به نقل از «ایرنا»

آهنگ‌های دلچسب پاییزی

تاریخ انتشار: ۲۰ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۵۴۲۶۷۴

تهران- ایرنا- موسیقی ایران، پاییزانه‌های زیبا نیز همچون بهارانه‌هایش کم ندارد، اما به‌نظر می‌رسد این خزانیه‌های موسیقایی کم‌تر از بهاریه‌ها معرفی شده است.

در ادبیاتِ فارسی بهاریه‌ها را اگر بخواهیم برشماریم، به سروده‌های گوناگونی از قصیده و غزل و رباعی و مسمط و شعر نیمایی و دیگر قالب‌های شعری برخواهیم خورد که همه از بهار و سبزه و جویبار و دامن کُهسار و نغمه مرغان چمن سخن می‌گویند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در برابر بهار، پاییز نیز همواره حضوری پررنگ در ادب فارسی داشته است؛ از خش‌خشِ نهفته در «خیزید و خز آرید که هنگام خزان استِ» منوچهری دامغانی گرفته تا خزانیه‌‌های ملک‌الشعرای بهار و پاییزانه‌های فریدون مشیری، همه وصفِ شاعرانه فصل سوم سال است.
در موسیقی نیز کم بهاریه نداشته‌ایم؛ «بهار دلکش»، «بهارانه» ، «بوی نوروز»، «بهار بهار»، «آمد نوبهار»، «ترانه بهاری»، «نوروزانه» و «بوی عیدی»، تنها بخشی از آهنگ‌های بهاری موسیقی ما است.
اما پاییز چه؟ پاییز چه‌قدر در موسیقی ما حضور دارد؟ اگر لحظه‌یی چشمانمان را ببندیم و بشماریم آهنگ‌های پاییزانه‌یی را که تابه‌حال گوش داده‌ایم، چند آهنگ در نظرمان می‌آید؟
موسیقی ایران، پاییزانه‌های زیبا نیز همچون بهارانه‌هایش کم ندارد، اما به‌نظر می‌رسد این خزانیه‌های موسیقایی کم‌تر از بهاریه‌ها معرفی شده و برای همگان شناسانده ‌شده است. این گزارش چند «پاییزانه» معروف و نیز کم‌تر مشهورِ موسیقی ایران را معرفی می‌کند.

** خزانیه‌یی که هشتاد و دو سال پیش خوانده شده است

«شد خزان، گلشنِ آشنایی
باز هم آتش به جان، زد جدایی...».
این تصنیف را بسیاری از ایرانیان از گذشته تاکنون شنیده‌اند و با آن خاطره دارند. تصنیفی که خش‌خشِ صفحه‌ قدیمیِ آن که زیرصدای آهنگ و نوای خواننده شنیده می‌شود، چندان هم بی‌شباهت به صدای خش‌خش برگ‌های پاییزی زیر پای رهگذران نیست.
این اثر «خزانِ عشق» نام دارد، گرچه اغلب مردم آن را با نام «شد خزان» می‌شناسند.
این تصنیفِ سراسر خاطره را مرحوم استاد جواد بدیع‌زاده نخستین بار در سال 1314 در آلمان ضبط و اجرا کرده است. آهنگ این کار نیز ساخته استاد بدیع‌زاده است و شعر آن را نیز روانشاد رهی معیری سروده است. این تصنیف امروزه در قالب آلبوم «آثار جواد بدیع‌زاده 7» در دسترس است.
«خزان عشق» یکی از آهنگ‌های موسیقی ما است که نه‌ تنها همواره در دوره‌های گوناگون مورد توجه مردم بوده، که موسیقی‌ دانان را هم به بازخوانی و بازنوازیِ خود وسوسه کرده. از جمله بازخوانی‌های این آهنگ، اجرای علی رستمیان، استاد آواز موسیقی ایران است که این اثر را در آلبومی به همین نام و با تنظیم مهرداد دلنوازی به یاد استاد بدیع‌زاده خوانده است. دیگر بازخوانی این تصنیف نیز با صدای مرحوم بهرام سارنگ و با تنظیم رضا شفیعیان در آلبوم (سرگشته» اجرا شده است.
افزون بر بازخوانی‌های با کلامِ «شد خزان»، چند دوباره‌سازی و دوباره نوازی بی‌کلام نیز از این آهنگ صورت گرفته که از جمله آن‌ها می‌توان از اجرای عودِ حسین بهروزی‌نیا (آلبوم «یارستان»)، تکنوازی پیانوی سامان احتشامی (آلبوم «تو ای پری کجایی») و دونوازی نی و تنبک مسعود جاهد و محمود فرهمند (در آلبوم «نغمه و نی» نام برد.

** دو «پاییز» با صدای علیرضا افتخاری

علیرضا افتخاری در میان خوانندگان موسیقی اصیل ایرانی شاید از معدود هنرمندانی باشد که هم برای بهار خوانده است و هم برای پاییز. بهاریه‌های او را می‌توان در آلبوم‌هایی چون «غم زمانه» (اثر استاد فضل‌الله توکل) «راز و نیاز» (به آهنگسازی حسین علیزاده) و «آوای عشق» (با تنظیم بهزاد خدارحمی) شنید. اما بازگردیم به دو تصنیف پاییزیِ این خواننده؛ به واقع می‌توان هر دو تصنیفی را که علیرضا افتخاری درباره پاییز خوانده، جزو زیباترین آثارِ پاییزی موسیقی ایران به شمار آورد که نام هر دو تصنیف نیز «پاییز» است.
نخستین «پاییز» این استادِ آواز موسیقی ایرانی در سال 1387 و در قالب آلبومی به همین نام به آهنگسازی مهرداد پازوکی اجرا شده است. شعر این تصنیف را روانشاد فریدون مشیری سروده:
«پاییز سرد زرد/ با سبز و سرخ باغ چه گویم، چه‌ها نکرد
با یک لهیب شعله برافروخت در چنار
با یک نهیب رنگ ربود از رخ چمن...».
در پایان این تصنیف، افتخاری به زیبایی جمله «تا کی دوباره جلوه کند چهره بهار، در آشیان من» را به آواز اجرا کرده است؛ آوازی که به خوبی دلتنگی برای بهار را به تصویر می‌کشد.
اما بر خلافِ این «پاییزِ» نخست که لحنی شِکوه‌آمیز از پاییز خشک‌کننده و سوزنده در خود عیان دارد، «پاییز» دیگری که این خواننده خوانده، یک‌سر ستایگر شُکوهِ پاییز است؛ پاییزی که «پادشاه فصل‌ها» است:
«... باغ بی‌برگی،
خنده‌اش خونی است اشک‌آمیز
جاودان بر اسب یال‌افشان زردش می‌چمد در آن
پادشاه فصل‌ها،
پاییز».
این «پاییزِ» دوم را علیرضا افتخاری در دهه نود خوانده است؛ با آهنگی از حسین پرنیا بر روی شعر معروفِ مرحوم مهدی اخوان ثالث که در قالب آلبوم «پادشاه فصل‌ها» منتشر شده است. پیش از انتشار آلبوم نیز، علیرضا افتخاری و حسین پرنیا «پاییز» و چند قطعه دیگر از آلبوم «پادشاه فصل‌ها» را در کنسرتی در برج میلاد اجرا کرده بودند.

** برگ خزانی که پرویز یاحقی و بیژن ترقی به رهی دیدند

از دیگر خزانیه‌های بسیار معروفِ موسیقی ایرانی، آهنگی است در مایه بیات اصفهان، به آهنگسازی استادِ جنت‌مکان پرویز یاحقی و با شعری از مرحوم استاد بیژن ترقی:
«به رهی دیدم برگ خزان / پژمرده ز بیداد زمان
کز شاخه جدا بود...».
پیدایش این تصنیفِ زیبا خاطره‌یی دارد که نشانگر نقش مهم ارتباط دلی و احساسیِ آهنگساز و شاعر در توفیق و ماندگاری یک تصنیف است. در یکی از روزهای پاییزی وقتی که استادان پرویز یاحقی و بیژن ترقی داشته‌اند از یکی از تفرج‌گاه‌های اطراف تهران باز می‌گشتند، برگی خشک لای برف‌پاک‌کن خودروِ پرویز خان یاحقی گرفتار می‌شود. صدای برخورد باران با برگ خشکِ خزان‌دیده بیژن ترقی را سر ذوق می‌آورد و ناگهان زمزمه می‌کند: «به رهی دیدم برگ خزان / افتاده ز بیداد زمان». یاحقی نیز شعرِ دوست خود را با ملودیی که از آن لحظه‌ مشترک ریشه گرفته بود، می‌خواند و این‌گونه تصنیف ماندگار «بیداد زمان» یا همان «به رهی دیدم برگ خزان» متولد می‌شود.
پس از انقلاب، مرحوم ایرج بسطامی این تصنیف را در یک محفل خصوصی با سه‌تار حسین مجیدیان اجرا کرده که پس از مرگ این خواننده قدرنادیده موسیقی ایران در زلزله بم، این بازخوانی در قالب آلبوم «خزان آرزو» منتشر می‌شود.
بازسازی‌های بی‌کلامی نیز از این اثر منتشر شده است. یکی از این آثار اجرای تارِ مرحوم استاد جلال ذوالفنون، نوازنده صاحب‌سبک سه‌تار،است که در آلبوم «باغ پُربرگی» منتشر شده و دیگری اجرای سه‌تارِ انوش جهانشاهی در آلبوم «نغمه‌های ماندگار 2»است.
تفاوت مهم این دو بازنوازی در این است که جهانشاهی در اجرای خود، اورتورِ بسیار زیبای این تصنیف را هم نواخته، در حالی که در اجرای دیگر، استاد ذوالفنون تنها ملودیِ شعر را بازنوازی کرده است.
افزون بر این‌ها، گروه پالت نیز بازخوانی دیگری از این اثر اجرا کرده که البته به هیچ روی تناسبی با روح و جسم آهنگِ زیبای پرویزخان یاحقی ندارد.

** سماع «خزانِ» پُرهیاهوی پرویز مشکاتیان

«خزان» نام آهنگی بی‌کلام است که «سرو آزاد» موسیقی ایران، پرویز مشکاتیان، آن را در دستگاه شور ساخته است. این ‌قطعه شورانگیز بیش از آنکه اندوه و دلتنگی و خشکی و افسردگیِ طبیعت پاییزی را با خود همراه داشته باشد، هنگامه فریاد وزش بادهای پاییزی و به هوا برخاستن برگ‌های خشک زرد را در خود دارد. از این‌رو، «خزانِ» پرویز مشکاتیان، خزانی آرام و لب به سکوت مُهر کرده نیست که بی‌سروصدا جامه سبزِ ورق از تنِ درختان بکند؛ «خزانِ» مشکاتیان، پاییزی است پرهیاهو که یک‌دم نمی‌گذارد برگ‌های خشک در گوشه‌یی آرام بگیرند؛ طوفانی است آرامش‌بخش که پنجه‌های خشک چناران را در هوا به پیچ و تابِ سماع درمی‌آورد.
قطعه «خزان» که به‌ یقین از برترین و زیباترین آهنگ‌های بی‌کلامِ موسیقی ایرانی است، یک بار با سنتور استاد مشکاتیان، سه‌تار بهداد بابایی و تنبک جمشید محبی اجرا شده و بار دیگر با هنرمندی گروه «عارف» و با حضور مشکاتیان (سنتور)، محمدعلی کیانی‌نژاد (نی)، اردشیر کامکار (کمانچه)، محمد فیروزی (بربط)، بیژن کامکار (دف)، حمید متبسم (تار) و ارژنگ کامکار (تنبک) اجرا شده است. این اجرای اخیر در سال 1371 در قالب آلبوم «مژده بهار» با صدای زنده‌یاد ایرج بسطامی منتشر شده است.

** نوای سحرانگیز پاییزهای طلایی چهارگانه فریبرز لاچینی

شاید برای بسیاری از ما پیش آمده باشد که در برخی عصرهای دلگیر پاییزی که داخل خودرو در کلاف سردرگم خیابان‌ها و زیر بارش قطره‌های باران وامانده‌ایم و خسته و کلافه پشت رُل نشسته‌ایم و با بی‌حوصلگی رادیو گوش می‌دهیم، ناگهان نغمه‌یی شنیده باشیم که پیانوی دلنشینی پیاده‌رویی خلوت را پیش چشمِ خیالمان تصویر می‌کند که پوشیده است از برگ‌های زردِ و سرخِ باران خورده که عابری چتر در دست از روی آن‌ها می‌گذرد و به‌سوی‌ انتهای ناپایانِ این مسیر زیبای پاییزی پیش می‌رود. لحظه‌هایی بعد شاید گوینده رادیو اعلام کند که این آهنگِ دل‌فزا و جان‌نوازِ آرامش‌بخش، «پاییز، پاییز، پاییز» است از ساخته‌های فریبرز لاچینی.
فریبرز لاچینی، آهنگسازِ نامدار موسیقی ایران که به ساخت موسیقی فیلم‌ نیز شهره است، چهار آلبوم دارد به نام‌های «پاییز طلایی 1، 2، 3 و 4». این‌ آلبوم‌ها که همه دربردارنده آهنگ‌های اغلب پاییزی لاچینی است، به شکل تکنوازی‌ پیانو اجرا و در فاصله سال‌های 1368 تا 1387 منتشر شده است.
در آلبوم‌های «پاییز طلایی 1 و 2» زنده‌یاد آندره آرزومانیان به زیبایی پیانو نواخته و در دو آلبوم بعدی فریبرز لاچینی، خود نوازندگی پیانو را نیز برعهده داشته است. آلبوم‌های چهارگانه «پاییز طلایی» پیوندی است بین موسیقی ایرانی و موسیقی جهانی. این آلبوم‌ها هم در ایران و هم بیرون از ایران مخاطبان فراوانی داشته است.

** نفرین به پاییز در «حریقِ خزان» علیرضا قربانی

«حریق خزان» نام یکی از سروده‌های پاییزی فریدون مشیری است که مهیار علیزاده بر اساس آن آهنگی ساخته و آن را در قالبِ آلبومی به همین نام، با صدای علیرضا قربانی منتشر کرده است. این تصنیف که در تلفیقِ خوبِ شعر با موسیقی و اجرای خواننده، روایتی تصویری از «حریقِ خزان» به گوش مخاطب می‌رساند، با روایت کُر آغاز می‌شود و بعد با همراهی ارکستر، قربانی می‌خواند:
«من از جنگل شعله‌ها می‌گذشتم / غبار غروب به روی درختان فرو می‌نشست...
فضا را صدای غم‌آلود برگی که فریاد می‌زد، لبریز می‌کرد
و در چشم برگی که خاموش خاموش می‌سوخت
نگاهی که نفرین به پاییز می‌کرد
حریق خزان بود...».
این قطعه را قربانی در قالب کنسرتِ «حریق خزان» نیز اجرا کرده است.

** چند پاییزانه بی‌کلام؛ از «غنچه پاییز» استاد ملک تا «خزان» استاد معروفی

خوشبختانه از استاد روانشاد اسدالله ملک، نوازنده صاحب‌سبک ویلون و آهنگساز بزرگ موسیقی ایرانی، آثار فراوانی برجای مانده است که بخش عمده‌یی از آن‌ها، هم‌نوازی‌های اسدالله خان ملک با دیگر استادان موسیقی ایرانی است. یکی از این آثارِ بی‌کلام ، «غنچه پاییز» نام دارد؛ آلبومی دربردارنده قطعه‌های آوازی، ضربی‌ها و چهارمضراب‌هایی در دستگاه شور، سه‌گاه و چهارگاه.
استاد فضل‌الله توکل (سنتور)، مرحوم استاد فرهنگ شریف (تار)، مرحوم استاد جهانگیر ملک (تنبک)، بهروز قنسولی (قانون) و روانشاد بهزاد رضوی (ضرب) در کنار استاد اسدالله ملک، نوازندگان «غنچه پاییز» هستند.
«خزان» هم عنوان بخشی از تکنوازی‌های پیانوی استاد روانشاد جواد معروفی، نوازنده پیانو و رهبر ارکستر نامدار موسیقی ایرانی، در مایه ابوعطا است که در قالب آلبوم «خزان / روزگار من» منتشر شده. استاد در ضمنِ این قطعه، آهنگ «بهار دلکش» را نیز نواخته است.
«پاییز من» نیز نام آلبومِ بی‌کلامی است به آهنگسازی علیرضا حیدری. این اثر که برای تکنوازی پیانو نوشته و اجرا شده، یازده قطعه دارد که با «پاییز» آغاز می‌شود و با «وداع با پاییز» پایان می‌یابد. آهنگساز این مجموعه در بروشور آلبوم نوشته است : « زندگی انسان‌ها هم، مانند طبیعت فصل‌هایی دارد و فصل پاییز زیباترین و پرحادثه‌ترین فصل زندگی است».
آلبوم «قانونِ بی قانون» از رابعه زند، نوازنده ساز قانون، نیز با قطعه «خداحافظ شهریور» آغاز می‌شود و بی‌فاصله پس از آن با قطعه «سرگذشت پاییز» حرف خزان را به میان می‌آورد.

** پاییزهایی از دو جوان

در آلبوم «نگاه گم‌شده» به آهنگسازی بانو سوسن اصلانی (همسر استاد حسین دهلوی) تصنیفی به نام «پاییز» وجود دارد که در دستگاه همایون ساخته شده است. خواننده این اثر، جوانی است به نام علیرضا گلبانگ و شعر این قطعه را نیز سید عباس سجادی سروده است.
این تصنیف نیز از آن دست پاییزانه‌هایی است که گرچه به وصف فصل خزان می‌پردازد، بیشتر چشم به‌راه بهار دارد:
«از بهار افسانه اینجا مانده است / از پرستو لانه‌یی جامانده است
جنگ زرد و سبز غوغا می‌کند / بغض‌های خسته را وا می‌کند...».
خزانیه دیگری هم با نام «پاییز» در بازار موسیقی ایران منتشر شده که آن را حجت اشرف زاده خوانده است. این قطعه که از آلبوم «ماه و ماهی» این خواننده است، از پاییزی عاشقانه برای شنونده حرف می‌زند؛ پاییزی رمانتیک که در آن خبری از سوختن باغ و اشک برگ و طوفان باد نیست:
«پاییز می‌رسد که مرا مبتلا کند / با رنگ‌های تازه مرا آشنا کند...
او می‌رسد که باز هم عاشق کند مرا / او قول داده است به قولش وفا کند...».
این قطعه همچون دیگر آهنگ‌های آلبوم «ماه و ماهی» اثری است تلفیقی که امیر و آرش بیات آهنگساز و علیرضا بدیع شاعر آن بوده‌اند.

** پاییزانه‌های پاپ

در موسیقی پاپ ایران نیز چندین قطعه‌ پاییزی ساخته و خوانده شده است که نقطه اشتراکِ همه آن‌ها مضمون و لحن عاشقانه شعر و آهنگ است. در این قطعه‌ها بیش از آنکه به خودِ پاییز پرداخته شده باشد، به حال و هوای پاییزیِ دل عاشق پرداخته شده؛، عاشقی که یا در اندیشه وصال است یا در اندوه فراق.
از این عاشقانه‌های پاییزیِ موسیقی پاپ، یکی «پاییز» علی عبدالمالکی است، با شعری از علیرضا مرتضی قلی:
«پاییز یعنی من تک و تنهام
یعنی تو رفتی، تو دیگه نیستی
پاییز یعنی خشخش برگا
آروم تو گوش من می‌گه نیستی...».
از دیگر پاییزانه‌های عاشقانه موسیقی پاپ، ترانه «پاییز» است به آهنگسازی و خوانندگی احسان خواجه امیری. این ترانه در قالب آلبوم «پاییز، تنهایی» با شعری از روزبه بمانی و تنظیم آرون حسینی منتشر شده است. در این «پاییز» نیز مانند قطعه پیشین هم خیابان وجود دارد و هم بارون و هم یک خاطره عاشقانه:
«بازم یه پاییز، دوباره بارون
هجوم فکرت، همون خیابون
دوباره دلشوره تو رو دارم...».
این آهنگ‌ها نیز از دیگر عاشقانه‌های پاییزی موسیقی پاپ ایران است:
«پاییز» با صدای مانی رهنما؛ «پاییز» محسن چاووشی؛ «پاییز دلتنگی» از روزبه نعمت‌اللهی؛ «پاییز» به خوانندگی حمید غلامعلی؛ و «پاییز» با صدای رضا صادقی.

میزگرد*3067*1436*گزارش: امیرحسین دولتشاهی*انتشار: داود پورصحت*

منبع: ایرنا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۵۴۲۶۷۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

زمان برگزاری آزمون وکالت ۱۴۰۳ مشخص شد

به گزارش تابناک، سخنگوی اتحادیه سراسری کانون‌های وکلای دادگستری ایران از برگزاری آزمون وکالت سال ۱۴۰۳ در پاییز امسال خبر داد.

 ابراهیم کیانی با اعلام این خبر گفت: صبح امروز نشست شورای اجرایی اسکودا با حضور نمایندگان کانون‌های وکلای دادگستری سراسر کشور در محل اسکودا برگزار شد.

 یکی از دستور کارهای این نشست تعیین زمان آزمون وکالت ۱۴۰۳ بود که با تصویب شورای اجرایی مقرر شد این آزمون در پاییز سال جاری برگزار شود.