عروسک‌هايي براي طلب باران / خدا کند باران ببارد

خبرگزاري آريا - آيين ها باران خواهي در هر بخش از اين سرزمين شکل متفاوتي دارند، اما عروسک ها پاي ثبات دعاي باران هستند.
به گزارش خبرنگار گروه جامعه خبرگزاري ميزان، اقليم خشک ايران همواره در طول تاريخ دغدغه ساکنان اين سرزمين بوده است. دغدغه اي که آرام آرام با اسطوره، داستان، شعر و هنر گره خورده و آيين ها براي طلب باران از آسمان ساخته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در آيين هاي باران خواهي اصل بر به دنبال آب گشتن است، آبي که حاصل باران است و باراني که ايزدان نگهبانان آن هستند و باران به فرمان آنها بر کشتزارها، بيابان ها خشک، کوهساران، درياها و زمين فرو مي ريزد.

عروسک ها در تاريخ ايران همواره نقش آييني داشتند و بعدها تبديل به بازيچه اي براي کودکان شده اند. يکي از مهمترين نقش هاي عروسک ها، طلب باران است. امير سهرابي، پژوهشگر حوزه عروسک ها درباره آيين هاي باران خواهي که عروسک ها در آن حضور دارند، به خبرگزاري ميزان مي گويد: در اقصي نقاط کشور آيين باران خواهي با شکل ها و نام هاي متفاوتي برگزار مي شود و در اکثر آنها عروسک ها نيز حضور دارند.
او درباره پراکندگي اين مراسم در ايران مي گويد: در حوزه خراسان، چولي قيزک آيين باران خواهي است و چم چمه گلين در ترک ها، چمچه خاتون در گيلان، بوکه واران در کردها، کوسا در عشاير زاگرس و اتلو متلو در جنوب خراسان برگزار مي شود.
در فرهنگ عروسک ها و نمايش هاي عروسکي آييني و سنتي ايران براي هر کدام از اين عروسک هاي توضيحي آمده است. هر چند اين آيين ها در نقاط مختلف اسامي، اشکال و شيوه هاي متفاوتي دارد اما گاهي از يک ريشه مشترک است.

اتلو
اتلو نام شبه عروسکي آييني است که در بيرجند براي طلب باران ساخته مي شده است. اتلو متلو نام ديگر اين عروسک است. در گويش خراساني اتلو به معني کسي است که لباس نامرتب مي پوشد و حمام نمي روند. در اين مناطق اين عروسک را پس از ساخت در روستا مي گردانند و مي خوانند: اتلوي ما تنشه است/ اتلوي ما گشنه است/اي خدا خدا بارون کن/ بارون او شارون کن

بوکه وارانه
بوکه واران در واژه کردي به معناي عروس باران است. کودکان کرد اين عروسک را براي تمناي باران مي سازند و ذر نمايش آييني و عورکسي خاص و منحصر بفرد شرکت مي دهند. به باور برخي نمايش عروسکي بوکه واران نمونه تغيير يافته ستايش ايزد بانوي آب است. بوکه وارانه در نقاط مختلف با اشعار و مراسم هاي متفاوت اجرا مي شود.تاريخچه ساخت عروسک باران به روشني مشخص نيست. در ارتباط با ريشه ها اعتقادي اين عروسک آمده است که در يکي از روستاهاي کردستان در ايام خشکسالي دختر ساداتي عروس خانواده اي مي شود. در همان روز باران رحت خداوندي زمين هاي تشنه آن روستا را سيراب کرد و مردم روستا قد اين عروس سادات را مبارک مي داند و پس از آن در ايام خشکسالي، در روستاهاي کردستان عروسکي را مي سازند و نامش را به خاطر آن عروس، عروس باران مي گذارند تا باران ببارد. نبايد فراموش کرد که ريشه هاي آيين بوکه بارانه با اساطير و به طور مشخص ايزدبانو آناهيتا در ارتباط بوده است.

چولي قزک
در شهر فردوس به عروسک باران خواهي چولي قزک مي گويند. رسم بر آن است که بچه ها چولي قزک به دست مي گيرند و در صحرا و کوچه ها به راه مي افتند و شعر مي خوانند و گاهي به در خانه ها مي روند و از صاحبخانه خوراي هايي از قبيل نخود و کشمش و حبوبات مي گيرند. در بعضي شهرها، زنان بيوه نيز اين مراسم به شيوه خاص خود اجرا مي کنند. در پايان کار بچه ها بر سر چولي قزک آب مي ريزند و گاهي سر او را در آب فرو مي برند، يعني که خداوند ما را نااميد نخواهد کرد و باران خواهد آمد.

کترا گيشه
صورت ديگر باران خواهي درست کردن عروس باران با قاشق چوبي بوده که در نقاط مختلف گيلان با نام ها کترا گلين، کتراگيشه، ترک ليلي و کوکوليلي اجرا مي شده است. عروس باران را بچه ها در کوچه هاي ده مي گرداندند و برايش شعرهايي مي خواندند که مضمون آنها طلب باران و بيان زندگي سخت مردم بوده است. همه ده را با خواندن آواز مي گشتند و از هر خانه اي مقداري برنج، مواد غذايي و ظرف مي گرفتند و سر چهار راه غذا مي پختند و دست جمعي مي خوردند. ظرف ها را پس ميدادند اما کفگير و قاشق چوبي که با آن عروسک درست مي کردند را تا زماني که باران نمي باريد به صاحبش پس نميدادند.

چمچه گلين
چمچه قاشقي چوبي و گود است که شکل کلي آن شبيه دستي است که آب بر ميدارد. اين مراسم با کار بچه هايي شروع مي شود که يکي از آنها چچه يا قاشق بزرگ چوبي در دست دارد. بچه ها لباس عروسکي که از قبل آماده کرده اند به تن چمچه مي پوشانند و آن را چمچمه گلين صدا مي کنند. يکي از بچه ها چمچه را دست مي گيرد و همراه ديگر بچه ها در حالي که ترانه هاي عروس چمچه و تمناي باران را مي خوانند براي گرفتن هديه به در خانه هاي روستا مي روند. در هر خانه سطل يا ظرف آبي بر سر چمچمه مي ريزند و به بچه ها هديه مي دهند. در پايان بچه ها با موادي که جمع کردند، آش مي پزند و بين خود و نيازمندان تقسيم مي کنند.
چمچه خاتون (روايت قزوين)
چمچه خاتون عروسکي است آييني که ريشه در اعتقادات و باورهاي مردم استان قزوين دارد. اين عروسک در هنگام بي آبي و نيت بارش باران ساخته ميشده است. زماني که مردم به مشکل بي آبي بر مي خوردند، در هر منطقه از استان بانوي سالخورده اي که به همت بالا و ايمان شهره بود، عروسکي مي ساخت و به دست مي گرفت و با بچه ها که سمبل پاکي هستند، به در خانه ها مي رفت. اين مهمانان ناخوانده، همه با هم شعري را مي خواندند و از صاحبخانه درخواست مي کردند که به نيت آنها احترام بگذارد تا خداوند هم به نيت آنها احترام بگذارد و با نزول باران گره گشا باشد. صاحبخانه هم به نيت باران به بچه ها هديه هايي ميداد و دست هاي عروسک را اندکي خيس مي کرد.پس از مراسم همه اهالي جمع مي شدند، آش مي پختند و براي باراش باران دعا مي کردند.
آيين هاي با ريشه هاي مشابه و شکل هاي متفاوت براي تمناي باران در نقاط ديگر ايران نيز اجرا مي شود که در آن عروسک ها نقش آييني دارند. در کنار اين آيين ها، برخي از آيين هاي تمناي باران بدون حضور عروسک ها نيز اجرا مي شود.
انتهاي پيام/

منبع: خبرگزاری آریا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۶۶۸۳۴۵۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

برگزاری آیین بانوی اهداکننده حیات در استان یزد

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز یزد، کانون دانشجویی فرهنگی نبض زندگی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با همکاری اداره کل انتقال خون استان یزد، آیین بانوی اهداکننده حیات را برگزار می‌کند. 
در آیین بانوی اهداکننده حیات از بانوان ودخترانی که تا روز دختر (۲۱ اردیبهشت) خون اهدا کنند، بانوان و دخترانی که تا به حال حداقل یک بار اهدای خون داشته اند، بانوان ودخترانی که در سال ۱۴۰۳ برای اولین بار، خون اهدا کرده اند، تجلیل می‌شوند.