نمونه‌های دایرة‌المعارف‌نویسی در سنت اسلامی/ از الحروف فارابی تا دایرةالمعارف بزرگ اسلامی
تاریخ انتشار: ۲۸ آذر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۶۱۳۸۰۴۳
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، همایش «کاربرد دایرةالمعارف در پژوهش، اهمیت و الزامات» صبح امروز، سه‌شنبه 28 آذر در تالار پروین اعتصامی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد. در آغاز این همایش آیت‌الله سیدمصطفی محقق‌داماد، استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی آغاز به کار کرد.
محقق‌داماد در آغاز سخنانش گفت: من به کوتاهی در خصوص تالیف دایرةالمعارف در ادبیات اسلامی سخن خواهم گفت.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: آثاری که در ادبیات سنتی ماست، اسم دیگری دارد. هر چند به کمالی که الان است در گذشته نیست، اما به هر حال وجود داشته است. دایرةالمعارف مطالب را ذیل مداخل الفبائی می‌آورند، نظیر این کار را در کتاب الحروف فارابی می‌توان یافت.
وی افزود: جناب محسن مهدی، پژوهشگر آمریکایی در حال تصحیح کتاب الحروف فارابی هستند. این کتاب به ترتیب حروف الفبا به مسائل فلسفه پرداخته است. فلسفه در آن روز همه علوم را شامل می‌شد. کتاب الحروف فارابی دایرةالمعارفی قابل مقایسه با آثار امروز است.
محقق‌داماد تصریح کرد: ابن‌سینا می‌گوید هر چه مابعدالطبیه ارسطو را می‌خوانده است، نمی‌فهمید تا اینکه وقتی به مغازه‌ای رجوع کرده بود، جنس دریافتی را در پاره‌ای از اوراق الحروف گرفت و کتاب را خرید. محسن مهدی معتقد است که ابن‌سینا مراد مابعدالطبیعه ارسطو را از روی این کتاب فارابی یعنی الحروف فهمیده است.
استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: در کنار این کار، کارهای کوچک‌تری وجود دارد؛ برای مثال امالی المرتضی که تقریرات اوست بسیار جالب است و مطالبی از تاریخ، ادبیات، تفسیر، شعر و ... در آن وجود دارد. این کتاب نیز یک دایرةالمعارف است، زیرا در آن علوم مختلف وجود دارد و با امالی الصدوق متفاوت است. امالی جمع املاست که مراد همان تقریرات است.
وی افزود: در کنار این کار باید به قرن چهارم رجوع کرد. گروهی در قرن چهارم انجمنی را در بصره تشکیل دادند که در میان آن‌ها خانم هم بودند. در این انجمن پزشک، متکلم، فیلسوف، طبیعی‌دان و ... حضور داشت. این گروه با هم پیمان دوستی بستند و خود را با عنوان «اخوان الصفا و خلان الوفا» خواندند. این‌ها به صورت منظم و چند وقت یک بار دور هم جمع می‌شدند. هر یک از این جمع مقاله‌ای قابل نشر آماده می‌کرد. رسائل اخوان الصفا میراث بزرگی را تشکیل می‌دهد، اما روش‌شان میراثی ماندگار است.
محقق‌داماد تصریح کرد: هزار سال قبل در سنت اسلامی چنین اندیشه‌ای بوده است. جدا باید این را جست که این چه چیزی در اسلام بوده است که چنین پیشرفتی در قرن چهارم و پنجم ایجاد شده است. پس از اخوان الصفا گروه‌های مختلفی تجارب مشابهی داشته‌اند. در قرون جدید بحارالانوار وجود دارد که نوعی دایرةالمعارف حدیثی است. البته اگر بسیار به عقب برگردیم، مجموعه احادیثی که در زمان اهل‌بیت(ع) نوشته می‌شده است، بعدها به کتب اربعه بدل شده است و می‌تواند نوعی جمع‌آوری اطلاعات باشد.
استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: بحارالانوار واقعا یک دایرةالمعارف حدیثی است. هرچند نمی‌توان گفت همه احادیث آن درست است اما به هر حال جمع‌آوری است و برای معنای دایرةالمعارف همین است یعنی جمع‌آوری اطلاعات برای نسل آینده و ادعای درست بودن ندارد.
محقق‌داماد با بیان اینکه دایرةالمعارف در سنت اسلامی با عناوین سفینه، جنگ، کشکول، گنجینه، نوشته می‌شده است، گفت: کشکول شیخ بهائی نیز نوعی دایرةالمعارف است. این کتاب اولین بار توسط آقای اصغر تهرانی تصحیح و چاپ شد. در این کتاب همه چیز وجود دارد. مرحوم نراقی کاشی بعدا از این کار تقلید کرده است. او کاشانی بود، اما در دایرةالمعارف خود دستور زبان ترکی را هم آورده است.
وی افزود: در قرون بعدی افرادی هم چنین تجربه‌ای داشته‌اند. کاری که عبدالحسین حائری در کتابخانه مجلس با عنوان سفینه تبریز تصحیح و منتشر کرده است، چنین تجربه‌ای را معرفی می‌کند. این کتاب نوشته پیرمرد عالمی در تبریز بوده است که هر وقت سوالی از او طرح می‌شده است، می‌نوشت و جمع‌آوری می‌کرد که به صورت کتابی با عنوان سفینه تبریز منتشر شده است.
استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: شیخی به نام اعلمی در جوانی ما در قم بود و بسیار فقیر هم بود و عینک ذره‌بینی داشت، در گرما و سرمای زمستان مدام می‌نوشت. وی در کمال فقر و استیصال دایرةالمعارفی نوشت که به چهار جلد رسید. او فردی تک و تنها بود. مرحوم آقای شیخ عباس قمی هم فرد دیگری است که به‌تنهایی این کار را کرد و این افراد از مایه‌های مباهات تمدن اسلامی هستند.
محقق‌داماد در پایان گفت: در زمان ما دو کار بزرگ در این زمینه در حال انجام است که عبارتند از دانشنامه جهان اسلام و دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. اینکه عده‌ای برای انسان تمام اطلاعات را فراهم کنند خیلی کار مهم و ستودنی است. دو گروه می‌توانند از دایرةالمعارف نویسی ستایش کنند، یک عده که اهل تحقیق هستند و گروه دوم اقشار و اصناف گوناگون اجتماعی و دانشجویان رشته‌های مختلف هستند.
منبع: ایکنا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۶۱۳۸۰۴۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
حمایت عشایر غیور خوزستانی از عملیات بزرگ وعده صادق +فیلم
به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای استان خوزستان، در این دیدار فرمانده سپاه حضرت ولی عصر خوزستان گفت: عشایر مرزبان نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران هستند.
سردار سرتیپ پاسدار حسن شاهوارپور افزود: عشایر ما در تمامی صحنه‌های انقلاب اسلامی حضوری حماسی و اثرگذار داشته و دارند.
وی ادامه داد: مردم و عشایر غیور کشورمان ضمن حمایت از عملیات بزرگ وعده صادق از سبزپوشان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای انجام این عملیات غرورآفرین تقدیر کردند.
در این مراسم عشایر غیور با ندای الله اکبر،ای رهبر آزاده آماده ایم آماده، سپاه انقلابی تشکرتشکر، مرگ براسرائیل، مرگ بر آمریکا، مرگ برانگلیس انزجار خود را از دشمنان اسلام و قرآن اعلام داشته ومیثاق خود را با ولایت و انقلاب و شهدا اعلام داشته اند.
همچنین در این دیدار بااهدای لباس فاخر بختیاری و قالیچه دستباف آرم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و لوح از سردار شاهوار پور تقدیر به عمل آمد.
حمله به نمازگزاران در گذره هرات افغانستان/ ۶ نفر شهید شدند