به نقل از «الف»

چرا به سیدالشهدا(ع)«مصباح‌الهدی» می‌گویند؟

تاریخ انتشار: ۹ مهر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۹۱۰۴۱۶

به گزارش فارس، خداوند در قرآن کریم کتاب هدایتگر بشر، به صفات برجسته اولیای الهی و راهی که ائمه اطهار(ع) به دستور خدا و پیامبر اعظم(ص) مردم را دعوت می‌کردند، اشاره کرده است.

به طوری که قرآن کریم، انبیای الهی را هدایتگر مردم به امر الهی در پرتوی صبر، یقین و عبادت معرفی می‌کند و می‌فرماید: «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً یهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَینا إِلَیهِمْ فِعْلَ الْخَیراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ ایتاءَ الزَّکاةِ وَ کانُوا لَنا عابِدینَ؛ و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما هدایت می‌کردند و به ایشان انجام دادن کارهای نیک و برپاداشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم و آنان پرستنده ما بودند».

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

(أنبیاء/73)؛ همچنین در آیه‌ای دیگر داریم: «وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمّا صَبَرُوا وَ کانُوا بِایاتِنا یوقِنُونَ؛ و چون شکیبایی کردند و به آیات ما یقین داشتند برخی از آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما [مردم را] هدایت می‌کردند». (سجده/24)

امام حسین(ع) مظهر این وصف برجسته انبیای الهی است. از این رو، پیامبر(ص) او را مصباح و چراغ فروزان هدایت معرفی کرده است: «إنّ الحسین مِصباحُ الهدی و سَفینَةُ النّجاةِ؛ حسین چراغ هدایت و کشتی نجات است».

امام حسین(ع) برای زنده نگه داشتن راه حق و اسلام قیام کرد و از همه هستی خود در این راه گذشت. تمامی فعالیت‌ها و اقدامات ایشان بر اساس قرآن و دستورات دینی بود تا جایی که سیدالشهدا(ع) هدف از قیام خود احیای امر به معروف و نهی از منکر عنوان فرمودند که این امر نیز یکی از دستورات قرآن کریم است به طوری که خداوند می‌فرماید: «کُنْتُمْ خَیرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ؛ شما بهترین امّت هستید، در صورتی که امر به معروف و نهی از منکر کنید».(آل‌عمران/110)

حضرت امام حسین(ع) و یاران باوفایش در قیام کربلا جویای عزت بودند و از ذلت و خفت مسلمانان دوری می‌جستند که این هدف از قیام امام حسین(ع) نیز در قرآن کریم به شیوه‌ای بیان شده است به طوری که در قرآن داریم: «مَنْ کانَ یریدُ الْعِزَّةَ فَلِلّهِ الْعِزَّةُ جَمیعًا إِلَیهِ یصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیبُ وَ الْعَمَلُ الصّالِحُ یرْفَعُهُ؛ هر کس خواهان عزت است، عزت در پرتو ایمان و عمل صالح پدید می‌آید». (فاطر/10)

خداوند در قرآن می‌فرماید: «لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتّی تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ؛ به مقام نیکان نایل نمی‌شوید، مگر با انفاق برخی چیزهایی که دوست دارید». (آل عمران/92)؛ امام حسین(ع) در روز عاشورا تمام آنچه را که در اختیار داشت و همه آنها محبوب او بود، در راه خدا انفاق کرد به طوری که نه تنها از مال خود بلکه از جان خود و عزیزانش هم گذشت تا حق بودن قیام خود را به اثات برساند.

امام صادق(ع) فرمودند: سوره مبارکه «فجر» را در نمازهای واجب و مستحب بخوانید؛ زیرا این سوره در شأن امام حسین(ع) است. شخصی علت آن را جویا شد، حضرت در پاسخ فرمودند: به دلیل آنکه امام حسین(ع) صاحب نفس مطمئنه بود که خداوند از او راضی و او از خداوند راضی بود.

خداوند در سوره مبارکه «فجر» م

چرا به سیدالشهدا(ع)«مصباح‌الهدی» می‌گویند؟
رجعت امام حسین(ع)

امام حسین(ع) وصف برجسته انبیای الهی است که در تمام زندگی عملا دستورات قرآن را سرلوحه زندگی خود کرده بود؛ از این رو، پیامبر(ص) ایشان را مصباح و چراغ فروزان هدایت معرفی کرده است.

به گزارش مشرق، خداوند در قرآن کریم کتاب هدایتگر بشر، به صفات برجسته اولیای الهی و راهی که ائمه اطهار(ع) به دستور خدا و پیامبر اعظم(ص) مردم را دعوت می‌کردند، اشاره کرده است.

به طوری که قرآن کریم، انبیای الهی را هدایتگر مردم به امر الهی در پرتوی صبر، یقین و عبادت معرفی می‌کند و می‌فرماید: «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً یهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَینا إِلَیهِمْ فِعْلَ الْخَیراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ ایتاءَ الزَّکاةِ وَ کانُوا لَنا عابِدینَ؛ و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما هدایت می‌کردند و به ایشان انجام دادن کارهای نیک و برپاداشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم و آنان پرستنده ما بودند». (أنبیاء/73)؛ همچنین در آیه‌ای دیگر داریم: «وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمّا صَبَرُوا وَ کانُوا بِایاتِنا یوقِنُونَ؛ و چون شکیبایی کردند و به آیات ما یقین داشتند برخی از آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما [مردم را] هدایت می‌کردند». (سجده/24)

امام حسین(ع) مظهر این وصف برجسته انبیای الهی است. از این رو، پیامبر(ص) او را مصباح و چراغ فروزان هدایت معرفی کرده است: «إنّ الحسین مِصباحُ الهدی و سَفینَةُ النّجاةِ؛ حسین چراغ هدایت و کشتی نجات است».

امام حسین(ع) برای زنده نگه داشتن راه حق و اسلام قیام کرد و از همه هستی خود در این راه گذشت. تمامی فعالیت‌ها و اقدامات ایشان بر اساس قرآن و دستورات دینی بود تا جایی که سیدالشهدا(ع) هدف از قیام خود احیای امر به معروف و نهی از منکر عنوان فرمودند که این امر نیز یکی از دستورات قرآن کریم است به طوری که خداوند می‌فرماید: «کُنْتُمْ خَیرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ؛ شما بهترین امّت هستید، در صورتی که امر به معروف و نهی از منکر کنید».(آل‌عمران/110)

حضرت امام حسین(ع) و یاران باوفایش در قیام کربلا جویای عزت بودند و از ذلت و خفت مسلمانان دوری می‌جستند که این هدف از قیام امام حسین(ع) نیز در قرآن کریم به شیوه‌ای بیان شده است به طوری که در قرآن داریم: «مَنْ کانَ یریدُ الْعِزَّةَ فَلِلّهِ الْعِزَّةُ جَمیعًا إِلَیهِ یصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیبُ وَ الْعَمَلُ الصّالِحُ یرْفَعُهُ؛ هر کس خواهان عزت است، عزت در پرتو ایمان و عمل صالح پدید می‌آید». (فاطر/10)

خداوند در قرآن می‌فرماید: «لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتّی تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ؛ به مقام نیکان نایل نمی‌شوید، مگر با انفاق برخی چیزهایی که دوست دارید». (آل عمران/92)؛ امام حسین(ع) در روز عاشورا تمام آنچه را که در اختیار داشت و همه آنها محبوب او بود، در راه خدا انفاق کرد به طوری که نه تنها از مال خود بلکه از جان خود و عزیزانش هم گذشت تا حق بودن قیام خود را به اثات برساند.

امام صادق(ع) فرمودند: سوره مبارکه «فجر» را در نمازهای واجب و مستحب بخوانید؛ زیرا این سوره در شأن امام حسین(ع) است. شخصی علت آن را جویا شد، حضرت در پاسخ فرمودند: به دلیل آنکه امام حسین(ع) صاحب نفس مطمئنه بود که خداوند از او راضی و او از خداوند راضی بود.

خداوند در سوره مبارکه «فجر» می‌فرمایند: «یا ایتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ؛ ارْجِعی إِلی رَبِّکِ راضِیةً مَرْضِیةً؛ فَادْخُلی فی عِبادی؛ وَ ادْخُلی جَنَّتی؛ ای جان آرام یافته، به سوی پروردگارخویش بازگرد، در حالی که تو از او خشنود و او از تو خشنود است. پس در میان بندگان من درآی و در بهشت من داخل شو». (فجر/ 27 تا 30)

در تفسیر نمونه داریم که در بعضی از تفاسیر آمده است: این آیات در مورد حمزه سید الشهداء(ع) نازل شده، ولی با توجه به اینکه این سوره مکی است، این در حقیقت نوعی تطبیق است نه شأن نزول، همان گونه که درباره امام حسین(ع) نیز در آغاز سوره خواندیم.

جالب این که: در روایتی که «کافی» از امام صادق(ع) نقل کرده، می‌خوانیم: «یکی از یارانش پرسید: آیا ممکن است مؤمن از قبض روحش ناراضی باشد؟ فرمود: نه به خدا سوگند، هنگامی که فرشته مرگ برای قبض روحش می‌آید، اظهار ناراحتی می‌کند، فرشته مرگ می‌گوید: ای ولی خدا ناراحت نباش! سوگند به آن کس که محمد(ص) را مبعوث کرده، من بر تو از پدر مهربان‌ترم، درست چشم‌هایت را بگشا و ببین، او نگاه می‌کند، رسول خدا(ص)، امیر مؤمنان(ع)، فاطمه(س) و حسن(ع) و حسین(ع) و امامان از ذریه او را می‌بیند، فرشته به او می‌گوید: نگاه کن این رسول خدا و امیر مؤمنان و فاطمه و حسن و حسین و امامان(ع) دوستان تواند.

او چشمانش را باز می‌کند و نگاه می‌کند، ناگهان گوینده‌ای از سوی پروردگار بزرگ ندا می‌دهد: یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ: «ای کسی که به محمّد و خاندانش اطمینان داشتی»! به سوی پروردگارت بازگرد، در حالی که تو، به ولایت آنها راضی هستی، و او با ثوابش از تو خشنود است، داخل در میان بندگانم یعنی محمّد و اهل بیتش(علیهم السلام) شو، در بهشتم وارد شو، در این هنگام چیزی برای انسان محبوب تر از آن نیست که هر چه زودتر روحش از تن جدا شود و به این منادی بپیوندد».

ی‌فرمایند: «یا ایتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ؛ ارْجِعی إِلی رَبِّکِ راضِیةً مَرْضِیةً؛ فَادْخُلی فی عِبادی؛ وَ ادْخُلی جَنَّتی؛ ای جان آرام یافته، به سوی پروردگارخویش بازگرد، در حالی که تو از او خشنود و او از تو خشنود است. پس در میان بندگان من درآی و در بهشت من داخل شو». (فجر/ 27 تا 30)

در تفسیر نمونه داریم که در بعضی از تفاسیر آمده است: این آیات در مورد حمزه سید الشهداء(ع) نازل شده، ولی با توجه به اینکه این سوره مکی است، این در حقیقت نوعی تطبیق است نه شأن نزول، همان گونه که درباره امام حسین(ع) نیز در آغاز سوره خواندیم.

جالب این که: در روایتی که «کافی» از امام صادق(ع) نقل کرده، می‌خوانیم: «یکی از یارانش پرسید: آیا ممکن است مؤمن از قبض روحش ناراضی باشد؟ فرمود: نه به خدا سوگند، هنگامی که فرشته مرگ برای قبض روحش می‌آید، اظهار ناراحتی می‌کند، فرشته مرگ می‌گوید: ای ولی خدا ناراحت نباش! سوگند به آن کس که محمد(ص) را مبعوث کرده، من بر تو از پدر مهربان‌ترم، درست چشم‌هایت را بگشا و ببین، او نگاه می‌کند، رسول خدا(ص)، امیر مؤمنان(ع)، فاطمه(س) و حسن(ع) و حسین(ع) و امامان از ذریه او را می‌بیند، فرشته به او می‌گوید: نگاه کن این رسول خدا و امیر مؤمنان و فاطمه و حسن و حسین و امامان(ع) دوستان تواند.

او چشمانش را باز می‌کند و نگاه می‌کند، ناگهان گوینده‌ای از سوی پروردگار بزرگ ندا می‌دهد: یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ: «ای کسی که به محمّد و خاندانش اطمینان داشتی»! به سوی پروردگارت بازگرد، در حالی که تو، به ولایت آنها راضی هستی، و او با ثوابش از تو خشنود است، داخل در میان بندگانم یعنی محمّد و اهل بیتش(علیهم السلام) شو، در بهشتم وارد شو، در این هنگام چیزی برای انسان محبوب تر از آن نیست که هر چه زودتر روحش از تن جدا شود و به این منادی بپیوندد».

چرا به سیدالشهدا(ع)«مصباح‌الهدی» می‌گویند؟
رجعت امام حسین(ع)

امام حسین(ع) وصف برجسته انبیای الهی است که در تمام زندگی عملا دستورات قرآن را سرلوحه زندگی خود کرده بود؛ از این رو، پیامبر(ص) ایشان را مصباح و چراغ فروزان هدایت معرفی کرده است.

به گزارش مشرق، خداوند در قرآن کریم کتاب هدایتگر بشر، به صفات برجسته اولیای الهی و راهی که ائمه اطهار(ع) به دستور خدا و پیامبر اعظم(ص) مردم را دعوت می‌کردند، اشاره کرده است.

به طوری که قرآن کریم، انبیای الهی را هدایتگر مردم به امر الهی در پرتوی صبر، یقین و عبادت معرفی می‌کند و می‌فرماید: «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً یهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَینا إِلَیهِمْ فِعْلَ الْخَیراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ ایتاءَ الزَّکاةِ وَ کانُوا لَنا عابِدینَ؛ و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما هدایت می‌کردند و به ایشان انجام دادن کارهای نیک و برپاداشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم و آنان پرستنده ما بودند». (أنبیاء/73)؛ همچنین در آیه‌ای دیگر داریم: «وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمّا صَبَرُوا وَ کانُوا بِایاتِنا یوقِنُونَ؛ و چون شکیبایی کردند و به آیات ما یقین داشتند برخی از آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما [مردم را] هدایت می‌کردند». (سجده/24)

امام حسین(ع) مظهر این وصف برجسته انبیای الهی است. از این رو، پیامبر(ص) او را مصباح و چراغ فروزان هدایت معرفی کرده است: «إنّ الحسین مِصباحُ الهدی و سَفینَةُ النّجاةِ؛ حسین چراغ هدایت و کشتی نجات است».

امام حسین(ع) برای زنده نگه داشتن راه حق و اسلام قیام کرد و از همه هستی خود در این راه گذشت. تمامی فعالیت‌ها و اقدامات ایشان بر اساس قرآن و دستورات دینی بود تا جایی که سیدالشهدا(ع) هدف از قیام خود احیای امر به معروف و نهی از منکر عنوان فرمودند که این امر نیز یکی از دستورات قرآن کریم است به طوری که خداوند می‌فرماید: «کُنْتُمْ خَیرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ؛ شما بهترین امّت هستید، در صورتی که امر به معروف و نهی از منکر کنید».(آل‌عمران/110)

حضرت امام حسین(ع) و یاران باوفایش در قیام کربلا جویای عزت بودند و از ذلت و خفت مسلمانان دوری می‌جستند که این هدف از قیام امام حسین(ع) نیز در قرآن کریم به شیوه‌ای بیان شده است به طوری که در قرآن داریم: «مَنْ کانَ یریدُ الْعِزَّةَ فَلِلّهِ الْعِزَّةُ جَمیعًا إِلَیهِ یصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیبُ وَ الْعَمَلُ الصّالِحُ یرْفَعُهُ؛ هر کس خواهان عزت است، عزت در پرتو ایمان و عمل صالح پدید می‌آید». (فاطر/10)

خداوند در قرآن می‌فرماید: «لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتّی تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ؛ به مقام نیکان نایل نمی‌شوید، مگر با انفاق برخی چیزهایی که دوست دارید». (آل عمران/92)؛ امام حسین(ع) در روز عاشورا تمام آنچه را که در اختیار داشت و همه آنها محبوب او بود، در راه خدا انفاق کرد به طوری که نه تنها از مال خود بلکه از جان خود و عزیزانش هم گذشت تا حق بودن قیام خود را به اثات برساند.

امام صادق(ع) فرمودند: سوره مبارکه «فجر» را در نمازهای واجب و مستحب بخوانید؛ زیرا این سوره در شأن امام حسین(ع) است. شخصی علت آن را جویا شد، حضرت در پاسخ فرمودند: به دلیل آنکه امام حسین(ع) صاحب نفس مطمئنه بود که خداوند از او راضی و او از خداوند راضی بود.

خداوند در سوره مبارکه «فجر» می‌فرمایند: «یا ایتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ؛ ارْجِعی إِلی رَبِّکِ راضِیةً مَرْضِیةً؛ فَادْخُلی فی عِبادی؛ وَ ادْخُلی جَنَّتی؛ ای جان آرام یافته، به سوی پروردگارخویش بازگرد، در حالی که تو از او خشنود و او از تو خشنود است. پس در میان بندگان من درآی و در بهشت من داخل شو». (فجر/ 27 تا 30)

در تفسیر نمونه داریم که در بعضی از تفاسیر آمده است: این آیات در مورد حمزه سید الشهداء(ع) نازل شده، ولی با توجه به اینکه این سوره مکی است، این در حقیقت نوعی تطبیق است نه شأن نزول، همان گونه که درباره امام حسین(ع) نیز در آغاز سوره خواندیم.

جالب این که: در روایتی که «کافی» از امام صادق(ع) نقل کرده، می‌خوانیم: «یکی از یارانش پرسید: آیا ممکن است مؤمن از قبض روحش ناراضی باشد؟ فرمود: نه به خدا سوگند، هنگامی که فرشته مرگ برای قبض روحش می‌آید، اظهار ناراحتی می‌کند، فرشته مرگ می‌گوید: ای ولی خدا ناراحت نباش! سوگند به آن کس که محمد(ص) را مبعوث کرده، من بر تو از پدر مهربان‌ترم، درست چشم‌هایت را بگشا و ببین، او نگاه می‌کند، رسول خدا(ص)، امیر مؤمنان(ع)، فاطمه(س) و حسن(ع) و حسین(ع) و امامان از ذریه او را می‌بیند، فرشته به او می‌گوید: نگاه کن این رسول خدا و امیر مؤمنان و فاطمه و حسن و حسین و امامان(ع) دوستان تواند.

او چشمانش را باز می‌کند و نگاه می‌کند، ناگهان گوینده‌ای از سوی پروردگار بزرگ ندا می‌دهد: یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ: «ای کسی که به محمّد و خاندانش اطمینان داشتی»! به سوی پروردگارت بازگرد، در حالی که تو، به ولایت آنها راضی هستی، و او با ثوابش از تو خشنود است، داخل در میان بندگانم یعنی محمّد و اهل بیتش(علیهم السلام) شو، در بهشتم وارد شو، در این هنگام چیزی برای انسان محبوب تر از آن نیست که هر چه زودتر روحش از تن جدا شود و به این منادی بپیوندد».

منبع: الف

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.alef.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «الف» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۹۱۰۴۱۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هر صبح و شام در آستانه مقدسه رضوی قرآن تلاوت نمایند / نگاهی به شواهد تاریخی درباره پیشینه قرائت قرآن در حرم مطهر امام رضا(ع)

پنجشنبه گذشته به رسم دیرینه، جلسات سنتی قرآن کریم در یکی از شبستان‌های مسجد گوهرشاد در قالب برنامه دارالحفاظ آغاز شد. در این جلسه که ساعت 4 صبح پنجشنبه 6اردیبهشت در مسجد گوهرشاد برگزار شد استاد سیدمرتضی سادات فاطمی به عنوان پیشکسوت و صدرالحفاظ آستان قدس رضوی دعوت شد تا استاد این جلسه سنتی قرآنی در حرم مطهر رضوی باشد. قرار زیبایی که بناست با حضور سایر اساتید پیشکسوت تکرار شود. به این بهانه مروری بر پیشینه برنامه‌های قرآنی حرم مطهر رضوی داریم.

قرائت قرآن در جوار بارگاه علی بن موسی‌الرضا(ع) سنتی به قدمت این صحن و سراست. نشان آن، قدیمی‌ترین قرآن وقفی این آستان است. سنتی که طی قرن‌ها به مرور شکل گرفت و به شکل مراسمی آیینی قد کشید. نشان به این نشان که در دوره صفوی حفاظ حرم مطهر دارای جایگاه ویژه‌ای بودند و واقفان برای پایداری سنت تلاوت در حرم علی بن موسی الرضا(ع) وقف‌های متعدد داشتند. یکی از این وقف‌ها مربوط به خواجه علاءالدین حاجی در عهد شاه طهماسب اول صفوی است که به تاریخ 993 قمری وقف  و بخشی از درآمد آن صرف تأمین هزینه تلاوت قرآن در حرم مطهر شده تا حفاظ هر صبح و شام در روضه متبرکه، قرآن تلاوت کنند. سنتی دیرین که تا امروز ادامه دارد. کافی است سحرگاه به نیت زیارت به حرم مطهر رفته و پس از عرض ارادت، سری به مسجد گوهرشاد بزنید تا قاریان را نشسته به احترام ببینید و نوای ملکوتی قرآن را بشنوید که بر بال‌های ملائک تا آسمان می‌رود.

سنتی که از آغاز بود

قرائت قرآن در اماکن مقدس توصیه پسندیده‌ای است که در مزارات سرزمین‌های اسلامی از آغاز اسلام برقرار بوده است. با شکل‌گیری مشهدالرضا(ع) در قرن سوم هجری و حضور زائران بر گرد مرقد مطهر علی بن موسی‌الرضا(ع) قرائت قرآن نیز رایج بوده است. به نوشته مؤلف عیون اخبارالرضا(ع)، در قرن چهارم هجری زائران در کنار مرقد امام رضا(ع) قرآن تلاوت می‌کردند. ابن‌بابویه با واسطه از ابوعلی محمد بن معاذ و به نقل از ابوعمر و محمد بن عبدالله حاکم نوغان می‌نویسد: «مسافری از ری که نامه‌ای از بعضی سلاطین حمیر برای نصربن احمد امیر بخارا داشت، به زیارت حرم آمده، شب را در حرم به سر برد و بعد از نماز شروع به خواندن قرآن کرد».

قرآن‌های موجود در موزه آستان قدس رضوی با قدمت هزارساله خود شاهدی دیگر بر این ماجرا هستند. قدیمی‌ترین قرآن وقفی به شماره 3004 که به خط کوفی بر پوست آهو نوشته شده، متعلق به ابوالقاسم علی بن ناصرالدوله ابی‌الحسن محمد بن ابراهیم سیمجور است که به سال 363 وقف شده است. به جز این، دو قرآن دیگر نیز یکی وقف سلطان محمود غزنوی به تاریخ 393 قمری و دیگری مربوط به ابوالبرکات که در رمضان 421 قمری وقف شده است. غیر از تاریخ، نکته دیگری که در وقف‌نامه این قرآن آمده و از نظر اثبات تلاوت قرآن در این آستان دارای اهمیت است، تصریح به عدم خروج قرآن از حرم است. گفته می‌شود  با گسترش این صحن و سرا و رونق مشهدالرضا(ع) به موازات توجه به خدمات رفاهی برای زائران، در خصوص نیازهای عبادی و زیارتی آن‌ها نیز اندیشه می‌شده است. اما در این مورد تا قرن نهم هجری سندی در دست نیست و نخستین و قدیمی‌ترین خبر در این خصوص متعلق به برگزاری آیین قرائت قرآن در حرم  مطهر به گزارش فضل‌االله روزبهان خنجی است که در شرح سفر زیارتی محمد خان شیبانی به مشهد، در وصف مراسم قرائت قرآن حفاظ نوشته است: «...و اشارت علیه سانح شد که حفاظ در بیرون قبه قرائت قرآن نمایند و فرمودند مکروه است در پایین قبر قرآن خوانند و تأکید نمودند که «... باید بعد از این، حفاظ مرقد مقدس رضوی در بیرون قبه تلاوت نمایند؛ به رعایت ادب اقرب است». سپس مولانا حافظ جامی، غزلی ترکی در هشت بیت در منقبت امام رضا(ع) با رخصت همایونی قرائت کرد و آن گاه حدیثی قدسی به اسناد مسلسل، به روایت حضرت رضا(ع) قرائت و ترجمه شد و همگان فیض بردند».

با مرور این شرح به جزئیات مهمی در خصوص مراسم قرائت در حرم مطهر رضوی می‌رسیم. نخست اینکه مراسمی اینچنین دارای سابقه بوده‌ و در پایین پای حضرت اجرا می‌شده‌ و پس از این زمان به مکانی دیگری منتقل شده‌است. جز این می‌توان درباره تشریفات مراسم نتایجی گرفت، مانند اینکه در پایان تلاوت قرآن، برنامه‌های دیگری مانند سخنرانی و شعرسرایی برقرار بوده و همچنین شرح احادیث انجام می‌شده است. اشعار و احادیثی که بعدها منشآت خواجه نصیر طوسی و مدایح دوازده امام جای آن را گرفت.

دارالحفاظ، رواقی برای حفاظ حرم مطهر

دیگر خبری که از قرن نهم می‌تواند در خصوص سنت تلاوت قرآن در حرم مطهر رضوی ذکر کرد، وجود رواق دارالحفاظ در حرم مطهر است. رواقی که گفته می‌شود به دست گوهرشاد بیگم در اوایل قرن نهم هجری ساخته شده و نامش را از حفاظ قرآن کریم حرم مطهر دارد. گفته می‌شود وجود این رواق و نامش نشان‌دهنده این است که مراسمی اینچنینی در عهد تیموریان و حتی در قرن هشتم نیز مرسوم بوده و به همین دلیل مکانی ویژه برای آن ساخته و تدارک دیده‌اند. دیگر شاهد و سند ماجرا نشان مصدری حافظ مسجد جامع گوهرشاد است که سلطان حسین میرزای بایقرا به نام خواجه حافظ حسینعلی (که از حافظان و قاریان بزرگ آن دوره خوراسان بوده) صادر کرده است و به موجب این حکم، او ریاست حفاظ بیت‌المغفره و مسجد جامع گوهرشاد را عهده‌دار شده است. برای فهم بیشتر از این سنت باید در تاریخ جلوتر بیاییم تا به عهد صفوی برسیم. در این دوره به خاطر وقف‌نامه‌هایی که عواید آن به این مراسم اختصاص یافته و همچنین اسنادی که درزمینه مواجب حفاظ و شرح هزینه برگزاری مراسم وجود دارد می‌توان به اصطلاحات مربوط به این مراسم رسید. اصطلاحاتی مانند صدرالحفاظ، حافظ، سلطان القراء و صدر القراء که به جایگاه و اهمیت حافظان قرآن و این مراسم در عهد صفوی اشاره دارد. گفته می‌شود حفاظ در عهد صفوی زیر نظر خادم‌باشی و همچنین سرکشیک که متولی این مراسم بود، خدمت می‌کردند. براساس این وقف‌نامه‌ها حفاظ در دو دسته «حفاظ بالاسرمبارک» و «حفاظ حرم مطهر» زیر نظر مسئولان به تلاوت قرآن و ادعیه می‌پرداختند. شرح این وقف‌نامه‌ها مفصل است و در مجالی دیگر به آن خواهیم پرداخت.

آزاده خلیلی