به نقل از «خبرگزاری آریا»

تسليحات ضد ماهواره چگونه توسعه پيدا کرد؟

تاریخ انتشار: ۸ دی ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۶۳۱۵۷۶۸

خبرگزاري آريا - ماهنامه دانشمند - محمدحسين جهان پناه: امروزه ماهواره ها چشم هاي بيناي بسياري از ارتش ها و سازمان هاي جاسوسي دنيا به شمار مي روند. اين چشم ها به راحتي مي توانند در يک نبرد، برتري اطلاعاتي را براي ارتشي که صاحب آنها باشد، فراهم آورند. اطلاعات ماهواره اي کيفيت و دقت بسيار بهتري نسبت به اطلاعات تهيه شده توسط هواپيماهاي شناسايي در اختيار فرماندهان نظامي قرار مي دهند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

از اين رو از همان سال هاي اول ورود ماهواره هاي جاسوسي به فضا، ابرقدرت هاي شرق و غرب به خوبي از جانب هم احساس خطر کردند.

در همان سال ها سيستم هاي تسليحاتي ضد ماهواره اي متولد شدند و اگرچه هيچ گاه در يک شرايط واقعي رزمي هيچ سلاح ضد ماهواره اي مورد استفاده قرار نگرفت، دندان هاي اين سلاح ها همواره تيز و بران نگه داشته شده است. سال هاي زيادي تنها شوروي (و اکنون روسيه) و ايالات متحده به اينگونه سلاح ها دسترسي داشتند اما با آزمايش سال 2008 چين، اين کشور نيز به جمع دارندگان تسليحات ضد ماهواره پيوست. پيوستن چين به اين جمع زنگ خطري بود تا موضوع سلاح هاي ضد ماهواره که پس از مسابقات تسليحاتي رنگي از خاک فراموشي به خود گرفته بود، مجددا زنده شود. در ادامه سير تکامل اينگونه تسليحات را با هم مرور مي کنيم.
ايالات متحده
مصادف با سال هاي پاياني دهه 50 ميلادي، نيروي هوايي آمريکاي برنامه هاي موشکي پيشرفته اي بر اساس سيستم تسليحاتي «WS-199A» آغاز کرد. يکي از اين برنامه ها، پروژه اي مطالعاتي روي گونه اي موشک بالستيک هواپرتاب (ALBM) تحت عنوان «Bold Orion» قابل حمل توسط بمب افکن هاي B-47 بر اساس موتور راکتي موشک هاي «MGM-29 Sergeant» بود. در فاصله 1958 تا 1959، تعداد 12 پيش نمونه آزمايشي اين موشک آزمايش شد اما به دليل آن که در مجموع آزمايش هاي اوليه به هيچ عنوان موفقيت آميز نبود، پروژه موشک بالستيک هواپرتاب متوقف شد اما اين برنامه به پيدايش و تکميل برنامه موشک ضد ماهواره با برد 1700 کيلومتر منجر شد.

موشک MGM-29 Sergeant
اين سيستم ضد ماهواره تنها يک تست شليک انجام داد. در جريان اين آزمايش، موشک به سمت ماهواره «Explorer VI» که در ارتفاع 265 کيلومتري قرار داشت، شليک شد. موشک Bold Orion با فاصله چهار مايل خطا از کنار ماهواره گذشت. پس از بررسي داده هاي زميني رادار مشخص شد اين موشک با کلاهک متعارف عليه ماهواره ها کاملا بي فايده است و تنها در صورتي که از کلاهک هاي هسته اي استفاده کند مي تواند ثمربخش باشد.
برنامه ديگري بر اساس WS-199A نيز در همان ايام باز هم بر اساس يک موشک بالستيک هواپرتاب آزمايش شد. در 22 سپتامبر 1959 يک موشک به سمت ماهواره Explorer V شليک شد که در اوايل پرتاب موشک دچار نقص فني و ساقط شد.
اما در 1963 مجددا در چارچوب برنامه هاي تسليحات ضد ماهواره ايالات متحده يک موشک پدافند هوايي نايک زئوس مجهز به کلاهک هسته اي براي هدف قرار دادن ماهواره هاي مدارهاي پايين آزمايش شد. اين موشک موفق شد يکي از ماهواره هاي معيوب آمريکا را در مي 1962 هدف قرار دهد. از آن پس همواره يک موشک از اين سيستم بر اساس برنامه «MUDFLAP» و بعدها پروژه 505 بين سال هاي 1964 تا 1967 در شرايط آماده پرتاب قرار داشت.
در سال 1967 معاهده منع گسترش و استفاده سلاح در فضا ميان سران شرق و غرب با عنوان «فضاي بيروني» منعقد شد. اين قرارداد تا حدودي باعث کند شدن برنامه هاي گسترش سلاح هاي ضد ماهواره شد اما آنها را متوقف نکرد. پس از 1967 نمونه اي از موشک بالستيک تور مجهز به کلاهک هسته اي به عنوان سلاح ضد ماهواره توسط نيروي هوايي اصلاح و بر اساس پروژه 437 جايگزين نايک زئوس هاي قديمي شد.
موشک هاي تور تا پايان 1975 سلاح اصلي ضد ماهواره ايالات متحده به شمار مي رفتند اما واقعيت اين است که حتي فرماندهان نظامي آن زمان هم مي دانستند که تسليحات ضد ماهواره مجهز به کلاک هسته اي آنها شمشيرهاي دو لبه هستند که بيش از منفعت شان ضرر هم مي رسانند چرا که کلاهک هاي هسته اي اين موشک ها به جز هدف قرار دادن ماهواره هاي مورد نظر، موجب آسيب ديدن ماهواره هاي جاسوسي خودي، پخش تشعشعات راديواکتيو و پالس هاي الکترومغناطيسي در فضا نيز مي شد. در نتيجه ايالات متحده به دنبال گسترش يک سلاح ضد ماهواره غير اتمي بود، چيزي که اطمينان بيشتر و ضرر کمتري داشته باشد.
پس از آن که در اواسط دهه هفتاد غرب، اخباري در مورد آزمايش موفقيت آميز يک سيستم ضد ماهواره توسط شوروي دريافت کرد، جيمي کارتر رئيس جمهور وقت ايالات متحده، نيروي هوايي را مامور طراحي و ساخت يک سلاح ضد ماهواره جديد به عنوان پاسخي براي شوروي در اين مسابقه تسليحاتي کرد.

موشک ASM-135 ASAT
بر همين اساس نيروي هوايي در همان سال براي يک موشک ضد ماهواره هواپرتاب به منظور هدف قرار دادن ماهواره هاي ارتفاع پايين اعلام نياز کرد. بر همين اساس بر پايه موشک اتمي هوا به سطح AGM-69 SRAM، موشک ضد ماهواره ASM-135 متولد شد. اين موشک توسط پايلوت خاصي که زير F-16 نصب مي شد، حمل و با زاويه حمله بالا در حال صعود شليک مي شد. به طور کل از 1984 که اولين آزمايش موفق موشک ASM-135 توسط F-15 صورت گرفت تا 1986 کلا 5 آزمايش موشکي انجام شد که 4 آزمايش کاملا موفقيت آميز بود.
با وجود موفقيت آميز بودن برنامه، از تعداد 112 موشک که قرار بود ساخته شود، تنها 13 فروند ساخته شد و اين در حالي بود که نيروي هوايي در حال سازگار کردن 20 فروند از F-16 هاي اسکادران 318 خود براي حمل موشک ضد ماهواره جديد بود. پيش بيني مي شد در صورت عملياتي شدن اين مجموعه، توان رهگيري تا 100 هدف را داشته باشد اما در نهايت به دليل افزايش بي رويه بودجه نسبت به 500 ميليون دلار بودجه اوليه در نظر گرفته شده و همچنين برخي مشکلات تکنيکي، پروژه ASM-135 در 1987 متوقف شد.
اما در اواخر دهه 80 پروژه جديدي در دستور کار ارتش ايالات متحده قرار گرفت که از آن با عنوان مهم ترين پروژه ضد ماهواره اي پنتاگون ياد مي شود. شايد پروژه دفاع استراتژي (SDI) يا جنگ ستارگان يکي از مشهورترين و نام آشناترين برنامه هاي تسليحات فضايي ميان ايالات متحده و شوروي باشد اما اين برنامه تاثيرهاي مستقيم و غير مستقيمي روي برنامه هاي ضد ماهواره اي داشت.

پرتاب موشک ASM-135 توسط F-15
از دهه 60 اخبار گوناگوني از طرح هايي عجيب براي تسليحات ضد ماهواره غير اتمي منشعب از اين برنامه به گوش مي رسيد. از نصب ليزرهاي ضد ماهواره در قالب ايستگاه هاي فضايي يا ماهواره ها تا سيستم هاي اشعه ايکس که همگي به دليل مشکلات تکنيکي لغو شدند. از جمله مهم ترين انشعاب هاي اين برنامه مي توان به پروژه اي موسوم به دانه هاي الماس اشاره کرد. اين سيستم در اصل سيستمي غير اتمي و ماهواره پايه براي مقابله با موشک هاي بالستيک توسط موشک هايي کوچک با انرژي جنبشي و شتاب زياد بود.
بر اساس اين برنامه قرار بد اين پروژه در مرحله اول شامل قرار گرفتن 40 سکوي پرتاب کننده در مدار و در مرحله بعد شامل نصب سکوهاي بزرگ تر و سلاح هاي ليزري (سيستم ليزري شيميايي يا برنامه MIRACL) مي شود. انجام اولين مرحله برنامه براي سال 2000 پيش بيني شده بود اما پس از تحقيقات اوليه مشخص شد تکنولوژي در دسترس هنوز جوابگوي تمامي نيازهاي تکنولوژيک اين برنامه نيست.
از طرفي فروپاشي شوروي در 1991 بسياري از الزامات اجرايي برنامه اي با اين مقدار هزينه را کمرنگ کرد. اين در حالي بود که از 1989 هر دو قطب قدرت، هزينه هاي سنگين اين برنامه را کاهش قابل توجهي داده بودند. در سال 2000 به نظر مي رسيد با توجه به کمرنگ شدن تلاش بزرگ ترين وارث جماهير شوروي سابق (فدراسيون روسيه) در زمينه اين برنامه، ايالات متحده نيز در حال متوقف سازي فعاليت هاي خود باشد.
اما عدم تعهد ايالات متحده به پيمان منع گسترش موشک هاي ضد بالستيک مشخص کرد که ايالات متحده همچنان در حال پيگيري برنامه هاي خود است، هر چند با تغييرات قابل توجه و شايد در ابعاد کوچکتر. امروزه سه برنامه ماهواره تجربي فضاپيماي تجربي XSS-11 و سيستم مادون قرمز نزديک محدوده (NFIRE) و سيستم شناسايي فضايي (SBI) از اصلي ترين برنامه هاي در دست پيگيري است که اولين ماهواره هاي آزمايشي دو برنامه اول به ترتيب در سال هاي 2005 و 2007 به فضا فرستاده شده اند. با اين وجود همچنان به عنوان برنامه پژوهشي در دست گسترش قرار دارند.

پرتاب موشک SM-3
در چهاردهم فوريه 2008 در حالي که کمي بيشتر از يک سال قبل، چين اولين موشک ضد ماهواره خود را آزمايش کرده بود، يک فروند موشک SM-3 به سمت ماهواره USA 193 شليک شد و موفق به انهدام ماهواره مذکور شد اما بايد دانست که SM-3 در حال حاضر يک سلاح ضد ماهواره تمام عيار نيست چرا که برد اين موشک تنها براي هدف قرار دادن اهدافي در مدار پايين کفايت مي کند و هنوز تا بدل شدن به يک سلاح ضد ماهواره تمام عيار فاصله دارد. شايد در آينده با بهينه سازي پيشران موشک، اين فاصله برداشته شود.
اتحاد جماهير شوروي/ روسيه
با وجود گذشت مدت هاي بسيار از فروپاشي جماهير شوروي، همچنان جزئيات برنامه ضد ماهواره اين کشور در هاله اي از ابهام قرار دارد. در سال هاي پاياني دهه 50 شوروي برنامه هايي براي مقابله با تهديدات ماهواره ها آغاز کرد تا پيش از 1960 برنامه هاي مختلفي براي موشک هاي ضد ماهواره وجود داشت. در مارس 1961 کار روي سلاح جديدي براي مقابله با ماهواره ها آغاز شد. اين طرح را شکارچي ماهواره ها يا به صورت اختصار (IS) مي ناميدند.
اما سيستم IS چه بود؟ عملکرد اين سيستم به اين شکل بود که مي توانست پس از شناسايي اهداف، براي انفجار يک کلاهک ترکش شونده نزديک به هدف مورد نظر اقدام کند. براي رهگيري ماهواره ها در اين سيستم به يک يا دو ماهواره نياز بود. همچنين شليک موشک زماني صورت مي گرفت که ماهواره در محدوده پرتابگر قرار مي گرفت. کل مراحل چيزي بين 90 تا 200 دقيقه طول مي کشيد.
بين نوامبر 1963 تا آوريل 1964 دو آزمايش با استفاده از راکت هاي R-7 صورت گرفت. (اين راکت ها بخشي از برنامه موشکي UR-200 بودند.) کمي بعد با لغو شدن برنامه UR-200 موشک R-36 به عنوان جايگزين به پروژه IS پيوست. تا 1968 برنامه IS جمعا 23 آزمايش را به ثبت رساند. در فوريه 1973 اين سيستم عملياتي اعلام شد هر چند به دليل امضاي منع گسترش تسليحات فضايي (SALT I) در 1972 به شکل قابل توجهي از سرعت گسترش اين برنامه کاسته شد.

موشک R-7
به هر صورت گسترش طرح تا پايان دهه هفتاد ادامه يافت، هر چند روي زمين تا 1979 برنامه IS مي توانست با اهدافي با ارتفاع بالاتر درگير شود. سرانجام در 1983 «يوري آندروپو» تمامي آزمايش هاي برنامه را متوقف و ادامه برنامه را لغو کرد. از مهم ترين دلايل مي توان به قديمي شدن تکنولوژي اين برنامه اشاره کرد. در حالي که ايالات متحده در همين زمان برنامه هاي جديدي را با تکنولوژي برتر آغاز کرده بود.
در طول دهه هفتاد، اتحاد جماهير شوروي تعداد زيادي پايگاه زميني ساطع کننده امواج ليزر موسوم به Terra-3 را به کار گرفت. اين پايگاه ها به نوعي در نقش کور کننده ماهواره هاي جاسوسي آمريکايي عمل کردند. بر همين اساس بسياري از تصاوير ماهواره اي گرفته شده ايالات متحده از مناطق حساس شوروي در اين دوران سفيد ظاهر مي شدند. اين مراکز با استفاده از ليزر دي اکسيد کربن، سنسورهاي نوري ماهواره ها را از کار مي انداختند.
همچنين شوروي از 1976 روي يک پروژه پژوهشي هدايت کننده انرژي (تحت عنوان پروژه Fon) نيز کار مي کرد که اين برنامه نيز همانند ايستگاه فضايي نظامي آلماز (Almaz) براي شکار ماهواره ها که در همان زمان مطرح بود، به دليل پاره اي مشکلات تکنيکي رها شد. (برنامه ايستگاه فضايي نظامي در قالب سه ايستگاه ساليوت در فاصله سه سال، آزمايش شده بود.)

پايگاه زميني ساطع کننده امواج ليزر موسوم به Terra-3
هم زمان با برنامه ايالات متحده براي آزمايش يک موشک هواپرتاب ضد ماهواره شوروي نيز آزمايش گونه اي از موشک هواپرتاب ضد ماهواره را روي جنگنده هاي MIG-31 صورت داد که در نهايت اين برنامه نيز همانند برادر ناتني غربي خود پس از توليد شش پيش نمونه رها شد. نقطه اوج داستان رقابت دول شرق و غرب پس از اعلام برنامه جنگ ستارگان از سوي ايالات متحده شکل گرفت. در اين زمان شوروي در پاسخ به اين برنامه با استفاده از مرکز Terra-3 توانست بخشي از سامانه هاي ارتباطي شاتل چلنجر را با تابش پرتوي ضعيف ليزر مختل کند تا بدين وسيله اخطاري در زمينه ادامه اين طرح به حريف خود داده باشد.
ضمنا شوروي در اواخر دهه هشتاد ميلادي روي برنامه نه چندان شناخته شده اي موسوم به «پوليوس» (Polyus) کار مي کرد که در حقيقت نوعي توپ ليزري فضايي بود. پيش نمونه اين سلاح ضد ماهواره در 15 مي 1987 سوار بر سيستم پرتاب فضايي انرگيا به سوي مدار پرتاب شد. با اين حال اين پرتاب موفق نبود و پوليوس در طول پرتاب از دست رفت. در مورد جزئيات دقيق برنامه پوليوس هيچ وقت اطلاعات کاملي به بيرون درز نکرد.
پس از جماهير شوروي، فدراسيون روسيه هر چند آرام برنامه هاي گسترش تسليحات ضد ماهواره خود را پي گرفت. هر چند به درستي اطلاعات کاملي از چند و چون آنها در دست نيست. با اين حال مي دانيم که اين تلاش ها خصوصا از سال 2016 جاني دوباره گرفته اند.
دوران نوين
مصادف با 5.28 دقيقه بعدازظهر يازدهم ژانويه 2007، چين اولين آزمايش موفقيت آميز تسليحات ضد ماهواره خود را با نابودي يک ماهواره هواشناسي چيني FY-1C به ثبت رساند تا به جمع کشورهاي با توانايي نابودي ماهواره ها وارد شود. سلاحي که چين مورد استفاده قرار داد، بر اساس يک موشک بالستيک ميان برد DF-21 شليک شده از يک پرتابگر سيار صورت گرفته بود.

يک سال بعد آمريکا هم يک ماهواره جاسوسي معيوب مدل USA-193 خود را با استفاده از يک موشک پدافند ضد موشکي استاندارد 3 (RIM-161 Standard Missile 3) هدف قرار داد. عملياتي که عملا حکم آزمايش ميداني توانايي هدف قرار دادن موشک ها توسط تسليحات کنوني آمريکا را نيز داشت.
بر اساس نظر بسياري از تحليلگران، اين آزمايش آغاز دوران جديدي از مسابقات تسليحاتي در فضا به شمار مي رود. بر همين اساس به نظر مي رسد اروپا نيز به زودي برنامه هايي براي تسليحات ضد ماهواره آغاز کند. همچنين کشورهاي ژاپن، استراليا و کانادا نيز در حال بررسي اين موضوع هستند.

منبع: خبرگزاری آریا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۶۳۱۵۷۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کمک تصاویر ماهواره‌ای به تدقین بیلان حوضه آبریز کارون بزرگ

رئیس حوضه‌آبریز کارون بزرگ بر لزوم استفاده از روش‌های جدید از جمله تصاویر ماهواره‌ای در تدقیق مؤلفه‌های بیلان این حوضه آبریز تأکید کرد. - اخبار اقتصادی -

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری تسنیم، فراز ،رئیس حوضه‌آبریز کارون بزرگ شرکت مدیریت منابع آب ایران در  هشتمین جلسه راهبری پروژه به‌هنگام‌سازی بیلان منابع آب حوضه آبریز کارون بزرگ که به منظور نهایی کردن نتایج بیلان منابع آب محدوده‌های مطالعاتی تشکیل شد،‌ با اشاره به لزوم توجه به نقش و جایگاه بیلان منابع آب در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری برای آینده این حوضه آبریز اظهار داشت: در ارائه نتایج محاسبات بیلان، علاوه بر دستورالعمل موجود، باید از روش‌های جدید از جمله تصاویر ماهواره‌ای نیز در تدقیق مؤلفه‌های بیلان بهره‌مند شد. 

وی افزود: دلیلی ندارد که حتماً خطای معادله بیلان محدوده‌های مطالعاتی با اعمال ضرایبی صفر شود؛ بلکه باید با تدقیق اجزاء و مؤلفه‌های بیلان، میزان خطا در هر محدوده مطالعاتی نمایان شود؛ در این صورت است که می‌توان برنامه‌ریزی و تصمیمات مناسب‌تری برای حوضه آبریز اتخاذ کرد. 

رئیس حوضه آبریز کارون بزرگ تصریح کرد:‌ برای تهیه گزارش بیلان فعلی باید سه سناریو تعریف شود و علاوه بر پوشش محاسبات بیلان با دستورالعمل‌های موجود، نسبت به تدقیق، تبخیر و تعرق واقعی محدوده‌های مطالعاتی بر اساس چند روش معتبر و شناخته شده و نیز تدقیق مصارف آب بر اساس نقشه‌های کاربری اراضی و الگوی کشت مؤسسه تحقیقات آب (استخراج شده از تصاویر ماهواره‌ای) اقدام لازم به‌عمل آید.

انتهای پیام/