به نقل از «ایکنا»

فصلنامه مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی در ایستگاه دوم

تاریخ انتشار: ۲۵ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۶۵۴۴۰۶

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، شماره 2 فصلنامه مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، با صاحب‌امتیازی انجمن ایرانی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، مدیرمسئولی مریم قبادی و سردبیری فروغ پارسا منتشر شد.

در این شماره می‌خوانیم: «درآمدی بر کاربست نظریه دریافت در تحلیل تاریخ تفسیر شیعه» نوشته فروغ پارسا، «تاملی بر الگوهای تاثیرگذار زبان‌شناسی شناختی در مطالعات میان رشته‌ای با تاکید بر واژه قرآنی (شاکله)» نگاشته قاسم درزی، احد فرامرز قراملکی، مهین‌ناز میردهقان، «تاملی بر فلسفه نظری تاریخ از منظر قرآن» تالیف سیدابوالفضل رضوی و کاظم قادری، «نقش‌های کاربرد شناختی صلوات در گفتار فارسی زبانان ایرانی و عرب زبانان عراقی» نوشته  سیدعلی‌اصغر سلطانی، مهدی مقدسی نیا، حسین تک‌تبارفیروزجایی، «تصویرپردازی هنری آب به مثابه منشا حیات و رزق و روزی در قرآن کریم» تالیف زینه عرفت‌پور، حمیده‌سادات محسنی، «مطالعه تطبیقی تقابل‌های دوتایی سوره مبارکه اللیل با رنگ‌های کتیبه‌های قرآنی» نگاشته پروین بهارزاده، اشرف‌السادات موسوی‌لر، معصومه حبیبی‌افراتختی.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در چکیده مقاله «درآمدی بر کاربست نظریه دریافت در تحلیل تاریخ تفسیر شیعه مطالعه موردی: تفاسیر شیعی قرن چهاردهم هجری در ایران» می‌خوانیم: نظریه دریافت تازه‌ترین تحول در دانش تفسیر است که در آن بر نقش خواننده در فهم و دریافت او از متون تأکید می‌شود. این نظریه به‌نوعی با تاریخ دریافت پیوند دارد و پیروان آن درصددند نشان دهند که چگونه فهم و تفسیر متون و به‌طور خاص متون مقدس طی زمان در فرهنگ‌ها و جمعیت‌های گوناگون تغییر کرده است. درواقع نظریه دریافت بر آن است که خوانندگان و مفسران در خلأ با متن برخورد نمی‌کنند، بلکه همگی جایگاهی اجتماعی و تاریخی دارند و این واقعیت در چگونگی تفسیر آن‌ها از متون تأثیر می‌گذارد؛ اگرچه متن قرآن کریم در خلال قرون، پس از نزول تا امروزه، نزد همه مسلمانان ثابت بوده و تغییری نکرده، تفسیر و تبیین آن تاریخ پرفرازونشیبی را سپری کرده است. نظریه دریافت محمل مناسبی برای بررسی‌های تاریخی در زمینه تفاسیر قرآنی است. در این جستار به‌طور خاص تفاسیر دانشمندان شیعی ایرانی از قرآن کریم در قرن چهاردهم بررسی شده است که جایگاه تاریخی، سیاسی، اجتماعی، و فرهنگی مفسران به میزان زیادی فهم و خوانش آنان از متن مقدس را تحت تأثیر قرار داده است. غالب مفسران در بازه خاص تاریخی قرن چهاردهم و درپی حرکت احیای دینی سیدجمال‌الدین اسدآبادی رویکرد عصری ـ اجتماعی در تفسیر را برگزیده‌اند. در این رویکرد، دانش‌های نوین بشری برای تفسیر قرآن به‌کار می‌روند و به گونه بی‌سابقه‌ای آیات و اشارات قرآنی برای پاسخ‌گویی به مشکلات و مسائل اجتماعی ازجمله استعمار، استبداد، حقوق زنان، مالکیت اشتراکی، و مشروعیت نهادهای مدنی استفاده می‌شوند.

نویسندگان مقاله «تاملی بر الگوهای تاثیرگذار زبان‌شناسی شناختی در مطالعات میان رشته‌ای با تاکید بر واژه قرآنی (شاکله)» در چکیده خود نوشته‌اند: زبان‌‌شناسی شناختی یکی از علوم نوپدید میان‌‌رشته‌‌ای است که به اصول ساختاری زبان از منظر شناخت انسانی می‌‌نگرد. آگاهی بر الگوهای شناختی زبان می‌‌تواند فرایند تحقق گفت‌وگوی میان‌‌رشته‌‌ای را تسهیل کند. سه الگوی تأثیرگذار در این علم عبارت‌اند از: «نگرش دائرة‌المعارفی به معرفت»، «طرح‌واره‌‌های تصویری»، و «استعاره». در این میان، استعاره اهمیت ویژه‌‌تری دارد و به‌منزلة محوری که دو الگوی دیگر پیرامون آن قرار دارند در نظر گرفته شده است. استعاره به هم‌راه دو الگوی دیگر می‌‌‌‌تواند به‌منزلة باب ورود به مباحث میان‌‌رشته‌‌ای در نظر گرفته شود. کلام به‌وسیلۀ آن‌ها ظرفیت ویژه‌‌ای برای طرح مباحث میان‌‌رشته‌‌ای به‌دست می‌‌آورد. از این منظر، بررسی تفاسیر مختلف از واژۀ قرآنی «شاکله» حاکی است که ظرفیت میان‌‌رشته‌ای بالای این واژه به‌دلیل وجود الگوهای شناختیِ پیش‌‌گفته در آن است. تفسیر این واژه به «طریقت»، «توان و طاقت»، «طبیعت»، و «حال و ملکه» امکان پژوهش در رشته‌‌هایی از جمله جامعه‌‌شناسی، روان‌‌شناسی، و فلسفه را پدید آورده است.

در چکیده مقاله «تاملی بر فلسفه نظری تاریخ از منظر قرآن» نوشته شده است: پژوهش‌گران فلسفة نظری تاریخ، که سرچشمة تفکر آنان وحی نیست، اراده و اختیار انسان را یگانه عامل پدیده‌های تاریخی می‌دانند و عوامل ماوراءالطبیعی را در تاریخ بی‌اثر می‌پندارند. آیا قرآن کریم دربارة سیر تحولات و رخداد‌های گذشتة انسان چنین دیدگاهی دارد؟ آیا تاریخ بشر مسیر خطی مستقیمی را از آغاز تا انجام طی می‌کند؟ وقایع آن قانونمند و تکرارشدنی است؟ سرنوشت محتوم است؟ یا در شعاع ارادة انسان مشیت الهی و عوامل متعدد دیگری روی می‌دهد؟ مقالة حاضر تحقیقی کتاب‌خانه‌ای و دین‌محور است که با تأمل بر آموزه‌های قرآن کریم و تقابل آن با اندیشة خردورزانة فیلسوفان حوزة تاریخ حاصل شده است و بر چندوجهی‌بودن تاریخ بشر تأکید دارد. برآیند این کاوش درون‌دینی آن است که قرآن تاریخ بشر را مایة عبرت و اعتبار می‌داند و اعتبار یعنی جریان‌داشتن قانون در تاریخ و امکان رویداد‌های مشابه در شرایط هم‌سان به این معنا که اراده و اختیار بشر ارادة الهی است و سنت‌هایی تغییرناپذیر در گذشتة انسان دخالت داشته است و تاریخ او هدف و غایت دارد؛ که در غیر این ‌صورت عبرت در گذشتة حیات بشر باطل و بیهوده خواهد ‌بود.

در آغاز مقاله «نقش‌های کاربرد شناختی صلوات در گفتار فارسی زبانان ایرانی و عرب زبانان عراقی» آمده است: صلوات بر محمد (ص) و آل محمد (س) عبارتی است که مسلمانان روزانه بارها آن را بیان می‌کنند یا از دیگران می‌شنوند. در نگاه اول، صلوات به ‌قصد قربت انجام می‌شود، اما با دقت بیش‌تر می‌توان دریافت که نقش کاربردی مهمی در ارتباطات اجتماعی روزمره ایفا می‌کند. مسئلة اصلی این پژوهش آن است که دریابد صلوات در تعاملات اجتماعی میان مسلمانان، در حوزة شفاهی، میان شیعیان ایرانی فارسی‌‌زبان و شیعیان عراقی عرب‌‌زبان چه نقش ارتباطی‌‌ای بازی می‌‌کند و آیا تفاوتی در نوع کاربرد صلوات در میان این دو گروه اجتماعی وجود دارد یا خیر؟ چهارچوب‌‌ نظری کلی این پژوهش کاربردشناسی زبان و به‌طور خاص نظریة کنش‌های گفتاری جان سرل است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که صلوات علاوه بر بعد بیانی ابعاد منظوری نیز دارد و به‌عنوان کنش گفتار ترغیبی، عاطفی، تعهدی، و اعلامی در شرایط کاربردی و اجتماعی مختلف به کار می‌رود. هم‌چنین، نتایج نشان می‌دهد کاربرد صلوات در کنش گفتارهای ترغیبی با هدف غیرمستقیم‌گویی به کار رفته است؛ در کنش‌های عاطفی افراد برای تشدید بیان احساس در وجود خویش از صلوات بهره می‌‌گیرند؛ در کنش‌های تعهدی نیز هدف از به‌‌کارگیری صلوات تقدس بخشیدن به تعهد است؛ و در کنش‌های اعلامی هم‌سو کردن دیدگاه‌ها و اعلام مواضع از یک ‌سو و جلب ‌توجه افراد به یک موقعیت، از طریق بالا بردن صدا، می‌تواند عامل تأثیرگذار در استفاده از صلوات باشد.

منبع: ایکنا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۶۵۴۴۰۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (11 اردیبهشت)

به عزم توبه سحر گفتم استخاره کنم
بهار توبه شکن می‌رسد چه چاره کنم

سخن درست بگویم نمی‌توانم دید
که می خورند حریفان و من نظاره کنم

چو غنچه با لب خندان به یاد مجلس شاه
پیاله گیرم و از شوق جامه پاره کنم

به دور لاله دماغ مرا علاج کنید
گر از میانه بزم طرب کناره کنم

ز روی دوست مرا چون گل مراد شکفت
حواله سر دشمن به سنگ خاره کنم

گدای میکده‌ام لیک وقت مستی بین
که ناز بر فلک و حکم بر ستاره کنم

مرا که نیست ره و رسم لقمه پرهیزی
چرا ملامت رند شرابخواره کنم

به تخت گل بنشانم بتی چو سلطانی
ز سنبل و سمنش ساز طوق و یاره کنم

ز باده خوردن پنهان ملول شد حافظ
به بانگ بربط و نی رازش آشکاره کنم

تفسیر :

با آرزوهای محال و دست نیافتنی عمر خود را هدر ندهید و عاقلانه فکر کنید و تصمیم بگیرید. هرگز از خط تعادل خارج نشوید و از افراط و تفریط برحذر باشید.

اگرچه ناملایمات زندگی فشار زیادی به شما آورده اما شجاعت خود را حفظ کنید و در برابر سختی ها سر خم نکنید که انشالله به نیت دل خود برسید.

زندگی نامه حافظ

حافظ، شاعر فارسی زبان قرن هشتم هجری بوده که در سال ۷۲۷ هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدر او بهاءالدین محمد نام داشت که در دوران کودکی حافظ، از دنیا رفت. حافظ در دوران نوجوانی شاگرد نانوا بود و به‌همراه مادرش زندگی سختی را سپری می‌کرد. گفته می‌شود او در اوقات فراغت خود به مکتب‌خانه‌ای که نزدیک نانوایی بود می‌رفت و خواندن و نوشتن را از همان جا فراگرفته است. او در مجالس درس علما و بزرگان زمان خود شرکت می‌کرد و نیز‌زمان برای کسب درآمد به کارهای سخت و طاقت فرسا می‌پرداخت. خانه حافظ در محله شیادان شیراز بود.

این شاعر بزرگ در دوران جوانی بر تمام علوم مذهبی و ادبی مسلط شد و در دهه بیست زندگی خود به یکی از مشاهیر علم و ادب سرزمین خود تبدیل شد. جالب است بدانید که او قرآن را به‌طور کامل حفظ بود و به همین خاطر تخلص حافظ را برای او انتخاب کردند. شمس الدین محمدبن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی حدود چهل سال در حوزه درس استادان آن زمان از قبیل قوام الدين عبدالله، مولانا بهاء الدين عبدالصمد بحرآبادی، مير سيد شريف علامه گرگانی، مولانا شمس الدين عبدالله و قاضی عضدالدين عيجی  شرکت می‌کرد و به همین خاطر به اکثر دانش‌های زمان خود مسلط بود.

حافظ در دوران شاه شیخ ابواسحاق به دربار راه پیدا کرد و شغل دیوانی را برای خود انتخاب کرد. او علاوه بر شاه ابواسحاق، در دربار شاهان دیگری همانند شاه شیخ مبارزالدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی نیز حضور پیدا کرده بود. حافظ از طریق دیوانی امرار معاش می‌کرد و شاعری شغل اصلی او نبود. جالب است بدانید که بزرگ‌ترین گناه از نظر حافظ، ریاکاری و مردم‌فریبی بود. حافظ در دوران زندگی خود اشعار به‌ویژه غزلیات بسیار زیبا و معنی‌داری سروده است که نیز‌اکنون پس از گذشت قرن‌ها از آن، بوی تازگی داده و خواندنش آرامش‌بخش است. دیوان اشعار حافظ شامل غزلیات، قصیده، مثنوی، قطعات و رباعیات می‌شود.

حافظ در دوران جوانی عاشق دختری به نام شاخه نبات شد؛ البته برخی بر این عقیده‌اند که نام همسر حافظ نسرین بود و او این نام را به‌دلیل شیرین زبانی معشوقه‌اش به او اختصاص داده است. او برای رسیدن به معشوقه‌اش، ۴۰ شبانه روز را به‌طور مستمر در آرامگاه باباکوی شب زنده‌داری کرده و به دعا پرداخت. سپس، با شاخه نبات ازدواج کرد و حاصل این ازدواج یک فرزند پسر بود. حافظ تنها یک بار ازدواج کرد و پس از مرگ همسرش مجرد ماند. به همین خاطر بسیاری از عارفان و عاشقان، عشق مقدس و واقعی را در حافظ جستجو می‌کنند. پسر این شاعر بزرگ نیز در دوران جوانی در راه سفر نیمه‌کاره به هند همراه پدرش از دنیا رفت.

در تقویم رسمی ایران، ۲۰ مهر روز بزرگداشت حافظ است و هر ساله در این روز مراسم بزرگداشت حافظ با حضور پژوهشگرانی در سراسر دنیا روی آرامگاهش در شهر شیراز برگزار می‌شود.

 

آثار حافظ

دیوان حافظ شامل ۵۰۰ غزل، ۴۲ رباعی و چند قصیده است که آن را در در ۵۰ سال از زندگی خود سروده است؛ یعنی به‌طور متوسط در هر سال تنها ۱۰ غزل سروده است؛ زیرا او در لحظاتی خاص به سرودن اشعار خود می‌پرداخت و تمرکز خود را روی خلق آثاری ناب گذاشته بود که شایسته مقام معشوق باشد. این نکته بسیار قابل‌توجه و تامل‌برانگیز بوده و به همین خاطر دیوان او را به یک کتاب خاص و خواندنی تبدیل کرده است. دیوان حافظ بیش از ۴۰۰ بار به زبان فارسی و زبان‌های دیگر دنیا به چاپ رسیده است. حافظ لقب ماهرترین غزل‌سرای زبان فارسی را نیز با اقتدار از آن خود کرده و تک بیت‌های او بسیار درخشان و تماشایی است.

شاید تعبیر کردن یا قدرت تاویل پذیری را بتوان از مهم‌ترین خصوصیات اشعار حافظ به حساب آورد؛ زیرا هر کس که دیوان حافظ را باز کرده و غزلی از آن می‌خواند، با توجه به شرایط روحی خود برداشت متفاوتی از آن می‌کند؛ به‌گونه‌ای که حافظ آن شعر را فقط برای حال آن لحظه او سروده است. در اشعار حافظ، تناسبات هنری به شکلی ظریف و دقیق رعایت شده‌اند و ایهام و ابهام را به جا و درست به کار برده است. در برخی از اشعار حافظ، زبان طنز نیز به کار گرفته شده تا ناگفته‌ها به کمک زبان طنز بیان شود.

کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (9 اردیبهشت)