شریعتی طراح تقابل «بودن» در مقابل «شدن» است/ اصلاح‌گری در مسیر افزایش خلوص و توانمندی دین
تاریخ انتشار: ۹ دی ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۶۳۳۳۶۶۸
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نشست «تشیع علوی و تشیع صفوی» صبح امروز ۹ دی، در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی آغاز به کار کرد. در بخش نخست این نشست محمدحسین بادامچی، پژوهشگر و هیئت علمی سابق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و محمدرضا زمردیان، عضو هیئت علمی دانشگاه بولی همدان به سخنرانی پرداختنند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
محمدحسین بادامچی به ارائه مقاله‌اش با عنوان «تشیع علوی: احیا امر سیاسی فراسوی جامعه و دولت» پرداخت و گفت: در بررسی ماهیت نوعی از الهیات سیاسی که به وقوع انقلاب اسلامی انجامید، کتاب تشیع علوی و تشیع صفوی به‌خوبی نشان می‌دهد که خلاف تصور ساده‌اندیشانه پدید آمده، پس از انقلاب الهیات انقلابی، نه در برابر دین منهای سیاست و حکومت و بی‌اعتنا به قدرت، بلکه در برابر شکل رایج و ساخت سیاسی تاریخی و جا افتاده‌ای از پیوند دین و دولت به نام تشیع صفوی مطرح شده است.
بادامچی تصریح کرد: از این منظر مباحث پدید آمده توسط روشنفکری دینی به بعد از انقلاب «پیرامون خدا و آخرت هدف بعثت انبیا» یا «دین حداقلی و دین حداکثری» و پاسخ کلامی پدید آمده در میان روحانیت در دفاع از دولت دینی و دین دولتی در واقع عقب‌گردی بزرگ نسبت به صورت مساله بنیادین و پیش از انقلاب یعنی نحوه رابطه دین و سیاست محسوب می‌شود.
وی افزود: شریعتی در این کتاب نشان می‌دهد که نسبت به مساله اساسی و اساس مغفول در چهل سال اخیر یعنی «رابطه مضطرب میان الهیات سلبی و نهاد دولت» کاملا آگاه است و می‌شود الهیات سیاسی خود را در جایی فراسوی امر اجتماعی و نهاد دولت بنا کند. اگر چه پاسخ خاص شریعتی می‌تواند جای خود محل نقد و بررسی قرار گیرد. کتاب تشیع علوی و تشیع صفوی متنی بنیادین در جهت شناخت جهان سیاسی شریعتی که فراسوی دولت و جامعه است، محسوب می‌شود و می‌تواند پایه‌ای برای بازسازی الهیات سیاسی شریعتی در دوران پسااسلامیستی قرار گیرد.
وی افزود: شریعتی از دو جهان صحبت می‌کند که این دو از دو موقعیت وجودی خبر می‌دهد. در کتاب امت و امامت، شریعتی جهان سیاسی را در مقابل جهان روزمره قرار می‌دهد. دوگانه دیگر در این راستا «شدن» در برابر «بودن» است. از نظر شریعتی یک زیست بودن و یک زیست شدن است. دوگانه هانا آرنت بین دوگانه زیستی و سیاسی نیز از این دست است.
بادامچی افزود: در این دوگانه بخشی از زیست اجتماعی صرفا بودن در جهانی ضروری است که در مقابل جهانی قرار داد که در آن انسان‌ها به سوی تعامل و تکامل هستند. شریعتی در مقابل نرمال شدن تشیع و سیاست‌زدایی از جامعه ایرانی قرار گرفته بود. این دوگانه می‌تواند تشیع علوی و صفوی را توضیح می‌دهد. بر اساس این دوگانه ما امکان این را داریم که الهیات سیاسی شریعتی را بازسازی کنیم. با توجه به این دوگانه می‌توان شریعتی را بازخوانی و نقد کرد. او می‌خواست ساحت انسان ایرانی را ارتقا دهد و تنها به دنبال پروژه اسلامیستی نبود.
محمدرضا زمردی، عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی در خصوص «ما و شیعه شناسی شریعتی» سخنرانی کرد. وی در آغاز سخنانش گفت: شریعتی دست از سر ما برنداشت. او مباحثی را مطرح کرد. چهار دهه از انقلابی می‌گذرد که شریعتی ندید، اما هنوز شریعتی مسئله است و این نشان از آن دارد که شریعتی ظرفیتی داشته است که به او دوباره رجوع شود.
وی تصریح کرد: شریعتی متفکری پرسشگر بود. او از جهان سنت سوالاتی دارد. وی بر سنت و غرب تسلط داشته و هر دو را درونی کرده بود. در وجود شریعتی یک سنتز و یکپارچگی وجود داشته است.
زمردی ادامه داد: جامعه‌شناسی مارکسیستی و پوزیتیویستی در روزگار شریعتی التفاتی به بخش‌های مهمی از تاریخ و جامعه ما نداشتند. شریعتی هم فرزند جامعه و هم فرزند زمانه خود بود. توجه به تشیع در آثار شریعتی بخشی مهم از تفکرات شریعتی بوده است در حالیکه روشنفکری دینی پساانقلابی بیشتر به اسلام تاکید کرده است و بی‌توجهی به تشیع در ایران نوعی خسران است.
وی افزود: کل پروژه شریعتی تقلیل دین به ایدئولوژی نبود. وی تلاش کرد که دین را اصلاح کند و خلوص و توانمندی دین را حفظ کند. او می‌خواست دین به مسائل دینی امروز پاسخ دهد. دوستان طوری از ایدئولوژی حرف می‌زنند که انگار تنها سوسیالیسم ایدئولوژی است. لیبرالیسم هم ایدئولوژی سیاسی است و نمی‌توان از این منظر شریعتی را در چارچوب ایدئولوژی دانست.
وی با بیان اینکه «تشیع علوی و تشیع صفوی» یکی از خلاقانه‌ترین کار‌های شریعتی است، گفت: آیا واقعا شیعه ماقبل صفوی یک‌سره پویایی بوده است. واقعیت کاملا چنین نیست؟ شریعتی در خود کتاب تاکید دارد که ما الان هم تشیع علوی داریم، اما مثال‌های بیشترش از تشیع صفوی. نماد تشیع علوی در اثر او کیست؟ عوام شیعه در همه تاریخ تشیع وجود داشته‌اند و به بعد از صفویه اختصاص ندارد. کسانی که در جدال امام حسن عسکری (ع) و جعفر کذاب در دو طرف جدال وجود داشتند، شیعه بودند.
وی افزود: ما در این چهار دهه شاهد تکثیر تشیع صفوی هستیم. اگر به لطف صفویه عالم شیعی به روحانی بدل شد، ما امروز با یک مداح‌سالاری روبرو هستیم. شریعتی به این وضعیت چگونه واکنش نشان می‌داد.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی تصریح کرد: ما گاهی فکر می‌کنیم که دین باید معرف بخش باشد، اما مردم به مناسک احتیاج دارند و اصلاح گران دینی ما باید از نخبه گرایی بردارند. مذهب بدون مناسک ادامه نخواهد داشت. نواندیشان دینی ما با قشر نخبه حرف می‌زنند در دینداری عالمانه، عارفانه و عامیانه چند نفر هستند که از نظر عقلانی به خدا برسند. نواندیشی دینی باید برای عوام برنامه داشته باشد و گر نه ایمان سترونی که متولد خواهد شد که قدرت این را نخواهد داشت که به جریانی اجتماعی تبدیل شود و این به تقویت بنیادگرایی بدل خواهد شد. خطر بنیادگرایی برای ما هم وجود دارد. اگر روشنفکران دینی نتوانند به نیازمندی‌های معنوی جامعه ما پاسخ دهند خطر گرایش بیشتر کسانی که گرایشات دینی دارند به سمت بنیادگرایی وجود خواهد داشت و شریعتی به مناسک اجتماعی توجه داشت.
وی افزود: ما انواع واکنش‌ها را به شریعتی شاهد هستیم. کسانی که کاملا شریعتی را نادیده می‌گیرند و به راحتی توهین می‌کنند. غفلت از شریعتی می‌تواند برای ما خسارت داشته باشد. رجوع به شریعتی محصول انصاف علمی است. او به عنوان متفکر جدی باید مورد توجه جامعه ما باشد.
زمردی در پایان گفت: باری برساخت شریعتی از تشیع علوی و تشیع صفوی را می‌توان مورد ارزیابی انتقادی قرار داد، به خصوص از منظر روش‌شناسی، شریعتی را می‌شود به گونه‌ای تنقیح متدیک کرد که بتوان از آن برای مطالعات تجربی نهاد تشیع واقع موجود بهره گرفت.
آیدین ابراهیمی، دانشجوی دکترای جامعه شناسی به تشریح مقاله خود با عنوان ماهیت تشیع مردمی در برابر تشیع دولتی پرداخت. وی در آغاز سخنانش گفت: این کتاب یکی از مهم‌ترین کتب دکتر شریعتی است. این کتاب واکاوی زیست فرهنگی و اجتماعی و تبارشناسی رفتار ایرانیان است. رویکردی در جامعه به وجود می‌آید برای ایدئولوژی‌زدایی در جامعه امروز ایران و پذیرش تکثر بی‌حد و مرز وجود دارد. طرح شریعتی در این کتاب یک وقایع‌نگاری تاریخ نیست. این کتاب فارغ از مصادیقش، طرحی برای ساختن تیپ‌های رفتاری است که در آن بتوان در هر زمانی، عناصری که در تشیع صفوی وجود دارد را نقد کرد و به شیعه حقیقی برگشت.
ابراهیمی افزود: این کتاب با یک دوگانه آغاز می‌شود. این انشعاب به مثابه دوگانه‌سازی رفتار در سطوح مختلف است. تشیع در سه سطح خرد، میانه و کلان تحلیل می‌شود. تاکید شریعتی به صفوی به دولت صفوی نیست، بلکه به تیپی است که پیش از صفوی هم وجود داشته است. روایت شریعتی از تشیع صفوی غیرتاریخی و به این معناست که شیعه با نه بزرگ به وضع موجود آغاز می‌شود. او نهضت و نظام را تفکیک می‌کند.
این دانشجوی جامعه‌شناسی تصریح کرد: شریعتی در حوزه رفتار تک تک مولفه‌های مناسکی را نقد می‌کند، او عصمت، امامت و ... را بررسی می‌کند و می‌خواهد چیزی را اصلاح کند. او می‌خواهد ایدئولوژی شیعه صفوی را از حیث نهضت و نظام نقد کند. از نظر او شیعه و روحانیت سه دوره در برابر قدرت، در کنار قدرت و به مثابه قدرت داشته است.
وی با بیان اینکه از نظر شریعتی تشیع مردمی در برابر تشیع دولتی است. گفت: نقطه عطف صفویان آن است که شیعه به چیزی تبدیل شده است که پیش از آن مقابلش ایستاده بود. مکانیسم تبدیل تشیع مردمی به تشیع دولتی روحانیت صفوی است. او این روحانیت را در برابر، کنار و خود قدرت تعریف می‌کند که در هر کدام نقد جداگانه‌ای وارد می‌کند.
ابراهیمی گفت: شریعتی بر رفتار تاکید می‌کند. او از نقد دولت شروع نمی‌کند. برخی اوقات تکثرگرایی ما را به این نتیجه می‌رساند که نباید به هیچ نتیجه‌ای پایبند بود. جامعه باید حقیقتی پیشبرنده داشته باشد. شریعتی هیچ جا از جامعه ایدئولوژی‌زدایی نمی‌کند، چون می‌داند جامعه ضعیف شده توان حرکت نخواهد داشت. از نظر او شیعه صفوی امام را تکریم و تحریف می‌کند.
وی در پایان گفت: طرح پیشتازانه شریعتی از یک نزاع دائمی بین قدرت در حاشیه امن سیاست، دولت و قدرت در بین مردم و جامعه در برابر سیاست رسمی ارائه می‌کند. او با تحلیل رفتار‌هایی که به مثابه یک نهاد رسمی در تار و پود ایرانیان دو در کنش‌های جمعی و فردی آنها بروز پیدا کرده است تا با شیعه‌زدایی (صفوی‌زدایی از رفتار شیعه) از تشیع از طریق نقد بین‌الاذهانی آنچه بنام مناسک و زیست روحانیت به عنوان عنصر نامطلوب صفوی می‌داند. وی چهره‌ای فرا‌تاریخی از تشیع سرخ در برابر تشیع سیاه ترسیم می‌کند و این رجوع به تاریخ ابدا یک تاریخ‌نگاری در معنای آکادمیک و یک وقایع نگاری نیست، آنچه اهمیت دارد برساخت تیپ‌های سنت که با ترسیم یک اتوپیا، فاجعه‌ای به نام تشیع دولتی را در دادگاه اجتماعی-اعتقادی به چالش می‌طلبد و تشیع علوی و تشیع صفوی مانیفیست تشیع مردمی در برابر تشیع دولتی است.
منبع: ایکنا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۶۳۳۳۶۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اردیبهشت زمان سفر سرزمین لاله های سر به زیر
همشهری- مهدیه تقوی راد: اگر برای تماشای لاله‌های منطقه حفاظت‌شده گلستان کوه خوانسار دیر بجنبید و بعد از پایان اردیبهشت به این منطقه سفر کنید، دیگر هیچ لاله‌ای را نمی‌بینید ، اما نگران نباشید،خوانسار اینقدر اماکن و جاهای دیدنی دارد که دست خالی از این شهر کوهستانی بر نمی گردید.
موقعیت: استان اصفهان، ۱۵کیلومتری جنوب شهرستان خوانسار، روستای دره بید
فاصله با تهران: ۳۹۵کیلومتر
چطور برویم: مسیر آزادراه خلیج‌فارس و آزادراه امیرکبیر را ادامه دهید بعد از گذشتن از آزادراه کاشان – گلپایگان به سمت خوانسار حرکت کنید.
دیدنی‌های اطراف دشت: مسجدجامع خوانسار، خانه حبیبی‌ها، غار و کوه هیکل، آسیاب آبی خوانسار، بقعه بابا عدنان، امامزاده شاهزاده احمد
امکانات: نمازخانه، سرویس بهداشتی، پارکینگ
امکان کمپ زدن: ندارد
پوشش گیاهی: لاله‌های واژگون، موسیر، گزانگبین، باریجه و انواع دیگری از گیاهان مرتعی، گز علفی، ریواس، کنگر، مرزنجوش، آویشن، گون
معرفی: منطقه حفاظت شده گلستان کوه یکی از باارزش‌ترین گیاهان بومی ایران یعنی لاله واژگون را در خود جای داده است. این منطقه با وجود قرارگیری در کویر مرکزی ایران دارای اقلیمی کوهستانی است و آب و هوای خنکی دارد.
جشن لاله‌های سر به زیرهر سال در فصل شکفتن لاله‌ها، جشنواره‌ای در این منطقه برگزار می‌شود و مردم محلی با سورنازنی، چوب‌بازی و برپایی بازارچه صنایع‌دستی شکفتن لاله‌های واژگون را جشن می‌گیرند. این گلها در میان بوته‌های گزانگبین و حتی روی صخره‌ها می‌رویند و برخی از گل‌های این منطقه خاصیت دارویی هم دارند. بهترین زمان بازدید از این منطقه از فروردین‌ماه تا اواسط خردادماه است. در این منطقه جانوران کمیابی مثل خرس سیاه، گرگ، شغال، تشی (نوعی جونده با بدن پوشیده از خار)، سمور، سنجاب، گراز وحشی، قوچ و میش هم زندگی می‌کنند. خانه تاریخی ابهری‌ها هم یکی دیگر از دیدنی‌های خوانسار است که توسط «حاج سیدمحمدباقر ابهری» بیش از ۲۰۰سال قبل در زمینی ۸۰۰متری ساخته شده است و به‌تازگی مورد بازسازی قرار گرفته است. این خانه یادگاری به‌جای مانده از دوران قاجار بوده و معماری آن، نقاشی‌ها و گچبری‌هایش به خوبی معرف سبک آن دوران است.
تماشای جاذبههاپارک جنگلی سرچشمه یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری و جاهای دیدنی خوانسار است. در وسط این پارک حوضچه‌های زیادی وجود دارد که آب آنها از چشمه‌های موجود در «کوه سیل» سرازیر می‌شود. چشمه‌های متعدد این پارک شامل «چشمه مرزنگوش»، «چشمه شترخون»، و «چشمه پیر» می‌شود. این چشمه‌ها، آب خنک و گوارایی دارند؛ به‌طوری که مردم هم از آب آنها می‌نوشند، هم مقداری با خود به خانه می‌برند. سکوهایی هم برای نشستن مردم در این پارک تعبیه شده است. تپه آریایی‌ها، در روستای رحمت‌آباد در فاصله ۳۵ کیلومتری شمال‌شرق خوانسار نیز یادگاری از زمان آریایی‌هاست که در گذشته غارهایی در دل این تپه قرار داشته که این تپه‌ها را از زیر به هم متصل می‌کرده و محل زندگی بوده است. هنوز هم آثاری از درهای سنگی در این تپه مشاهده می‌شود. ساختمان‌های خشتی که در چند طبقه بالای غارها از دامنه تا قله بنا شده‌اند، شکل خاصی به تپه داده و آن را خاص و منحصربه‌فرد کرده‌اند.
اماکن تاریخی-مقبره بابا پیر:در پارک سرچشمه خوانسار قرار دارد و متعلق به شیخ ابا عدنان قریشی، یکی از عرفای بزرگ قرن هفتم هجری است. این مقبره در دوره صفویه، روی چشمه‌ای به همین نام ساخته شده است و مورد احترام اهالی خوانسار قرار دارد.
خانه حبیبی‌ها : این خانه با سر در باشکوه و معماری بسیار زیبا و کم‌نظیرش، توجه هر بیننده یا صاحب ذوق و هنری را به خود جلب می‌کند. هر ساله در ایام محرم، مراسم عزای حسینی در این خانه تاریخی و باشکوه برگزار می‌شود و به همین دلیل این خانه با نام حسینیه حبیبی‌ها میان مردم شهرت دارد.
مدرسه مریم بیگم صفوی: به حوزه علمیه آیت الله علوی نیز مشهور است، قدیمی ترین مدرسه خوانسار است که در زمان صفویه توسط مریم بیگم شاهزاده صفوی بنا شده است. در سال ۱۱۰۶ هـ. ق همزمان با سلطنت شاه سلیمان صفوی و به دستور مریم بیگم صفوی ساخته شده است. دو لوح سنگی حاوی کتیبه از مدرسه قدیمی و کتیبه سردر مدرسه در موزه ایران باستان نگهداری می شود.
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت