به نقل از «تقریب»

معرفی و نقد مقالۀ کنگره جهانی جریان های تکفیری دربارۀ «بررسی اندیشه های شاه ولی الله دهلوی با تأکید بر مسئله تکفیر»

تاریخ انتشار: ۱۳ مهر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۹۶۸۲۲۴

مقاله «بررسی اندیشه های شاه ولی الله دهلوی با تأکید بر مسئله تکفیر» در مجموعه مقالات کنگره جهانی جریان های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام در سال 1393 به چاپ رسیده است.

شاه ولی‌الله دهلوی (۱۱۱۴ ق./۱۷۰۳ م. - ۱۱۷۶/۱۷۶۲) یکی از اصلاح‌گران مهم اسلامی در شبه قاره هند بود. وی در مورد وجود اختلاف بین مسلمانان هشدار می داد و بر مسئله وحدت تأکید داشت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

نویسندۀ مقاله، احمدرضا باوقار زعیمی، می کوشد ضمن اشاره به بخشی از اندیشه های شاه ولی الله دهلوی، با نگاهی ویژه مسئله تکفیر را مورد بررسی قرار دهد.

نویسنده در مقدمۀ مقاله اشاره می کند که شاه ولی الله دهلوی یکی از روشنفکران برجسته مسلمان هند و نویسنده ای است که درباره موضوعات مختلفی از موضوعات اسلامی به زبان عربی و فارسی مطلب نوشته است. امروز، نهضت های بزرگ دینی اسلامی در گستره جنوب آسیا، به ویژه «دیوبندیه» که تکثرگرایی و روحیه و پیش زمینه عرفانی دارند، خود را ملهم از آرا و آثار شاه ولی الله و فرزندش شاه عبدالعزیز می دانند. اقبال لاهوری درباره شاه ولی الله می گوید:

«وی نخستین مسلمانی بود که ضرورت نواندیشی درباره سراسر نظام اسلامی را به گونه ای که از گذشته خود، منفصل نشود، احساس کرده بود».

نویسنده پس از اشاره به زندگی و آثار شاه ولی الله می نویسد: «آنچه اندشه و عمل شاه ولی الله را برای ما برجسته می کند، نحوه رویکرد او به مسائل و نه صرف دین اندیشی یا احساس مسئولیت دینی است که رهبران مسلمان واجد آن هستند. این رویکرد عبارت از این است که اولاً، داشتن نگرش تاریخی جامعه به حیات بشر، و به تبع آن، به تاریخ اسلام و ثانیاً، چشم داشتن به واقعیات اجتماعی عصر خود و تحولات آن، که با آغاز عصر استعمار و تجاوز اروپاییان به شرق مقارن بود، توجه ویژه شاه ولی الله به مقولاتی چون تاریخ، زبان، کشاورزی، تلاش به منظور تأمین معاش، اهلی کردن حیوانات، پیشرفت و در نهایت تأسیس دولت، نقاط کانونی و محوری رویکردهای او را نشان می دهد».

نویسنده مقاله پس از اشارۀ کوتاه به موضوع وحدت در اندیشه شاه ولی الله، می نویسد: «شاه ولی الله دهلوی، همه مسلمانانی را که به ضروریات دین معتقدند، اهل قبله می داند». شاه ولی الله معتقد است اختلاف در عقاید، مبنای تکفیر و خروج از دایره اسلام نیست.

به طور کلی، نویسنده در این مقاله از موضوعات گوناگونی سخن گفته است. خلاصۀ مباحث را می توان در نکات زیر خلاصه کرد:

1) متن درصدد است تا نشان دهد که متفکر مورد نظر، شاه ولی الله دهلوی، یکی از نخستین احیاگران و مصلحان شبه قاره هند است.

2) از سویی متن می خواهد نشان دهد که تکفیر مصیبت اسلام و مسلمین است و در این زمینه، به نظریات علما درباره تکفیر و ضابطه های تکفیر و محدوده کفر می پردازد.

3) همه دانشمندان بزرگ اسلامی به مسئله وحدت مسلمانان و پرهیز از تکفیر توجه ویژه داشته اند.

4) شاه ولی الله دهلوی یکی از متفکران جهان اسلام است که بر مسئله وحدت مسلمانان تأکید دارد.

5) در آیات و روایات، و همین طور، در بیان علمای اسلام، نهی شدیدی در مورد تکفیر مسلمانان شده است.

پس از معرفی این مقاله، شاید خواننده بپرسد پس نویسنده در کجای متن دربارۀ «اندیشه های شاه ولی الله دهلوی درباره مسئله تکفیر» صحبت کردده است؟ همین نکته پایه و اساس نقد ما درباره این مقاله خواهد بود.

نقد مقاله

عنوان مقاله معرفی شده «بررسی اندیشه های شاه ولی الله دهلوی با تأکید بر مسئله تکفیر» است. بنابراین، خوانندۀ مقاله امیدوار است که با خواندن این نوشته، به برخی از اندیشه های شاه ولی الله در زمینۀ تکفیر آشنا شود؛ همان طور که نویسندۀ محترم در چکیدۀ مقاله هدف خود را «اشاره به بخشی از اندیشه های شاه ولی الله دهلوی، با نگاهی ویژه [به] مسئله تکفیر» می داند. اما چنین هدفی هرگز محقق نمی شود و به نظر می رسد که نویسنده نتوانسته است «مسئله» و «دغدغه» خود را در این نوشته به طور واضح بیان کند و آشفتگی متن حکایت از ذهن نامنظم نویسنده دارد.

در توضیح باید گفت، با توجه به محتوای متن، مناسب بود نویسندۀ محترم عنوان دیگری نظیر «بررسی اندیشه های شاه ولی الله دهلوی با تأکید بر مسئله وحدت» را برای عنوان مقاله انتخاب می کرد؛ اما به نظر می رسد که نویسنده برای همسویی موضوعی با «کنگره جهانی جریان های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام» ترجیح داد از واژۀ «تکفیر» در عنوان مقاله استفاده کند اما در متن بیشتر به موضوع «وحدت» بپردازد.

نویسنده در این مقاله 30 صفحه ای درباره موضوعات حاشیه ای و غیرمرتبط با «مسئله تحقیق» (تکفیر در اندیشه دهلوی) بحث های بسیاری را مطرح کرده است؛ برای نمونه به اندیشه های شاه ولی الله دهلوی درباره «تصوف»، «توجه به سبک زندگی»، «تمکن در علوم شرعی برای ورود به علم حدیث»، «نظریات علما درباره تکفیر» و «ضابطه های تکفیر و محدوده کفر» می پردازد اما هرگز «نمی تواند» به طور مستقیم به «اندیشه های شاه ولی الله دهلوی درباره تکفیر» اشاره کند و به دلیل این ناتوانی، موضوع وحدت را برجسته می کند و مکرر به راهکار حفظ وحدت از دیدگاه دهلوی می پردازد یا از طریق بحث دربارۀ مسئله تکفیر از دیدگاه علمای اسلام از بحث اصلی دور می شود.

این انتظار وجود دارد که آثار پژوهشگران در زمینۀ «تبارشناسی جریان های افراطی و تکفیری» به طور علمی تألیف شود و محققان، با اجتناب از کلی گویی و مبتلا شدن به آشفتگی پژوهشی، «مشکله» و نقطۀ استراتژیک مقاله یا کتاب خود را به طور شفاف توضیح دهند تا خوانندۀ متن بتواند اطلاعات ارزشمندی را از مطالعۀ این آثار به دست آورد.

محمد طاهر رفیعی، (1393)، کنگره جهانی «جریان‌های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام»، به کوشش: مهدی فرمانیان، قم: دارالاعلام لمدرسه اهل البیت (علیه السلام)، چاپ اول، ص ص 91-121.

منبع: تقریب

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.taghribnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تقریب» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۹۶۸۲۲۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اندیشه‌های قرآنی رهبر معظم انقلاب تبیین و نشر داده شود

رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بر ادامه و احیای رویکرد تفسیری امام خامنه‌ای در میان فرهیختگان قرآن پژوه تأکید کرد. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، آیت‌الله سیدهاشم حسینی بوشهری امروز در کنگره بین المللی اندیشه های قرآنی حضرت آیت الله خامنه ای و اجلاسیه اساتید معارف اسلامی سراسر کشور که در دانشگاه معارف اسلامی قم در حال برگزاری است، ضمن تبریک روز معلم و تجلیل از یاد و خاطره استاد شهید مطهری، با اشاره به روایتی از امام هادی علیه السلام در رابطه با جایگاه قرآن در تجلی زندگی مومنانه اظهار داشت: با این که همواره معارف قرآنی در مسیر تحقیق، پژوهش و ترویج و نشر و بسط قرار دارد، همچنان شادابی و طراوتش حفظ و روز به روز بر آن افزوده می شود.

وی با تاکید بر اینکه خداوند متعال قرآن را به گستره فراگیر تمام زمان ها تا روز قیامت نازل کرده است، گفت: امام هادی علیه السلام در پاسخ به این سوال که چه سرّی است که قرآن هر چه بیشتر خوانده و بحث شود، بر تازگی و طراوت آن افزوده می شود؟ فرمودند: چون خداوند تبارک و تعالی، آن را تنها برای زمانی خاص و مردمی خاصّ قرار نداده است. از این رو، در هر زمانی و برای هر مردمی، تا روز قیامت، تازه و باطراوت است.

آیت الله حسینی بوشهری ضمن اشاره به اهمیت تبیین، توضیح و نشر اندیشه های قرآنی رهبر معظم انقلاب از دست اندرکاران برگزاری این کنگره تشکر کرد و افزود: امامین انقلاب بر این موضوع تصریح داشتند که با انس با قرآن و تامل در آیات الهی، از زاویه نگاه قرآن می شود به دل ها راه یافت و در دل ها نفوذ کرد.

وی ضمن تأکید بر ادامه و احیای رویکرد تفسیری امام خامنه‌ای در میان فرهیختگان قرآن پژوه به نوع نگاه قرآنی رهبر معظم انقلاب به موضوعات متعدد اجتماعی اشاره کرد و گفت: رویکرد قرآنی رهبر معظم انقلاب پیش از انقلاب و بعد از انقلاب متفاوت بوده، و تفسیر آیات الهی را مبتنی بر اقتضائات و شرایط روز مورد توجه قرار دادند.

آیت الله حسینی بوشهری تفسیر حضرت آیت الله خامنه ای از قرآن را تفسیر اجتهادی دانست و گفت: ایشان از رهگذر عقل و خرد ضمن تفسیر قرآن به قرآن، آیات الهی را مبتنی بر روایات اسلامی تفسیر کردند.

رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تصریح کرد: رویکرد قرآنی رهبر معظم انقلاب از یک جهت اجتهادی و از جهتی متناظر با موضوعات زمان است.

وی بر اهمیت پایش همه جانبه اندیشه های قرآنی رهبر معظم انقلاب تاکید و بیان کرد: برخی از اساتید در بررسی کلمه به کلمه و جمله به جمله تفاسیر امام خامنه ای، نکات بدیعی را در رابطه با روش و گرایش تفسیری و قواعد آن ارائه کردند.

آیت الله حسینی بوشهری تدبر در قرآن را از مهمترین نکات پیش از تلاوت قرآن دانست و اظهار داشت: شأن پیامبر شأن تبیینی نسبت به آیات قرآن بود؛  لذا در تدبر به قرآن باید در عین توجه به محکمات، معنای متشابهات را در مسیر ارجاعات علمی قابل قبول استخراج کرد.

وی با بیان این که تفسیر قرآن باید به گونه ای باشد که خواص بپسنند و عوام بفهمند، خاطرنشان کرد: تفسیر قرآن به قرآن رهبر معظم انقلاب همچون سیاق علامه طباطبایی متاخذ از «القرآن یفسر بعضه بعضا» است؛ لذا کسی که می خواهد یک آیه تفسیر کند، باید به سایر آیات قرآن اشراف داشته باشد تا گمراه نشود و به بیراهه نرود.

رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در بخش دیگری از سخنان خود ضمن ارائه تشریحی از تفسیر قرآن به قرآن، به مصادیقی از آیات الهی که مکمل و مفسر دیگر آیات هستند، اشاره و به تبیین برخی از ملاک های زندگی مومنانه از نگاه قرآنی پرداخت.

آیت الله حسینی بوشهری با بیان این که باید به دغدغه های اجتماعی جامعه پرداخت و خود را محصور در احکام فردی ننماییم، تصریح کرد: باید با رویکرد هدایتی و تربیتی وارد میدان تجلی احکام اجتماعی  شده، راه حل ها را از بند بند آیات قرآنی اتخاذ کنیم.

وی قرآن را نسخه شفابخش، موعظه گر، هدایت آفرین و رحمت بخش برای مومنان دانست و افزود: کسی که تحت تاثیر موعظه قرآن قرار گیرد، زنگارها از دل زدوده شده، زمینه هدایت فراهم خواهد شد؛ و کسی که مشمول هدایت شود، مشمول رحمت الهی خواهد بود.

آیت الله حسینی بوشهری با تأکید بر این که نگاه قرآنی رهبر معظم انقلاب را نباید در چند جلد مکتوب خلاصه کرد، خاطرنشان کرد: بحث های تفسیری رهبر معظم انقلاب با راه و سخن ایشان عجین شده است؛ به گونه ای که هرجا سخنی می گویند، مبتنی بر نکته سنجی های دقیق و عمیق معارف قرآنی است.

رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ضمن اشاره به جایگاه سنت های اجتماعی جوامع در نگاه قرآنی، شبهه زدایی از معارف قرآنی در اذهان مخاطبان را یکی از سیره های تفسیری رهبر معظم انقلاب دانست.

وی به تبیین مصادیقی از نحوه پاسخگویی رهبر معظم انقلاب به شبهات مبتنی بر نگاه قرآنی پرداخت و با تاکید بر این که زندگی حقی همگانی است، گفت: اینگونه نیست که یک عده ای هر کاری دلشان خواست انجام دهند و از دیگران بخواهند که ساکت بمانند، نمی شود که رژیم صهیونیستی بزرگترین  جنایات را رقم بزند و در مقابل پاسخ حق دفاع فلسطینیان، رویه محکومیت را در پیش گیرند.

انتهای پیام/