به نقل از «دانا»

برجام منطقه‌ای و به محاق رفتن راهبرد دفاعی بازدارنده ایران در خاورمیانه

تاریخ انتشار: ۱۸ مهر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۹۹۴۲۲۷

آمریکا در تلاش برای کشاندن ایران به سوی برجام منطقه‌ای، سعی دارد با برقراری ارتباط بین مسائل هسته‌ای و توان دفاعی، این ابزار سیاست خارجی و امنیت منطقه‌ای ایران را ناکارآمد سازد.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از روشن خبر، برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام که در تیرماه ۱۳۹۴، بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ به امضاء رسید، از لحاظ متنی توافقی است که ترتیباتی را برای حل و فصل مساله برنامه هسته­ای ایران و تحریم‌های بین‌المللی درباره آن مشخص می‌کند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در عین حال، از آنجا که این سند توافقی بین ایران و قدرت‌های بزرگ جهان است که طبق آنچه از سوی طرفین قاعده برد-برد نامیده می‌شود تنظیم شده، قابلیت ارتباط با مسائل دیگر از جمله موضوعات منطقه‌ای نیز برای آن متصور است. به عبارتی، ابعاد فرامتنی این سند نیز قابل ملاحظه است. در این راستا، برخی برجام را مخالف روند افزایشی قدرت منطقه‌ای و قلمرو ژئوپلیتیکی ایران می‌دانند و برخی دیگر آن را تعدیل‌کننده روند توازن قوا در منطقه و گذار به امنیت ارزیابی می‌کنند.

نکته مشخص این است که خاورمیانه به عنوان مهم‌ترین محیط منطقه‌ای ایران، به واسطه بحران‌های تروریسم، وجود دولت‌های شکننده و دستور کار سیاست خارجی آمریکا در قالب ایجاد منازعه نیابتی، با سیاست‌های رئالیستی اداره می‌شود. دولت­های این منطقه با تعریف امنیت در قالب میزان قدرت و نفوذ، برای افزایش قدرت نسبی خود، سعی در کاهش قدرت رقبا دارند. در بحبوحه این بحران‌ها، ایران که از مدیریت امنیت منطقه‌ای کنار نهاده شده، استراتژی خاص خود را در قالب ایجاد بازدارندگی دنبال می‌کند. که در قالب آن، هرگونه ایجاد ناامنی برای ایران، به معنای ناامنی برای منطقه خواهد بود و رفع تهدید امنیتی ایران مهم‌ترین اصل ثبات­سازی در منطقه است در واقع ایران سعی می‌کند با حضور فعال در تحرکات امنیتی منطقه، چالش­های امنیتی در اطراف مرزهای خویش را مرتفع سازد.

راهبرد ایران دارای اصول مشخصی است که اگر از منظر برداشت‌های فرامتنی از برجام در قالب کاهش روند توازن قوا به آن نگریسته شود، کارایی خود را از دست خواهد داد.

راهبرد ایران بر اساس اصل بازدارندگی تنظیم شده است. بنابراین لازمه آن حضور فعال سیاسی ایران در حوزه‌های بحران‌خیز منطقه است. رویکرد سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران در دوره باراک اوباما بر مبنای ایجاد تعادل بین برجام و نقش منطقه‌ای ایران شکل گرفت، در حالی که اکنون ترامپ به روش اسلاف محافظه‌کار خود یعنی تهدید و فشار علیه نقش منطقه‌اى ایران، روی آورده است . ترامپ به صورت مداوم از آنچه فعالیت‌های ثبات‌زدای ایران در خاورمیانه می‌خواند، به عنوان عدم پایبندی ایران به روح برجام یاد می‌کند و حتی پس از تایید وزارت امور خارجه این کشور در مورد پایبندی کامل ایران به برجام، مدعی شد که ایران به روح برجام پایبند نبوده است. راهبرد ایران بر مبنای حضور فعال نظامی- مستشاری در کشورهای درگیر بحران به درخواست مقامات آنها قرار دارد. به عبارتی، ایران با ارزیابی از عراق و سوریه به عنوان عمق استراتژیک خود، در صدد امحای تهدید کیلومترها دورتر از مرزهای سرزمینی خویش است. برای مثال در عراق، ایران به وسیله ارتقاءبخشی تحرک جریانات شیعه، سنی و کرد در قالب نیروهای بسیج مردمی یا حشدالشعبی، به مقابله با تروریسم می‌پردازد. در حالی که آمریکا از ابتدا با فشار به دولت عراق، خواستار عدم بکارگیری این نیرو در مبارزه با داعش شد که زمینه پیش‌روی‌های داعش در استان الانبار را فراهم آورد . آمریکا و متحدین منطقه‌ای آن ایران را حامی تروریسم می‌دانند و وزارت خارجه آمریکا در گزارش سال ۲۰۱۷ خود، ایران را بزرگترین حامی دولتی تروریسم در جهان معرفی نمود. در این چارچوب، ایران به جای حضور مستقیم و هدایت عملیاتی در میدان‌های بحران، باید به حل و فصل این بحران‌ها در پشت میز مذاکره بپردازد؛ در حالی که بزرگترین حامی تروریسم نیز خوانده می‌شود. بازدارندگی ایجاب می‌کند که ایران در راستای تجهیز خود به سلاح‌های بازدارنده نظیر موشک‌های میان‌برد گام بردارد. در شرایط فعلی منطقه که ایران در کمربند امنیتی آمریکا قرار دارد و در برخی موارد با محدودیت حضور نظامی مستقیم مواجه است، تاکید بر توان دفاعی بازدارنده موشکی می‌تواند بسیاری از این محدودیت‌ها را به ویژه در زمینه حمایت از متحدین منطقه‌ای پوشش دهد. آمریکا در تلاش برای کشاندن ایران به سوی برجام منطقه‌ای، سعی دارد با برقراری ارتباط بین مسائل هسته‌ای و توان دفاعی، این ابزار سیاست خارجی و امنیت منطقه‌ای ایران را ناکارآمد سازد. نهایتا راهبرد امنیت خاورمیانه‌ای ایران بر مبنای حمایت از گروه‌های همگرا در کشورهای منطقه مانند حزب‌الله در لبنان، مجلس اعلای انقلاب اسلامی در عراق، جهاد اسلامی در فلسطین و … قرار دارد؛ راهبردی که خود آمریکا نیز در راستای متحدین منطقه‌ای نظیر عربستان سعودی، ترکیه و رژیم صهیونیستی از آن استفاده می‌کند. جیمز متیس وزیر دفاع آمریکا در این باره می‌گوید: «افزون بر کارزار ما برای شکست داعش، ما بر لزوم مقابله با فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران نیز واقفیم … ایران از طریق عوامل نیابتی خود، از جمله حزب‌الله لبنان، یعنی سازمانی تروریستی که به حفظ اسد در راس قدرت در سوریه کمک می‌کند، همچنان اسرائیل و همسایگانش را تهدید می‌کند.» . لذا، یکی از ابعاد رویکرد آمریکا چه در دوره اوباما به وسیله قبول نقش محدود ایران در منطقه و چه در دوره ترامپ در قالب تهدید و فشار بر ایران، خارج کردن متحدین منطقه‌ای ایران از روند موازنه است.

جمع‌بندی

برجام منطقه‌ای که همان برداشت‌های فرامتنی از برنامه جامع اقدام مشترک است، در تضاد با راهبرد امنیت خاورمیانه‌ای ایران قرار دارد. در شرایط نوین موازنه منطقه‌ای در خاورمیانه، ایران به رغم کنارگذاشته شدن از مدیریت امنیت منطقه، با اتخاذ یک راهبرد بازدارنده، درصدد مدیریت امنیت در محیط منطقه‌ای خاورمیانه است. این راهبرد دارای اصولی است که به سیاست امنیت منطقه‌ای ایران شکل داده است. این اصول حضور فعال سیاسی ایران در حوزه‌های بحران‌خیز منطقه، حضور مستشاری نظامی ایران در مقابله با تروریسم، تقویت توان بازدارنده موشکی و تشریک مساعی با متحدین و گروه‌های همگرا در سطح منطقه را شامل می‌شود. ایران با تن دادن به برجام منطقه‌ای علاوه بر از دست دادن ابزارهای سیاست امنیت منطقه‌ای خود، شاهد کاهش روزافزون قدرت منطقه‌ای و حوزه‌های نفوذ ژئوپلیتیک خویش که طی یک دهه اخیر بدست آورده است، خواهد بود. در این چارچوب نه تنها معادله برد-برد حاصل نمی‌شود، بلکه محیط منطقه‌ای خاورمیانه تهدیدات بیشتری علیه ایران به همراه خواهد داشت.

سجاد مرادی‌کلارده؛ پژوهشگر سیاست بین‌الملل

منبع: دانا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.dana.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «دانا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۹۹۴۲۲۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کاخ سفید : ارسال سلاح به ایران و کره شمالی از سوی روسیه منجر به بی ثباتی منطقه می شود

مشاور امنیت ملی کاخ سفید با ابراز نگرانی از همکاری های نظامی ایران، روسیه و کره شمالی مدعی شد که پیشنهادات نظامی روسیه به ایران و کره شمالی می تواند منجر به افزایش بی ثباتی منطقه خاورمیانه شود.

به گزارش ایرنا، «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی آمریکا روز چهارشنبه به وقت محلی در جمع خبرنگاران افزود: ما در سال های گذشته شاهد همکاری نظامی ایران و کره شمالی بوده ایم اما توسعه گسترده پهپادها در همکاری ایران و روسیه در طول دو سال گذشته امری جدید بوده است.

او تصریح کرد: همچنین همکاری گسترده نظامی روسیه و کره شمالی نیز در دو سال گذشته افزایش یافته است. ما همچنین از نزدیک پیشنهادات نظامی روسیه به ایران و کره شمالی را که می تواند منجر به بی ثباتی در خاورمیانه و منطقه هند و اقیانوسیه شود، از نزدیک دنبال می کنیم.

مشاور امنیت ملی بایدن اضافه کرد: «اگر روسیه به ایران سلاح بدهد این موضوع ثبات در خاورمیانه را متزلزل می‌کند».

سالیوان مدعی شد: وضعیت کنونی در ارتباط با ایران در مقایسه با چند هفته گذشته متفاوت است. پس از حمله بی پروا و بی‌سابقه ۱۰ روز پیش ایران به اسرائیل، کشورهای گروه ۷ تصمیم گرفتند که تحریم های جدیدی علیه ایران وضع کنند.

مشاور امنیت ملی بایدن گفت: آمریکا، انگلیس و اتحادیه اروپا در این زمینه با هم هماهنگ هستند. کنگره آمریکا اختیارات جدیدی به دولت خواهد داد که ما با استفاده از آنها به منزوی کردن بیشتر ایران و افزایش فشار بر آن ادامه خواهیم داد.

مشاور امنیت ملی دولت آمریکا همچنین از احتمال سفر خود به عربستان سعودی در چند هفته آینده خبر داد. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، سفر برنامه ریزی شده خود به عربستان سعودی را سه هفته پیش به دلیل آسیب به قفسه سینه و شکسته شدن یک دنده اش، به تعویق انداخت.

انتظار می رفت سالیوان با ولیعهد عربستان دیدار کند تا پیش نویس معاهده دفاعی آمریکا و عربستان سعودی و تفاهمات مربوط به حمایت واشنگتن از برنامه هسته ای غیرنظامی عربستان را مورد بحث قرار دهد.

مقامات آمریکایی امیدوارند این توافقنامه ها بتواند راه را برای عادی سازی روابط با اسرائیل هموار کند و به توافقی دوجانبه با سعودی ها برسند و به طور بالقوه آن را به نتانیاهو ارائه کنند، که یکی از شرایط توافق، تعهد به راهکار دو کشوری باشد.

در این صورت، نتانیاهو با یک انتخاب روبرو می شود: اگر موافقت کند، می تواند یک توافق صلح با عربستان سعودی را به دست آورد. اگر او نه بگوید، ممکن است به عنوان یک مرد مخالف جلوه کند و حمایت باقی مانده از سوی آمریکا را از دست بدهد.

با ادامه جنگ اسرائیل و حماس و چند ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، مقامات کاخ سفید و وزارت امور خارجه آمریکا اذعان می کنند که شانس بسیار کمی برای دستیابی به توافقنامه عادی سازی روابط میان عربستان و اسرائیل وجود دارد.

موانع پیش روی این توافق شامل جنگ در غزه، وابستگی نتانیاهو به شرکای ائتلاف راست افراطی خود و سیاست داخلی آمریکا است. سعودی‌ها به صراحت اعلام کرده‌اند که برای پیشبرد عادی‌سازی روابط با اسرائیل، جنگ غزه باید پایان یابد و دولت اسرائیل باید به یک مسیر غیر قابل بازگشت به سمت راه کاردو کشور متعهد شود.

به نظر نمی رسد نتانیاهو به سمت پایان دادن به جنگ حرکت کند و او نه تنها با راهکار دو کشوری مخالف است، بلکه صرفاً ایده اجازه دادن به تشکیلات خودگردان فلسطین در اداره غزه پس از جنگ را رد می کند.

کانال عصر ایران در تلگرام