به نقل از «خبرگزاری صدا و سیما»

رفع عطش شالیزارهای گیلان با آب بندان ها

تاریخ انتشار: ۱۶ دی ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۶۴۴۷۸۳۱

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، مرکز گیلان  "عمر برخی از آنها به هزاران ها سال پیش برمی گردد. براثر حرکت لایه های زیرین زمین و تشکیل چاله هایی کم عمق ایجاد شده و باجمع شدن روان آب ها، جان گرفته اند. تعدادی هم، زاده دست بشر  و حاصل ضربه های بیل و تیشه  او  بر دل  خاکند. در یک کلام، درگذشته های نه چندان دور،  منبعی پُر آب، برای روز مبادای کشت و کار برنج بوده اند و هنوز هم کارکردشان در برخی مناطق سو سو می زند و آبی برعطش شالیزارهای تشنه است ".

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اینها تعریفی است که کارشناسان جهاد کشاورزی وشرکت آب منطقه ای، درخصوص آب بندان ها یا سَل ها و مزایای آن دارند. به گفته این کارشناسان، آب بندان ها افزون بر مزیت فراهم کردن امکان ذخیره و تامین آب زراعی،  فواید دیگری چون جلوگیری از وقوع سیل، رسوب گیری رودخانه های منتهی به خزر، كمك به تنوع زیستی و حفظ محیط زیست، افزایش درآمد روستاییان با پرورش ماهی  و اردک و ایجاد محیط های گردشگری را در پی دارند. اما بیش از همه، قابلیت ذخیره سازی و تامین آب زراعی است که بر اهمیت این پهنه های آبی می افزاید. براساس اظهار نظر کارشناسان جهاد کشاورزی نیاز آبی سالانه شالیزارهای گیلان که عمده مصرف کننده منابع آبی هستند در فرآیند تولید برنج، حدود 2میلیارد و850 میلیون مترمکعب است این درحالیست که سد سفید رود آب مورد نیاز 180هزار هکتار را تامین می کند و آب بقیه شالیزارها باید از منابع آبی دیگر ازجمله آب بندان ها تامین شود.  آنطور که رییس سازمان جهاد کشاورزی گیلان می گوید : اگرچه هنوز برخی از آب بندان های گیلان، کارکردهای خود را حفظ کرده اند اما واقعیت این است که تعداد زیادی از این پهنه های آبی، با وجود تمامی فواید و کارکردهایی که دارند از حدود نیم قرن پیش، به تدریج کارآیی خود را  در گیلان، بویژه در زمینه تامین آب زراعی از دست داده اند. 
علیرضا شعبان نژاد از وجود  17هزار هکتار آب بندان در گیلان  در دهه 40 و تا پیش از بهره برداری از سد سفید رود- تنها سد مخزنی گیلان-  خبر داده و می گوید: این درحالیست که براساس آخرین بررسی ها درحال حاضر وسعت آب بندان های گیلان به حدود نصف ، چیزی معادل 8 هزار و 900 هکتار، با ظرفیت آبگیری150میلیون مترمکعب، کاهش یافته است.
وی با بیان اینکه از حدود نیم قرن پیش و با بهره برداری از سد سفید رود - تنها سد مخزنی گیلان- شالیکاران کم کم وابستگی خود را به آب بندان ها کم کرده و برای تامین آب زراعی شالیزار، به ذخیره آب سد سفیدرود چشم دوخته اند افزود :همین امر باعث شد بیش از 8 هزار هکتار آب بندان در گیلان سال ها به حال خود رها شوند؛ آب بندان هایی که دیگر حالا قابل آبگیری نیستند و در این مدت یا به عرصه جنگلی و زمین بایر تبدیل شده اند و یا با تصرف، تغییر کاربری داده اند.
رییس سازمان جهاد کشاورزی گیلان البته عواملی چون انباشته شدن رسوبات و لجن، فرسایش دیواره ها، نداشتن متولی واحد تا قبل از سال 90 و در نتیجه تصرف اراضی آب بندان ها توسط اشخاص حقیقی وحقوقی را هم مزید بر علت می داند.
علیرضا شعبان نژاد با اشاره به اینکه مجموع این عوامل باعث شد هرسال وسعت این پهنه های آبی در گیلان، کاهش یابد و حجم مفید مخزنی بسیاری از آنها به کمتر از یک متر برسد افزود:  درحال حاضر آب بندان های موجود، آب زراعی 27هزار و800هکتار از238هزار هکتار شالیزار  استان را تامین می کند.
به گفته وی بخشی از آب زراعی دیگر شالیزارها هم، بویژه درفصل تابستان ازهمین آب بندان ها تامین می شود. 
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان هم می گوید: اگرچه کمبود آب، معضلی کشوری است اما بحران تامین آب کشاورزی برای استانی که همه، آن را با بارانهای فراوان می شناسند و تولید محصول استراتژیکش وابسته به آب است، زیبنده نیست که از کم آبی رنج ببرد.
حبیب جهانساز افزود : حالا که از یک سو تغییرات اقلیمی و خشکسالی در سالهای اخیر دامنگیراستان پرباران گیلان شده و از سوی دیگر ظرفیت ذخیره سازی آب سد سفید رود به علت رسوباتی که در دل خود فرو برده، کم شده ، استفاده از ظرفیت های دیگری چون آب بندان ها الزامی است.
وی می گوید: از دهه 80 سازمان جهادکشاورزی که در کنار آب منطقه ای مسئولیت لایروبی آب بندانها را برعهده داشت هزار و 900هکتار آ بندان را لایروبی و احیا کرد اما از سال90تاکنون امور مربوط به آب بندانها بطور کامل به آب منطقه ای واگذار شده و سازمان جهادکشاورزی مشارکتی در احیا و لایروبی این پهنه های آبی ندارد.
اما مدیرشبکه آبیاری، زهکشی و امور آب بندان های شرکت آب منطقه ای گیلان که دستگاهش از6سال پیش به تنهایی وظیفه حفاظت ، لایروبی و احیای آب بندان ها را برعهده گرفته می گوید: رسوب گذاری های مداوم رودخانه های قزل اوزن وشاهرود و همچنین افزایش بهره برداری دیگر استانهای مسیر سفیدرود باعث شده ظرفیت سد سفید رود که تامین کننده آب170هزار هکتار شالیزار گیلان است از یک میلیارد و800میلیون مترمکعب به حدود یک میلیارد و50میلیون مترمکعب کاهش یابد.  ابوطالب منصوری گفت:شرکت آب منطقه ای گیلان ، از سال 90تاکنون ، برای استفاده از منابع آبی جایگزین که حل مشکل تامین آب زراعی  را به دنبال دارد هزار و 316 هکتار آب بندان را با صرف حدود 19 میلیارد و 200 میلیون تومان بازسازی، لایروبی و آماده آبگیری کرده است. 
وی با این توضیح که برای استفاده از آب بندان ها به عنوان منبع ذخیره سازی آب  باید این پهنه های آبی را با توجه به موقعیت جغرافیایی شان، هر5 تا 10 سال لایروبی کرد گفت: هزینه لایروبی هر هکتار آب بندان بین 50 تا 70میلیون تومان است که رقم کمی نیست.
مدیرشبکه آبیاری، زهکشی و امور آب بندان های شرکت آب منطقه ای گیلان افزود: بر این اساس برای لایروبی 8 هزار و 928هکتار آب بندان موجود در گیلان، به بیش از 500 میلیارد تومان اعتبار نیاز است، درحالی که در خوش بینانه ترین حالت، اعتبارات سالانه برای این کار در گیلان حدود یک و نیم میلیارد تومان است که با توجه به اختصاص اعتبارات قطره چکانی، 33 سال طول می کشد تا آب بندانهای استان، فقط، یک بار، لایروبی شوند.
ابوطالب منصوری اگرچه ازمشکل تخصیص اعتبارات گفت، اما گفت: برای حل این مشکل، از 3 سال پیش151 پهنه آب بندان چند منظوره گیلان به وسعت929 هکتار را  به کشاورزان و بهره برداران واگذار کردیم تا با یک تیر دو نشان بزنیم و افزون بر لایروبی آب بندان ها که نتیجه آن  ذخیره آب مورد نیاز شالیزارهاست، زمینه پرورش ماهی واردک و هم چنین گردشگری را دراین آب بندان ها فراهم کنیم؛ اقدامی که تاکنون برای حدود 2 هزار و 700 نفر اشتغال زایی مستقیم ایجاد کرده است. وی با بیان اینکه به ازای واگذاری هر هکتار آب بندان 500 هزار تومان از بهره برداران به عنوان اجاره بهای سالانه دریافت می شود گفت: بهره برداران برای استفاده از آب بندان ها در گام اول باید آن ها را لایروبی، آبگیری و سپس استفاده کنند که این کار باعث می شود آب بندانها توان آبگیری خود را بازیابند.
ابوطالب منصوری می گوید: درصورت واگذاری 1250 پهنه آب بندانهایی که قابلیت چند منظوره شدن را دارد ، حدود 2 هزار هکتار احیا می شود و برای  حدود 3 هزار نفر هم در روستاها شغل ایجاد خواهد شد. 
مدیرشبکه آبیاری، زهکشی و امور آب بندان های شرکت آب منطقه ای گیلان افزود: بقیه آب بندان هایی که قابلیت چند منظوره شدن را ندارند بطور تدریجی ، با استفاده از اعتبارات سالانه بر اساس اولویت و سابقه لایروبی آنها، احیا خواهیم کرد. ابوطالب منصوری البته از موازی کاریها در امور آب بندان ها هم گلایه کرد و گفت : برای مثال اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان که مالکیت آب بندان ها را در اختیار دارد، درمواردی با واگذاری برخی پهنه ها مخالفت می کند.
مدیرشبکه آبیاری، زهکشی و امور آب بندان های شرکت آب منطقه ای گیلان البته به این نکته هم اشاره کرد که مالکیت منابع طبیعی در امور آب بندان ها، ابلاغی کشوری و قانونی است اما امید می رود برای جلوگیری از موازی کاریها یا قوانین مربوط به این حوزه اصلاح شود و یا منابع طبیعی در این باره بیشتر همکاری کند.    ابوطالب منصوری درخصوص رفع تصرف آب بندانها هم گفت: از6سال پیش که مسئولیت حفاظت و احیای آب بندان ها به یک متولی واحد-آب منطقه ای- سپرده شده، تمرکز بیشتری روی رفع تصرف آنها داریم که شاهد این ادعا هم رفع تصرف بطور میانگین2هکتارآب بندان در سال است که از سال90 اجرایی شده.
منصوری البته از گام های استوار شرکت آب منطقه ای استان در سال گذشته خبر داد و گفت: البته پارسال توانستیم100هکتارآب بندان را رفع تصرف و 15متصرف را به مراجع قضایی معرفی کنیم.
کوتاه سخن اینکه : با پدیدار شدن تغییرات اقلیمی، کاهش ظرفیت مخزن و ذخیره آبی تنها سد مخزنی گیلان، نظرها به سمت پهنه های آبی ای جلب شد که تعداد زیادی از آن ها، در گذر زمان به جای تامین آب، خاک خُوردند. اگرچه تا سالها، در مسیر احیا و ساماندهی آب بندان ها موانعی چون تعدد متولی، وجود متصرفان و تغییرکاربری وجود داشت و کمبود اعتبارات مشکل همیشگی این کار بوده و هست اما چند سالیست مسئولان پای مردم را به آب بندان ها باز کرده اند و با واگذاری این پهنه های آبی به بهره برداران، با یک تیر دو نشان زده اند و ضمن لایروبی و احیا، زمینه هایی اشتغالزایی و افزایش تولید را هم در آب بندان ها فراهم کرده اند.اگرچه این گام ها هنوز استوار نیست اما امید می رود با اطلاع رسانی و فرهنگ سازی بیشتر در زمینه استفاده از این ظرفیت های آبی، عطش شالیزارها با آب ذخیره شده این آب بندان ها رفع و روزی ِکشاورزان هم با پرورش ماهی ، اردک و گردشگری، به راه باشد.

*  نگارندگان : کبرا اجدادی  و مریم امدادی   

منبع: خبرگزاری صدا و سیما

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.iribnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری صدا و سیما» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۶۴۴۷۸۳۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مسدود شدن ۴۰۰ حلقه چاه غیرمجاز در سطح کرمانشاه

رسول فرهادی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کرمانشاه گفت : این تعداد حلقه چاه غیرمجاز که تنها ۱۲۰ حلقه از آنها در طول ۲ روز مسدود شد با همکاری گروه‌های گشت و بازرسی و پس از اخذ دستور قضایی در استان انجام شد.

وی با بیان اینکه از این تعداد چاه غیرمجاز مسدود شده، ۱۳۵ حلقه در مجاورت چاه‌های آب شرب شهر کرمانشاه واقع شده بودند افزود: با انسداد این تعداد چاه غیرمجاز از برداشت بی رویه حدود ۱۵ میلیون متر مکعب آب‌های زیرزمینی جلوگیری به عمل آمد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کرمانشاه ادامه داد: در سال گذشته به منظور جلوگیری از برداشت بیش از اندازه آب‌های زیرزمینی، تعداد ۶۰۰ دستگاه کنتور هوشمند نیز برروی چاه‌های مجاز استان نصب شد که با نصب آن از برداشت بی رویه سالانه ۷.۵ میلیون مترمکعب آب جلوگیری شد.

فرهادی با بیان اینکه امسال انسداد چاه‌های غیرمجاز در استان به ویژه در شهرستان صحنه با جدیت ادامه خواهد داشت گفت: پیش بینی شده است حدود ۶۰۰ حلقه چاه غیرمجاز امسال در استان شناسایی و مسدود شود که از این تعداد ۲۰۰ حلقه چاه در شهرستان صحنه خواهد بود.

وی در زمینه لایروبی رودخانه‌های استان برای جلوگیری از بروز سیلاب‌های احتمالی در استان نیز اضافه کرد: در سال گذشته به حجم یک میلیون متر مکعب از مسیر رودخانه‌های استان به ویژه در ۳۰ نقطه حادثه خیز کار لایروبی انجام گرفت.

فرهادی با بیان اینکه در همین راستا برای لایروبی رودخانه اروند در قصرشیرین پیمانکار انتخاب و کار لایروبی آن نیز امسال به پایان خواهد رسید گفت: شرکت آب منطقه‌ای استان برنامه منظمی را برای لایروبی رودخانه‌های سطح استان تدوین کرده است .

باشگاه خبرنگاران جوان کرمانشاه کرمانشاه