حکمت عملی ناظر به سعادت یا شقاوت انسان است

جواد دلپذیر در نشست مفهوم شناسی حکمت عملی گفت: حکمت عملی، علمی قیاسی و یقینی است که به آنچه که به اراده انسان وابسته است، از آن جهت که انسان را به سعادت یا شقاوت می‌رساند، ناظر است.

به گزارش خبرنگار مهر، ششمین جلسه کارگروه علمی حکمت عملی مجمع عالی حکمت اسلامی با موضوع مفهوم شناسی حکمت عملی با تأکید براندیشه های فارابی با ارائه حجت الاسلام جواد دلپذیر، ۷ اسفندماه برگزار شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در ادامه گزارشی کوتاه از این نشست را با هم می خوانیم:

حکمت عملی یکی از اقسام فلسفه به معنای مطلق است که در آثار فارابی به نام های علم مدنی، فلسفه انسانی، فلسفه عملی و فلسفه مدنی، علم انسانی و علم ارادی نیز نامیده شده است. برای مفهوم‌شناسی حکمت عملی، لازم است ابتدا اصطلاح حکمت مطلق به‌مثابه جنس حکمت عملی مورد بررسی قرار گیرد. لازم به تذکر است که در اصطلاح فلسفه اسلامی، فلسفه و حکمت به یک معنا به کار می‌روند. (به‌عنوان مثال رک: الاعمال الفلسفیة (التنبیه علی سبیل السعادة)، ص:۲۵۵-۲۵۶).

تعریف فلسفه و حکمت مطلق

بر اساس تقسیم‌بندی‌های علوم، فلسفه مطلق علمی نظری (قیاسی) است که در مقام کشف واقع و تعلیم دیگران، مفید یقین است (المنطقیات للفارابی، ج‏۱، صص ۳۰۷ و ۳۲۶ و ۱۱-۱۴).

فارابی در تعریفی دیگر، حکمت و فلسفه مطلق را از جهت نوع مطلوبیتش برای انسان علمی می‌داند که مقصودش، تحصیل جمیل است زیرا فلسفه موجب علم یقینی به حق است و چنین علمی جمیل است. در مقابل دیگر علوم قرار دارند که برای انسان نافع‌اند (التنبیه علی سبیل السعادة، ص:۲۵۵-۲۵۶)

در برخی دیگر از تعاریف، حکمت و فلسفه مطلق به‌عنوان علمی نظری که حقائق اشیاء را برای انسان روشن می‌کند، معرفی شده است. (به‌عنوان مثال: المنطقیات للفارابی، ج‏۱، ص: ۱۲)

به عقیده فارابی فلسفه مطلق، از امور ضروری برای سعادت انسان است (الاعمال الفلسفیة، ص۱۱۹و۱۷۵و۱۸۱و۲۵۷؛ المنطقیات للفارابی،ج‏۱،ص۳۷۲) به‌طورمشابه، برخی از فیلسوفان متاخر از فارابی، فلسفه را به استکمال نفس انسانی تعریف کرده‌اند (رسائل ابن‌سینا، ص۳۰؛ اسفار، ج‏۱، ص۲۰).

با توجه به تعریف‌های ارائه شده، می‌توان فلسفه و حکمت مطلق را اینگونه تعریف کرد:

علمی نظری است که از طریق روش برهانی، به شناخت یقینی اشیاء می‌پردازد و از این طریق موجب استکمال و دستیابی انسان به کمال نهایی خودش می‌گردد.

تعریف حکمت عملی

از نظر فارابی موضوع حکمت عملی اشیائی است که شانشان این است که با اراده عمل و حاصل شوند (المنطقیات للفارابی، ج‏۱، ص۱۴؛ کتاب الحروف، ص۶۷) و به دیگر سخن، اموری هستند که مبداشان اراده و اختیار است (کتاب الحروف، ص۱۵۱) البته نه امور ارادی به صورت مطلق بلکه از این نظر که جمیل یا قبیح‌اند و از این نظر که ممکن است انسان با انجام آنها سعادتمند یا شقاوتمند بشود (المنطقیات للفارابی، ج‏۱، ص۴۱۵).

می توان فلسفه عملی را بر اساس موضوعش اینگونه تعریف کرد: فلسفه عملی، قسمی از فلسفه است که در مورد اشیائی که وجودشان به اختیار و فعل ماست، بحث می‌کند (الشفاء(المنطق)، المدخل، ص: ۱۲).

از دیدگاه فارابی، غایت نهایی از اموری که علم مدنی مشتمل بر آنهاست، سعادت است (المنطقیات للفارابی، ج‏۱، ص۳۱۲) البته مراد سعادتمند شدن است نه صرف دانستن سعادت و راه رسیدن به آن (المنطقیات للفارابی، ج‏۱، ص۴۱۵-۴۱۶) به دیگر سخن، غایت حکمت عملی این است که مردم سعادتمند یعنی اخیار و متمسک به نوامیس شوند (المنطقیات للفارابی، ج‏۱، ص۴۱۵).

فارابی گاه حکمت عملی را بر اساس مباحث کلانی که در این علم مطرح می‌شوند، تعریف کرده است. به‌عنوان مثال: حکمت عملی یکی از علوم یقینی است که مشتمل است بر سعادت، اشیائی که به وسیله آنها سعادت حاصل می‌شود و اشیائی که مانع از سعادتند و به شقاوت مودی می‌شوند (المنطقیات للفارابی، ج‏۱، ص۴۱۴-۴۱۵)

جمع‌بندی

از دیدگاه فارابی ملاک تمایز علوم و صنایع تمایز موضوعاتشان است (المنطقیات للفارابی، ج‏۱، ص۳۱۳). ازاین‌رو، برای تمایز یافتن حکمت عملی از دیگر علوم، باید تعریفی بر اساس موضوع از آن ارائه داد. از طرف دیگر، مباحث کلان علم، چیزی جز موضوعات جزئی‌تری که که موضوع اصلی علم به آنها تقسیم می‌شوند، نیستند. به دیگر سخن، تعریف به مباحث، چیزی جز تفصیل تعریف به موضوع نیست. البته فایده این گونه تعریف‌ها روشن شدن ابعاد بیشتری از موضوع علم برای مخاطبین است. در نتیجه تعریف فنی و خالی از اشکالی که می‌توان در مورد حکمت عملی مطرح کرد، تعریف آن بر اساس موضوع است. با توجه به آنچه گذشت، این تعریف را می‌توان اینگونه بیان کرد:

حکمت عملی، علمی قیاسی و یقینی است که به آنچه که به اراده انسان وابسته است، از آن جهت که انسان را به سعادت یا شقاوت می‌رساند، ناظر است.

منبع: مهر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۷۴۸۰۵۶۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مکتب امام صادق(ع) مروج ارزش‌های انسانی و اسلامی است

حجت‌الاسلام قاسم جعفرزاده با تسلیت سالروز شهادت امام جعفر صادق (ع) اظهار کرد: روش و سیره فردی و اجتماعی امام صادق (ع) یکی از بهترین الگوهای مورد نیاز مسلمانان است، به کارگیری این سیره در زندگی، راه حل مناسب و عملی برای بسیاری از معضلات و مشکلات امروز جوامع مسلمانان است.

وی تبلیغ عملی را مهم‌ترین روش تبلیغی ائمه دانست و خاطرنشان کرد: مؤثرترین روش امامان در عرصه تبلیغ، تبلیغ عملی بود، یعنی خود ایشان تجسم عالی ارزش‌های انسانی منطبق با تعالیم قرآنی بودند.

حجت الاسلام جعفرزاده با تبیین زندگانی آن امام همام گفت: حضرت امام صادق (ع) فردی بسیار راستگو و ساده زیست بوده و بسیار انفاق می‌کردند و به کسب روزی حلال اهمیت فراوان می‌دادند.

وی به ویژگی های رفتاری و فردی ایشان در ایجاد وحدیت رویه بین مردم آن زمان اشاره و تصریح کرد: از نگاه ائمه معصومین (ع) عالم واقعی کسی است که علمش همراه با عمل باشد و امام صادق (ع) در این زمینه می‌فرمایند؛ عالم کسی است که رفتار او گفتارش را تصدیق کند و هر کس که کردار او سخن وی را تصدیق نکند او بر خلاف گفته اش باشد، عالم نخواهد بود.

مدیرکل تبلیغات اسلامی استان اردبیل همراهی و همرنگی با مردم را از صفات بارز امام صادق (ع) عنوان کرد و گفت: در روایات متعددی مطرح شده که حتی در شرایط بحرانی امام اجازه نمی‌داد برای وی و خانواده‌اش امتیازی قائل شوند و در تمامی بحران‌های اقتصادی و اجتماعی قناعت و همراهی با مردم را پیشه می‌کرد.

جعفرزاده بیان کرد: امام صادق (ع) توسط شاگردانش دستورالعمل‌های فردی، اخلاقی، اجتماعی و تربیتی را به مسلمانان آموزش داد تا از این رهگذر موفق شوند که مکتب اهل بیت (ع) را به جهان معرفی کند به گونه‌ای که رهنمودهای راهگشای آن بزرگوار در زمینه فردی، اجتماعی، سیاسی، تربیتی، برگ زرّینی در تاریخ شیعه است.

وی گسترش علوم دینی در زمان امام صادق (ع) را یادآور شد و بیان کرد: حضرت امام صادق (ع) در دوران امامت خویش توانست وسیع‌ترین دانشگاه اسلامی را پی‌ریزی کند و در این راستا توفیقات سرشاری به دست آورد به طوری که حدود ۴ هزار نفر از مجلس درس او با واسطه و بدون واسطه استفاده می‌کردند و بسیاری از آنان به مقامات عالی علمی و فقهی نائل شدند.

کد خبر 6096019