به نقل از «اکوفارس»

یلدای ایرانی در اندیشه جهانی؛ آیین شب یلدا و نقش آن در توسعه گردشگری

تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۶۱۸۵۸۸۵

منوچهر جهانیان
رییس دانشکده علوم گردشگری دانشگاه علم وفرهنگ

 
ایران با برخورداری از تاریخ و پیشینه ارزشمند، از جمله کشورهایی است که از گذشته دور تاکنون محل نشو و نمای سنت‌های فرهنگی و آیین‌های بسیاری بوده و هست و از جمله آنها می‌توان به آیین‌های مربوط به «شب یلدا» اشاره کرد که به گفته مورخان پیشینه ای هفت هزار ساله دارد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

واژه «یلدا» ریشه سریانی دارد و به معنی ولادت و تولد است. منظور از تولد، ولادت خورشید (مهر/ میترا) است. رومیان آن را ناتالیس آنایکتوس یعنی روز تولد مهر شکست ناپذیر می‌نامند.

ابوریحان بیرونی از این جشن با نام میلاد اکبر نام برده و منظور از آن را میلاد خورشید دانسته است. یلدا و مجموعه جشن‌های در پیوند با این شب برگزار می‌شود، سنتی باستانی است و مردم روزگاران دور و گذشته که کشاورزی، بنیان زندگی آنان را تشکیل می‌داد و دل و خوی در گرو تجدید فصل‌ها و تضادهای طبیعی داشتند، بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کارها و فعالیت‌های خود را با گردش خورشید، تغییر فصول، بلندی و کوتاهی روز و شب، جهت، حرکت و قرار ستارگان تنظیم کنند.

آنان به عینه می‌دیدند و با تجربه می‌آموختند که در بعضی ایام و فصول روزها بسیار بلند می‌شود و در نتیجه طی آن روزها، از روشنی و نور خورشید استفاده بیشتری می‌شد و این اعتقاد پدید آمد که نور، روشنی و تابش خورشید نماد نیک، همراه، خوش‌یمن و موافق بوده و با تاریکی و ظلمت شب در نبرد و کشمکش همیشگی است.

 

مردم دوران باستان و از جمله اقوام آریایی، از هند و ایرانی و هند و اروپایی، دریافتند که کوتاه‌ترین روزها، آخرین روز پاییز و شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن روزها به تدریج بلندتر و شب‌ها کوتاهتر می‌شوند، از همین رو آن را شب زایش خورشید نامیده و آغاز سال قرار دادند.

جشن یلدا در ایران امروز نیز با گرد‌هم‌آمدن و شب‌نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر پاس داشته می‌شود؛ متل‌گویی که نوعی شعرو‌داستان‌خوانی است از ایام قدیم برقرار بوده به صورتی‌که خانواده‌ها در این شب گرد می‌آمدند و پیرترها برای همه قصه تعریف می‌کردند و روایات شفاهی یا مکتوب ایام ماضی را باز می‌خواندند.

آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه‌های گوناگون است که همه جنبه نمادین داشته و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی اند. از همه مهم‌تر این‌که در این شب فال گرفتن از کتاب حافظ – که به روایتی حافظه ایرانیان است - مرسوم است.

از منظر گردشگری هم آیین و فرهنگ هر منطقه، جاذبه گردشگری آن به شمار می‌روند. گردشگرانِ امروز مطابق با روحیات و طرز تفکر خود، به شیوه‌ای پرسشگر و جستجوگر، در جهت تأمین حس کنجکاوی برآمده و با سفر به مناطق گوناگون علاقمند آگاهی‌یابی از فرهنگ مردمان سایر مناطق جهان‌اند، تا شاید بدین‌وسیله از کیفیت و کمیت حضور و ابعاد مختلف زندگی سایر انسان‌های روی زمین بیشتر بدانند؛ به همین جهت گردشگری در سال‌های اخیر با هدف آشنایی با فرهنگ یک منطقه از جمله مهترین سفرها در سطح جهان به شمار می‌رود.

شب یلدا خود به عنوان یکی از جاذبه‌ها و میراث فرهنگ اصیل ایرانی است، فرهنگی که بی شک تاریخ و داستان‌های غنی از پیشینه مردمان گذشته را در خود نهفته دارد و از این رو انگیزه والایی برای هر ایرانی و یا فرد ایران‌دوستی در جهت شناخت هر چه بیشتر آیین ایرانی به شمار می‌رود. حس همدلی، دوستی، محبت، شکرگذاری، بندگی، فرح و نشاط روحی، همگی در جشن شب یلدای ایرانیان نهفته است که خود نمادگونه و افشره رفتار و تمدن چند هزار ساله ایرانی دارد.

برگزاری آیین شب یلدا در سال‌های دور در میان خانواده و جمع صمیمی صورت می‌پذیرفت، اما در سال‌های اخیر با توسعه امکانات و برگزاری مراسم و جشن‌ها در سطح ملی، جشن شب یلدا در اماکن عمومی با حضور گسترده مردم قابل برگزاری است و امکان حضور گردشگران و آشناسازی آنان با فرهنگ ایرانی را امکان‌پذیر می‌کند.

مراسم آیین شب یلدا به عنوان یکی از رویدادهای مهم گردشگری ایران توان زیادی در جذب گردشگران و توسعه گردشگری رویداد را دارد. شب یلدا به عنوان یکی از مهمترین جشن‌های ایرانی، به تنهایی انگیزه بالایی برای حضور گردشگران در ایران و آشنایی با این فرهنگ تاریخی فراهم می‌ سازد.

عرضه انواع خوراکی‌ها، دورهمی دور کرسی، شب‌نشینی، حافظ‌خوانی و ... به تنهایی نشان از طرز نگرش و فرهنگ رفتاری است که می‌تواند برای یک گردشگری خارجی به عنوان جاذبه تلقی شودو هیجان‌انگیز باشد. موسیقی‌های سنتی، لباس‌های سنتی ایرانیان در هر یک از مناطق ایران، انواع خوراکی و سوغات ویژه هریک از مناطق، همگی جاذبه‌ای برای توسعه گردشگری به شمار می‌روند.

از این رو می‌توان گفت توسعه گردشگری در بسیاری از زمان‌ها نیازمند تدبیر و صرفاً برنامه‌ریزی است، چرا که منبع غنی آن وجود داشته و از طریق سازماندهی و بهره برداری صحیح از یک آیین و فرهنگ خواهد توانست مسیر حرکت به سوی تعالی و توسعه گردشگری را فراهم نماید. امروزه در کنار فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی و حضور افراد در فضای مجازی ممکن است تأثیر منفی بر اجرای درست این‌گونه مراسمات و آیین‌ها و در نهایت پاسداشت آنها داشته باشد. 

لازم است خانواده‌ها و متولیان حوزه میراث فرهنگی و سایر مجموعه‌های مرتبط با این فرهنگ اصیل ایرانی که ریشه در تاریخ و تمدن کهن این مرز و بوم دارد به گونه‌ای برنامه‌ریزی نمایند تا ضمن معرفی فرهنگ عامه نواحی و مناطق مختلف کشور که سرشار از زیبایی‌ها و جاذبه‌های متنوع و بی‌نظیر در حوزه گردشگری هستند ازجمله: 

خوراکی‌های شب یلدا، افسانه‌ها و قصه‌ها، شعرخوانی، شب‌نشینی و نواختن نواهای موسقیایی بومی و محلی و سایر مراسم و آیین‌های خاص هریک از مناطق مختلف این مرز پرگهر که هریک به نوبه خود جاذبه و انگیزه‌هایی را برای توسعه فعالیت‌های گردشگری ایجاد می‌ کند و شرایطی فراهم می سازند تا با شناخت وآگاهی بیشتر، بسترهای برگزاری این آیین‌ها به صورت هرچه باشکوه‌تر، سنت‌محورانه و به‌قاعده فراهم آید و موجبات انس، الفت و صمیمیت بیشتر در میان خانواده‌ها و اقوام مختلف ایران زمین را موجب خواهد شد.

همچنین تلاش در جهت ثبت جهانی مراسم شب یلدای ایرانی به عنوان یک میراث فرهنگی ارزشمند جهانی در عرصه بین‌المللی علاوه بر معرفی بیشتر فرهنگ غنی ایرانی، می‌تواند نقش به‌سزایی در جذب گردشگران فرهنگی در این ایام به کشور را داشته باشد و در کنار آن برپایی نمایشگاه‌های استانی، بومی، محلی و ملی در مناطق مختلف در توسعه فرهنگ گردشگری و توزیع سفر به مناطق مختلف را به همراه خواهد داشت. این تلاش‌ها نقش تأثیرگذاری در ایجاد اشتغال وکارآفرینی و رونق اقتصادی مناطق کشور را به همراه خواهد داشت.

      

منبع: اکوفارس

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ecofars.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «اکوفارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۶۱۸۵۸۸۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اندیشه‌ امام در عملیات وعده صادق نمود پیدا کرد

ایسنا/خراسان رضوی امام جمعه مشهد گفت: امام اندیشه‌ای را نهادینه کرد که در اراده انقلاب، دفاع مقدس و اکنون عملیات وعده صادق نمود پیدا می‌کند.

آیت الله سید احمد علم الهدی ظهر امروز هفتم اردیبهشت در خطبه سیاسی نماز جمعه این هفته مشهد در حرم مطهر رضوی(ع)، با اشاره به ابعاد فرهنگی و دستاوردهای گسترده عملیات وعده صادق، اظهارکرد: این روزها نقل هر محفل و مجلسی، صحبت پیرامون دستاوردها و پیامدهای عملیات وعده صادق است و عمدتاً این مورد توجه قرار می‌گیرد که چقدر از این موشک‌ها به هدف نشسته و چند درصد رهگیری شده، اما مهمتر از همه، اراده قوی و مقتدرانه نیروهای مسلح ایران بود که اسرائیل را ذلیل کرد، هیمنه آن را درهم شکست و قلب مسلمانانی که حکام آن‌ها افراد دست‌نشانده، سرسپرده و بی‌لیاقت وابسته به جهان استکبار بودند را شاد کرد.

وی افزود: تمجیدی که از این عملیات در سطح عالم صورت گرفت، نسبت به ملتی بود که ۴۵ سال است در معرض تهاجمات و تحریم‌های پیوسته دشمن هستند، اما نه تنها عقب ننشسته‌اند، بلکه امروز در این منطقه پربلا میدان‌داری می‌کنند.

نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی با تأکید بر ضرورت حفظ فرهنگ انقلابی در اقشار مختلف مردم و به خصوص جوانان، خاطرنشان کرد: آن چیزی که نسل جوان ما باید درباره آن بیندیشد و ابعاد و سرمنشأ آن را دنبال کند، همین روحیه و فرهنگ انقلابی است. شما که شاهد این قهرمانی و قدرت هستید، امروز آن را لمس می‌کنید اما پیش از این‌ها، در دفاع مقدس بود که جهان درک کرد ایرانی‌ها هرگز در فتح‌المبین و خیبر عقب‌نشینی نمی‌کنند.

علم‌الهدی ادامه داد: یک عده افراد کوته‌فکر بودند که از همان روزهای اول به امام(ره) می‌گفتند شما با چه قدرتی می‌خواهید به مصاف شاهی بروید که دنیا پشت سر اوست. اما هدف برآورده شد، مردم آمدند، این نهضت را به سرانجام رساندند و با سینه خشک به مصاف گلوله داغ رفتند تا کربلایی که شنیده‌ایم، یکبار دیگر در خیابان‌های مشهد، تهران، تبریز، قم و اصفهان تکرار شود. امام اندیشه‌ای را نهادینه کرد که در اراده انقلاب، دفاع مقدس و اکنون عملیات وعده صادق نمود پیدا می‌کند.

نیازمند تجدید حیات فرهنگی هستیم

عضو مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد: امروز این نگرانی وجود دارد که نکند فرهنگ انقلابی‌گری در جامعه و به خصوص نسل جوان توسط دشمن براندازی شود. وقتی بینش‌های انقلابی رو به ضعف بگذارد و چشم‌ها متوجه زرق و برق جریان‌های مادی باشد، بدیهی است که این فرهنگ تضعیف شود و آن زمان است که آن اراده قوی رو به ضعف خواهد گذاشت.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی امام جمعه مشهد، وی تأکید کرد: ما به یک تحول و تجدید حیات فرهنگی نیاز داریم تا نسل آینده بتواند در بستری از جهت‌گیری‌های انقلابی ملت رشد کند. این تحول هم باید از ناحیه ملت و دولت به صورت همزمان باشد؛ ملتی که فراتر از فرهنگ مشتری‌مداری در میدان باشد و دولتی که مافوق یک ناصح مشفق، برای صیانت از فرهنگ هزینه بدهد.

علم‌الهدی گفت: اینکه شما بنده را ببینید و بابت حضور بانوان بدحجاب در بافت پیرامون حرم گلایه کنید، این همان منطق مشتری‌مداری است. عزیز من، فقط به گفتن ما نیست، بلکه مردم و به خصوص جوانان متدین ما باید خودشان میدان‌داری کنند. از سوی دیگر، حکومت هم باید فراتر از یک ناصح مشفق، در میدان باشد و هزینه‌های اجرای فرهنگ را بپردازد، چون صیانت از فرهنگ، هزینه دارد. نمی‌شود ما در سازمان برنامه و بودجه بنشینیم برای همه چیز کشور برنامه‌ریزی کنیم و بعد دست آخر ببینیم چقدر پول باقی ماند و همان خرج فرهنگ شود.

امام جمعه مشهد اضافه کرد: اگر مردم بخواهند یک گوشه بنشینند، تماشاچی باشند و بگویند آقای خطیب نماز جمعه، آقای نیروی انتظامی، شما بیا این ناهنجاری را درست کن، اینطور نمی‌شود، زیرا جهت‌گیری انقلاب در جامعه ما با میدان‌داری مردم محقق می‌شود.

وی با اشاره به آیه ۱۱۲ سوره مبارکه هود، ادامه داد: خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید «فَاسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ وَمَنْ تَابَ مَعَکَ وَلَا تَطْغَوْا إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ» یعنی اگر شما در جریان استقامت خود، یک اراده قوی در مردم ایجاد کردید اما پاسدار آن نبودید، این طغیان در برابر نعمتی است که خداوند بینا به شما عنایت کرده و در درگاه پروردگار حساب و کتاب خواهد شد. کسانی که در بعضی حرکت‌ها و جریان‌های مردمی، مدعی توسعه فرهنگ دینی هستند، باید بیایند جامعه دینی را توسعه دهند. این همان تحولی است که هم بر پایه دستگاه‌های حکومتی و هم مبتنی بر اراده مردمی، می‌تواند منجر به اقتدار مضاعف ملت در عرصه‌های مختلف شود.

انتهای پیام