باستان گرایی نوستالوژیک ایرانی ها
تاریخ انتشار: ۷ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۳۰۹۱۳۲
روزنامه اعتماد: گروهی از مردم ایران در تقویم‌های جیبی خود و البته به طور غیررسمی هفتم آبان را به عنوان روز «کوروش کبیر» نامگذاری کرده‌اند. این گروه نگرشی نوستالژیک به تاریخ ایران باستان دارند. نتیجه این قرائت نوستالژیک از تاریخ ایران در دوره باستان راه را بر خوانش انتقادی تاریخ بست به طوری‌که امروزه جامعه بر نوعی هیجان جمعی سوار شده است و این هیجانی عمومی حتی راه را برای رسانه و نیروهای فکری مسدود کرده است تا بتوانند در خصوص حواشی و اصالت تاریخ مدعیات مربوط به کوروش کبیر اظهارنظر کنند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
از نظر برخی، حکومت ایران در دوره کوروش کبیر به قدری مترقی بوده است و در لوحی که از آن دوره به جای مانده است، مفادی از آنچه امروز به عنوان سند حقوق بشر دانسته می‌شود، به طور عینی یا ضمنی آمده است. معنای این ادعا آن است که چند هزارسال پیش از آنکه سران کشور در سازمان ملل متحد در خصوص مفاد حقوق بشر به تفاهم دست یابند و آن را به عنوان سندی حقوقی منتشر کنند، ایرانیان باستان در زمانه کوروش توانسته بودند، این قوانین را برای اداره حکومت خود اجرا کنند. معنای دیگر این ادعا آن است که ایرانیان باستان بیش از ٢٥٠٠ سال از زمانه خود جلوتر بوده‌اند و همین کافی است تا نوعی ناسیونالیسم افراطی شکل بگیرد و جامعه ایران دچار خودمحوری ارزشی شود.
مدافعان این ادعا معتقدند در این منشور مفادی وجود دارد که نشان می‌دهد: «آزادی و اجازه بازگشت یهودیان به سرزمین آنان از جنبه‌های مهم منشور کوروش است.» اما در مقابل رضا مرادی غیاث‌آبادی، پژوهشگر تاریخ در دوران هخامنشیان استدلال می‌کند: «در هیچ کجای منشور کوروش و در هیچ ترجمه‌ای از آن سخنی از آزادی یهودیان و اجازه بازگشت آنان به سرزمین خود نیامده است. حتی در ترجمه‌ها و روایت‌های مجعول از منشور کوروش نیز چنین ادعایی نیامده است.» اما این ادعا به قدری از سوی گروه‌های مختلف اجتماعی دهان به دهان منتقل شده است که تقریبا به عنوان اصل و حقیقتی غیرقابل تردید پذیرفته شده است.
محمد قائد، مترجم تاریخی و روشنفکر ایرانی نیز درباره همین منشوری که به کوروش نسبت داده می‌شود و به منشور حقوق بشر معروف شده است، می‌نویسد: «این استوانه از گل پخته است (از جنس ظروف سفالی) و در قرن نوزدهم در بقایای شهر باستانی بابـِل، در عراق کنونی که بخشی از مملکت عثمانی بود، به دست آمد. بخشی از آن که زیر خاک از بدنه اصلی کنده شده بود بعدها پیدا شد اما یک تکه همچنان مفقود است. نوشته‌های خط میخی اکدی را چند باستان‌شناس ترجمه کرده‌اند و به تحلیل پیام، سبک زبان، اشارات و لحن خطاب پرداخته‌اند.» این پژوهشگر در ادامه استدلال می‌کند: «کارشناسان و صاحبنظران معتقدند این اثر، نه منشور است، نه قانون، نه فرمان؛ یکی از بسیار متونی است حاوی جملاتی رایج که در شالوده بناها می‌گذاشتند.» این روزنامه‌نگار معتقد است این میراث باستانی آن‌طور که در افواه جا افتاده است، بیانگر مفاد مترقی حقوقی نیست.
محمد قائد در خصوص ادعای دیگری که مدافعان منشور کوروش مدعی آن هستند و بر آن پافشاری می‌کنند که، این متن حاوی حقوق کارگری و پناهجویان است، پاسخ می‌دهد: «این تصور که حکمرانان روزگار باستان می‌توانستند حق تعیین سرنوشت برای اقوام و حق پناهندگی برای افراد قائل باشند و در روزگار برده‌داری، دستمزد عادلانه تعیین کنند نه ستایش کوروش است و نه بزرگداشت امپراتوری پارس. فقط نشان می‌دهد ایرانی‌های معاصر، به عنوان یک جامعه تا چه حد دنبال مشغولیات ذهنی و بازی و آویزان‌شدن به هر مضمون و ادعایی‌اند که بتواند احساس دردناک ناکامی و بی‌کفایتی‌شان را تسکین دهد.»
لیندرینگ، مورخ هلندی نیز معتقد است: «همه اینها تبلیغات است. تبلیغاتی که در دوران حکومت پهلوی و آغاز جشن‌های ۲۵۰۰ ساله به اوج خود رسید. کسانی که این موضوع را قبول ندارند فعالان سیاسی هستند که به گونه‌ای درگیر بازی تبلیغاتی پهلوی محمدرضاشاه شده بودند. استوانه کوروش بیشترین نقش تبلیغاتی را در جشن‌های ۲۵۰۰ ساله محمدرضا ایفا کرد. یک نسخه از این استوانه به عنوان پیشکش به سازمان ملل متحد داده شده تا شاه از این طریق از کشورش، ایرانی سکولار با نمایی از آزادی مذهبی به نمایش بگذارد، کاری که استوانه کوروش به راستی برای او انجام داد.»
البته نسبت به نگاه محمد قائد نقدهای متعددی نوشته و برخی معتقدند انتقادات او نسبت به شواهد تاریخی مربوط به دوران هخامنشی از دایره انصاف خارج شده است. اما هرچه باشد نگاه انتقادی محمدقائد به تاریخ ارزش بالایی دارد و نمی‌توان از نکات او به سادگی گذشت. قائد اما در یادداشتی که هفت سال پیش نوشته است مدعی می‌شود این ادعاها نه تنها از سوی بسیاری از تاریخ‌پژوهان و باستان‌شناسان ایرانی مردود دانسته شده بلکه حتی صدای محققان و پژوهشگران غیرایرانی را هم در آورده است.
ابزار مشروعیت‌بخش محمدرضا پهلوی
تولید این حجم از محتوای نوستالژیک و بدون پشتوانه محکم تاریخی تا حد زیادی می‌تواند متاثر از هجمه سنگین افکار عمومی در خصوص اتخاذ رویکردی انتقادی به ماجرای کوروش دانست. البته به نظر می‌رسد بتوان ریشه‌های این خوانش غیرانتقادی از تاریخ را تا حد زیادی در دوران پهلوی جست‌وجو کرد و این دوره را باید جدی‌ترین دوران تاریخ معاصر ایران در ارایه تفسیری جدید و سیاسی و ایدئولوژیک از تاریخ باستان دانست. به طوری‌که در راستای ساخت تصویری اسطوره‌ای از دوران کوروش، در سال ١٣٥٠ محمدرضا پهلوی، به انتشار تمبری ملی اقدام کرد که منقش به تصویری از «اعلامیه کوروش بزرگ» بود. در زیر این تیتر همچنین آورده شده: «به مناسبت ٢٥٠٠ سال بنیانگذاری شاهنشاهی در ایران.» محمدرضا پهلوی با برگزاری جشن‌های ٢٥٠٠ ساله و تمرکز شدید بر خلق روایتی اسطوره‌ای و نوستالژیک از کوروش به دنبال نوعی مشروعیت‌بخشی به حکومت شاهنشاهی خود بود. رضا مرادی غیاث آبادی، پژوهشگر در زمینه باستان‌شناسی و دوره هخامنشی مدعی است: «منافع این دکان خیمه‌شب‌بازی خوفناک که از زمان اشرف پهلوی شروع شده و تا آوردن منشور کوروش قلابی با بوق و کرنای دولت دهم دوام داشته، بیش از آن است که بتوان از آن صرف‌نظر کرد و می‌رود تا آینده خشونتبار دیگری را با دخالت بیگانگان رقم زند.»
همچنین جونا لندرینگ، مورخ هلندی معتقد است که استفاده از نام و هویت کوروش کبیر تنها ابزار تبلیغاتی محمدرضاشاه پهلوی، آخرین پادشاه ایران بود. محمدرضاشاه با تبلیغاتی ساختگی از نام کوروش و استوانه برجای مانده از او تنها برای تثبیت حکومت پهلوی استفاده کرد.
در همین رابطه اگر سخنرانی‌های محمدرضا پهلوی را در جشن‌های ٢٥٠٠ ساله مرور کنیم، در خواهیم یافت، سخنرانی وی به گونه‌ای تنظیم شده بود که کوروش به عنوان یک اسطوره ملی و فراتاریخی در اذهان جا گیرد. شاه وقت ایران از این بیان و تصویرسازی از تاریخ ایران باستان به دنبال مشروعیت بخشی به حکومت خود بود. حکومت وقت ایران با بزرگ‌نمایی فرهنگی و تاریخی دوران کوروش به دنبال آن بود که این طور وانمود کند که ایرانیان باستان بزرگ و پیشرفته بودند و امروز قرار است همان توسعه‌یافتگی ادامه پیدا کند و به بیانی ما ادامه‌دهنده راه اجدادمان هستیم.
از همین رو محمدرضا پهلوی در سخنرانی جشن‌های ٢٥٠٠ ساله خود این جمله را بر زبان می‌آورد: «کوروش! ما امروز در برابر آرامگاه ابدی تو گرد آمده‌ایم تا به‌تو بگوییم: آسوده بخواب، زیرا که ما بیداریم و برای نگاهبانی میراث پرافتخار تو همواره بیدار خواهیم بود. سوگند یاد می‌کنیم که آن پرچمی را که تو دوهزار و پانصد سال پیش برافراشتی همچنان افراشته و در اهتزاز نگاه خواهیم داشت.»
محمدرضا پهلوی در این سخنرانی تمام تلاش خود را صرف خلق مفهومی بدیع و پیشرفته و صلح دوستانه از تاریخ ایران باستان به کار می‌گیرد. خوانشی که با معیارهای قرن ٢١ تطابق داشت و نه معیارهای تاریخ باستان. شاه در این نطق تلاش می‌کرد پیامی تبلیغاتی را با مستمسک قرار دادن تاریخ باستانی ایران به جهان مخابره کند که ایرانیان معیارهای روز دنیا را در ٢٥٠٠ سال پیش پذیرفته‌اند، چه برسد به اکنون!
در پایان باید یادآور شد، هدف این گزارش ضرورت بازخوانی انتقادی تاریخ ایران است؛ خوانشی که بتواند راهگشا و علمی باشد. آن طور که صاحبنظران ابراز نگرانی کرده‌اند این نوع نوستالژی‌گرایی و باستان‌گرایی و ایرانیزم تنها به محدود شدن ایران در گذشته‌ای تاریخی و باستانی منحصر خواهد شد و درهای تعامل و ارتباط ایران را با جامعه جهانی خواهد بست. به نظر می‌رسد جامعه ایران تا زمانی که نخواهد با جهان تعامل کند و این باور را داشته باشد که همه حقایق و نعمات و فضایل دنیا را در چنته و تاریخ خود دارد و کافی است دست در سبد تاریخی خود کند یکی از آنها را بیرون بکشد، بعید به نظر می‌رسد امکان داشته باشد بتواند با جامعه جهانی و ارزش‌های نوین جهانی تعاملی سازنده داشته باشد.
اما اینها هیچکدام نافی ارزش‌های مسلمی که تاریخ ما را غنا بخشیده نیست و چه بسا این بازخوانی انتقادی بتواند درک عمیق‌تری از میراث پربار تاریخ این سرزمین به ما ارائه کند.
منبع: ساعت24
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.saat24.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ساعت24» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۳۰۹۱۳۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آسمانی شدن مادر شهید در فارسان
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز چهارمحال وبختیاری،مدیر کل بنیاد شهید و امور ایثارگران استان گفت:شوکت محمدیان مادر شهید هیبت الله باستان آسمانی شد.
عسگری افزود: هیبت الله باستان تا پایان دوره متوسطه در رشــته برق صنعتی درس خواند و دیپلم گرفت. کارمند شــهرداری و مداح بود. سال ۱۳۶۵ ازدواج کرد و صاحب یک پسر شد. از سوی بسیج در جبهه حضور یافت. بیست و سوم اسفند ۱۳۶۶ در شاخ شمیران توسط نیروهای عراقی بر اثر اصابت ترکش به ســر، شــهید شد. مزار او در گلزار شهدای زادگاهش قرار دارد.
همسر ستاره لژیونر تیم ملی دهها میلیارد ثروتش را بالا کشید!