درباره موضوع نمایش «پر» و دغدغه خود برای تولید و اجرای این اثر، گفت: این نمایشنامه با مضمون بسیار خاص و مرتبط با فرهنگ رضوی نوشته شده و رویکرد آن مرا به چالش واداشت و لذا دوست داشتم آن را تولید کنم. این نمایش زندگی یک فرد به اصطلاح چالهمیدانی قبل انقلاب را روایت میکند که عاشق زنی میشود که کفشدار حرم امام رضا (ع) است و داستان جالبی برایش رقم میخورد.
وی اظهار امیدواری کرد داستان این اثر در اجرا نیز مخاطب را تحت تاثیر قرار داده باشد.
رسائلی با بیان اینکه تولید اثر برای جشنوارههای موضوعی یا غیر آن به لحاظ اجرا دارای چارچوب مشخصی است، تصریح کرد: برای القای روح و جان معنوی تئاترهای با موضوع رضوی به مخاطب، نگاه ما متفاوت میشود زیرا تاثیر روانی که من به عنوان هنرمند در وجودم از امام رضا (ع) میگیرم با کارهای دیگر متفاوت است. هنرمند عرصه تئاتر باید در درجه اول ارتباط معنوی و ارادت خاصی را که خودش با امام رضا (ع) میگیرد به خوبی در لایههای مختلف اجرا برای مخاطب نیز به نمایش بگذارد تا ارتباط دوسویه بین مخاطب و تئاتر رضوی شکل بگیرد و مضمون مورد نظر به مخاطب القا شود.
کارگردان نمایش «پر» درباره حضور در جشنواره رضوی یادآور شد: این جشنواره برای من جایگاه مستحکمی دارد که به آن ارادت دارم و حالم را تا حد بسیار زیادی خوب میکند، لذا شرکت در آن برایم جایگاه بالایی داشت.
وی درباره حذف بخش رقابتی جشنواره تئاتر رضوی و گرایش به اجرای عمومی نمایشها در شهرهای خود، تاکید کرد: این اقدام گامی موثر و حرکتی قابل پذیرش است و این مهم مولفه موثری در موفقیت اهداف جشنواره برای نشر فرهنگ رضوی است.
رسائلی در پایان با بیان اینکه وجود بخش رقابتی از جهتی سبب تبادل نظر و انتقال تجربه بین گروههای نمایشی میشود، گفت: با این وجود تحقق حمایت اجراهای عمومی برای هر نمایش در شهر خود با توجه به شرایط اقتصادی موجود بسیار بهتر است و از این منظر این اقدام پسندیده و قابل ستایشی است که از سوی دبیرخانه جشنواره مطرح شده است.
کد خبر 6095119 فریبرز دارایی