آيا اربعينِ فعلي، در امتداد اربعين‌هاي گذشته است؟
تاریخ انتشار: ۱۳ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۴۲۲۳۵۰
خبرگزاري آريا - مجتبي فرآورده با بيان اينکه ماهيت راهپيمايي اربعين حسيني(ع) در زمان کنوني نسبت به سال‌هاي گذشته متفاوت است، گفت: «اربعين» از جنس انقلاب اسلامي و در امتداد آن است، اما متعاليتر، پرفروغتر و دربرگيرندهتر. به گزارش خبرنگار فرهنگي باشگاه خبرنگاران پويا، «مجتبي فرآورده» کارگردان و تهيه‌کننده سينما مدتي است در تدارک ساخت فيلمي سينمايي با محوريت امام حسين(ع) و با عنوان «ثارالله» است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
به همين مناسبت و با توجه به اينکه در آستانۀ راهپيمايي اربعين حسيني(ع) هم قرار داريم، گفت‌وگويي را با وي با موضوع راهپيمايي اربعين حسيني انجام داديم که در ادامه مشروح آن آمده است:
* تسنيم: آيا شما راهپيمايي اربعين حسيني(ع) را در امتداد راهپيمايهاي اربعين در سال‌هاي گذشته مي‌دانيد يا اينکه آن را مقوله‌اي متفاوت از اربعين‌هاي گذشته تصور مي‌کنيد؟
فرآورده: ما به ماجراي اربعين به‌عنوان يک واقعۀ عظيم در اين سال‌ها مي‌توانيم از دو منظر نگاه کنيم؛ يکي از منظر تاريخي، و ديگري از منظر الهي. نه‌تنها واقعه عظيم اربعين بلکه هر پديدهاي را که ريشه در تاريخ دارد ميتوان از اين دو منظر تجزيه و تحليل کرد؛ نگاه اول، ما را به جسد و کالبد پديده تاريخي نزديک ميکند، اما نگاه دوم ما را به‌سوي روح و ماهيت آن پديده تاريخي سوق مي‌دهد. به قرآن کريم و نزول آن نيز ميتوان نگاه تاريخي داشت، قرآن چه‌زماني نازل شده است؟
مجتبي فرآورده در گفت‌وگو با تسنيم
در پاسخ مي‌گوييم که قرآن حدود هزار و چهار صد سال پيش به سيدمان رسول الله(ص) نازل شد، حالا اگر نگاه صرفاً تاريخي به نزول قرآن داشته باشيم، نتيجه آن اين مي‌شود که هزار و چهار صد سال پيش در جامعهاي با يک الگوي زندگي جاهلي، کتابي بر پيامبر نازل شده و ما صدها سال از آن فاصله گرفتهايم و اکنون در دنيايي زندگي ميکنيم، با ده‌ها تئوري زيستي و الگوهاي متنوع زندگي و مهم‌تر از همه، در عصر تکنولوژي مدرن، پس اين کتاب چه نسبت و ارتباطي با ما دارد؟ اگرچه آن چيزي که در گذشته رخ داده رنگ و شکل تاريخي به خود گرفته است، اما نگاه صرفاً تاريخي انسان را به کالبد و جسد آن پديده ميرساند. از سوي ديگر، جريان اربعين داراي يک سير و امتداد تاريخي است؛ يعني از اولين اربعين سيدالشهداء تا به امروز، اما ماهيت آنچه امروز در شرف وقوع است ارتباطي با سير و امتداد تاريخي آن ندارد، جز در کالبد و جسد آن، اما در ماهيت تفاوتي ماهوي دارد و يک اتفاق جديد و بسيار عجيبي است.
تسنيم: پس شما ماهيت راهپيمايي اربعين در زمان کنوني را نسبت به گذشته متفاوت مي‌دانيد؟
فرآورده: بله؛ همين‌طور است، براي روشن شدن بهتر موضوع از انقلاب اسلامي مثال ميزنم، مبارزات ده‌ها ساله مردم ايران عليه استبداد و استکبار ــ چه در دوران قاجار و چه دوران پهلوي ــ در تاريخ ثبت شده و داراي يک سير تاريخي است، اما از سر ناآگاهي و عدم شناخت است اگر بگوييم انقلاب اسلامي مردم ايران در سال 57 در راستاي مبارزات ده‌ها ساله اين مردم است. اگرچه در يک نگاه تاريخي، انقلاب اسلامي در امتداد مبارزات مردم ايران واقع شده، اما داراي هويت و ماهيتي منحصر به فرد و مستقل است که وابستگي تام به شخص امام خميني(ره) دارد و لا غير. امام خميني(ره)، انقلاب اسلامي را چگونه ايجاد کرد؟ در پاسخ مي‌گوييم با بهره‌گيري از نور الهي، تعبير خود ايشان بسيار زيباست که ميفرمايد انقلاب ما انفجاري از نور بود. اين نوري که امام(ره) از آن ياد ميکند چيزي نيست جز نور الهي، به همين خاطر است که ميبينيم پرتوي نور اين انقلاب عالم را فرا گرفته است، اگر نور الهي نبود انقلاب اسلامي با اين‌همه توطئه و هجمه که نميتوانست پايدار بماند.
در قاموس الهي تلاش براي خاموشي نور خدا بيهوده است
کودتا، کوبيدن بر طبل تجزيه‌طلبي، حمايت تمامي قدرت‌ها در جنگ هشت‌ساله، ايجاد انواع و اقسام گروه‌هاي تروريستي، محاصره اقتصادي و گونههايي مختلف از حيله و نيرنگ براي ريشه‌کني انقلاب اسلامي چرا با شکست مواجه شد؟ جريان اربعين را هم بايد در همين راستا ديد، چراکه استکبار تلاش ميکند نور خدا را با فوت خاموش کند و در قاموس الهي اين تلاشي بيهوده است، اگر اين‌گونه نبود، هر کدام از اين توطئهها ميتوانست انقلاب را ساقط کند، به همين جهت است که قدرت‌هاي جهاني و استکبار از بي‌کفايتي خودشان در مبارزه با انقلاب اسلامي حيران ماندهاند.
تحول قلوب انسان‌ها به‌وسيلۀ نور امام حسين(ع)
اربعين هم از همين جنس است، يعني از جنس نور، اما متعاليتر، پرفروغتر و دربرگيرندهتر، بله اين درست است که در سال‌هاي گذشته هم راهپيمايي اربعين انجام ميشده، اما همين چهار، پنج سال گذشته را به‌خاطر بياوريد، خبري نبود، اين سيل خروشان از سال 91 و 92 ايجاد شده است. چرا راه دور برويم! در روز شهادت امام رضا(ع) مگر سال‌ها نيست که مردم از صدها کيلومتر دورتر به‌سمت مشهدالرضا به‌پاي پياده حرکت ميکنند، چرا اين راهپيمايي جلوه و بروز راهپيمايي اربعين حسيني را ندارد؟ چون کس ديگري است که بايد تحول ايجاد کند، چون مقلب القلوب و الابصار و محول الحول و الاحوال کس ديگري است. خداوند عالم است که با نور حسين‌بن علي در حال منقلب کردن قلوب آدميان و دگرگون کردن احوال آنان است و اين پديده بسيار عجيبي است که توفيق پيدا کردهايم در اين زمان شاهد آن باشيم.
جمعيت شرکت‌کننده در راهپيمايي اربعين که در مدت زماني 5 سال، از 3 ميليون به 7 ميليون و سال بعد از 7 ميليون يکباره به بيش از 20 ميليون ميرسد بيانگر اين است که ماهيت و هويت آن بسيار متفاوت است با اربعين‌هاي گذشته، چرا که جنس آن از نور است، نور امام حسين با همان پيام سال 60 هجري که از کنار کعبه ندا سر داد: «مَنْ کانَ باذِلاً فينا مُهْجَتَهُ، وَ مُوَطِّناً عَلى لِقاءِاللّهِ نَفْسَهُ فَلْيَرْحَلْ مَعَنا فَاِنَّنِي راحِلٌ مُصْبِحاً اِنْ‌شاءَاللّهُ تَعالى»، دوباره در عصر ما فوران کرده و همگان را به‌سوي خود ميخواند، اما نه در پهنه سرزمين حجاز و عراق و نه‌تنها ميان شيعيان و مسلمانان، بلکه در پهنۀ گستره عالم و براي نجات تمامي انسان‌ها با هر دين و مسلک و عقيدهاي.
خداوند شخصيتي چون حسين‌بن علي(ع) را که ميتواند بشريت را به صلاح و رستگاري برساند خلق نکرده که طاغوت و طاغوتيان به او هجوم ببرند و ناجوانمردانه او را به خاک و خون کشند و خالق او تماشاگر باشد، بلکه خلق کرده تا تمام ابناء بشر را به سرمنزل مقصود هدايت کند، به همين جهت است که کشتي امام حسين وسيعتر و نور ايشان پرفروغتر است و به همين دليل است که در راهپيمايي اربعين حسيني(ع) از تمامي اديان و تمامي فرق از هشتاد کشور دنيا حضور دارند و همگي يک‌دل و يک‌صدا مرادي ندارند جز طِي طريق به‌سوي منبع نور.
راهپيمايي اربعين طليعۀ ظهور مولايمان مهدي(عج)
* تسنيم: به‌نظر شما چرا اين جريان در اين مقطع زماني به اين شدت جلوه کرده و قبلاً به اين وسعت نبوده است؟
فرآورده: گمان مي‌‌کنم به‌جهت يک دليل عقلي باشد، بديهي است که ما هر چه از مبدأ فاصله ميگيريم به مقصد نزديک‌تر ميشويم. شرايط حاکم بر عالم و تلاش طاغوت و طاغوتيان براي ترسيم جبههاي جديد و پيوند علني وهابيت و اسلام ابوسفيان با صهيونيست و نوادگان سامري مؤيد اين مطلب است که ما به آخرالزمان نزديک ميشويم، علاوه بر آن، در طول 8، 9 هزار سالي که از خلقت آدم ميگذرد تمام نحلههاي فکري، سياسي و ديني تلاش کردند تا حاکميت خود را بر جهان اعمال کنند، اما نتوانستند و هرچه بيشتر تلاش کردند، آدميان را بيشتر در منجلاب فرو بردند. ديگر نظام فکري نمانده که بتواند مدعي برقراري قسط و عدل و هدايت بشر به آتيهاي سعادتمند شود، لذا اميد داريم راهپيمايي اربعين طليعۀ ظهور منتقم سرور و مقتدايمان باشد.
از طرفي ديگر در کجاي تاريخ بشر سراغ داريد که پاک‌طينتان با عقايد و اديان گوناگون سرسپرده و مجذوب و مشتاق سراسيمه و به‌پاي پياده رهسپار ديدار يک نفر باشند؟ ياد کلام آن کشيش مسيحي افتادم، وقتي که در راهپيمايي اربعين از او سؤال شد که "شما پيروان مسيح در اين مسير راهپيمايي به‌دنبال چه هستيد و اينجا چه مي‌کنيد؟"، با درايت تمام پاسخ داد؛ "اين درست است که پيامبرمان دو نفر است، اما امام‌مان يکي است و آن هم حسين‌بن علي(ع) است".
اربعين را بايد جزء برنامههاي الهي و يکي از آيات و نشانههاي خداوند بدانيم که در اين زمان ظهور و بروز کرده و در همين راستا به مطالعه آن فضاي نوراني بپردازيم، نه با اين تصور که اين ما بوديم که با تبليغات و تلاشمان اربعين امروز را به‌پا کرديم، به‌جاي فلسفه‌بافي براي راهپيمايي اربعين بايد خود را به اقيانوس ژرف و عميق اين اجتماع عظيم الهي که خداوند بر پا کرده بسپاريم تا اهداف آن را دريابيم و خود را با آن همراه کنيم، نه اينکه چون ابن‌عباس و محمد حنفيه و ديگران که لب به نصيحت گشودند و امام عالم را نصيحت کردند رفتار کنيم. اگر قدرِ اين نعمت بزرگ الهي را ندانيم خداوند هبوطمان مي‌دهد، همان‌گونه که حضرت آدم(ع) را از بهشت هبوط داد.
====================================
مصاحبه از: اميرحسين مکارياني و اميرمحسن شيخان
====================================
انتهاي پيام/*
منبع: خبرگزاری آریا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۴۲۲۳۵۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
هر صبح و شام در آستانه مقدسه رضوی قرآن تلاوت نمایند / نگاهی به شواهد تاریخی درباره پیشینه قرائت قرآن در حرم مطهر امام رضا(ع)
پنجشنبه گذشته به رسم دیرینه، جلسات سنتی قرآن کریم در یکی از شبستان‌های مسجد گوهرشاد در قالب برنامه دارالحفاظ آغاز شد. در این جلسه که ساعت 4 صبح پنجشنبه 6اردیبهشت در مسجد گوهرشاد برگزار شد استاد سیدمرتضی سادات فاطمی به عنوان پیشکسوت و صدرالحفاظ آستان قدس رضوی دعوت شد تا استاد این جلسه سنتی قرآنی در حرم مطهر رضوی باشد. قرار زیبایی که بناست با حضور سایر اساتید پیشکسوت تکرار شود. به این بهانه مروری بر پیشینه برنامه‌های قرآنی حرم مطهر رضوی داریم.
قرائت قرآن در جوار بارگاه علی بن موسی‌الرضا(ع) سنتی به قدمت این صحن و سراست. نشان آن، قدیمی‌ترین قرآن وقفی این آستان است. سنتی که طی قرن‌ها به مرور شکل گرفت و به شکل مراسمی آیینی قد کشید. نشان به این نشان که در دوره صفوی حفاظ حرم مطهر دارای جایگاه ویژه‌ای بودند و واقفان برای پایداری سنت تلاوت در حرم علی بن موسی الرضا(ع) وقف‌های متعدد داشتند. یکی از این وقف‌ها مربوط به خواجه علاءالدین حاجی در عهد شاه طهماسب اول صفوی است که به تاریخ 993 قمری وقف و بخشی از درآمد آن صرف تأمین هزینه تلاوت قرآن در حرم مطهر شده تا حفاظ هر صبح و شام در روضه متبرکه، قرآن تلاوت کنند. سنتی دیرین که تا امروز ادامه دارد. کافی است سحرگاه به نیت زیارت به حرم مطهر رفته و پس از عرض ارادت، سری به مسجد گوهرشاد بزنید تا قاریان را نشسته به احترام ببینید و نوای ملکوتی قرآن را بشنوید که بر بال‌های ملائک تا آسمان می‌رود.
سنتی که از آغاز بود
قرائت قرآن در اماکن مقدس توصیه پسندیده‌ای است که در مزارات سرزمین‌های اسلامی از آغاز اسلام برقرار بوده است. با شکل‌گیری مشهدالرضا(ع) در قرن سوم هجری و حضور زائران بر گرد مرقد مطهر علی بن موسی‌الرضا(ع) قرائت قرآن نیز رایج بوده است. به نوشته مؤلف عیون اخبارالرضا(ع)، در قرن چهارم هجری زائران در کنار مرقد امام رضا(ع) قرآن تلاوت می‌کردند. ابن‌بابویه با واسطه از ابوعلی محمد بن معاذ و به نقل از ابوعمر و محمد بن عبدالله حاکم نوغان می‌نویسد: «مسافری از ری که نامه‌ای از بعضی سلاطین حمیر برای نصربن احمد امیر بخارا داشت، به زیارت حرم آمده، شب را در حرم به سر برد و بعد از نماز شروع به خواندن قرآن کرد».
قرآن‌های موجود در موزه آستان قدس رضوی با قدمت هزارساله خود شاهدی دیگر بر این ماجرا هستند. قدیمی‌ترین قرآن وقفی به شماره 3004 که به خط کوفی بر پوست آهو نوشته شده، متعلق به ابوالقاسم علی بن ناصرالدوله ابی‌الحسن محمد بن ابراهیم سیمجور است که به سال 363 وقف شده است. به جز این، دو قرآن دیگر نیز یکی وقف سلطان محمود غزنوی به تاریخ 393 قمری و دیگری مربوط به ابوالبرکات که در رمضان 421 قمری وقف شده است. غیر از تاریخ، نکته دیگری که در وقف‌نامه این قرآن آمده و از نظر اثبات تلاوت قرآن در این آستان دارای اهمیت است، تصریح به عدم خروج قرآن از حرم است. گفته می‌شود با گسترش این صحن و سرا و رونق مشهدالرضا(ع) به موازات توجه به خدمات رفاهی برای زائران، در خصوص نیازهای عبادی و زیارتی آن‌ها نیز اندیشه می‌شده است. اما در این مورد تا قرن نهم هجری سندی در دست نیست و نخستین و قدیمی‌ترین خبر در این خصوص متعلق به برگزاری آیین قرائت قرآن در حرم مطهر به گزارش فضل‌االله روزبهان خنجی است که در شرح سفر زیارتی محمد خان شیبانی به مشهد، در وصف مراسم قرائت قرآن حفاظ نوشته است: «...و اشارت علیه سانح شد که حفاظ در بیرون قبه قرائت قرآن نمایند و فرمودند مکروه است در پایین قبر قرآن خوانند و تأکید نمودند که «... باید بعد از این، حفاظ مرقد مقدس رضوی در بیرون قبه تلاوت نمایند؛ به رعایت ادب اقرب است». سپس مولانا حافظ جامی، غزلی ترکی در هشت بیت در منقبت امام رضا(ع) با رخصت همایونی قرائت کرد و آن گاه حدیثی قدسی به اسناد مسلسل، به روایت حضرت رضا(ع) قرائت و ترجمه شد و همگان فیض بردند».
با مرور این شرح به جزئیات مهمی در خصوص مراسم قرائت در حرم مطهر رضوی می‌رسیم. نخست اینکه مراسمی اینچنین دارای سابقه بوده و در پایین پای حضرت اجرا می‌شده و پس از این زمان به مکانی دیگری منتقل شده‌است. جز این می‌توان درباره تشریفات مراسم نتایجی گرفت، مانند اینکه در پایان تلاوت قرآن، برنامه‌های دیگری مانند سخنرانی و شعرسرایی برقرار بوده و همچنین شرح احادیث انجام می‌شده است. اشعار و احادیثی که بعدها منشآت خواجه نصیر طوسی و مدایح دوازده امام جای آن را گرفت.
دارالحفاظ، رواقی برای حفاظ حرم مطهر
دیگر خبری که از قرن نهم می‌تواند در خصوص سنت تلاوت قرآن در حرم مطهر رضوی ذکر کرد، وجود رواق دارالحفاظ در حرم مطهر است. رواقی که گفته می‌شود به دست گوهرشاد بیگم در اوایل قرن نهم هجری ساخته شده و نامش را از حفاظ قرآن کریم حرم مطهر دارد. گفته می‌شود وجود این رواق و نامش نشان‌دهنده این است که مراسمی اینچنینی در عهد تیموریان و حتی در قرن هشتم نیز مرسوم بوده و به همین دلیل مکانی ویژه برای آن ساخته و تدارک دیده‌اند. دیگر شاهد و سند ماجرا نشان مصدری حافظ مسجد جامع گوهرشاد است که سلطان حسین میرزای بایقرا به نام خواجه حافظ حسینعلی (که از حافظان و قاریان بزرگ آن دوره خوراسان بوده) صادر کرده است و به موجب این حکم، او ریاست حفاظ بیت‌المغفره و مسجد جامع گوهرشاد را عهده‌دار شده است. برای فهم بیشتر از این سنت باید در تاریخ جلوتر بیاییم تا به عهد صفوی برسیم. در این دوره به خاطر وقف‌نامه‌هایی که عواید آن به این مراسم اختصاص یافته و همچنین اسنادی که درزمینه مواجب حفاظ و شرح هزینه برگزاری مراسم وجود دارد می‌توان به اصطلاحات مربوط به این مراسم رسید. اصطلاحاتی مانند صدرالحفاظ، حافظ، سلطان القراء و صدر القراء که به جایگاه و اهمیت حافظان قرآن و این مراسم در عهد صفوی اشاره دارد. گفته می‌شود حفاظ در عهد صفوی زیر نظر خادم‌باشی و همچنین سرکشیک که متولی این مراسم بود، خدمت می‌کردند. براساس این وقف‌نامه‌ها حفاظ در دو دسته «حفاظ بالاسرمبارک» و «حفاظ حرم مطهر» زیر نظر مسئولان به تلاوت قرآن و ادعیه می‌پرداختند. شرح این وقف‌نامه‌ها مفصل است و در مجالی دیگر به آن خواهیم پرداخت.
آزاده خلیلی
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است