به نقل از «دانا»

تسکین دل‌های کوچک و لرزان با مرهمی از جنس کتاب

تاریخ انتشار: ۸ اسفند ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۷۴۳۴۶۵۸

وقوع زلزله در غرب کشور که با تخریب تعدادی از کتابخانه‌های عمومی این مناطق نیز همراه بود، مانع از ارائه خدمات کتابخانه‌ای در این مناطق نشده است.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از بازی دراز، با گذشت بیش از ۳ ماه از وقوع زلزله در غرب کشور که با تحمیل خسارات جانی و مالی، باعث مختل شدن زندگی مردم در این مناطق شد، همچنان موج ارسال کمک‌های انسان دوستانه هموطنان از نقاط مختلف کشور به این مناطق ادامه دارد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 

اما یکی از خدماتی که از همان روزهای ابتدایی وقوع زلزله، به دلیل آسیب‌پذیری کودکان و نوجوانان ارائه شد، برخی خدمات فرهنگی و مشخصا خدمات کتابخانه‌ای برای تسکین رنج و آلام کودکان زلزله‌زده، توسط کتابداران این مناطق بود؛ کتابدارانی که خود نیز از این بلای طبیعی خسارات بسیاری متحمل شده بودند.

 

معصومه اکبری، کتابدار بخش کودک کتابخانه تخریب شده رسالت در شهرستان سرپل ذهاب، می‌گوید: تا پیش از وقوع زلزله، برنامه‌های متنوع فرهنگی در مناسبت‌های مختلف به صورت مستمر در کتابخانه رسالت اجرا می‌شد، اما پس از تخریب کتابخانه دیگر جایی برای جمع شدن کودکان، به خصوص کودکان زخم خورده‌ای که بیش از پیش نیازمند این خدمات فرهنگی بودند، وجود نداشت.

 

وی رسیدگی به آسیب‌های روحی کودکان این منطقه را از نیازهای ضروری فعلی می‌داند و می‌گوید: من فرزندی کوچک دارم و همانقدر که برای آرامش فرزندم پس از زلزله تلاش کرده‌ام، به همان اندازه دغدغه آرامش و تسکین کودکان این منطقه را نیز داشته‌ام. همین موضوع باعث شد تا پس از گذشت چند روز از وقوع زلزله، با جمع کردن بچه‌ها در محله‌های مختلف و برگزاری برنامه‌های مختلفی چون قصه‌گویی، نقاشی، جمع‌خوانی و غیره، مرحمی بر زخم‌های دل کودکان و نوجوانان این محله‌ها بگذارم.

 

این کتابدار به کمک‌های صورت گرفته از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: برای ما بسیار جای دلگرمی بود که مسئولان نهاد در کمترین زمان پس از زلزله با ما تماس گرفتند، از ما دلجویی کردند و کانکس‌هایی برای اسکان ما کتابداران تهیه کردند. همچنین چند محموله نیز برای کودکان و نوجوان زلزله زده ارسال کردند که در این مناطق توزیع شد.

 

معصومه اکبری ادامه می‌دهد: پس از اینکه چند محموله ارسالی نهاد شامل لباس گرم، اسباب بازی، لوازم‌التحریر و کتاب در این مناطق توزیع شد، این پیشنهاد را به مسئولان استانی مطرح کردم که در صورت امکان می‌توان این هدایا را در طول اجرای برنامه‌هایی که برای کودکان و نوجوانان این مناطق تدارک دیده‌ایم، میان آنها توزیع کنیم که خوشبختانه آخرین محموله ارسالی نهاد در دهه فجر در اختیار ما قرار گرفت و در میان کودکان توزیع شد.

 

این کتابدار از مشکلات و سختی‌های رفت آمد به مناطق زلزله‌زده با داشتن فرزند کوچکش می‌گوید و ادامه می‌دهد: سختی‌های پیش رو برای اجرای برنامه‌ برای کودکان این مناطق، باعث شد پیشنهاد مشارکت در این حرکت را به دیگر همکارانم بدهم که خوشبختانه با استقبال آنها روبه‌رو شد، به خصوص خانم شهلا یوسف پور که همراهی خوبی با من داشتند. سرانجام پس از گذشت مدت کوتاهی با همراهی همکارانم، برنامه‌های ما برای کودکان نظم بیشتری به خود گرفت و تا امروز به صورت مستمر در مناطق مختلف در حال اجرا است.

 

وی برگزاری دورهمی با محوریت قصه‌گویی، نقاشی، بازی و سرگرمی، جمع‌خوانی، ساخت کاردستی، تهیه روزنامه دیواری، اجرای نمایش و برگزاری نشست‌های کتاب‌خوان را از اقدامات صورت گرفته در این برنامه‌ها عنوان کرد که اغلب در کانکس تعبیه شده در مجاورت کتابخانه و یا در فضای باز برگزار می‌شد.

معصومه اکبری همچنین درباره میزان استقبال کودکان و نوجوانان از این برنامه‌ها می‌گوید: طبیعتا به دلیل شرایط خاص منطقه، ارائه چنین خدمات فرهنگی ضرورت مضاعفی پیدا می‌کند و علی رغم کمبود امکانات، استقبال کودکان از این برنامه‌ها نیز بسیار چشمگیر بوده است؛ چرا که بچه‌ها در این برهه حساس روحی با کوچک‌ترین هدیه خوشحال می‌شوند. والدین نیز از برگزاری این برنامه‌ها ابراز خرسندی می‌کردند؛ گرچه ممکن بود برخی والدین ابتدا به دلیل عدم آشنایی با کتابداران و خدمات کتابخانه‌ای، کودکان خود را با احتیاط در این برنامه‌ها مشارکت می‌دادند، اما رفته رفته اعتماد لازم ایجاد شد و با آرامش خاطر کودکان خود به جمع ما می‌آوردند.

منبع: دانا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.dana.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «دانا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۷۴۳۴۶۵۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

شرحی بر قدیمی‌ترین فهرست‌نامه‌های کتابخانه آستان قدس رضوی/خدمتی به گذشته، امروز و آینده

وقتی درباره فهرست منابع یک کتابخانه صحبت می‌کنیم، بیشتر ما درک اندکی از موضوع صحبتمان در این باره داریم و تقریباً می‌دانیم فهرست یک کتابخانه، لیست منظمی از کتاب‌ها و سایر مدارک موجود در آن است و همان‌طور که فهرست یک کتاب نشان‌دهنده محتویات داخل آن است، فهرست کتابخانه نیز منابع موجود در آن را معرفی می‌کند. این فهرست منظم در گذشته شبیه سیاهه‌ای بوده که ممکن است ما از وسایل داخل یک مکان بنویسیم، اما در حال حاضر این فهرست شامل اطلاعات متعدد و متنوعی از قبیل نام نویسنده، عنوان، ویرایش، ناشر، تاریخ انتشار، مشخصات ظاهری، موضوع و محل بایگانی مدرک مورد نظر است. اطلاعاتی که سهولت دسترسی مراجعان به یک اثر را نه تنها با نام کتاب که به کمک سایر اطلاعات آن مانند نام نویسنده یا موضوع، ممکن می‌کند. همان‌طور که گفته شد، از گذشته‌های دور، گردانندگان کتابخانه‌ها یا صاحبان آن‌ها فهرست‌هایی از منابع موجود در آن‌ها تهیه می‌کرده‌اند. عملی که در کتابخانه‌های کشورهای اسلامی نیز انجام شده است. از فهرست‌های گذشته مانند فهرست کتابخانه مأمون عباسی فقط نامی در متون آمده، اما اینکه این فهرست‌ها به چه شکل تهیه شده و یا شامل چه کتاب‌هایی بوده، مطلبی در اختیار پژوهشگران نیست.

کتابخانه مبارکه حضرت امام ابوالحسن علی بن موسی‌الرضا(ع)

ازجمله سیاهه‌هایی که باقی مانده، فهرست کتاب‌های کتابخانه آستان قدس رضوی است. کتابخانه آستان قدس رضوی یکی از قدیمی‌ترین کتابخانه‌های جهان اسلام است که آثار آن از گذشته مورد توجه دانشمندان و پژوهشگران بوده است.  بر کسی پوشیده نیست که این کتابخانه به دلیل همجواری با حرم مطهر امام رضا(ع) و موقوفات بسیار آن شکل گرفته و رشد کرده و به عظمت امروزش رسیده است. حضور همین کتب وقفی موجب شکل‌گیری فهرست‌های متعدد از منابع این کتابخانه شده است. اهمیت این فهرست‌ها از این نظر است که می‌توان گفت آن‌هاتنها فهرست‌های به‌جامانده از کتابخانه‌ها در ایران قدیم هستند. از کتابخانه‌های دوره صفویه فهرست‌هایی با این مشخصات فعلاً موجود نیست و از دوره قاجار نیز فقط چند فهرست داریم که قابل مقایسه با فهرست‌های کتابخانه آستان قدس هستند. الهه محبوب در مقاله «فهرست‌های کتابخانه آستان قدس رضوی از صفویه تا قاجار» فهرست‌های موجود از کتابخانه آستان قدس را به چند دسته تقسیم کرده و به ذکر موارد مهم این فهرست‌ها در سه دوره زمانی صفویه، افشاریه و قاجار پرداخته است.

قدیمی‌ترین سیاهه کتاب‌های کتابخانه رضوی

براساس این گزارش، قدیمی‌ترین فهرست این مجموعه متعلق به سال‌های 1007 تا 1010 هجری قمری است. در این فهرست که با عنوان «تفسیر تحویل صاحب جمعان بیوتات روضه منوره...» آغاز شده، موجودی کتابخانه به تفکیک آمده است. نویسنده فهرست گویی بیشتر به خصوصیات ظاهری کتاب‌ها توجه کرده و آن‌ها را به صورت قرآن‌های جلددار، بدون جلد، کتب جلددار، کتب بدون جلد، تفاسیر، سی‌پاره‌ها و مصاحف و سایر کتب دسته‌بندی کرده است. این فهرست همچنین صورتی از اموال کتابخانه شامل رحل‌های موجود در حرم مطهر و کتابخانه و سی‌پاره‌دان‌ها را در خود دارد. در هر مورد، قطع، تعداد سطور، خصوصیات خطی، نوع ،و نوع تذهیب و همچنین نام واقف آمده است. گاهی شروط وقف کتاب نیز در فهرست ذکر شده است. کتابدار غیر از این اطلاعات به شرح امانت نیز پرداخته است. این نشان می‌دهد کتابدار با توجه به این فهرست، کتاب را به امانت و یا از مکان مربوط تحویل می‌گرفته: «قرآن وقفی مسماه زهراباجی مشروط بر آنکه در شرفیه مخصوص سلطان حیدرمیرزا در حرم تلاوت نمایند».

فهرستی از علوم کثیره موجود و مخزون

فهرست متعلق به دوره افشاریه سندی است در 28صفحه که کاتب آن به ذکر تعداد کتب و خصوصیات آن‌ها پرداخته است. در این فهرست نام کتب قرآن، فهرست خطوط ائمه(ع) و کتب وقفی و امانی و همچنین فهرست کتب وقفی شاه‌عباس با عنوان «بندگان سکندر نشان» آمده است. دیگر فهرست مشهور کتابخانه آستان قدس رضوی فهرست‌های موجود در دوره قاجار است. برخی از این‌ها به دستور متولیان و به صورت کتابچه مستقل و یا همراه با سایر موجودی کل حرم (مثل فهرست دفتر عضدالملکی) تهیه شده و یا در کتب افرادی که از کتابخانه بازدید کرده‌اند به‌طور خلاصه (سفرنامه خانیکوف) و یا مفصل (مطلع‌الشمس) آمده‌اند. «مطلع‌الشمس» یکی از کتاب‌های نوشته شده توسط «محمدحسن اعتمادالسلطنه» ملقب به «صنیع‌الدوله» است. این کتاب در سه جلد نگاشته شده و موضوع آن، گزارش یکی از سفرهای ناصرالدین‌شاه قاجار به شهر مشهد است. اما جلد دوم این کتاب در این گزارش مورد توجه ماست که به مشهد و آستان مقدس علی بن موسی‌الرضا(ع) اختصاص دارد و در آن به مشهد، آثار و ابنیه حرم مطهر و کتیبه‌های آن و شرح حال بزرگان شهر می‌پردازد و در پایان، فهرست جامعی از کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های آستان قدس رضوی در آن گردآوری شده است. این فهرست در زمان تولیت میرزا سعیدخان مؤتمن الملک به سال 1296ه.ق تنظیم شده است. اعتماد السلطنه در مقدمه فهرست، چگونگی یافتن فهرست را شرح داده: «درحین تألیف جلد ثانی کتاب مطلع‌الشمس، فهرست جمیع نسخه‌ای که فعلاً در کتابخانه مبارکه حضرت امام ابوالحسن علی بن موسی‌الرضا علیه الصلوةوالسلام از علوم کثیره موجود و مخزون است بدست آمده، اگر چه صورت آن فهرست چندان مصحح نبود ولی به قدر می‌شود منقح ساخته ثبت و الحاق آن پرداخته شد». البته نویسنده در این فهرست تنها نام و موضوع کتاب‌ها را آورده و ظاهراً آن را از روی فهرس‌تهای کتابخانه یادداشت‌برداری کرده است.

خدمتی به گذشته، امروز و آینده

 فهرست‌های فوق نشان می‌دهد کتابخانه آستان قدس رضوی از همان آغاز شکل‌گیری دارای نظمی خاص در ساماندهی بوده و افرادی آشنا به امور نسخه‌شناسی بوده‌اند که این فهرست‌ها را تهیه می‌کرده‌اند. جز این، فهرست کتب می‌توانند ما را به جهان اندیشه‌ای مردمان در گذشته برسانند. درواقع فهرست‌نویسان تنها به مردمان دوره خود خدمت نمی‌کنند و به نوعی به آیندگان نیز سود می‌رسانند. اینکه در آن روزگاران چه کتبی نوشته می‌شده و مورد توجه علما و اندیشمندان بوده و مردمان نیز بیشتر چه کتبی را اهدا و وقف می‌کرده‌اند. دیگر نکته مهم در این فهرست‌ها شرح ویژگی جلدها و تذهیب و خط کتب است که می‌تواند در خصوص هنر مجلدسازی و تذهیب اطلاعاتی را در اختیارمان بگذارد. نام و جایگاه واقفان نیز چهره اجتماعی مردمان آن روزگار را ترسیم می‌کند.

آزاده خلیلی