به نقل از «ایران آنلاین»

هادی خانیکی: اگر به بحران آب فکر نکنیم جامعه مدنی به خطر می افتد

تاریخ انتشار: ۶ اسفند ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۷۳۸۴۵۷۸

اگر به مسأله بحران آب در جامعه‌مان فکر نکنیم دموکراسی، مدارا و جامعه مدنی به خطر می‌افتد و خشونت جای مدارا و گفت وگو را می گیرد

ایران آنلاین / گروه اندیشه:

ششمین گردهمایی سالانه کانون گفت‌وگو با موضوع «گفت‌وگو و طبیعت»، در تالار ایوان شمس برگزار شد. دکتر هادی خانیکی، استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی از سخنرانان این  گردهمایی بود که در ادامه گزیده ای از سخنرانی او ارائه می شود:

من این توفیق را داشتم زمانی با شیوه و سیره امام موسی صدر آشنا شوم که گفتمان غالب بر جامعه و منطقه ما گفتمان مبارزه بود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

مبارزه الزام‌های خاص خود را دارد و این پرسش که چطور در جامعه چند فرهنگی کسی می‌تواند در عین انتخاب یک مشی سیاسی، بنیادهای اخلاقی و معنوی آن را به گونه‌ای تقویت کند که بر مبنای آن ابتدا انسان‌ها در امور اخلاقی و اجتماعی توانمند شده و سپس وارد سیاست شوند.

به نظر من اگر از سرمشق‌های امام صدر بهره می‌گرفتیم شاید امروز گرفتاری‌ها و بحران‌های جامعه مسلمان ما کاهش پیدا می‌کرد. ما نیاز داریم تا هر حدی که می‌توانیم جامعه و رفتار خودمان را از تنفر و خشونت دور کنیم و به طور طبیعی وقتی این کار را انجام دادیم، می‌توانیم مسائل مشترک را پیدا کرده و بر سر آنها گفت‌وگو کنیم.

مواجهه انسان با طبیعت بر ۳ نوع است: استثمار، بهره‌برداری متقابل و رفتار با عشق 

روی آوردن به طبیعت و انتخاب طبیعت غیر از الزام‌هایی که دانش جدید بشری به همراه آورده الزام‌های دیگری هم دارد. ما نیاز داریم که فرصت‌های تازه‌ای را برای زندگی آرام‌تر بشر پیدا کنیم. انسان خسته از «خود» و «جامعه» برای ترمیم روانش معمولا به طبیعت پناه می‌برد. وقتی بشر به کوه و جنگل پناه می‌برد که در جامعه‌اش پرسش‌های پاسخ نیافته بسیاری دارد. در بحث از گفت‌وگو و انواع آن بحث گفت‌وگو با طبیعت هم مطرح است.

نوع شناخته شده گفت‌وگو که مورد توجه ادیان هم بوده گفت‌وگوی انسان آفریده با خداوند آفریننده است. این گفت‌وگویی ابدی و بی‌پایان است. نوع دوم گفت‌وگو میان انسان با طبیعت رخ می‌دهد که هم در وضعیت اختیار و هم اجبار این گفت‌وگو یک واقعیت است و می‌توان در جست‌وجوی مهارت‌های آن بود. با عبور از این نوع دوم است که به نوع سوم یعنی گفت‌وگوی انسان با انسان‌های دیگر و نوع چهارم یعنی گفت‌وگوی انسان با خویشتن، می‌رسیم.

سوال اینجاست که گفت‌وگوی انسان با طبیعت با چه الزاماتی که امروز با آن روبه‌رو هستیم سازگاری دارد؟ دیوید بوهم در نقل قولی، طبیعت پیرامون خودش را همسان با خویشتن توسعه یافته انسان می‌گیرد. به عبارتی طبیعت را طرف گفت‌وگو برای انسان می‌گیرد که در آن طرفیت‌هایی وجود دارد. مواجهه انسان با طبیعت را با سه گونه می‌توان تعبیر کرد: مواجهه مبتنی بر استثمار یک طرف از طرف دیگر، مواجهه مبتنی بر بهره‌برداری متقابل و مواجهه مبتنی بر عشق.

آنچه که از آن با عنوان مخاطرات زیست محیطی تعبیر می‌شود بر این اساس است که انسان می‌خواهد طبیعت را به استثمار خود درآورد، در حالی که مدام به بهره‌برداری متقابل و شناخت ظرفیت‌های طبیعت توصیه می‌شود. گفت‌وگوی با طبیعت بر مواجهه مبتنی بر عشق با طبیعت است. دیوید بوهم هم به این امر اعتقاد دارد.

گفت‌وگو برنامه‌ای برای اقدام است نه دغدغه‌ای عالمانه 

زمانی من از استاد مصطفی ملکیان برای رواج گفت‌وگو در ایران راهنمایی خواستم. ایشان بیان کردند که گفت‌وگو چند لازمه دارد که اگر بتوانیم در ایران آن را پیاده کنیم، موفق خواهیم بود. نخست، مبانی گفت‌وگو است که باید بتوانیم آن را به عنوان یک فهم مشترک بپذیریم. متاسفانه در بطن جامعه ما گفت‌وگو تاکنون امر ارزشمندی نبوده است.

درس دوم استاد ملکیان استخراج پیشینه‌های موفق گفت‌وگو در فرهنگ، جامعه و مبانی فکری و اعتقادی خودمان است. اینکه بتوانیم نمونه‌های موفق را بازآفرینی کنیم. درس سوم پی گرفتن مهارت‌های گفت‌وگو است. در تجربه‌های کارگاهی باید مهارت‌های گفت‌وگو را به آموختن روش‌های حل مسئله در چهارچوب مسائل خرد پیدا کرد.

نکته چهارم کاربرد گفت‌وگو است. گفت‌وگو برنامه‌ای برای اقدام است و صرفا دغدغه‌های عالمانه نیست. من با این چهار درسی که از استاد ملکیان آموختم، می‌خواهم بگویم دغدغه‌ای را که کانون‌های گفت‌وگو دارند می‌توان عملیاتی کرد. باید به این نتیجه برسیم که چگونه می‌توان با عشق به طبیعت به بهره‌برداری متقابل از طبیعت رسید. موضوع خاصی که امروز می‌تواند برنامه‌ای برای عمل باشد، موضوع آب است.

اگر به بحران آب فکر نکنیم خشونت جای مدارا و گفت‌وگو را می‌گیرد 

ایران با مسأله حاد کمبود آب روبه‌رو است و این مسئله می‌تواند ابعادی فراتر از خود داشته باشد. ما این مسئله را در چند نهاد مختلف از جمله انجمن ایرانی مطالعات اجتماعی در دستور گفت‌وگو قرار دادیم. ساختارها، رفتارها و مواجهه‌های مختلف ما با مسائل سیاسی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ما را به سمت فرار از گفت‌وگو و به سمت تنفر و خشونت می‌کشد، اما اگر مبنایی برای گفت‌وگو داشته باشیم، می‌توانیم عوارض را کمتر کنیم.

 بررسی و مطالعه‌ای در مسئله اعتراض‌ها و ناآرامی‌های اخیر جامعه ایران انجام گرفت که نتایج آن را خلاصه بیان می‌کنم. یکی از ویژگی‌های شهرهایی که در آنها بیشتر با خشونت مواجه بودیم، درگیر بودن با مسئله آب بود. بحران آب در این شهرها موجب شده بود که نوع برخورد با مسئله در این شهرها با مدارای کمتر انجام بگیرد.

مسئله آب فقط فیزیکی و بیولوژیک نیست که بتوان آن را با اصلاح الگوی مصرف حل کرد. اگر به مسئله آب در جامعه‌مان فکر نکنیم دموکراسی و مدارا، اندیشیدن و جامعه مدنی به خطر می‌افتد. اگر بتوانیم این موضوع را به امر اجتماعی تبدیل کنیم به موضوعی برای اندیشیدن بدل می‌شود. متاسفانه در موضوع مربوط به آب هر بخشی به فرافکنی نسبت به بخش دیگر پرداخته است.

بیشتر مردم ضعف مسئله آب را به دولت و حکومت و جامعه‌ای که نمی‌تواند صرفه‌جویی کند، ربط داده و دولت‌ها و حکومت هم مسئله را به ضرورت تغییر فرهنگ مصرف ارجاع می‌دهند. مسئله حکمرانی یا مصرف آب و حتی بهبود آن بدون جنبه‌های اجتماعی‌اش امکان‌پذیر نیست. وقتی هزینه اجتماعی کاری بالا رود نه دولت و حکومت و نه جامعه هیچ کاری نمی‌توانند انجام دهند.

تلاش برای مقصر جلوده دادن دیگری، یکی از موانع شایع گفت‌وگو در جامعه ما است

اگر ما از گفت‌وگوی با طبیعت در یک حوزه خاصی مانند آب حرف می‌زنیم باید فهم از مسئله را جدی بگیریم. این خلاء که چگونه می‌توان درباره آب گفت‌وگو کرد، تجربه چند نهاد بود که به این امر اقدام کردند. ما با دولت هم وارد گفت‌وگو شدیم و توانستیم ضمن برگزاری چند جلسه موضوع را در حد توانمان به حوزه آکادمیک هم بکشانیم و به نگاهی مشترک برسیم.

این نگاه مشترک می‌تواند مسئله را در داد و ستد طرفین روشن کند و اینجا گفت‌وگو شکل می‌گیرد. چرا که پیش‌نیاز گفت‌وگو، خلق شدن مفهومی مشترک است. مقصریابی و تلاش برای اینکه همیشه یک طرف به طور مطلق محکوم شود، یکی از مهم‌ترین موانع گفت‌وگو است که در جامعه ما به وفور دیده می‌شود. این شیوه در نهایت به فضاهای غیرگفت‌وگویی می‌انجامد. مسئله آب در ایران، یک واقعیت عینی و جدی است، اما در عین جدیت به فهم نخبگان از موضوع منجر نشده است. کدام اندیشمند، روشنفکر و هنرمند در آن حدی که مسئله آب و مخاطراتش برای ایران مهم است، به مسئله توجه کرده است؟ چقدر آب را تهدیدی برای دموکراسی و آزادی دیده‌ایم؟

مسائل بزرگ را به مسائل خرد و قابل فهم تبدیل کنیم

اکنون مسئله آب در حد یک آسیب کاهش پیدا کرده است و آسیب‌شناسان دست به کار شده و راه‌حل‌های ضربتی به‌جای راه‌حل‌های بنیادی پیشنهاد کرده‌اند. به نظر من در جامعه‌ای مانند جامعه ما که ممکن است خطر کمبود آب با مسائل پیش‌بینی نشده و غیرقابل کنترل مواجه شود، برای آنکه نهادهای تصمیم‌گیرنده درباره آب از نهادهای اجتماعی به جای دیگری نرود، باید درباره آب گفت‌وگو کنیم و آن را به یک جریان اجتماعی تبدیل کنیم.

کاری که مؤسسه امام موسی صدر و کانون گفت‌وگو در پیش گرفته که مسائل بزرگ را در قالب پروژه‌های خرد تقسیم می‌کند، بسیار عالی است. وقتی مسائل بزرگ می‌مانند به این معنا است که جامعه راه‌حلی برای آن ندارد. زمان آن است که همه‌جا پروژه‌های بزرگ را به مسائل خرد و قابل فهم برای همه تبدیل کنیم. باید به دنبال سیاست‌هایی باشیم که در سطوح کوچک قابل طرح باشند و به این طریق به حوزه‌های هنر و فرهنگ وارد ‌شوند./  کانون گفت وگو

 

منبع: ایران آنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۷۳۸۴۵۷۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

توجه به معلم «سرمایه‌گذاری برای کشور» است/ آموزش و پرورش، مسئله اول کشور

به گزارش گروه سیاست خبرگزاری علم و فناوری آنا، حجت‌الاسلام سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور کشورمان، امروز در آئین تجلیل از معلمان نمونه کشوری اظهار کرد: موضوع تعلیم و تربیت اساس ساختن کشور، صیانت از جامعه، اساس برای رشد فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، اساس برای آسیب‌شناسی و آسیب‌زدایی از جامعه و اساس برای ارتقای یک نسل است.

رئیس جمهور با بیان اینکه تعلیم و تربیت ناظر بر رفع همه آسیب‌هایی است که امروز جامعه را رنج می‌دهد، افزود: تعلیم و تربیت ناظر بر رفع همه دغدغه‌هایی است که امروز دغدغه‌مندان، جامعه‌شناسان، آسیب‌شناسان و خانواده‌های گرامی دارند؛ بر همین اساس آموزش و پرورش برای ما، مساله اول کشور است.

حجت‌الاسلام رئیسی با بیان اینکه انقلاب اسلامی به عنوان یک انقلاب فرهنگی، به فرهنگ، ساختن انسان و ساخت جامعه قرآنی توجه کرده است، اظهار کرد: یک جامعه نمونه با نگاه به آموزش و پرورش، رشد خواهد کرد و محور اصلی آن، معلم برای ساختن جامعه و مدرسه برای ساختن انسان‌ها خواهد بود.

رئیس‌ جمهور با تاکید بر اینکه مدرسه مرکز ایجاد امید در جامعه است، گفت: حوادث روزگار به گونه‌ای است که شاید مسائلی برای دانش آموزان ایجاد شود که باید معلمان تلاش کنند گره‌های ذهنی دانش‌آموزان را باز کنند.

وی با بیان اینکه باید یک بازنگاهی به آنچه هستیم و آنچه باید باشیم و همچنین وضع مطلوب و وضع موجود داشته باشیم و تلاشی همگانی را برای کم‌کردن فاصله وضع موجود با وضع مطلوب صورت دهیم گفت: گام‌های برداشته شده، گام‌های قابل توجهی بوده اما نگاه به سند تحول آموزش و پرورش، ما را بر آن می‌دارد که یک وضعیت مطلوب و یک نقطه هدف را در نظر بگیریم.

حجت‌الاسلام رئیسی افزود: این سند می‌تواند مستند رفتاری و اقدامی ما قرار بگیرد و ما مستند به آن حرکت کنیم؛ برای اینکه کارهایی انجام می‌شود هر کدام یک شکل خاصی نداشته باشد و بتواند به صورت هماهنگ، منسجم و با یک هارمونی و به صورت موزون حرکت کند.

وی گفت: لازمه این امر آن است که به این سند نگاه کنیم. این سند، مستند اقدام خانواده، مدرسه، آموزش و پرورش و دستگاه‌های مرتبط با آموزش و پرورش است؛ دستگاه‌هایی که باید کمک کنند تا آموزش و پرورش بتواند این سند را اجرایی کند.

رئیس‌ جمهور اضافه کرد: طبیعتاً آن بخش‌هایی که در حوزه اقدامات سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری برای کمک به مدرسه مسؤولیت دارند، اقدامات‌شان بسیار مهم است تا ما بتوانیم این سند را اجرایی کنیم.

حجت‌الاسلام رئیسی گفت: امروز نگاه آموزش و پرورش این است که با تحول و ضرورت این تحول، برنامه‌ها را تنظیم می‌کند و اقداماتی که گام به گام طی می‌شود، در این راستا است.

وی گفت: همه بدانند که ما نیازمند تحول هستیم و این، گام اول است. مدیر مدرسه و معلم که محور تحول هستند، باید ضرورت انجام این تحول را بدانند و هر کاری که ما را به بررسی فرایند تحول نزدیک کند و ما وضعیت را به نحوی قرار دهیم که برای دستیابی به این تحول و انسان ساخته شده در مدرسه باشد که می‌تواند آینده، فرهنگ و عدالت را بسازد.

مبنای عدالت در سطح کشور، آمایش سرزمینی است

حجت‌الاسلام رئیسی با بیان اینکه از زمانی که به دولت آمدیم، گفتیم که سازمان برنامه و بودجه، باید بودجه را بر اساس عدالت تقسیم کند و باید عدالت را معنا کنیم گفت: مبنای عدالت در سطح کشور، آمایش سرزمینی است؛ اینکه کجاها برخوردارتر و کجاها کمتر برخوردار هستند؛ عدالت آموزشی بسیار اهمیت دارد.

وی با بیان اینکه پرچم عدالت را نظام جمهوری اسلامی برداشته و در همه سطوح باید عدالت اجرا شود افزود: هیچ مفهومی در مفاهیم دینی ما بعد از توحید به گستردگی و فراگیری عدالت وجود ندارد.

حجت‌الاسلام رئیسی اضافه کرد: آنچه به عنوان سلطه و تهاجم و شبیخون فرهنگی یاد می‌کنیم و آنکه می‌تواند با همه ابزاهای ارتباطاتی و اطلاعاتی در دست بشر از آن صیانت کند، فضای مجازی است. اما راه حل چیست؛ فقط صیانت بخشی از جامعه در مقابل تهاجم به ساخته شدن افراد در مدرسه است. آیا محدودیت سازی و ممنوعیت امکان پذیر است؟ خیر هیچکدام امکان پذیر نیست.

دشمن، آموزش و پرورش رشدیافته نمی‌خواهد

وی گفت: این ابزار باید برای خدمت در تعلیم و تربیت و ارتقای فرهنگی و علمی جامعه و ارتقای علم و دانش استفاده شود. با علم و دانش و تلاش باید کاری کرد که در خدمت ارتقای علم و دانش قرار بگیرد که راه آن، تعلیم و تربیت و مدرسه است.

رئیس‌ جمهور گفت: برخی از عقب‌ماندگی‌ها به طور عادی قابل جبران نیستند بلکه راهکار مدیریت جهادی می‌خواهند؛ مدیریتی که اندیشه و انگیزه می‌خواهد تا بتواند این عقب‌ماندگی را جبران کند.

حجت‌الاسلام رئیسی افزود: دشمن، امروز آموزش پرورش رشدیافته، نوآوری و فناوری، رشد اقتصادی و رشد تولید را نمی‌خواهد اما ما همه این‌ها را می‌خواهیم و این، ایجاد خواهد شد.

رئیس‌ جمهور گفت: برای همه شما معلمان به معنای واقعی احترام قایل هستیم و بنای ما توجه به تعلیم و تربیت و مقام رفیع معلم است؛ هر توجهی به معلم را به مثابه سرمایه‌گذاری برای کشور است.‌

حجت‌الاسلام رئیسی هرگونه هزینه برای تقویت جریان آموزش و پرورش و جریان علم و فرهنگ و ارتقای اخلاق در جامعه را سرمایه‌گذاری دانست و گفت: نتایج این هزینه را امروز و در آینده، بیش از بیش مشاهده خواهید کرد.

انتهای پیام/