به نقل از «خبرگزاری آریا»
2024-05-01@09:44:18 GMT
مراعات احکام تلاوت در سبک ادايي شيخ محمود‌البنا/ تلمّذ در حوزه موسيقي و تواشيح ديني
تاریخ انتشار: ۲۸ آذر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۶۱۳۳۱۳۳
خبرگزاري آريا - آنها اين توانايي را ناشي از فهم و درک آشکار وي نسبت به «موسيقي اداء» مي‌دانند. علاوه بر اين، تلمّذ او در حوزه موسيقي و تواشيح ديني را که زنگ موسيقايي و قدرت القاء ويژه‌اي براي تلاوت او فراهم آورده است در حصول اين استعداد، سهيم فرض مي‌کنند. به گزارش خبرنگار فرهنگي باشگاه خبرنگاران پويا، «شيخ محمود علي‌البناء»، قاري بزرگي است که در سايه عوامل نه چندان مرتبط با منزلت تخصصي فن تلاوت، به جايگاه والايي در عرصه قرائت قرآن کريم نائل آمد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اين موضوع، نشان مي‌دهد که کسب شهرت و حصول محبوبيت عمومي و مکانت حرفه‌اي، صرفاً مربوط به برخورداري از سطوح عالي فني در اداء يا بهره‌مندي از صداي فائق در ميان ساير قاريان نيست؛ بلکه گاهي يک عامل به ظاهر غيرمرتبط با صلاحيت‌هاي تخصصي نيز مي‌تواند مودي قرآني را از شان و مقبوليت فراواني بهره‌مند سازد.
با اين حال، سطح حرفه‌اي احکام تلاوت نزد اين قاري چيره‌دست نيز عاملي براي شهرت وي قلمداد مي‌گردد، و بدين ترتيب ضمن افزايش تاثيرات عامل پيشين، او را در رديف «قاريان عَبقَري» قرار مي‌دهد و در زمره فهرست دوازده‌گانه مقرئان بزرگ نيمه ابتدايي قرن بيستم ميلادي، احصاء مي‌نمايد.
بهره‌مندي از علوم قرآني و غيرقرآني
شيخ، «پس از حفظ قرآن کريم، راهي معهد منشاوي طنطا شد تا به يادگيري علوم ديني و قرآني بپردازد. پس از اين، به معهد‌الاحمدي ملحق شد و در آنجا، فراگيري قرائت‌هاي ده‌گانه را آغاز کرد. تحصيل دو ساله او در اين موسسه، موجب تسلط وي در احکام تجويد و اصول قرائات گرديد.
وي در سال 1946 م، جهت يادگيري و کسب تسلط در مقامات موسيقي عربي، در محضر شيخ درويش‌الحريري حاضر شد. بدين ترتيب، علاوه بر يادگيري مبادي موسيقي عربي، اصول اداء در تواشيح ديني و ابتهالات را نيز آموخت و به حفظ قصيده‌هاي ديني مشغول شد.
توصيف صداي شيخ به «صوت حريري براق»
ويژگي‌هاي فني در صدا
به زعم صاحب‌نظران، صداي شيخ از زيبايي ويژه‌اي برخوردرا است. احمد همام (1999، ص 40)، اين صدا را «صوت حريري براق» توصيف مي‌کند؛ زيرا نرمي و درخشش منحصر به فردي دارد.
عده‌اي معتقدند، از آن جا که شيخ‌البناء تلاش آشکاري براي پرهيز از تقليد ديگر اسلوب‌ها صرف مي‌کرد؛ ناگزير بر «مساحت صوت» و تغييرات مکرر پرده‌هاي صدا در سبک خويش تکيه نمود. آنها ناظر بر همين استاد، صداي او را يک صوت استثنايي فرض مي‌کنند.
صوت تلاوت شيخ‌البناء را را مي شنويد:
طه عبدالوهاب در مورد صداي شيخ مي‌گويد: «"امتياز [و جذابيت] اين صدا را «قرار» آن است". وي صوت شيخ را «باريتون متمايل به باس» توصيف مي‌کند و مي‌افزايد: «در قرار صداي او، لطافت و زيبايي بيشتري را نسبت به «جواب» احساس مي‌کنيم؛ زيرا وي براي رسيدن به بالاترين درجات صوتي، ناگزير از «حبس مقداري از صدا» [در جوابات] است؛ بدين شکل، صداي او [در جوابات] است؛ بدين شکل، صداي او [در اين شرايط] به ميزان صدايش در «قرار»، از جهاز صوتي وي خارج نمي‌شود.
«واضحُ القرار» و «ناصحُ الجواب»
برخي ديگر از نويسندگان، صداي شيخ را «واضحُ القرار» و «ناصحُ الجواب» توصيف مي‌کنند؛ زيرا از قراري آشکار و جوابي صاف و بي‌غبار بهره‌مند است.
در مجموع، مي‌توان شيخ را داراي دو صداي تقريبا متفاوت در قرار و جواب دانست. اين دو صدا، هر يک از طنين و زنگ ويژه‌اي برخوردارند و اثرات مختلفي بر شنونده باقي مي‌گذارند.
ويژگي‌هاي فني در اداء
اگرچه شيخ محمود‌البنا در ابتداي مسير قرآني و حرفه‌اش، متاثر از سبک شيخ محمد رفعت، و علاقه‌مند به اسلوب شيخ محمد سلامه بود؛ ليکن به گفته خود، در ابداع روش ادايي ويژه‌اش، از هيچ قاري ديگري تقليد نکرد. تحليل‌گران نيز بر اين باورند که روش لحني او شيوه‌اي متمايز و ويژه است.
احمد همام او را بهره‌مند از اداء سرزنده و نويني مي‌داند که آميخته با قوت است. دسته‌اي از صاحب‌نظران، وي را بهره‌مند از ويژگي «رقت» در تلاوت مي‌دانند و اين خصيصه را به مهرباني هموطنانش يعني ساکنان استان منوفيه منسوب مي‌کنند. علاوه بر اين؛ دقت وي در قرائت قرآن را ناشي از اهتمام وافر اهل منوفيقه نسبت به حفظ و اتقان تلاوت مي‌دانند.
طه عبدالوهاب، وي را «قاري حذر» توصيف مي‌کند. به تعبير او، شيخ‌البنا از «توغل در مقامات» يا فرو رفتن و غرق شدن در آنها پرهيز مي‌کند و بدين ترتيب، از نوعي «حذر تنغيمي» پيروي مي‌نمايد. او در اين باب مي‌گويد: "شيخ‌البنا در مشتقات مقامات وارد نمي‌شود و عادتاً با مقام بياتي آغاز [به خواندن] مي‌کند و سپس به راست منتقل مي‌شود. آنگاه بدون آن که در مقامات [يا نغمات فرعي] گردش کند و در آنها غرق شود، ضمن تکيه بر قوت [يا شدت] صدايش در قرار و اتقان در اداء مخارج حروف، به مقام بياتي و صبا باز مي‌گردد."
شيخ البناء در زمره عالمان تجويد به شمار مي‌آيد
التزام به احکام تلاوت
مراعات احکام تلاوت، يکي از ويژگي‌هاي بارز در سبک ادايي شيخ محمود‌البنا قلمداد مي‌گردد. وي در اين زمينه از جايگاه شاخصي در ميان قاريان هم‌عصرش برخوردار بود. گفتني است، او صاحب «اجازه تجويد» يا گواهي تحصيلي در زمينه احکام تلاوت از دانشگاه الازهر بود و از آنجا که اين گواهي را با تفوق وافري کسب نمود، مي‌تواند وي را در زمره عالمان تجويد به شمار آورد. همين امر، موجب شد تا او «ارکان قرائت صحيحه» در تلاوت خود بهره‌مند گردد.
قطعه اي از تلاوت محمود البناء را مشاهده مي‌کنيد:
زيباترين و دقيق‌ترين توصيف در شرح اين خصوصيت، ديدگاهي است که شيخ مصطفي اسماعيل در مورد او ارائه کرده است؛ چنان که گفته است: «"سرور من، شيخ محمود علي البنا [اداء مخارج] حروفش زيباست و خوب قرائت مي‌کند. [برخي از] حروفي که او به شکل بديعي به اداء ممتاز آنها مي‌پردازد، [عبارتند از] عين، [که آن را] مطاق حق‌اش [تلفظ مي‌کند] و همچنين قاف، که در موضعي متمايز [ و ويژه] به تلفظ آن مي‌پردازد. وي مشخص کننده [و مودي] بسيار قوي‌اي براي حروف، و عاملي پرکار، جدي و ممتاز [در اين زمينه] به شمار مي‌رود"» (سعد، 2009، ص 11).
موسيقي اداء در آثار شيخ، و نگاهي به جايگاه تنغيم در خلق بسترهاي تعبيري
برخي از نويسندگان، صداي شيخ محمود را صوت مسلطي در تصويرگري معاني آيات تلقي مي‌کنند.
آنها اين توانايي را ناشي از فهم و درک آشکار وي نسبت به «موسيقي اداء» مي‌دانند. علاوه بر اين، تلمّذ او در حوزه موسيقي و تواشيح ديني را که زنگ موسيقايي و قدرت القاء ويژه‌اي براي تلاوت او فراهم آورده است در حصول اين استعداد، سهيم فرض مي‌کنند.
سزاوار توضيح است که موسيقي اداء يا آنچه که با عنوان «تنغيم» در مهارت‌هاي ادايي شناخته مي‌شود، مدخل مهمي در تعبير معنا به شمار مي‌رود. زيرا استقرار صداي مناسب بر هر حرف کلمه، معناي لايق و آشکاري را براي واژه فراهم مي‌سازد. برهمين اساس، صاحب‌نظران، «تنغيم» را در يکي از معاني‌اش، تغييرات «ارتفاع» و «انخفاض» صورت در خلال کلام توصيف مي‌کنند. آنها، کلام را مبتني بر يک طبيعت يا پرده صوتي واحد تلقي نمي‌کنند؛ بلکه مقاطع مختلف آن را برخوردار از پرده‌ها يا نت‌هاي صوتي گوناگون مي‌دانند.
در کنار اين مباحث، بيان اين مطلب نيز ضروري است که «شدت تنغيم» در کلام نيز آثار متفاوتي در تاثير و تعبير معنا دارد. براي مثال، کلام بي‌حس و داراي آهنگ عادي، معناي مناسبي را براي شونده فراهم نمي‌سازد. اما «رتوريک» - که فن اقناع شنونده يا هنر سخنوري در کلام به شمار مي‌رود - تاثير معنايي مناسبي بر مستمع باقي مي‌گذارد. اضافه بر اين، «القاء منغم جاف» - که انتقال مفهوم با آهنگ اندک است - اثرات معنايي بيشتري بر شنونده دارد. سپس، «القاء منغم» يا انتقال مفهوم با آهنگ متوسط، نقش روشن‌تري در اظهار معنا ايفا مي‌کند. پس از اين، «القاء منغم آلي» - که انتقال مفهوم با آهنگ بيشتر قلمداد مي‌شود - اثرات معنايي افزون‌تري را حاصل مي‌کند.
چنانکه از مرز خوانش‌هاي «گفتار محور»نيز فراتر رويم، تنغيم «هجايي» يا به کارگيري يک نت براي هر هجاء، نقش بيشتري نسبت به درجات پيشين، در پررنگ کردن معنا ايفا مي‌کند. آنگاه، «نئوماتيک» يا استفاده از دو يا سه نت براي تنغيم هر هجاء، تاثير و نفوذ تعبيري بيشتري بر مخاطب دارد و سرانجام، «ضبط‌النغم» «پرآهنگ» يا بهره‌گيري از نت‌هاي متعدد در تنغيم يک هجاء مي‌تواند بيشترين تاثير معنايي را براي شنونده مهيا کند.
پيداست که درجات طيف مذکور - که ميزان شدت تنغيم در کلام را به تصوير مي‌کشند - به شکل رايجي در فعاليت‌هاي ادايي عادي يا هنري انسان، مورد استفاده قرار مي‌گيرند. از آنجا شيوه تنغيم در فن تلاوت، مبتني بر روش «مليسماتيک» يا «پرآهنگ» است، تاثيرات تعبيري بيشتري را مي‌توان از به کارگيري آن توقع داشت؛ ليکن توفيق در اين امر، مشروط بر رعايت «لهجه صحيح قرائت»، يا استقرار صحيح «فواصل» و «تکيه‌ها» بر روي کلمات و همچنين، روشنايي با شيوه‌هاي مختلف «لحن بيان» در مضامين گوناگون کلاماست. حصول اين توانايي‌ها، توفيق قاري در القاء مفهوم - نظير آنچه که در آثار برخي از مشاهير قراء ديده مي‌شود - را ميسر مي‌نمايد.
فعاليت در عرصه انشاد ديني
شاگردي و مهارت‌آموزي محمود‌البنا در محضر شيخ درويش‌الحريري که به منظور آشنايي با نغمات و اتقان در اداء صورت گرفت، شرايطي را براي او فراهم آورد تا اصول انشاد ديني و اداء‌ابتهالات را نيز بياموزد. وي در اين راستا، به حفظ قصيده‌ها و موشحات ديني پرداخت و فعاليت در زمينه اجراي آنها را نيز آغاز کرد.
اگرچه وي صاحب آثاري در اين حوزه است؛ ليکن با توجه به آن که اداء انشادي، نيازمند موهبت و استعداد ويژه است و تفاوت‌هاي آشکاري با توانايي‌هاي لازم براي قرائت قرآن دارد؛ ميراث شيخ‌البنا در حوزه ابتهالات و تواشيح ديني، آثار در خور توجهي در دنيا نغمات ديني به شمار نمي‌روند. براين اساس، مي‌توان جولان اندک او در اين عرصه را نوعي تفنن هنري قلمداد کرد.
انتهاي پيام/
منبع: خبرگزاری آریا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۶۱۳۳۱۳۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
جشن تکلیف هزار و ۶۳۰ فرشته زمینی در ملایر
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما استان همدان، فرشته‌های روی زمین در این مراسم که در فضایی روح‌بخش و بانشاط برگزار شد؛ آغاز فصل عبادت و بندگی خود را جشن گرفتند.
در این مراسم احکام و تکالیف شرعی به دانش آموزان یادآوری و تعلیم داده شد.
هدف از برگزاری این مراسم تشویق، آشنایی و انس هر چه بیشتر نوجوانان با مسائل، احکام و آموزه‌های دینی در فضایی شاد و خاطره انگیز بود.
استرداد ۸۵ میلیون ریال به حساب زائران حج تمتع ۱۴۰۲