به نقل از «ایران آنلاین»

از مقام تا مرام زهرا(س)

تاریخ انتشار: ۱۲ بهمن ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۶۹۴۶۰۰۱

در کتاب‌های سیره‌نویسی و تاریخ اعراب رسم نبود که درباره زندگی زنان بویژه دختران مطالبی نوشته شود، زمانی که حضرت زهرا در خانه پیامبر زندگی می‌کردند چندان اسناد معتبری نداریم؛ جسته گریخته روایاتی وجود دارد که مورد استناد قرار می‌گیرد. مریم حاجیان

ایران آنلاین / گروه اندیشه:

از سیره‌نگاری حضرت زهرا(س) اطلاعات چندانی در دست نیست و آنچه در روایات هم از ایشان نقل می‌شود، بیشتر به ابعاد فردی زندگی ایشان اختصاص دارد و کمتر ابعاد اجتماعی و علمی ایشان مورد تأمل قرار گرفته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

حجت‌الاسلام مصطفی قنبرپور، پژوهشگر حوزه دین، علت این امر را در سنت سیره‌نگاری اعراب می‌داند که اغلب در مورد زندگی زنان و به ویژه دختران چیزی نوشته نمی‌شد. او بر این باور است که تاریخ شیعه هم در این خصوص با ضعف‌های جدی روبرو است.  در گپ‌و‌گفتی که با حجت‌الاسلام قنبرپور داشتیم، کوشیدیم تا از رهگذر همین منابع محدود، گریزی بر ابعاد اجتماعی زندگی حضرت زهرا(س) داشته باشیم.

***

*جناب قنبرپور، دین اسلام در شرایطی ظهور کرد که زن از لحاظ اجتماعی از جایگاه شایسته برخوردار نبود، در این فضا، پیامبر(ص) ضمن تکریم حضرت زهرا(س)، زمینه را برای فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی ایشان فراهم کردند. به این اعتبار، چقدر می‌توان حضرت زهرا(س) را تحقق عینی آموزه‌های دینی اسلام در رابطه با تحول نقش زن دانست؟

 

حضرت زهرا(س) در زمانه‌ای زندگی می‌کردند که «زن» به لحاظ اجتماعی از جایگاه چندانی برخوردار نبود. خواست خداوند بود که فاطمه(س) برای پیامبر(ص) بماند تا به بیان ارزش وجودی زن بپردازد.

در فضایی که اعراب دختران خود را زنده به گور می‌کردند، حضرت زهرا(س) از شأنی سیاسی برخوردار بود و با خطبه‌های متقن خود در جریان فدک «فرهنگ مقاومت» را اعتلاء بخشید چنانکه می‌توان از ایشان به عنوان «بنیانگذار مکتب اعتراض» یاد کرد.

هنگامی که پای دفاع از حریم اسلام و امامت پیش می‌آمد، با صدای رسا و فریادی بلند در مقابل مهاجر و انصار ظاهر می‌شدند و با کمال عفت و پاکدامنی از حقوقشان دفاع می‌کردند چنانکه گروهی با برنامه‌ریزی قبلی خلافت را از آن خود کردند و امیرمؤمنان(ع) را از حق مسلم و الهی خود محروم ساختند. دختر گرامی رسول خدا(ص) سکوت را شکستند و با تمام توان و با بدنی رنجور در اثر ضرب و شتم مخالفان وارد میدان مبارزه شدند و با شیوه خردمندانه خویش علیه حکومت غاصب قیام کردند. ایشان، در کنار امیر مؤمنان(ع) به همراه فرزندانش حسن(ع) و حسین(ع) به درب خانه‌های انصار و مهاجر می‌رفتند و آنان را در غصب خلافت توسط حکومت وقت هشدار می‌دادند.

 

*اخلاق در منظومه فکری ایشان چه جایگاهی داشت؟

فارغ از ابعاد سیاسی و اجتماعی، فاطمه زهرا(س) دارای اخلاقی پسندیده بود همانگونه که قرآن کریم در مورد پیامبر اعظم(ص) می‌فرماید «وَ اِنَّکَ لَعَلَی‌ خُلُقٍ عَظیم؛ تو بر مسند والایی که همانا اخلاق نیکو است تکیه زدی» آن حضرت علاوه بر سجایای اخلاقی دلی بی‌پروا داشت و هرگز زیر بار زور نمی‌رفت و خودپسندی را به خود راه نمی‌داد.

از نظر اخلاق اجتماعی هم فردی منزوی نبود، به همراه پیامبر(ص) در میادین جنگ شرکت می‌کردند. حتی در جنگ احد که خطرناک‌ترین جنگ بود و بدن پیامبر(ص) زخم‌های فراوانی برداشت حضرت زهرا(س) حضور داشتند و زخم‌ها را مداوا می‌کردند.

در قرآن آمده است اگر پیامبر(ص) با لشگریانش وارد دیاری می‌شدند و جنگی درمی‌گرفت و غنایمی بدست می‌آمد، پیامبر(ص) تنها یک پنجم آن غنائم را برمی‌داشت و مابقی را بین رزمندگان تقسیم می‌کرد. اما اگر وارد شهری می‌شدند و جنگی در نمی‌گرفت، خود مردم بخشی از اموال یا اراضی خود را تقدیم می‌کردند که در این صورت به این اموال «خالصه پیامبر(ص)» گفته می‌شد و دیگر متعلق به رزمندگان نبود.

در سال هفتم هجری که پیامبر(ص) به مدینه برگشتند، جبرئیل بر پیامبر آیه «وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ» را نازل کرد که تفسیر آن این  است که پیامبر(ص) حق خویشاوندان خود را بدهد. و پیامبر فرمود: «منظور از خویشاوندان کیست؟» جبرئیل گفت: «آن را به حضرت زهرا(ع) بده». پس پیامبر(ص) آن را به حضرت زهرا(س) هدیه کرد. در اسلام قاعده فقهی «هبه ذی رحم» به این معنا است اگر پدر یا مادری، ملک یا زمینی را در زمان حیاتشان به فرزندشان هبه و هدیه کنند و آن فرزند تصرف مالکانه در آن انجام دهد، این غیرقابل برگشت است.

 بنابراین از سال هفتم تا سال یازدهم هجری (یعنی تا تاریخی که پیامبر رحلت کردند) این اراضی کاملا در اختیار حضرت زهرا (س) بود که درآمد سرشاری داشت و حضرت زهرا(س) تمام درآمد حاصل از آن را به فقرا و نیازمندان اختصاص می‌داد و یا گاهی اگر لشگریان اسلام نیاز داشتند به آنها کمک می‌کردند.

ایشان اهل تقوا و پرهیزکاری بالایی بودند و دیگران را بر خود مقدم می‌داشتند. از درآمد باغاتی که در مدینه در تصرف آن حضرت بود چیزی برای زندگی خود برنمی‌داشت و به دیگران کمک می‌کرد. فاطمه(ع) همواره دغدغه مردم را داشت که البته این روش سیره اهل بیت(ع) بود و لذا می‌بینیم بعد از هزار و اندی سال، انقلاب شکوهمند اسلامی که به رهبری یکی از فرزندان شجاع آن حضرت آغاز شد نیز نشأت گرفته از همین تفکر و اندیشه بود و حضرت امام خمینی(ره) نیز اینگونه فکر می‌کرد و اینگونه زندگی ساده و بی‌آلایشی داشت و برای خود و فرزندانش چیزی نمی‌خواست.

 

*حضرت زهرا(س) از جایگاه علمی والایی نیز برخوردار بودند و این از خطبه حکیمانه ایشان در مسجد مدینه و سایر احادیثی که از ایشان به دست ما رسیده است، برداشت می‌شود. بعد علمی شخصیت حضرت زهرا(س) را چگونه توصیف می‌کنید؟

از نظر علمی هم فاطمه زهرا(س) در مرتبه والایی قرار داشت. به نحوی که ما می‌بینیم خانه ایشان به روی دختران و زنان مدینه باز بود، می‌آمدند و مباحث علمی را مطرح می‌کردند و  حضرت زهرا(س) به آنها به تعبیر امروزی‌ها معارف اسلامی و دروس اسلامی و اخلاقی را تعلیم می‌داد.

طبق روایات یک روز امیرالمؤمنین(ع) وارد شدند دیدند فاطمه زهرا(س) جواب مسائل پیچیده علمی دختران و زنان مدینه را بیان می‌کند. گوش دادند، بحث‌شان که تمام شد حضرت زهرا(س) به امیرالمومنین نگاهی کرد  و خطاب به ایشان گفت: یا ابوالحسن می‌خواهی از عالم غیب برایت خبر بدهم، از ماکان و ما یکون و ما هو کائن؛ از آنچه تا به حال روی داده است، الان در حال اتفاق است و در آینده رخ می‌دهد تو را آگاه سازم. امیرالمومنین(ع) شگفت زده شد و به احترام مقام علمی حضرت زهرا(س) به عقب آمد و این داستان را برای پیامبر(ص) بیان کرد و گفت: یا رسول‌الله آیا نور فاطمه هم از نور ما است؟  پیامبر(ص) فرمودند: بله نور فاطمه هم  از نور ما است.

روان‌شناسان و حتی زیست‌شناسان معتقدند که شخصیت هر انسانی برآیند دو عامل است؛ «وراثت» و «محیط». عامل وراثت باعث می‌شود تا هر انسانی حاوی صفات جسمانی و روحی پدر و مادر باشد و در روایات هم در مورد امام حسین(ع) داریم که «أشْهَدُ أَنَّکَ کُنْتَ نُوراً فِی الاَْصْلاَبِ الشَّامِخَةِ، وَالاَْرْحَامِ الْمُطَهَّرَةِ،» یعنی ما شهادت می‌دهیم تو نوری بودی در پشت پدران با فضیلت که به رحم‌های مطهره منتقل شدی، یعنی تو وارث صفات ممتاز و برجسته پیامبر(ص) و علی مرتضی و حضرت زهرا(ع) هستی. این امر بحث مفصل «ژنتیک از نظر اسلام» را می‌طلبد. 

عامل دوم هم «محیط» است، ایشان در خانه پیامبر(ص) پرورش یافته بودند و از نزدیک شاهد سجایای اخلاقی، علمی و دینی پدر و مادر بودند. و این دو عامل در ساخته شدن شخصیت حضرت زهرا(ع) بسیار اثرگذار بود.

 

*به نظر می‌رسد ما در سیره‌نگاری‌ زنان برجسته اسلام با کمبود منابع مواجهه‌ایم. دلیل این امر چیست؟

بله، متأسفانه در کتاب‌های تاریخ و سیره‌‌نویسی عرب رسم نبود که درباره زندگی زنان بویژه دختران مطالبی نوشته شود، از این رو، در زمانی که حضرت زهرا(س) در خانه پیامبر(ص) زندگی می‌کردند مطالب چندانی در اسناد معتبر نداریم، جسته گریخته روایاتی وجود دارد که مورد استناد قرار می‌گیرد.

منبع: ایران آنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۶۹۴۶۰۰۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

انحراف مینی بوس در اتوبان پیامبر اعظم(ص) ۸ نفر را راهی بیمارستان کرد

ایسنا/آذربایجان شرقی سخنگوی اورژانس آذربایجان شرقی از انحراف مینی بوس در اتوبان پیامبر اعظم(ص) با مصدومیت ۸ نفر خبر داد.

وحید شادی نیا با اعلام این خبر گفت: انحراف مینی بوس در اتوبان پبامبر اعظم بعد از عوارضی بستان آباد به سمت تبریز، بعد از تونل شیبلی اتفاق افتاد و ظهر چهارشنبه ۱۲ اردیبهشت ماه خبر این حادثه به مرکز ارتباطات اورژانس استان اعلام و چهار دستگاه آمبولانس اورژانس به محل حادثه اعزام شدند.

وی افزود: این حادثه که در اثر انحراف رخ داد ۸ نفر مصدوم در پی داشت که بعد از انجام اقدامات اولیه درمانی، چهار نفر از مصدومان به بیمارستان بستان آباد و چهار نفر دیگر به بیمارستان امام رضا(ع) تبریز منتقل شدند.

انتهای پیام